System walutowy, zespół norm prawnych, reguł, zasad i zwyczajów określających warunki i regulujących sposoby funkcjonowania pieniądza w transakcjach międzynarodowych.
Wyróżnia się krajowe (narodowe) systemy walutowe oraz międzynarodowy system walutowy.
Te pierwsze są tworzone i dostosowywane do potrzeb gospodarki na mocy decyzji właściwych organów władzy państwowej i określają przede wszystkim zasady kształtowania kursów walutowych, warunki i zakres wymienialności waluty krajowej na waluty obce oraz reguły obrotu walutami obcymi na obszarze kraju.
Kiedy pojawił się pieniądz?
Dwa tysiące lat p.n.e. Ludzie nie tylko nie wiedzieli, czym są papierowe pieniądze, ale w ogóle nie znali pieniędzy w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Pieniądzem było wszystko to, co w danej społeczności miało uznaną wartość (np. żywność, narzędzia, tkaniny, ozdoby). Stały rozwój wymiany towarowej doprowadził do wyzwolenia w siódmym stuleciu p. n. e. Monet i prawie 1600 lat później, w Chinach, pieniądza papierowego
Wymiana barterowa
W niektórych rejonach świata ludzie doszli jednak do wniosku, że najwygodniejszą formą środka płatniczego są metale. Bardzo trwałe, ze względu na małą objętość łatwe w transporcie i, co równie ważne, łatwo podzielne na mniejsze części doskonale nadawały się do pełnienia tej funkcji. Początkowo w obiegu znajdowały się po prostu nie obrobione bryłki metalu, żelazo oraz miedź i jej stopy, a później metale szlachetne. Przy zakupie danego towaru trzeba było za każdym razem odważać wynegocjowaną ilość metalu. Tak dokonywano transakcji na przykład w Egipcie, Babilonii, Asyrii. Zdarzało się też, że z kruszcu odlewano jakiś przedmioty, które pełniły funkcję środka płatniczego. Mogły to być pierścienie, siekiery, dzidy
System waluty złotej (gold standard, parytet złota, standard złota) – pierwszy międzynarodowy system walutowy, w którym standardowa jednostka pieniądza jest odpowiednikiem wartości określonej wagi złota oraz w którym emitenci pieniądza gwarantują, pod określonymi warunkami, wykupienie wydanych pieniędzy za złoto o tej wadze. Wykształcił się pod koniec XIX w. i funkcjonował do wybuchu I wojny światowej. System waluty złotej, w porównaniu z innymi systemami pieniężnymi, charakteryzuje duża stabilność w obiegu wewnętrznym i międzynarodowym, wyrażająca się w stosunkowo niewielkich wahaniach cen, powodowanych głównie odpływem dużych ilości kruszcu lub odkryciem nowych złóż. Duża stabilność stwarzała poczucie pewności działania podmiotom gospodarczym. Ogólnie mówiąc, doskonale ułatwiał on wymianę międzynarodową, wyrównywanie bilansów i stosunki kredytowe.
System ten zwany systemem waluty złotej funkcjonował w latach 1870 – 1914 r. Wyróżniają go trzy, główne cechy:
1) Po pierwsze, rząd każdego kraju ustalał cenę złota w jednostkach waluty złote.
2) Po drugie państwo utrzymywało wymienialność waluty krajowej na złoto.
3) Po trzecie, istniał ścisły związek między krajową emisją pieniądza i stanem państwowych rezerw złota.
Zasady systemu waluty złotej
Złoto pełni funkcję pieniądza narodowego i światowego. Jest miernikiem porównawczym walut.
Jednostka pieniężna każdego kraju ma ściśle ustalony parytet złota, który określa jej wartość w jednostkach wagowych czystego kruszcu.
Kursy walutowe oznaczają relację parytetu złota jednostki pieniężnej jednego kraju do parytetu złota jednostki pieniężnej drugiego kraju. Jest to tzw. system per values, czyli system stałych kursów parytetowych
Granice dopuszczalnych odchyleń rynkowych kursów walutowych wynoszą ± 1%. Wyznaczają je koszty przywozu lub wywozu złota związane z płatnościami zagranicznymi. Są to tzw. punkty złote.
Istnieje wolność bicia monet z kruszcu i przetapiania monet złotych na kruszec. Nie ma żadnych ograniczeń w zakresie wywozu lub przywozu kruszcu do kraju.
