Partie polityczna: Edmund Burke zespół ludzi krzewiących wspólnym staraniem sprawę narodową; Maurice Duverger wspólnota o określonej strukturze wewnętrznej; Max Weber dążą do zdobycia władzy, realizacji interesów Givanni Sartori odgrywają szczególną rolę w procesie wyborczym. PP dobrowolnie zorganizowana grupa, posiadająca określony program dążąca do uzyskania poparcia społecznego dla zdobycia lub utrzymania władzy w państwie i realizowania swoich interesów. Elementy definicji partii: ORGANIZACJA 1.struktura wewnętrzna – organy uchwałodawcze, wykonawcze, kontrolne, sądownictwa. Powiązania kiedyś wertykalne, dziś horyzontalne. 2.członkostwo- sformalizowane w Europie, luźne w USA, bezpośrednie lub pośrednie, maleje PROGRAM PARTYJNY 1.ideologia – zbiór wartości opartych na przesłankach filozoficznych lub światopoglądowych, aksjologia, zbiór fundamentalnych wartości. 2.doktryna – konkretyzacja ideologii, 3.program sensu stricte – program właściwy, stanowisko partii w wielu dziedzinach, 4.platforma wyborcza – program przygotowany na użytek wyborów FUNKCJE 1.wobec społeczeństwa: funkcja artykulacji i agregacji potrzeb i interesów społecznych; socjalizacja społeczeństwa; kształtowania opinii publicznej; rekrutacja polityczna 2.wobec władzy państwowej: funkcja rządzenia (indeks partycypacji – proporcja liczby gabinetów, w których uczestniczyła dana partia do ogólnej liczby w badanym okresie; indeks odpowiedzialności politycznej dla premiera/obsady stanowisk ministerialnych – proporcja liczby miesięcy, w których dana partia obsadziła stanowisko premiera do ogólnej liczby miesięcy w badanym czasie); funkcja wyborcza *selekcja kandydatów (dokonywane przez członków partii, władze lokalne, władze lokalne przedstawiają propozycje centralnym, centralne lokalnym, współdziałanie oby, tylko centralne) *formułowanie programu, 3.wobec samej partii: Teorie instytucjonalizacji. R. Suasand i R. Harmel: faza identyfikacji (partia poszukuje swojego miejsca na scenie politycznej; próbuje znaleźć potencjalnych wyborców; próba legitymizacji); faza organizacji (stworzenie struktur organizacyjnych w skali krajowej; ważne są zasoby kadrowe, zaplecza finansowe); faza stabilizacji: próg finansowania, próg reprezentacji, próg relewancji. INSTYTUCJONALIZACJA partii politycznych- proces osiągania przez partie Polit. Statusu stabilnego i pełnoprawnego uczestnictwa gier politycznych zarówno na poziomie wyborczym jak i parlamentarno- gabinetowym. Ewolucja partii politycznych: 1.Ugrupowania rodowe (fakcje) występowały w senacie rzymskim, brak ideologii i struktury wewnętrznej, środowiska płynne. W IRP- środowiska skupione wokół rodzin magnackich (Rodzina Potockich, Radziwiłłów) 2. Koterie atystokratyczne – np. ugrupowania wigów i torysów w parlamencie angielskim, w PL familia kontra republikanie 3. Kluby polityczne – zalążki struktur admin., program partyjny na użytek wyborczy, wigowie i torysi w Labour Club i Carto Club, w USA federaliści i antyfederaliści, w PL Zgromadzenie Przyjaciół Ustawy Rządowej z 3-go Maja.4. Partie masowe – agregacja i artykulacja potrzeb i interesów dużych grup społecznych, odwoływanie się do ideologii, aparat biurokratyczny, opierały się na składkach członkowskich. GENEZA(teorie): instytucjonalne(upowszechnienie prawa wyborczego i rozwój parlamentaryzmu), kryzysu (legitymacji – dążenie do zmiany systemu rządów; partycypacji – rosnąca świadomość; integracji), modernizacji (cleavages – podziały socjopolityczne, np. zwolennicy monarchii i republiki. 5. Partie profesjonalno-wyborcze „Catch-all”; maleje znaczenie mas członkowskich, rośnie znaczenie specjalistów, ekspertów, odwołuje się do opinii elektoratu, a nie wielkich grup społecznych, pragmatyczne, subwencje budżetowe i wsparcie grup interesu, trampolina kariery 6. Kartele partyjne „Cartel party”, procesy personalizacji kierownictwa partyjnego, decydujące znaczenie mediatyzacji apelu wyborczego, nieformalne strategie kooperacyjne między partiami. Typologia partii politycznych – 1. Organizacyjna geneza partii: parlamentarno-wyborcze (wyłania się z grupy posłów), pozaparlamentarne (powstaje z inicjatywy organizacji); 2. Typ struktury organizacyjnej: komitetowe (nie ma członków, tylko wyspecjalizowany krąg aktywistów w USA), rozwinięte (rozwinięte struktury organizacyjne) 3. Stopień upartyjnienia wyborców: kadrowe (zrzesza niewielki procent swoich wyborców), masowe (socjaldemokratyczne, chadeckie) 4. Typ członkostwa: bezpośrednie (do jednej z lokalnych komórek), pośrednie ( pośrednio przez odrębną organizację, Partia Pracy w WB, Partia Ludowa w Austrii) 5. Podział kompetencji w strukturze partii: scentralizowane (władza w instancjach centralnych, Partia Konserwatywna w WB), zdecentralizowane (szeroka autonomia niższych instancji, Francuska Partia Socjalistyczna) 6. Rodzaj komórki podstawowej: zakładowe (komórka w przedsiębiorstwie/zakładzie), terytorialne 7. Sposób powoływania władz partyjnych: demokratyczne (wł. powoływana i kontrolowana przez członków), niedemokratyczne (wł. pochodzi z mianowania, zasada wodzostwa) 8. Typ kierownictwa partyjnego – jednoosobowy (rozbudowana władza przywódcy), kolegialny (najwyższą władzą kongres, zjazd), parlamentarny (przewaga frakcji parlam. w kierowaniu partią, Partia Konserwatywna w WB) , pozaparlamentarny (organ poza parlamentarny) 9. Realizowane funkcje : wyborcze (Partia Republikańska i Partia Demokratycznya), społeczności (zróżnicowane cele i zadania socjaldemokratyczne), totalitarne 10. Stosunek do reguł konstytucyjnych: systemowe (partia uznaje zasady, instytucje i wartości systemu), antysystemowe (Konfederacja Polski Niepodległej), antyestablishmentowe (walka z oficjalnymi elitami, Front Narodowy we Francji, Partia Postępu w Norwegii, Włoski Ruch Społeczny, Samoobrona RP), protestu (dążą do radykalnej rewizji państwa na danym obszarze (Partia Samochodowa w Szwajcarii, FN) 11. Poziom relewancji politycznej: relatywne (duży potencjał polityczny, wpływają na strategię innych pp), marginalne (niewielki potencjał), dominujące (dystansujące rywali w długim okresie czasu, SAP Szwecja, Partia Rewolucyjno - Instytucjonalna (Meksyk) 12. Rola w przetargach koalicyjnych: inicjujące (odgrywa dominującą rolę w tworzeniu koalicji SLD 1993-2001), dopełniające (potrzebna do tworzenia koalicji większościowej PSL 1998-2001), obrotowe (zdolne do wchodzenia w koalicje centrolewicowe i centroprawicowe, TDP Niemcy), oderwane (np. ekologiczne) 13. Reprezentacja interesów, struktura wyborów: klasowe (reprezentacja wąskich in. branżowych), komunitarne (r.w.in. wspólnot i terytoriów, LN Włochy, CiU Hiszpania), jednego zagadnienia ( najsilniejszą np. wybory do senatu w Polsce) *system pojedynczego głosu nieprzeniesionego (w okręgu jest kilka mandatów, wyborca ma jeden głos) *system ograniczonego głosowania (w okręgu jest kilka mandatów do zdobycia, wyborca ma kilka głosów ale mniej niż jest mandatów) *głosowanie kumulacyjne (wyborca ma kilka głosów do oddania, ale może przeprowadzić różne kombinacje, np. 3 głosy dla 1 kandydata) *system większości bezwzględnej (system dwóch tur głosowania, do drugiej tury przechodzą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów, blokowanie partii izolowanych) *system „Alternativ Vote” (w przypadku gdy jest 4 kandydatów, od dołu są wykreślani kandydaci a ich głosy są przyznawane kandydatom, którzy maja więcej głosów) Systemy proporcjonalne- stosowane w większości państw; 1)Metody przeliczania głosów na mandaty: *metoda Hare’a (ilość