ROMANTYZM

Temat: Romantyzm – charakterystyka epoki.

1. Daty graniczne epoki:
   a) w Europie:
   - początek przypada na rok 1789, w którym wybuchła Wielka Rewolucja Francuska,
   - w latach 70. XVIII w. w Niemczech powstał okres zwany „Sturm Und Drang”, czyli „Burzy i naporów”,
   - koniec epoki datuje się na 1848r., czyli Wiosnę Ludów,
   b) w Polsce:
   - rozpoczyna się w roku 1822, kiedy A. Mickiewicz wydaje „Ballady i romanse” (lub „Poezje” tom 1),
   - koniec przypada na rok 1864, kiedy upadkiem kończy się powstanie styczniowe.
   * historia, a szczególnie wydarzenia historyczne, które miały miejsce w romantyzmie, wpłynęły na ukształtowanie epoki.

2. Ważne wydarzenia historyczne epoki:
   * Napoleon Bonaparte – rządził we Francji, aż do klęski pod Waterloo w 1815r.; wpłynął na funkcjonowanie państw w Europie; przyczynił się do tego, że Polacy mieli nadzieje na odzyskanie niepodległości,
   * Księstwo Warszawskie – założone przez Napoleona Bonaparte w 1807r.; Polacy traktowali je jako namiastkę odrodzonej Polski; państwo zostało zlikwidowane przez cara Mikołaja I,
   * kongres wiedeński – jego głównym celem było uporządkowanie sytuacji politycznej w Europie i przywrócenie starego porządku po wojnach napoleońskich,
   * powstanie listopadowe – rozpoczęło się w nocy z 29 na 30 listopada 1830r.; początkowo w walce z Rosją Polacy odnosili zwycięstwo, lecz nie umiano ich wykorzystać; po upadku Warszawy wojsko, rząd i sejm przekroczyły granicę pruską; dowódca Piotr Wysocki,
   * Wielka Emigracja – klęska powstania listopadowego zmusiła ludność do ucieczki na zachód Europy; w Paryżu powstał ważny ośrodek myśli patriotyczno-kulturalnej,
   *Wiosna Ludów – liczne, zbrojne wystąpienia przeciwko narzuconemu przez kongres wiedeński porządkowi, które miały miejsce w 1848r.; rewolucjoniści stawiali na pierwszym miejscu cele ustrojowe, niepodległościowe lub socjalne; w Polsce słabo,
   *Aleksander I – nadał Królestwu polskiemu konstytucję w 1815r.; stworzył Królestwo Polskie.

3. Idee programowe romantyków:
   a) romantyczne wizje świata:
   - charakter holistyczny, czyli całościowe,
   - odrzucali rozum, czyli oświeceniowy racjonalizm,
   - przedstawiciele różnych dziedzin nauki zawsze zgłębiają tajemnice bytu czy natury,
   - uważali, że przyroda jest jak żywy duch, w przyrodzie odbija się Absolut, czyli Bóg,
   - właściwie zgłębić świat, naturę można tylko na drodze wewnętrznego przeżycia, intuicji lub na drodze mistycznego objawienia
   