Substytutem pieniądza kruszcowego w obiegu krajowym są banknoty. Są one wymienialne na złoto zgodnie z parytetem. Nie są one jednak tzw. pieniądzem ostatecznym
FUNKCJE
miernik wartości – umożliwiała ustalanie cen na rynkach światowych
środek płatniczy – umożliwiała dokonywanie bez żadnych zastrzeżeń rozliczeń międzynarodowych
środek gromadzenia rezerw
środek cyrkulacji – umożliwiała dokonywanie rozliczeń między osobami fizycznymi
System waluty sztabowo-złotej, wprowadzony w 1926 roku, znalazł początkowo zastosowanie w Holandii, Austro-Węgrzech, Japonii, Indiach oraz Rosji w okresie pomiędzy I a II wojną światową. Został wprowadzony na skutek decyzji podjętych podczas Konferencji Genueńskiej, która odbyła się w 1922 roku.
System walutowy z Bretton Woods
W lipcu 1944 roku przedstawiciele 44 krajów na spotkaniu w Bretton Woods ( New Hampshire) zredagowali i podpisali statut porozumienia w sprawie Międzynarodowego Funduszu Walutowego
opracowano nowy system walutowy w którym potwierdzono:
zasadą wzajemnej wymienialności walut
rozwiązano problem wymienialności walut na złoto ( taką wyłączną walutą wymienialną na złoto została waluta amerykańska , inne straciły bezpośrednią wymienialność)
kurs stał się instrumentem wymiany jednej waluty na drugą
utworzono kurs dolara amerykańskiego i określono, że inne waluty mogą się wahać w stosunku do niego na ± 1% (gdyby działo się inaczej to rząd danego kraju zmuszony był do interwencji i za pomocą rezerw walutowych powinien kierować podażą dolara)
wprowadzono zasadą że Bank Światowy będzie udzielał kredytów bankom centralnym aby mogły one utrzymać cenę $ na określonym poziomie
Współczesny system walutowy
bezpośrednim następstwem rozpadu systemu z Bretton Woods było odejście od kursów stałych i wprowadzenie przez większość krajów ograniczonych kursów płynnych
proces ten przekształcił się w działania dające podstawy nowego międzynarodowego systemu walutowego:
zniesiono oficjalnie stałe kursy walutowe (sztywne kursy walutowe)
kraje zyskały swobodę wyboru reguł kursowych (kreowanie rynków zmiennych kursów walutowych), lecz została narzucona konieczność prowadzenia polityki kursowej zgodnie z celami MFW, którego upoważniono do nadzorowania zgodności reguł wybranych przez poszczególne kraje
zniesiono zasadę ustalania parytetu walut w złocie
kraje powinny się powstrzymać od manipulowania kursem w celu osiągania korzyści
w 1978r. powołano Europejski System walutowy
składał się z on z 3 elementów:
europejskiej jednostki walutowej
mechanizmu kursów walutowych
systemu kredytowego
najważniejszą część systemu stanowi jednostka walutowa ECU, a następnie nazwana EURO
pełni ona 4 funkcje:
-jest wskaźnikiem kształtowania się kursów walut narodowych
-stanowi podstawę określania tzw. wskaźnika rozbieżności
-pełni funkcję środka płatniczego w rozliczeniach między bankami centralnymi krajów członkowskich Unii
-jest składnikiem rezerw walutowych krajów członkowskich
Mechanizm Kursów Walutowych (ERM) mający na celu redukcję wahań między kursami walut krajowych Wspólnoty Europejskiej ( 6 członków UE)
Wspólna waluta ECU - European Currency Unit - waluta bezgotówkowa, składająca się z koszyka 9 walut krajów EWG, później w 1999 zastąpiona przez EURO
Mechanizm interwencyjno - kredytowy banków centralnych - dostarczania kredytu krajom mającym trudności z bilansem płatniczym ( wszystkie państwa członkowskie UE
Bibliografia:
http://portalwiedzy.onet.pl/52979,,,,system_walutowy,haslo.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/System_waluty_z%C5%82otej
http://www.babelbloggers.com/why-is-the-time-of-the-bretton-woods-regime-often-referred-to-as-the-golden-age-of-capitalism
http://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_System_Walutowy
J.Bilski, Międzynarodowy System Walutowy, PWE