oddanych głosów dzieli się przez ilość mandatów- iloraz wyborczy; głosy 2 list wyborczych dzieli się przez iloraz wyborczy, na podstawie otrzymanego wyniku przyznaje się mandaty) *Hare- Niemegera *Hagenbach- Bischoffa *Droopa *Imperialna *Metoda d’Hondta liczbę głosów oddanych na każdą z list dzieli się przez kolejne całkowite liczby naturalne, otrzymany iloraz porządkuje się od największego do najmniejszego o przyznaniu mandatów na liście decyduje kolejność największych ilorazów.) *Metoda st. Lagne (dzieli się rezultaty przez kolejne liczby nieparzyste; korzystne dla ugrupowań słabszych, Szwecja, Dania, Norwegia) Systemy mieszane- połączenie systemu większościowego z proporcjonalnym. Wyróżniamy: *systemy paralelne (wyborca ma 2 głosy, jeden oddaje na kandydata, a 2 na listę partyjną, Litwa Rosja) *systemy kombinowane, współzależne (supersonalizowany system proporcjonalny , system mandatów dodatkowych] Funkcje Systemów Wyborczych: wyłonienie reprezentatywnego parlamentu, zapewnienie legitymizacji rządzących, zapewnienie stabilnego rządu MODELE TWORZENIA PARTII: model koncesyjny (organ koncesyjny wydaje zgodę na tworzenie partii wg. określonych kryteriów np. ideologicznych, politycznych; wyst. w państwach socjalistycznych; model daleki od demokracji) administracyjny (tworzenie partii jak i jej funkcjonowanie jest kontrolowane przez organy administracji rządowej) model rejestracyjny (partie rejestrowane są wg. pewnych reguł powszechnie akceptowanych; od odmowy rejestracji przysługuje odwołanie, najczęściej organem rejestrującym jest sąd) notyfikacyjny (zgłoszony na wniosek do sądu o zarejestrowanie i tym samym partia uzyskuje wpis do ewidencji i otrzymuje osobowość prawną.) HISTORIA PARTII W POLSCE •przed I w. ś. Partie na ziemiach polskich znajdujących się pod zaborami, traktowane były jako stowarzyszenia; •potem mogły legalnie działać jako stowarzyszenia społeczne. Nieco później mogły działać partie polityczne w zaborze pruskim. W KP nie mogły działać takie partie jak PPS Frakcja Polska uznane za antyrządowe.; •po 1918 Piłsudski wydał dekret by ugrupowania polityczne rejestrowały się; nie wszystkie partie z tego skorzystały były to partie które nie uznawały państwa Polskiego; •po 1932 tendencje autorytarne; rozporządzenie Mościckiego pt. Prawo o Stowarzyszeniu- regulowano status stowarzyszeń a w tym partii, stowarzyszenie pożyteczne dla państwa miały przywileje specjalne, zostały w ramach tego rozporządzenia objęte kontrolą administracji rządowej; •1944 tzw. „wyzwolenie”- kompromisowy rząd między środowiskami londyńskimi a komunistycznymi. Mogły działać takie partie jak PPR, PPS, PSL, SL, SD, SP; inne partie powstać już nie mogły- system partyjny zamknięty.; •od 46’ stwierdzono ze prawo o stowarzyszeniach z 32’ nie dotyczy już partii; partie nie były regulowane aktami prawnymi tzw. wyższej rangi; status był regulowany aktami niższej rangi np. regulaminy; •1976- w nowelizacji ludowej konstytucji PRL w art. 3 wpisano zasadę przewodniej roli PZPR w społeczeństwie; •II połowa lat 80’ koncepcja ustawy o partiach politycznych (system demokratyzował się); przewidywano ze w Polsce będzie wielopartyjny system; były 3 projekty ustaw: PZPR, SD i ChSS; •zmiany polityczne, zmiany w konstytucji w 89’ wykreślono art. 3, pojawił się art. 6, który stanowił o swobodzie tworzenia działalności partii politycznych •SEJM X KADENCJI 28.07.1990 uchwalił pierwszą w Polsce ustawę o partiach politycznych wzorowaną na niektórych ustawach z innych krajów; *ustawa ta przewidywała tryb notyfikacyjny jeśli chodzi o tworzenie partii; *raczej miała sprzyjać tworzeniu, składała się z 8 pkt. zabraniała tworzenia partii w pracy i strukturach wojskowych; *by założyć partię wystarczyło 15 podpisów, przy rejestracji nie trzeba było przedstawiać statusu; *początkowo nie przewidywała finansowania partii ze środków państwowych; * partie miały wpis do ewidencji, tylko nie miały osobowości prawnej.;// •96’ Trybunał Konstytucyjny stwierdził że partie polityczne muszą przedstawić statut; •97’ nowe projekty ustawy o partiach- ostateczne uchwalenie ustawy (wymagane 1000 podpisów przedstawianych przy rejestracji) CHARAKTERYSTYKA USTAWY •art1. definicje partii politycznych [p.p. to dobrowolna organizacja występująca pod określoną nazwą stawiająca sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub kształtowanie władzy publicznej]; *nikogo nie można zmuszać do przystępowania do partii i do pozostawania w nich; *nazwa partii jest chroniona, nie można zarejestrować partii o podobnej bądź takiej samej nazwie już istniejącej; *jeśli partia odwołuje się do praktyki nazizmu, faszyzmu nie można jej zarejestrować; *nie ma obowiązku brania udziału w wyborach i uzyskania pod rygorem wykreślenia z ewidencji; •art2. członkostwo: Członkami mogą być obywatele RP, którzy ukończyli 18 lat. Członkami nie mogą być osoby fizyczne, dozwolone jest jedynie członkostwo bezpośrednie. Ograniczenia dotyczące członkostwa w p.p. 1)wymóg zawieszenia w członkostwa w p.p.: [członkowie Rady Polityki Pieniężnej]; 2)wymóg zawieszenia działalności w p.p. [żołnierze w okresie odbywania czynnej służby wojskowej, członkowie KRRiT]; 3)wymóg apartyjności [żołnierzy zawodowych, sędziów Sądu Najwyższego, policjantów, prokuratorów, sędziów sądów powszechnych, funkcjonariuszy ABW, rzecznik praw obywatelskich, prezes NBP, prezes NIK, strażacy PSP, przewodniczący i etatowi członkowi SKO, funkcjonariusze służby więziennej, sędziowie TK, Indeks efektywnej liczby partii politycznych (na poziomie wyborczym lub parlamentarnym) 1 1 ELP= --------- = ------------ n 2 2 2 2 Σ p p + p + p i=1 1 1 2 n p – odsetek miejsc parlamentarnych (lub głosów wyborczych) danej partii „i” Indeks frakcjonalizacji (na poziomie wyborczym FW lub na poziomie parlamentarnym FP) n 2 F= 1 – Σ p i=1 1 n- liczba partii p- procent głosów wyborczych lub mandatów zdobytych przez partie „i”. Indeks agregacji- poziom koncentracji systemu partyjnego. A= S/N A-indeks agregacji S- procent miejsc w parlamencie najważniejszej partii N- rzeczywista liczba partii w parlamencie Indeks przesunięcia poparcia wyborczego n Pi (t) – Pi (t +1) V= Σ ---------------- i = 1 2 n- liczba partii biorących udział w wyborach Pi- ogólne poparcie wyborcze udzielone partii „i” w okresie „t” (pierwsze wybory) oraz t + 1 (drugie wybory) Indeks polaryzacji J. E. Lane i S. Erssona: n 2 p= Σ ƒi (x1-x) i=1 p- indeks polaryzacji n- liczba partii ƒ- procent głosów wyborczych zdobytych przez partię i, xi- miejsce partii na skali lewica- prawica x- hipotetyczne miejsce systemu partyjnego na skali lewica- prawica SUBWENCJE, uzyskują partie o 3% poparciu i koalicje o 6%, wypłacane kwartalnie w czterech latach przez okres kadencji S = W1 M1 + W2 M2 + W3 M3 + ... S – kwota rocznej subwencji W – liczba głosów ważnie oddanych w skali kraju na okręgowe listy wyborcze kandydatów partii lub koalicji M – wysokość kwoty w złotówkach w zależności od poparcia 3 – 5% - 10zł za głos 5 – 10% - 8zł 10 – 20% - 7zł 20 – 30% - 4zł > 30% - 1,5zł DOTACJE PODMIOTOWE, po zdaniu sprawozdań z kampanii wyborczej udziela się dotacji wg wzoru. W – wydatki (64,34mln zł dla całego parlamentu) m – ilość mandatów 560 – liczba miejsc w parlamencie obu izb Dotacja dla wszystkich wynosi 114,89tys zł Np. SLD – 291mandatów, wydano 27mln na kampanie, 1 mandat kosztował 93 tys., PO – 65m wydano 16,3mln, 1 kosztował 251tys.itd.	przypominają grupę interesu, antypodatkowe, proekologiczne), ludowe (ogólnospołeczne, SPU, CDU) 14. Miejsce