   duchowe, nie z tego świata,
   b) dla romantyków ważną wartością był lud, wartość ludowa:
   - uważali, że lud to grupa ludzi, która żyje blisko natury, a więc nie utraciła pierwotnych wartości,
   - ich zadaniem jest przypomnienie o tych wartościach, ponieważ są autentyczne, proste, prymitywne,
   - wybór ludowości związany był z odrzuceniem wszystkiego, co klasyczne,
   c) romantyczny artysta:
   - indywidualista,
   - czuje się człowiekiem wolnym, niczym nieskrępowany,
   - głosi subiektywne ja,
   - artysta to geniusz, który pozwala rozpoznać ducha natury,
   - artysta tworzy nowe światy, ma rozbudowaną wyobraźnię,
   - sztuka to rodzaj gry artysty z odbiorcą,
   - odbiorca właściwie musi rozszyfrować ukryte znaczenie; ma przeżyć, doznać przeżycia estetycznego,
   d) sztuka, tak samo jak natura, mimo że jest różnorodna, to tworzy wspólną jedność:
   - głosili hasło syntezy sztuk, czyli łączenie różnych dziedzin sztuki po to, by dotrzeć do świata pozazmysłowego,
   - efektem syntezy sztuk było stworzenie gatunków synkretycznych, są to gatunki, które łączą cechy epiki, liryki i dramatu; wyróżniamy rodzajowy lub gatunkowy,
   - gatunek stworzony: powieść poetycka, dramat romantyczny,
   - często stosował ballady,
   e) styl zachowania romantyków:
   - indywidualizm,
   - odrzucenie rutyny codzienności,
   - pogarda dla życia miejskiego, szczególnie mieszczan,
   - poszukiwanie ekstremalnych przeżyć – źródło duchowych przeżyć (wycieczki górskie, dalekie podróże),
   - fascynacja Orientem (krajami Dalekiego Wschodu),
   - Weltschmerz, czyli ból świata; twórca Jean Paul:
   *depresja, smutek, melancholia,
   *zło świata,
   * świat jest zły, a człowiek jest wobec tego bezsilny,
   * nie można się z tym złem pogodzić ani walczyć,
   * kontemplacja życia,
   * bierne przyjmowanie tego, co niesie życie,
   * brak postawy aktywnej.

4. Typy bohaterów romantycznych:

BOHATER WERTERYCZNY

BOHATER BAJRONICZNY

- doświadcza bólu istnienia, - jest nieszczęśliwy, pełen melancholii, apatii i pesymizmu, - przykładem jest bohater powieści „Cierpienia młodego Wertera”, - rozczarowanie normami społecznymi, - niezrozumiałe działania, nawet dla przyjaciół, - nadwrażliwość która nie pozwala na zdobycie ukochanej kobiety i rozwinięcie kariery zawodowej, - załamanie i samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości, - postrzeganie świata przez pryzmat marzeń i poezji, - skłonność do filozoficznego myślenia, - śmierć jest zakończeniem cierpień, - egotyk – skupiony na sobie, na swoich uczuciach, - niebieski frak, żółta kamizelka, - nazwa bohatera wywodzi się od powieści epistolarnej (czyli w listach) – „Cierpienia młodego Wertera” Goethe‘go, - przyjmuje w życiu postawę bierną, - często jest artystą, - zrezygnowany pesymista.

- zbuntowany indywidualista, - skłócony ze światem, - często skrywa jakąś tajemnicę, która ma wpływ na jego losy, - przykładem jest bohater z powieści poetyckiej „Giaur” – „niewierny”, - jest zakochany, co jest pretekstem do refleksji na temat nieszczęśliwej miłości i pragnienia wolności, - ukrywa się przez lata, a tuż przed śmiercią wyjawia swoją tajemnicę, - człowiek zdolny do przeżywania skrajnych uczuć (miłość, nienawiść), do zbrodni w imię miłości, - przyjmuje w życiu postawę czynną, - został stworzony przede wszystkim na postawie życiowej G. Byrona, - czeka na naturalną śmierć, - nigdy nie popełni samobójstwa.

Temat: Romantyczna biografia Adama Mickiewicza.

1. Romantyzm w Polsce:
   a) etap wstępny (przedpowstaniowy):
   - 1822r. – 1830r.,
   - zdominowany przez utwory Adama Mickiewicza,
   - wybuchł literacki spór klasyków z romantykami, który miał miejsce na łamach prasy warszawskiej,
   b) okres międzypowstaniowy (popowstaniowy):
   - 1830r. – 1863/64r.,
   - Wielka Emigracja – część Polaków wyjeżdża na Zachód; poza granicami dominuje twórczość Mickiewicz; literatura dotyczyła zniewolonej ojczyzny, łagodziła tęsknotę za ojczyzną; dotyczyła projektu odzyskania niepodległości w przyszłości; podnosiła poczucie wartości po porażce,
   - literatura na terenach polskich początkowo rozwijała się słabo; najsłynniejsi autorzy: Józef Ignacy Kraszewski, Seweryn Goszczyński, Józef Korzeniowski, Teofil Lenartowicz.