w systemie partyjnym: pierwsze (zwycięskie w dwupartyjnym), drugie (przegrane), trzecie (próbujące zmienić układ rywalizacji np. Partia Reform w USA), czwarte (nie podejmuje prób zmian układy, Partia Komunistyczna Stanów Zjednoczonych) 15. Kryterium artykulacji: o słabej (opierają działalność na zwyczajach i praktyce politycznej), o silnej (organy wew. szczegółowo unormowane) 16. Motywy działania: o mot. programowej, o motywacji krytycznej Strategie partii politycznych – długofalowy plan działań prowadzonych przez partię polityczną zmierzający do realizacji celów pozwalających jej przetrwać i rozwijać się na rynku politycznym oraz maksymalizować korzyści uzyskiwane w procesie budowania relacji z innymi podmiotami politycznymi i ocaleniem Otoczenie partii politycznych: 1. Otoczenie konkurencyjne – szereg podmiotów, instytucji i zbiorowości, Tworzą je inne grupy interesu, media, regulatory tynki politycznego, oraz kooperanci (agencje reklamowe, konsultanci poli.). + Wyborcy- zorganizowany podmiot, który w sposób jednorodny kształtuje swoje Tracje z partią, mając na nią wpływ w warunkach rywalizacji wyborczej. 2. Makrootoczenie – tworzą stany, procesy i zjawiska o charakterze kulturalnym, politycznym, gospodarczym, społeczno - demogragicznym, fizycznym Kryteria efektywnej strategii partii: realna, powinna uwzględniać odpowiedni poziom ryzyka, wewnętrznie spójna, zamknięta w określonej perspektywie czasowej, uwzględniać stan otoczenia i organizacji. SWOT – Mocne strony - Spójny program partii politycznej, Silni liderzy, Znane osobowości, Duża liczba członków, Duże zasoby finansowe, Jednolitość, Różnorodność środowisk członków, Rozwinięte struktury, Kampania wyborcza, Korzenie (geneza) partii politycznej Słabe strony - Brak spójnego programu politycznego, Brak lub skłóceni liderzy, Nadmiernie autorytarny lider, Niefachowa kadra, Małe zasoby finansowe, Ugrupowanie „kanapowe”- brak struktur na poziomie terytorialnym, Niejednolitość, Słabe struktury, Kampania wyborcza- źle przeprowadzona, Korzenie partii politycznej Szanse Rozbita opozycja, Sprzyjająca ordynacja, Efekt nowego ugrupowania, Utożsamianie z silnymi hasłami, Dobre kontakty z mediami, Poparcie w środowiskach, Koniunktura gospodarcza, Poparcie mediów, Udział w sprawowaniu władzy, Opinie w środowisku międzynarodowym Zagrożenia Silna opozycja, Niesprzyjająca ordynacja, Efekt nowego ugrupowania, Niepopularność programu, Nieprzychylne media, Starzenie się elektoratu, Dekoniunktura gospodarcza, Duża konkurencja, Udział w sprawowaniu władzy, Opinia w środowisku międzynarodowym System partyjny :grupa partii działających wg prawnie określonych reguł w ramach danego społeczeństwa, M. Sobolewski, B. Banaszek układ legalnie działających w danym państwie partii politycznych, W. Zakrzewski mechanizm współdziałania bądź rywalizacji organizacji społecznych w walce o władzę i w jej sprawowaniu, Giovani Sartoni co najmniej dwa współzawodniczące partie, M. Duverger form i warunków koegzystencji partii istniejących w danym państwie Podsystemy: instytucjonalny (jakie podmioty wchodzą w skład systemu), normatywny (normy na podstawie których system partyjny się opiera), komunikacyjny (relacja partii z otoczeniem) Typologia systemów partyjnych: 1. Liczba partii: jednopartyjny (występuje jedna partia, zakaz działania innych), dwupartyjny (tylko dwie spośród wielu mają realne szanse na zdobycie władzy USA, Wielka Brytania), wielopartyjny (trzy lub więcej partii spośród wielu, Belgia, Finlandia, Włochy) 2. Szanse zdobycia władzy i uczestniczenia w jej sprawowaniu: partii dominującej (wśród wielu partii jedna zajmuje pozycje dominująca Meksyk do 1999), kooperacji partii (wszystkie liczące się partie podejmują współpracę, Szwajcaria), dwublokowy (wiele partii skupia się w dwu blokach konkurujących ze sobą Francja V Republika, RFN, Włochy), rozbicia wielopartyjnego (wśród wielu partii brak jest większościowej, mającej przewagę nad innymi (Holandia) 3. Konkurencyjności partii: konkurencyjny (każda partia konkuruje z inną, Francja, Polska) , oparty na uzgodnieniach (zawieranie porozumień miedzy partiami, Szwajcaria, Austria, Holandia, Belgia, Liban) 4. Charakter programów partii: zideologizowany (apel programowy zdominowany przez ideologię, Republika Weimarska), pragmatyczne (dystans ideologiczny miedzy znaczącymi partiami nie jest duży, RFN) 5. Częstotliwość zmiany partii rządzącej: hegemoniczny (partia sama lub w koalicji pozostaje przy władzy dość długi okres (Japonia, Włochy po II wojnie światowej do lat 90 XX), zmienny (następuje częste i regularne zmiany partii u steru rządów (Francja IV Republika, Polska 1921-26) 6. Siła poparcia: system dużych partii (zdobywały przeciętnie 83, 6%, małe 12% Austria, Irlandia, Wielka Brytania, Polska 2007) małych (58,1 %, gdy duże 41%, Dania, Szwecja, Polska 1991) pośrednie systemy partyjne (małe 34,6% a duże 61,3%, Finlandia, Włochy, Holandia, Norwegia, Polska 1993,1997) przejściowe systemy partyjne (występuje transformacja jednego z wymienionych systemów w inny, d w m Belgia lata 50 i 60) 7. Liczba partii oraz ich rozmiar w ramach systemu partii (Blondela): system dwupartyjny (występują dwie duże partie mające przewagę nad pozostałymi, W. Brytania, Malta), dwu i półpartyjny- dwie duże partie i trzecia- mała, znacznie słabsza jednak mająca duży wpływ na system partyjny RFN, Polska 1997) wielopartyjny (oparty na dominującej partii- wśród wielu partii jedna wyróżnia się rozmiarem, Włochy do 1992), bez partii dominującej (Belgia, Holandia, Finlandia) Nurty lewicy i prawicy ze względu na treści ideowe: lewica przedmarksistowska (jakobińska,skrajna lewica Sprzysiężenie Równych, hebertyści, socjalizm utopijny) marksistowska (socjaldemokracja, leninizm, nowa lewica) niemarksistowska (anarchizm) Podziały dychotomiczne- lewica: 1. ewolucyjne (umiarkowana)- rewolucyjna (radykalna) np. socjaldemokratyści- anarchiści, komuniści 2.demokratyczna- totalitarna, 3. internacjonalistyczna- narodowa (nacjonalistyczna, patriotyczna) np. komuniści- Polska Partia Socjalistyczna, 4. tradycyjna- nowa lewica, 5. estabilismentowa (kawiorowa)- populistyczna Tendencje w percepcji prawicy: zatarcie pierwotnego skojarzenia „prawicowość” z monarchizmem, konserwatyzm, arystokracją, XIX w.- kojarzenie z doktrynami i ruchami narodowymi (nacjonalizm), 30 lata XX w.- łącząca pierwiastki socjalizmu i nacjonalizmu (faszyzm, nazizm), wyróżnienie prawicy „umiarkowanej” i „skrajnej”, po 1999 r. w Polsce- obrona wolnorynkowego kapitału. , antykomunizm Podziały dychotomiczne: umiarkowana „ewolucyjna” (stałość dla wartości) - skrajna „radykalna” (ulega modom, nie przywiązuje się do stałych wartości), demokratyczna- autorytarna, arystokratyczna- populistyczna, tradycyjna- nowoczesna, religijna- laicka Odmiany ze względu na treści ideowe: tradycjonalistyczna i wiceprezesowie NIK, strażnicy straży granicznej, Urzędnicy Służby Cywilnej, funkcjonariusze inspekcji celnej, prezes IPN, kierownik i pracownicy KBW, generalny inspektor ochrony danych osobowych] Zasady działania demokratycznego: zapewnienie jawności struktur, powołanie organów partii w drodze wyborów, podejmowanie uchwał większości głosów (zasady te powinny znaleźć swoje miejsce w statucie Elementy jakie powinien zawierać statut: *nazwa, skrót nazwy, siedziba partii; *sposób nabywania i utraty członkostwa; *prawa i obowiązki członków; *organy partii w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz uprawnione do zaciągania zobowiązań majątkowych, ich kompetencje, czas trwania ich kadencji; *tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów; *sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskania środków finansowych oraz tryb sporządzania i zatwierdzania informacji o działalności finansowej partii; *zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii; *zasady dokonywania zmian statutu; *sposób rozwiązywania się partii oraz tryb połączenia się z inną partią. Elementy które powinny się znaleźć w zgłoszeniu o wpis partii do ewidencji: *nazwa; *skrót nazwy; *określenie adresu; *określenie siedziby partii; *imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych do reprezentacji partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych; *statut partii politycznej; *wykaz obejmujący imiona i nazwiska, adresy, numery PESEL i podpisy popierających zgłoszenie co najmniej 1000, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną zdolność prawną. Tryb rejestracji: wniosek składa się do Sądu Okręgowego w Warszawie. Jeżeli dokumentacja jest pełna, sąd wydaje postanowienie o wpisie, a potem jest ono drukowane nieodpłatnie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz przekazuje PKW. Jeśli są luki, braki w dokumentacji wzywa się do uzupełnienia braków (do 3 miesięcy). Nieusunięcie wad zgłoszenia w wyznaczonym terminie, wtedy sąd postanawia o odmowie wpisu. Wnioskodawca może zaskarżyć postanowienie w terminie 14 dni. Sąd Okręgowy w Warszawie prowadzi ewidencję partii politycznych. W przypadku powstania wątpliwości co do zgodności z Konstytucją celów lub zasad działania partii Sąd zawiesza postępowanie i występuje do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności celów partii z Konstytucją. W przypadku orzeczenia o sprzeczności z Konstytucją celów partii sąd odmawia wpisu do ewidencji. Postanowienie nie podlega zaskarżeniu. FINANSE PARTII Partia może pozyskiwać dochody z majątku jedynie: *z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach; *z obrotu obligacji Skarbu Państwa i bonów skarbowych Skarbu Państwa; *ze zbycia należnych do niej składników majątkowych; *z działalności własnej polegającej na udostępnianiu tekstu statutu lub programu partii a także przedmiotów symbolizujących partię i wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii politycznej oraz na wykonaniu odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem posiadanego sprzętu biurowego Sposób przyznawania subwencji: Ustalona jest proporcjonalnie do liczby głosów ważnych oddanych na okręgowe listy kandydatów na posłów wg. wzoru S=W1*M1+W2*M2+W3*M3+W4*M4+W5*M5 [gdzie: S- kwota rocznej subwencji; W1-5- liczba głosów ważnych oddanych w skali kraju na okręgowe listy kandydatów na posłów danej partii politycznej; M1-5- wysokość kwoty w złotych]/// {od 3-5%=10 zł za głos// 5-10%=8zł// 10-20%=7zł// 20-30%=4zł// powyżej 30%=1,5zł} Wysokość dotacji oblicza się wg. wzoru: Dp=^W/560*M {Dp- wysokość przysługującej dotacji podmiotowej; W- suma wydatków na kampanie wyborczą komitetów wyborczych; 560- liczba posłów i senatorów razem; M- liczba mandatów posłów i senatorów uzyskanych przez dany komitet wyborczy} Partie z uzyskanych subwencji tworzą: *fundusz wyborczy (finansuje wybory i tylko z tego funduszu mogą być finansowane wybory); *fundusz ekspercki. LIKWIDACJA PARTII •Jeżeli partia dokona zmian w statucie, zmiany siedziby, zmian w składzie organów uprawnionych do jej reprezentowania i nie powiadomi o tym sądu najpóźniej w ciągu 14 dni od ich dokonania; •Jeżeli TK orzeknie o sprzeczności z Konstytucją celów lub zasad działania partii politycznej w następstwie wprowadzonych zmian w statucie; •Jeżeli partia nie złoży informacji o uzyskanych środkach finansowych w ustawowym terminie do 31 marca następnego roku; •jeżeli TK wyda orzeczenie o sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej/// Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie o wykreśleniu z ewidencji nie podlega zaskarżeniu/// •samorozwiązanie; •połączenie z inna partią; •nie realizowanie f. Wyborczej; •niespełnienie wymogów dokumentacji przy rejestracji. D’Hondta, metoda najwyższych ilorazów, sprzyja największym partiom zwłaszcza gdy okręgi są skąpo mandatowe, dzielniki :1, :2, :3, :4, :5, itd. Sainte – Leage, metoda dzielników nieparzystych sprzyja partiom średnim, dzielniki :1 lub (:1,4), :3, :5, :7, Hare’a – Niemeyera, zapewnia reprezentacje dla partii małych i słabych, liczbę ważnie oddanych głosów w okręgu na daną listę mnoży się za każdym razem przez liczbę kandydatów obsadzonych w okręgu, a następnie iloczyn dzieli się przez liczbę oddanych głosów na wszystkie listy okręgowe. Iloraz oznacza liczbę mandatów w okręgu danej listy Imperiari Największych reszt, sprzyja partiom małym Największych średnich, uzupełnienie metody d’Honta „Gerrymanderyzm”, dostosowywanie okręgów do potrzeb wyborczych, metody: „Pakowanie”, łączenie tak aby skumulować głosy elektoratu „Pękanie”, łączenie tak aby rozproszyć głosy elektoratu przeciwnika Przymus wyborczy INDEKS EFEKTYWNEJ LICZBY PARTII (R. TAGERER) N- efektywna liczba partii Pi- odsetek miejsc w parlamencie poszczególnych partii Σ- suma INDEKS FRAKSJONALIZACJI (D. REA) 0,5-system dwu partyjny Polska 1989 - 0,94 07-system dwu i pół partyjny 1997 - 0,66 < 0,7-wielopartyjny 2001 - 0,72 0 –jednopartyjny INDEKS AGREGACJI, mierzy poziom koncentracji systemu partyjnego P Polska 1991 – 1,2 1993 – 6,19 1997 – 8,74 S- rozmiar największej partii w parlamencie 2001 – 13,04 N- liczba partii lub IF INDEKS PRZESUNIĘCIA POPARCIA WYBORCZEGO Pi(t)- poparcie udzielone partii w pierwszych i kolejnych wyborach INDEKS PROPORCJONALNOŚCI V – procent uzyskanych głosów Polska: 1991 – 91 S – procent uzyskanych mandatów 1993 – 64 Wahania od 0 do 100 1997 – 81 2001 – 90 INDEKS ALFORDA, pomiar zależności pomiędzy przynależnością do określonej wspólnoty społecznej a sposobem głosowania, anarchiczny indeks gdyż partie są ogólno społeczne	legitymistyczna (reakcyjna), konserwatywna (ewolucjonistyczna), liberalna, narodowa (nacjonalistyczna), autorytarna, rewolucyjno- konserwatywna, Nowa Prawica- neokonserwatyści w USA Nurt partyjny: konserwatywne- zachowanie gospodarki rynkowej, silne państwo wewnątrz i na zewnątrz, akcentowanie antysocjalizmu, elitaryzm, Gaulliści (Francja), Fianna Fail (Irlandia), Partia Ludowa (Hiszpania), Nowa Demokracja (Grecja) chrześcijańsko-demokratyczny- chrześcijańska myśl społeczna, antykomunizm, społeczna gospodarka rynkowa Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna (RFN), Austriacka Partia Ludowa (Szwajcaria), Apel Chrześcijańsko- Demokratyczny (Holandia) liberalne- antyklerykalizm, wolność jednostki, egalitaryzm, racjonalizm, socjalnie skorygowany kapitalizm, obrona własności prywatnej i wolnej gospodarki rynkowej Wolna Partia Demokratyczna (RFN), Liberalni Demokraci (Wielka Brytania), PO socjaldemokratyczny- różne warianty w ramach tzw. socjalizmu demokratycznego, demokracja gospodarczo- socjalna, polityczna, kulturalna, międzynarodowa, prawa człowieka Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, Partia Pracy (Wielka Brytania), Partia Socjalistyczna (Francja), Ogólnogrecki Ruch Socjalistyczny, Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza, SLD komunistyczny- wypływające z marksizmu i leninizmu, różne warianty maoizmu, eurokomunizmu, Nowa Lewica Francuska Partia Komunistyczna, Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej, Komunistyczna Partia Czech i Moraw partie regionalne i etniczne- wyraz konfliktu