2. Ważne wydarzenia w życiu Adama Mickiewicza:
   

MIEJSCE	Z BIOGRAFII POETY	GŁÓWNE TEMATY TWÓRCZOŚCI	UTWORY
Nowogródek	- urodził się 24 grudnia 1798r.	- wywodził się z rodziny drobnoszlacheckiej, - ojciec był adwokatem, - 1912r. – śmierć ojca, - ukończenie szkoły powiatowej (1815r.)
Wilno	- studiuje literaturę, filologię klasyczną i historię na Uniwersytecie Wileńskim, - został objęty programem stypendialnym z powodu trudnych warunków materialnych, - w 1817r. z przyjaciółmi założył Towarzystwo Filomatów, czyli organizację studencką, która stawiała swoim członkom cele samokształceniowe i patriotyczne, - aresztowany w 1823r., następnie zwolniony, lecz musiał przebywać w Rosji	- młodość, - zapał, - entuzjazm, - fascynacja patriotyzmem	„Ziemia miejska” (1818r.)
Kowno	- pracował jako nauczyciel, w ten sposób spłacał stypendium, - śmierć matki, - rozstanie z Marylą, - kontynuacja działalności filomatów (1825r.)	- młodość, - solidarność, - ludowość, - kultura antyczna, - elementy fantastyczne, - nieszczęśliwa miłość (bohater werteryczny)	Wydanie „Poezji” tomu 1 - „Dziady cz. II” - „Dziady cz. IV” - „Oda do młodości”
Krym	- odbył wycieczkę na Krym, - wrażenia z tego wyjazdu wpłynęły na wyobraźnię poety	- przyroda, natura, - orientalizm, - pielgrzym – bohater romantyczny, - tęsknota za krajem ojczystym	„Sonety krymskie”
Petersburg	- poznanie matki przyszłej żony, - wejście w kręgi intelektualne i towarzyskie	- bohater wallenrodyczny, - historia – średniowieczny rycerz, - makiawelizm, czyli metoda walki wewnętrznej, - hierarchia wartości	„Konrad Wallenrod”
Drezno	- dowiedział się o wybuchu powstania listopadowego, ale nie wziął w nim udziału, - dotarł do Wielkopolski, gdy powstanie się kończyło	- wydarzenia polityczne i historyczne, - martyrologia – cierpiętnictwo, - patriotyzm, - prometeizm, - mesjanizm	- „Dziady cz. III” - „Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego”
Lozanna	- objął katedrę literatury łacińskiej na Uniwersytecie w Lozannie, - opieka nad chorym przyjacielem, - wykłada literaturę łacińską	- refleksyjne utwory, - przemijanie życia, - rozrachunek z przeszłością	- cykl wierszy zwany „Lirykami lozańskimi”
Paryż	- (1832r.) ślub z Celiną Szymanowską, - sześcioro dzieci, - włączenie się w pracę Koła Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego, - praca w College de France, - wykłada literaturę słowiańską	- idealizacja ojczyzny, - kult Napoleona, - motyw małej ojczyzny	„Pan Tadeusz”
Konstantynopol	- (1855r.) tworzenie oddziałów polskich mających walczyć przeciwko Rosji w tzw. „wojnie krymskiej”, - stworzenie oddziałów polskich podczas Wiosny Ludów we Włoszech, - 26.11.1855r. śmierć (oficjalnie na cholerę) – ludzie myśleli, że został otruty

Temat: Zwierciadło duszy romantyka. „Romantyczność” A. Mickiewicza.

1. Nazwa epoki:
   - rdzeniem słowa romantyzm jest wyraz Roma „Rzym”,
   - powstały nowe języki zwane romańskimi,
   - dzieła, które powstawały w tym języku zwany były romansami,
   - były to utwory o tematyce przygodowo-miłosnej,
   - miłość przedstawiana w utworach nie była sielankowa, lecz gwałtowna, tragiczna, emocjonalna,
   - romantyzm oznacza:
   * epokę w sztuce i literaturze,
   * tajemniczość, fantastyczność, cechę nastrojowego krajobrazu czy utworu,
   * skłonność do marzeń, kierowania się uczuciami; brak realizmu życiowego,
   * romantyzm odrzuca zasady klasycyzmu.