centrum- peryferie i konfliktów narodowościowych Liga Północna (Włochy), Szwedzka Partia Ludowa (Finlandia) nacjonalistyczne- konglomerat postulatów nacjonalistycznych (niekiedy rasistowskich), autorytarnych, wrogość wobec imigrantów Front Narodowy (Francja), Blok Flamandzki (Belgia), Sojusz Narodowy (Włochy) ekologiczne- więcej współdecydowania obywateli przez decentralizację politycznych procesów decyzyjnych, ograniczenie wzrostu gospodarczego odbywającego się kosztem środowiska naturalnego (odrzucenie energii jądrowej, rozbrojenie w Europie, ochrona środowiska, pokój, prawa mniejszości) Sojusz 90/ Zieloni (RFN), Agelew (Belgia), Zieloni (Francja) agrarne- agraryzm, demokracja parlamentu, społeczna gospodarka rynkowa Partie Centrum Finlandii, Partia Centrum (Szwecja, Norwegia), PSL KOALICJE PARTYJNE - związek dwóch lub więcej podmiotów dążących do realizacji określonego celu. 1)Decyzyjne- nie mające trwałości w czasie, zawiązane dla zachowania ciągłości w partii (tzw. koalicja konstytucyjna SLD, UW, UP), można się z nimi zetknąć w każdej kadencji) 2)Wyborcze- tworzone przed wyborami, czasami w trakcie wyborów po to by poprawić swój rezultat wyborczy| koalicje addytywne- rezultat jest sumą poparcia pojedynczych partii tworzących tą koalicję; koalicje superaddytywne - koalicja otrzymuje większy procent wyborczy; subaddytywne -o łącznym poparciu niższym suma przepływów elektoratu między poszczególnymi partiami) 3)Parlamentarne- współpracują na arenie parlamentarnej, mogą być sformalizowane lub nie; mają dłuższe funkcjonowanie w wymiarze czasowym; 4)Gabinetowe- celem jest utworzenie rządu, mogą być większościowe lub mniejszościowe; połączenie tych wariantów daje: wielopartyjne gabinety większościowe, jednopartyjny gabinet większościowy, koalicyjny większościowy, koalicyjny mniejszościowy. Warianty koalicji: *minimalnego rozmiaru (koalicja dosyć ryzykowna, mało mandatów);; *oparta na przetargu (w koalicji powinno znajdować się jak najmniej ugrupowań gdyż wtedy łatwiej zawierać kompromisy i porozumienia);; *minimalnego zasięgu (zawiera jak najmniej rozbieżności programowych i ideowych pomiędzy koalicjantami);; *zbieżna, minimalnie zwycięska (jest jak najwięcej zbieżności pod względem ideowo programowym) Typologia wyborców: *wyborca partyjny (głosuje na jedną partię); *wyborca programowy (głosuje na podstawie analizy programów partyjnych); *wyborcy negatywni (kieruje się przesłankami emocjonalnymi, chęcią zaszkodzenia jakiemuś ugrupowaniu); *wyborcy fundamentalistyczni, aksjologiczni (nie analizują programów, biorą pod uwagę system wartości); *wyborcy wyalienowani (nie chodzą na wybory uważając że nic nie zmienią) Prawo wyborcze- reguły dotyczące organizacji i przeprowadzania wyborów; istotną rolę odgrywają przymiotniki wyborcze: zasada powszechności; zasada równości (^w znaczeniu formalnym- 1człowiek= 1głos; ^materialnym- siła każdego głosu jest równa); zasada bezpośredniości (wybiera się samemu a nie przez elektora); zasada tajności (samemu się decyduje na kogo oddaje się głos) SYSTEM WYBORCZY to uprawnienia wyborców oraz mechanizm transformacji głosów na mandaty Elementy systemu wyborczego: 1)rozmiar i kształt okręgów wyborczych jednomandatowe okręgi wyborcze (korzystne dla partii największych, lepszy kontakt kandydata z wyborcami, wybory są bardziej spersonalizowane a mniej upartyjnione) wielomandatowe okręgi wyborcze (można podzielić na skąpo mandatowe, średnie, duże) cały kraj jako jeden okręg wyborczy (korzystne dla partii małych) Gerrymandering -miał prawo wyznaczać granice okręgów wyborczych, odpowiednio łączone obszary aby wygrać wybory 2)uprawnienia wyborców w akcie wyborczym system kategoryczny (wyborca albo zaznacza swoje preferencje przy nazwisku, albo wybiera listę wyborczą nie zaznaczając niczego- tzw. lista zamknięta; służy upartyjnianiu, zwiększenie roli władz partyjnych a zmniejszenie podmiotowości wyborców –Hiszpania) system preferencyjny (warianty różne i ma możliwość zaznaczenia wybranego kandydata, jest to lista otwarta, rożnie rola wyborców, wyborca ma możliwości zaznaczenia kilku preferencji; możliwość tworzenia list rankingowych –Australia) system „Simple Rostereted Vote”(wyborca wybiera listę ale może wyznaczyć kolejność kandydatów, przyznaje punkty –Irlandia); system panachange (układanie pióropusza -Szwajcaria, wyborcy mogą wskazywać kandydatów na listach, może skonstruować swoją listę wyborczą, możliwość wpisania na listę swojego kandydata w miejsce zakropkowane –Finlandia) 3)Formuła wyborcza Systemy większościowe- *system pluralistyczny (zasada większości względnej i jednomandatowe okręgi wyborcze, zaletą jest stabilizacja polityczna, wada: dysproporcjonalność znajduje zastosowanie z okręgami wielomandatowymi; głosowanie blokowe, wzmacnia partię System partyjny w Polsce. Typologie ugrupowań: Kryterium genezy a)Postpeerelowskie np. SLD, SD, PSL + postkomunistyczne b)postsolidarnościowe – tendencje do dezintegracji np. Forum Prawicy Demokratycznej c)wywodzące się z postsolidarnościowej opozycji antykomunistycznej np. UPR, KPN d)historycznie nawiązujące nazwą lub programem do partii sprzed realnego socjalizmu np. PSL, PPS, SP, SN. e)nowe będące efektem procesu biurokracji systemowej, które powstały w oparciu o nowe podziały socjopolityczne i zmiany w elitach np. Samoobrona, LPR 1987 – J.J. Lipski – reaktywacja PPS, powołanie do frakcji, ale nastąpiły konflikty wewnętrzne i rozłamy doprowadziły do wejścia do sojuszu w 1993r z SLD. 1979 – KPN jako ugrupowanie antyradzieckie, przywiązanie do ruchu piłsudczykowskiego. Kryterium zasadniczych nurtów ideologicznych: a) lewica np. SLD, UP, SUPL. b)centrum PSL, UW c) prawica LPR, UPR Kryterium zasadniczych nurtów ideologicznych: a)komunistyczne np. KPP (od 2002r) Polska Socjalistyczna Partia Robotnicza (2003) b)lewicowo-liberalna , lewicowo-socjalistyczna np. PPS, ekologiczna np. Zieloni, feministyczna, c)socjaldemokratyczne SLD, UP, Krajowa Partia Emerytów i Rencistów d)liberalne: Kongres Liberalno – Demokratyczny np. UW, PO e)agrarne, ludowe: PSL, Stronnictwo Ludowo – Chrześcijańskie, duża ilość partii odwołujących się do PSL d)chrześcijańsko-demokratyczne np. Chrześcijańska Demokracja RP e)niepodległościowe – Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Odbudowy Polski, Ruch III RP. f)konserwatywne (liberalne) – UPR, PiS, Stronnictwo Konserwatywno – Ludowe g)narodowe SN, LPR, Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne.

1. SYSTEMY WIĘKSZOŚCIOWE a)system pluralistyczny – zasada większości względnej i jednomandatowych okręgów wyborczych; wygrywa ten z największą ilością głosów, nie musi mieć 50%. Dysproporcjonalność wyborów, duża liczba głosów może być zmarnowana. Zaleta: stabilizacja polityczna, w ramach systemu dwupartyjnego nie ma problemu z większościowym gabinetem. Jest w 18% krajów demokratycznych. Zasada większości względnej: Głosowanie blokowe – wyborca ma tyle głosów co mandatów, np. w Polsce wybory do senatu, wzmacnia partię najsilniejszą; System pojedynczego głosu nie nieprzenie – jeden głos, ale kilka mandatów do zdobycia w danym okręgu, np. Japonia zależy od doboru kandydatów Zasada limited vote – wyborca dysponuje większą ilością głosów niż jeden i jest duża ilość mandatów Głosowanie kumulacyjne – wyborca może prowadzić kombinacje ze swoimi głosami, może dać kilka lub tylko jeden na daną osobę. System trudny do przewidzenia w skutkach. b)systemy większości bezwzględnej – kandydat musi dostać więcej niż połowę ważnych głosów (system dwóch tur głosowania). Skutki: ważne jest na kogo wyborcy przekażą swoje głosy w drugiej turze, sprzyja wielopartyjności i dwublokowości, blok zwycięski tworzy koalicję gabinetową. System eliminuje partie izolowane, ugrupowania ekstreministyczne (np. Front Narodowy we Francji), eliminacja partii antyestablishmentowych c)Alternative vote – stopień poparcia dla danego kandydata, na początku liczone są głosy jednakowe, odpada najsłabszy. Sprzyja umiarkowaniu pod względem programowym. 2. Klasyfikacja partii pod względem realizowanych funkcji Wyborcze – związane z wyborcami, np. Partia republikańska w USA Społeczności – zróżnicowane cele i zadania, realizacja wielu funkcji, np. socjaldemokratyczne w I połowie XX wieku Totalitarne – wszechobejmująca integracja poprzez całkowite włączenie członków w funkcjonowanie mechanizmu partyjnego oraz poprzez totalne opanowanie społeczeństwa, np. faszystowskie lub komunistyczne Klasyfikacja pod względem kryterium miejsca w koalicji: Inicjujące (odgrywa dominującą rolę w tworzeniu koalicji SLD 1993-2001), dopełniające (potrzebna do tworzenia koalicji większościowej PSL 1998-2001), obrotowe (zdolne do wchodzenia w koalicje centrolewicowe i centroprawicowe, TDP Niemcy), oderwane (np. ekologiczne) 3. Klasyfikacja partii według kryteriów ilościowo jakościowych system dwupartyjny (występują dwie duże partie mające przewagę nad pozostałymi, W. Brytania, Malta), dwu i półpartyjny- dwie duże partie i trzecia- mała, znacznie słabsza jednak mająca duży wpływ na system partyjny RFN, Polska 1997) wielopartyjny (oparty na dominującej partii- wśród wielu partii jedna wyróżnia się rozmiarem, Włochy do 1992), bez partii dominującej (Belgia, Holandia, Finlandia) 4. Rodzaje członkostwa w partiach politycznych Bezpośrednie - członkami partii zostają osoby fizyczne, zgłaszając akces do podstawowej komórki organizacyjnej Pośrednie - podmioty zbiorowe często posiadające osobowość prawną (związki zawodowe- Partia Pracy) 5.MOCNE STRONY SWOT Spójny program partii politycznej, Silni liderzy, Znane osobowości, Duża liczba członków, Duże zasoby finansowe, Jednolitość, Różnorodność środowisk członków, Rozwinięte struktury, Kampania wyborcza, Korzenie (geneza) partii politycznej 6.ETAPY EWOLUCJI PARTII: 1.Ugrupowania rodowe (fakcje) 2. Koterie atystokratyczne 3. Kluby polityczne .4. Partie 5. Partie profesjonalno-wyborcze 6. Kartele partyjne 7. Do partii nurtu liberalnego w Polsce 1990-2008 należały: Kongres Liberalno-Demokratyczny , Unia Wolności, Platforma Obywatelska 8. Cechy systemu partyjnego polski w okresie transformacji systemowej A.    Duża liczba partii politycznych. Zaobserwować można jednak tendencję do zmniejszania się liczby partii politycznych. Do wiosny 1997r. zarejestrowano około 270 partii politycznych. Obecnie zarejestrowanych jest prawie trzykrotnie mniej partii. B.    Poparcie dla najsilniejszych partii politycznych było relatywnie niskie. Utrudniało to stworzenie stabilnego rządu. C.    Po kolejnych wyborach system partyjny w Polsce wykazywał pewne podobieństwa do równych modeli. Po pierwszych wolnych wyborach do modelu śródziemnomorskiego: dwa bloki partii (nie lewicowe i prawicowe, a postkomunistyczne i postsolidarnościowe). Po wyborach w 1997r podobny był do modelu Beneluksu: trzy najważniejsze siły polityczne – chrześcijańscy demokraci (AWS), socjaldemokraci (SLD), liberałowie (UW). Po ostatnich wyborach system Polski zbliżył się do modelu skandynawskiego: dominacja socjaldemokratów i blok pozostałych partii niesocjalistycznych. D.     Wyborcy często zmieniali swoje preferencje polityczne – poziom płynności poparcia dla partii politycznych był wysoki. E.     Częste zmiany formuły organizacyjnej. Polskie partie często ulegają rozłamom, łączą się w nowe struktury. 9.Partiami reprezentowanymi w Izbie Gmin są m.in.: Partia Konserwatywna, Partia Pracy, Liberalni Demokraci 10. Do głównych ugrupować politycznych w republice Słowackiej po 1992 roku należały: Smer, Słowacka Unia Chrześcijańska i Demokratyczna, Słowacka Partia Narodowa, Partia Węgierskiej Koalicji	1. Do partii nurtu konserwatywnego i agrarnego w Polsce w latach 91-08 należały: konserwatywne: PiS, Unia Polityki Realnej, Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe; agrarne- PSL, Stronnictwo Ludowo-Chrześcijańskie 2. INDEKS EFEKTYWNEJ LICZBY PARTII (R. TAGERER) N- efektywna liczba partii Pi- odsetek miejsc w parlamencie poszczególnych partii Σ- suma INDEKS FRAKSJONALIZACJI (D. REA) 0,5-system dwu partyjny Polska 1989 - 0,94 07-system dwu i pół partyjny 1997 - 0,66 < 0,7-wielopartyjny 2001 - 0,72 0 –jednopartyjny INDEKS AGREGACJI, mierzy poziom koncentracji systemu partyjnego P Polska 1991 – 1,2 1993 – 6,19 1997 – 8,74 S- rozmiar największej partii w parlamencie 2001 – 13,04 N- liczba partii lub IF 3. Kryterium genezy a)Postpeerelowskie np. SLD, SD, PSL + postkomunistyczne b)postsolidarnościowe – tendencje do dezintegracji np. Forum Prawicy Demokratycznej c)wywodzące się z postsolidarnościowej opozycji antykomunistycznej np. UPR, KPN d)historycznie nawiązujące nazwą lub programem do partii sprzed realnego socjalizmu np. PSL, PPS, SP, SN. e)nowe będące efektem procesu biurokracji systemowej, które powstały w oparciu o nowe podziały socjopolityczne i zmiany w elitach np. Samoobrona, LPR 4.Najwyższy poziom członkostwa w partiach politycznych w Europie: Austria, Finlandia, Islandia, Malta, Szwajcaria 5. Wysoki poziom dysproporcjonalności wyborów jest efektem m.in.: System pluralistyczny – zasada większości względnej i jednomandatowych okręgow wyborczych; wygrywa ten z największą ilością głosow, nie musi mieć 50%. 6.Wyjątkiem od tzw. reguły Duvergera jest system partyjny: Ordynacja większościowa z jednomandatowymi okręgami wyborczymi nieuchronnie prowadzi do systemu dwupartyjnego (potwierdza to także praktyka polityczna państw z takim systemem wyborczym, np. USA, Wielka Brytania). 7. Przedstawienie opinii publicznej wysokiego poziomu poparcia dla powstania to przykład instytucjonalizacji partii w fazie: identyfikacji 8. Elementami składowymi pojęcia partia polityczna są: Organizacja, program partyjny i funkcje. 9. Sposoby selekcji kandydatów: dokonywane przez członków partii, decydują tylko władze lokalne , władze lokalne przedstawiają propozycje centralnym, centralne przedstawiają propozycje lokalnym, współdziałanie obu, tylko centralne 10. Do głównych partii politycznych w Czechach należą: Czeska Partia Socjaldemokratyczna, Obywatelska Partia Demokratyczna, Partia Zielonych, Unia Wolności-Unia Demokratyczna	1. SWOT Mocne strony - Spójny program partii politycznej, Silni liderzy, Znane osobowości, Duża liczba członków, Duże zasoby finansowe, Jednolitość, Różnorodność środowisk członków, Rozwinięte struktury, Kampania wyborcza, Korzenie (geneza) partii politycznej Słabe strony - Brak spójnego programu politycznego, Brak lub skłóceni liderzy, Nadmiernie autorytarny lider, Niefachowa kadra, Małe zasoby finansowe, Ugrupowanie „kanapowe”- brak struktur na poziomie terytorialnym, Niejednolitość, Słabe struktury, Kampania wyborcza- źle przeprowadzona, Korzenie partii politycznej Szanse Rozbita opozycja, Sprzyjająca ordynacja, Efekt nowego ugrupowania, Utożsamianie z silnymi hasłami, Dobre kontakty z mediami, Poparcie w środowiskach, Koniunktura gospodarcza, Poparcie mediów, Udział w sprawowaniu władzy, Opinie w środowisku międzynarodowym Zagrożenia Silna opozycja, Niesprzyjająca ordynacja, Efekt nowego ugrupowania, Niepopularność programu, Nieprzychylne media, Starzenie się elektoratu, Dekoniunktura gospodarcza, Duża konkurencja, Udział w sprawowaniu władzy, Opinia w środowisku międzynarodowym 2. FAZY INSTYTUCJONALIZACJI Teorie instytucjonalizacji. R. Suasand i R. Harmel: faza identyfikacji (partia poszukuje swojego miejsca na scenie politycznej; próbuje znaleźć potencjalnych wyborców; próba legitymizacji); faza organizacji (stworzenie struktur organizacyjnych w skali krajowej; ważne są zasoby kadrowe, zaplecza finansowe); faza stabilizacji: próg finansowania, próg reprezentacji, próg relewancji. 