2. Mickiewicz jest autorem ballad:
   - „Romantyczność”,
   - „Świtezianka”,
   - „Świteź”,
   - „Lilije”,
   - „Powrót taty”.

3. Cechy gatunkowe ballady:
   - gatunek synkretyczny, czyli łączy cechy epiki, liryki i dramatu,
   - napisana wierszem, ale narracyjna,
   - występują postacie i wydarzenia fantastyczne,
   - bohaterami są często ludzie prości, wywodzący się z ludu,
   - funkcjonuje ludowe, surowe poczucie sprawiedliwości,
   - inspirowane podaniami ludowymi,
   - natura tworzy nastrój grozy, tajemniczości,
   - natura bierze udział w akcji, jest narzędziem sprawiedliwości,
   - natura jest swojska, wiejska,
   - narrator często przyjmuje naiwny punkt widzenia.

4. „Romantyczność” balladą programową:
   - miejscem akcji jest małe miasteczko,
   - czas akcji: 2 lata po śmierci Jaśka, dzień biały, według Karusi jest to przed świtem,
   - bohaterowie:
   * realistyczni: Karusia, Starzec, lud, narrator,
   * fantastyczni: Jasieńko,
   - charakterystyka postaw bohaterów:
   a) Karusia:
   *zakochana w Jasieńku, nawet po jego śmierci,
   * pogrążona w smutku,
   *oszalała z miłości,
   * nie zauważa rzeczywistości,
   * gotowa umrzeć,
   * nie akceptuje świata,
   * jest odrzucona, wyalienowana, samotna,
   * tęskni za Jasiem, chce, by wrócił,
   * boi się spotkania z Jasiem, jego bliskości, bo jest zimny, pochodzi z obcego, nieznanego jej świata,
   * równocześnie pragnie bliskości, czułości Jasia,
   * jest wewnętrznie rozdarta, co prowadzi do szaleństwa, rozpaczy, tragedii,
   --- zachowanie Karusi:
   * wg narratora Karusia wita się z kimś, kogo nie ma,
   * narrator podejrzewa, że jest ona chora,
   * wg narratora ma halucynacje,
   * płacze nie wiadomo z jakiego powodu, nie kontroluje swoich zachowań, popada w skrajne emocje,
   * zachowuje się jak lunatyczka, jak we śnie,
   * jej dziwne zachowanie budzi zainteresowanie tłumu,
   * posiada cechy bohatera romantycznego,
   * tylko ona widzi Jasieńka, ponieważ tylko ona kocha go nieograniczoną miłością,
   * widzi świat ponadzmysłowy,
   b) lud:
   * karze mówić pacierze za Jasia,
   * lud wierzy Karusi mimo, że nie widzi Jasia,
   * wierzy w istnienie świata duchowego,
   * współczuje Karusi.

STARZEC

NARRATOR

- człowiek wykształcony, - racjonalista, - poznaje świat przez rozum, - „Ufajcie memu oku i szkiełku, nic tu nie widzę dookoła”, - szkiełko – nauka, - nie uwierzy w to, czego nie widzi, - wierzy tylko swoim zmysłom, - nie wierzy w duchy, - Karusię uważa za obłąkaną, - jego postawa jest oświeceniowa, - tworzył starca wzorując się na prof. Janie Śniadeckim (Uniwersytet Wileński), - głosi prawdy oświeceniowe: racjonalizm, empiryzm

- często zwany poetą, - „Miej serce i patrzaj w serce”, - „Czucie i wiara silniej mówią do mnie niż mędrca szkiełko i oko”, - ważniejsze są uczucia niż rozum czy doświadczenia, - ważniejszy irracjonalizm, - wierzy w świat duchowy, - uważa, że świat duchowy jest integralną częścią świata realnego, - Karusię ocenia pozytywnie; to on opisuje jej zachowania, współczuje jej, - ma świadomość, że świat Karusi przesłaniają jej wewnętrzne doznania, - narrator głosi poglądy romantyków

Ten utwór wpisuje się w spór programowy między romantykami a klasykami.