3. Klasyfikacja partii według kryterium organizacyjnej genezy partii : : parlamentarno-wyborcze (wyłania się z grupy posłów), pozaparlamentarne (powstaje z inicjatywy organizacji) i kryterium stosunku do reguł konstytucyjnych systemowe (partia uznaje zasady, instytucje i wartości systemu), antysystemowe (Konfederacja Polski Niepodległej), antyestablishmentowe (walka z oficjalnymi elitami, Front Narodowy we Francji, Partia Postępu w Norwegii, Włoski Ruch Społeczny, Samoobrona RP), protestu (dążą do radykalnej rewizji państwa na danym obszarze (Partia Samochodowa w Szwajcarii, FN) 4. Badania empiryczne w zakresie pomiaru dystansu ideologiczno-programowego pomiędzy partiami prowadzone są w politologii na podstawie: - Badanie na podstawie opinii ekspertów – ankiety z prośbą umiejscowienia partii plus wprowadzenie średniej: 0 – skrajna lewica 5 – centrum 10 – skrajna prawica - Badanie programów partii, wypowiedzi liderów, sposób głosowania w parlamencie, statuty uchwalone na zjazdach – badania prowadzone przez teoretyków polityki - Badanie przeciętnego wyborcy w różnego rodzaju ankietach, badanie poglądów, przekonanie że partia jest taka jak myślą o niej wyborcy 5. FUNKCJE PARTII WOBEC SPOŁECZEŃSTWA: funkcja artykulacji i agregacji potrzeb i interesów społecznych; socjalizacja społeczeństwa; kształtowania opinii publicznej; rekrutacja polityczna 6. WARIANTY KOALICJI WYBORCZYCH *minimalnego rozmiaru (koalicja dosyć ryzykowna, mało mandatów);; *oparta na przetargu (w koalicji powinno znajdować się jak najmniej ugrupowań gdyż wtedy łatwiej zawierać kompromisy i porozumienia);; *minimalnego zasięgu (zawiera jak najmniej rozbieżności programowych i ideowych pomiędzy koalicjantami);; *zbieżna, minimalnie zwycięska (jest jak najwięcej zbieżności pod względem ideowo programowym) 7. Partie socjaldemokratyczne w Polsce: SLD, Unia Pracy, Krajowa Rada Emerytów i Rencistów. 8. Najważniejszymi cechami systemu partyjnego USA są: dwupartyjny (partia demokratyczna i partia republikańska), partie nie mają członkowstwa, struktur, przywództwa, programów politycznych 9. W obecnej kadencji Bundestagu w skład wchodzą: CDU/SCU (Unia Chrześcijańsko Społeczna), SPD (Socjademokratyczna Partia Niemiec), FPD (Wolna Partia Demokratyczna), Zieloni, Die Linke 10. Do najważniejszych włoskich partii politycznych po 2006 roku należą: Lud Wolności, Partia Demokratyczna, Unia Chrześcijańskich Demokratów i Centrum, Liga Północna

Wariant 1 Parametry: System umiarkowany dwupartyjny z tendencja do dwu i półpartyjności Takie partie jak Nowa Demokracja i Obywatelska partia demokratyczna to partie należące do: nurtu konserwatywno-liberalnego Pod pojęciem partia „ludowa” rozumie się: partie która integruje swoich członków i sympatyków spośród wszystkich grup społecznych. Przykładem systemu 2 i pol partyjnego jest zawsze system: RFN. Najniższy poziom dysproporcjonalności ma metoda: dużych okręgów wyborczych. Partie Catch-all są partiami które: odwołuja się do wszystkich grup społecznych Koalicja addytywna to koalicja wyborcza która: uzyskuje wynik w wyborach który jest sumą poparcia uzyskiwanego przez pojedyncze partie tworzące tę koalicję. Gerrymandering polega na: manipulowaniu kształtem okręgów wyborczych Metoda Sainte-Lague sprzyja partiom: średnim W świetle ustawy z 1997r o partiach politycznych, partia mogla prowadzić działalność gospodarczą tylko w formie: spółdzielni Obecnie partie polityczne w Polsce: nie mogą pozyskiwac srodkow ze zbiorek publicznych W modelu śródziemnomorskim: występuje silna partia socjalistyczna i blok partii niesocjalistycznych Aktualnie rządzące ugrupowanie: Młodzi Demokraci – Węgierska Partia Obywat(Węgry) Wyższy indeks proporcjonalności występuje tam gdzie stosowany jest system wyborczy: proporcjonalny z okregami dużymi W świetle badan empirycznych kandydatom z partii centrowych najbardziej sprzyja system: alternatywnego głosowania. AV Brak mandatów kompensacyjnych, dwa poziomy repartycji madatów, metoda d’Hondta prowadzą do: wysokiego poziomu dysproporcjonalności Wg ustawy z 1997r partia może uzyskac subwencje jeżeli zdobędzie: 3% System wielkich partii występuje w : Austrii Silną partią V republiki francuskiej była: UNIA DEMOKRACJI FRANCUSKIEJ Właściwe zestawienie partii rządzocej w latach 2002-2008- Unia na rzecz ruchu ludowego Francja System ekstremalnego pluralizmu charakteryzuje się tym ze rywalizacja ma charakter: odśrodkowy Partia socjaldemokratyczna utworzona przez byłych komunistow to: czeska partia socjaldemokratyczna Członkowstwo w partii wg ustaw musi zawiesić: członek KRRiT Wartość 0.35 indeksu frakcjonalizacji charakteryzuje system: partii dominującej System hegemoniczny w XXw występował w: WŁOCHY Metoda „pakowania” w gerymanderingu ma na celu: zwiekszenie szans ugrupowania preferowanego Najwieksza wladza w przykładowej partii politycznej np. PSL poza Kongresem jest: PREZES W swietle nowelizacji ustawy o partiach z 2001 dotacje może otrzymac koalicja która uzyska: 6% Koalicja gabinetowa oparta na przetargu zawiera: najmniejsza możliwą liczbe partii politycznych W systemie dwupartyjnym wg Sartoriego rywalizacja ma charakter: dośrodkowy Partia konserwatywna w W.Bryt to partia o czlonkowstwie : wyłącznie bezpośrednim Ordynacja wyborcza mowi ze partie które uzyskaja 5-10% popracia dostana: 8zl za jeden głos Wg istniejących regulacji, członkiem partii może być np.: starosta Która z partii posiada najniższy indeks partycypacji w ostatnich 50latach: FDP Najczesciej do alternacji władzy dochodziło w: POLSCE Reprezentantem nurtu lewicowo-liberalnego jest: Demokraci 66 Holandia W ramach funkcji wyborczej partii wyroznia się: formułowanie programu Liderem nurtu konserwatywnego na Węgrzech jest: Wiktor Orban W skladzie SLD jako koalicji znajdowala się miedzy innymi : SDP Najnizszy poziom dysproporcjonalności w Polsce był konsekwencją: wyborów sejmu I kadencji	Wariant 2 Największy procent mandatow 2 najwieksze ugrupowania w Polsce zanotowaly w konsekwencji wyborow w 2007 Wartość 9,5 indeksu dysproporcjalnosci wg Loosemore-Handybego oznacza ze SYSTEM WYBORCZY GENERUJE WYSOKI POZIOM DYSPROPORCJALNOSCI Orientacja socjaldemokratyczna w programach partii politycznych charakteryzuje się aprobata dla indywidualizmu aksjologiczne i kolektywizmu socjoekonomicznego Najwyższy poziom indeksu przesuniecia poparcia wyborczego odnotowano w Polsce miedzy III a IV elekcja Partie pivotalne są to partie wazne dla całego systemu partyjnego z racji dużego potencjalu koalicyjnego Koalicja subaddytywna to taka która uzyskuje wynik w wyborach, który jest MNIEJSZY od sumy poparcia uzyskanych W dawnych partiach masowych postawa finansowania były składki członkowskie Partie catch-all apeluja do „elektoratu opinii” Koalicja oparta na przetargu polega na koalicji w której dazy się do udzialu w niej jak NAJMNIEJSZEJ liczby partii politycznych Wskaż właściwe zestawienie ugrupowan politycznych w poszczególnych panstwach: Partia lewicy – Republika Federalna Niemiec Wskaz właściwie uporządkowanie aktualnych liderow i ich partii czy ugrupowan politycznych: David Cameron – partia konserwatywna Wieksza reprezentacje kobiet w parlamencie zapewnia system wyborczy: proporcjonalny z lista zamknieta Ugrupowaniem politycznym w Irlandii Polnocnej integrującym katolikow jest miedzy innymi: Socjaldemokratyczna partia pracy Personalizm i pluralizm, demokracja ograniczna to elementy ideologi zawartej w programach partii: chadeckiej Koalicja socjalistow i liberałów po raz trzeci, w 2006 r stworzyla rzad w: Rep.Czeskiej Metoda „pękania” w gerrymanderyzmie ma na celu: zmniejszenie szans deprecjonowanego ugrupowania Większej personalizacji wyborow sprzyjaja systemy wyborcze: proporcjonalne z listami rankingowymi W świetle stawy z 27.VI.1997 o partiach do wniosku o rejestracji partii należy dołączyc: statut partii W świetle ustawy z 27.VI.1997(znowelizowanej w 12.IV.2001) o partiach, partia może otrzymac subwencje jeżeli: przekrocza 3procent W gabinecie rzadowym Niemiec w latach 1969-73 była reprezentowana min: Socjaldemokratyczna Partia Niemiec Która z wymienionych partii w Europie Zach. Posiada po IIwojnie swiatowej najwyższy indeks partycypacji: Chrzescijanska Demokracja we Włoszech System wyborczy w którym występują okręgi skapomandatowe i metoda d”Honta prowadzi do sytuacji w której indeks proporcjalnosci jest: NISKI Tzw. Stronnictwa sojusznicze występowały w takich panstwach socjalistycznych jak: POLSKA Dłużej niż 3 lata istniała tzw.wielka koalicja-nadwyzkowa w latach 1966-2008 w: AUSTRIA Znane do konca XVII wieku ugrupowanie wigow od 1877 nosilo nazwe: Partia Liberalna Do powstania partii przyczynil się kryzys: legitymizacji Wyższy poziom reprezentatywności parlamentu zapewniaja wybory przeprowadzone z zastosowaniem: systemu proporcjonalnego Która z istniejących partii politycznych dziala najdłużej i na stale pod niezmieniona nazwa?: Partia Konserwatywna(W.Brytania) Który z wymienionych systemow partyjnych w Europie Zachodniej posiada najwyższy indeks efektywnej liczby partii: Szwajcaria Która z wymienionych partii posiada najniższy indeks partycypacji w latach 90-tych?: Partia Demokratycznego Socjalizmu RFN W świetle ordynacji wyborczej z 12 kwietnia 2001r partie polityczne które uzyskaly w skali kraju od 3 do 5 % poparcia w efekcie z budżetu panstwa mialy otrzymac: 10 ZL ZA JEDEN GLOS System wyborczy Single Transferable Vote: jest glosowaniem typu porządkującego w okregach jednomandatowych Duże wielomandatowe okręgi wyborcze występujące w systemie wyborczym: zwiększają indeks proporcjonalności W sytuacji wystepowania silnej partii konserwatywnej w spolaryzowanym systemie partyjnym otwieraja się możliwości uzyskania sukcesu przez: partie reprezentujaca nurt prawicowego liberalizmu Znajdując się na najnowszym etapie ewolucji, partie typu kartel charakteryzuja się: wieksza mediatyzacja apelu wyborczego w porównaniu z partiami masowymi i partiami catch-all Wg istniejących regulacji prawnych partie w Polsce: nie mogą prowadzic działalności gospodarczej Wg istniejących regulacji prawnych członkiem partii w Polsce nie może być: żołnierz zawodowy W systemie partyjnym gdzie wystepuje silna partia chadecka najczęściej występują także relewantna partia reprezentujaca nurt: lewicowego liberalizmu Do partii reprezentujących tzw prawice ewolucyjna zalicza się: narodowcow	Wariant 3 Kilka mandatów do wyboru w okręgu wyborczym i taka sama ilość głosów w dyspozycji wyborcy charakteryzuje system wyborczy - glosowania blokowego Do pojęcia składowego pojęcia „partia polityczna” należą m. In. - program partyjny Do partii politycznych aprobujących permisywizm obyczajowy i kolektywizm socjoekonomiczny, należą – partie ekologiczne Austriacka Partia Ludowa to ugrupowanie – chadeckie Konstytucja RP gwarantuje wolność tworzenia i działania partii z wyłączeniem – mających utajoną strukturę, lub tajne członkostwo Według istniejących regulacji prawnych członkiem partii politycznej w Polsce nie może być – strażnik straży gminnej W amerykańskich partiach politycznych za członków danej partii uważa się – tych, którzy głosują na daną partię Obecnie w Polsce występuje prawny model tworzenia i funkcjonowania partii polit. – rejestracyjny W partiach kartelowych – występuje wysoki poziom mediatyzacji apelu wyborczego Prawdą jest, że metoda Hare’a – Niemeyer’a – zapewnia reprezentację w parlamencie ugrupowaniam o stosunkowo niskim poziomie poparcia W ramach funkcji wyborczej partii politycznych wyróżnia się m. in. – formułowanie programu Egalitaryzm, permisywizm, industrializm to m. in. wartości zawarte w programach współczesnej – lewicy W modelu śródziemnomorskim systemu partyjnego – występuje blok partii lewicowych, blok partii prawicowych i słabe centrum W świetle ustawy z 27 VI 1997 (i nowelizacji z 12 IV 2001) o partiach politycznych partia może otrzymac dotacje podmiotową jeżeli – zdobędzie chociaż jeden mandat poselski lub senatorski Kreowaniu składu parlamentu wg. przyjętych przez władze partyjne preferencji sprzyja najbardziej – system list zamkniętych W latach 2001-2006 najsilniejszą partią w II Rep. Włoskiej była - Forza Italia Orzeczenie o niezgodności celów i działalności partii polit. Z konstytucja w Polsce wydaje – Trybunał Konstytucyjny Liczba „0,65” indeksu frakcjonalizacji charakteryzuje – system umiarkowanego pluralizmu W partiach masowych – występują silne powiązania wertykalne Do partii polit. dużych, ludowych, relewantnych o charakterze pro systemowym i parlamentarnym zalicza się w Europie Zach. – partie socjaldemokratyczne Partia pivotalna to inaczej – partia zawiasowa Patrie chadeckie o rodowodzie protestanckim to – duńska KRF Do partii lewicowo –libertariarnych zalicza się - partie liberalne Ugrupowanie popierającym system d’Hondta powinna być (jeżeli zachowuje się według kryterium maksymalizacji korzyści) – partia duża Według ordynacji wyborczej z 12 IV 2001 (bez nowelizacji z XII 2001) partie polit., które uzyskaja w skali kraju od 20 do 30% poparcia w efekcie z budżetu państwa miały otrzymać – 4zł za jedne głos Współrządząca obecnie w RFN Socjaldemokratyczna Partia Niemiec – powstała w okresie Rep. Weimarskiej W parlamencie polskim dotychczas nie było partii politycznej pod nazwa – Obywatelska Partia Demokratyczna System umiarkowanego pluralizmu (wg. koncepcji Sartoriego) występuje m. in. w – Holandii Wartość „15” indeksu agregacji oznacza, że – system partyjny odznacza się niskim poziomem koncentracji Która z wymienionych partii powstała najwcześniej – Unia Chrześcijańsko Demokratyczna (Niemcy) Spośród wymienionych formuł wyborczych najwyższy poziom indeksu proporcjonalności zapewnia metoda – Hare-Niemeyera Najwyższy poziom indeksu partycypacji - Zieloni Do tzw. „skrajnej prawicy” zalicza się – Partię Postępową (Norwegia) W partiach masowych – występują silne powiązania wertykalne Partia Centrum (reprezentująca rodzinę partii neoagrarnych) występuje w - Norwegii W systemie partyjnym, gdzie występuje silna partia konserwatywna najczęściej wystepuje także relewantna partia polit. reprezentująca nurt – prawicowego liberalizmu Który z wymienionych systemów partyjnych w Europie Zach. Posiada najniższy indeks proporcjonalności – Wileka Brytania Wyższy poziom legitymizacji ugrupowanie (a) rządzące posiada (ją) w konsekwencji systemu wyborczego – systemu większościowego Skłonności oligarchiczne w partiach politycznych (wg. R. Michelsa) prowadzą do – amalgamacji nowych przywodców