1. Inne ballady Mickiewicza:
   a) „Lilije”:
   - bohaterowie: pani - żona, pan-mąż, dwoje dzieci, pustelnik, dwaj bracia pana,
   - akcja rozgrywa się w czasach średniowiecznych, kiedy rycerze udawali się na Ruś,
   - żony często zdradzały mężów,
   - maż powraca wcześniej z wyprawy i chce powitać żonę,
   - spotykają się w lesie i pani zabija męża, bo boi się kary za zdradę,
   - ciało chowa w gaju i zasadza tam lilie,
   - nikomu nie zdradziła tajemnicy,
   - dzieci początkowo pytały o ojca, jednak pani liczyła, że o nim zapomną,
   - nie mogła spać, nawiedzał ją duch,
   - przyjeżdżają bracia męża i go poszukują,
   - ma wyrzuty sumienia, więc udaje się do Pustelnika,
   - on proponuje jej, że wskrzesi męża, by mogła być szczęśliwa,
   - ona odmawia, bo bardziej boi się kary męża,
   - bracia zakochują się w żonie,
   - pani korzysta z rady pustelnika,
   - ma wybrać wianek, który złożą na ołtarzu,
   - obaj bracia robią wianek z lilii,
   - gdy wybiera rozstępuje się ziemia,
   - wychodzi mąż i wszyscy zapadają się pod ziemię,
   - mówi „Lilie moje i tyś moja”,
   - cechy romantyczne ballady:
   * fantastyka,
   * bohaterowie wywodzący się z ludu,
   * wierzenia,
   * współistnienie dwóch światów,
   * moralność ludowa – żona jest winna zdrady i zabójstwa, a ukarani są wszyscy,
   * wina braci – nie byli lojalni wobec brata, chcieli wykorzystać sytuację,
   b) „Świtezianka”:
   - opowiada historię dwojga zakochanych osób, które widują się każdego wieczora,
   - młodzieniec jest strzelcem, natomiast o dziewczynie wiemy niewiele,
   - miejscem ich spotkań jest brzeg jeziora Świteź,
   - strzelec obiecywał dziewczynie miłość i wierność, składał jej miłosne przysięgi oraz chciał ją poślubić, choć nic o niej nie wiedział,
   - dziewczyna nie wierzy w słowa młodzieńca, więc postanawia wystawić go na próbę i sprawdzić jego szczerość,
   - w rzeczywistości dziewczyna jest nimfą z jeziora Świteź,
   - kusi strzelca pod tą właśnie postacią,
   - gdy chłopak nie może znaleźć ukochanej rzuca się w wody jeziora do nimfy,
   - gdy podchodzi dostatecznie blisko, rozpoznaje w niej swoją ukochaną,
   - dziewczyna czuje się oszukana i urażona, więc wymierza chłopakowi karę, która polega na zaklęciu jego duszy w modrzewie stojącym nad brzegiem jeziora, któremu zapisane jest jęczeć z żalu i tęsknoty za utraconym szczęściem,
   - od tej pory co wieczór przy blasku Księżyca pojawiają się cienie,
   - cechy romantyczne ballady:
   * tajemniczość,
   *miłość burzliwa,
   * człowiek prosty,
   * ludowa moralność – kara jest surowa,
   * chłopaka ukarany za niedotrzymanie przysięgi – zamieniony w drzewo,
   * natura swojska, tajemnicza, narzędzie sprawiedliwości,
   * fantastyka,
   * wiara w istnienie dwóch światów,
   c) „Świteź”:
   - na dnie jeziora znajdują się ruiny zatopionego miasta,
   - intryguje to mieszkańców pobliskich wsi,
   - budują oni czółna, statki oraz specjalne konstrukcje, by zbadać dno,
   - wyławiają z wody dziewczynę, jak się później okazuje, córkę Tuhana,
   - panna opowiada historię miasta Świteź: gdy car Rosji oblegał Litwę, Tuhan ruszył na pomoc Mendogowi zabierając ze sobą wszystkich zdolnych do walk mężczyzn,
   - w Świtezi zostały tylko kobiety, dzieci i starcy,
   - tę sytuację wykorzystali Rosjanie,
   - kobiety chcą uchronić się przed hańbą, błagały Boga o śmierć,
   - Bóg wysłuchał próśb: zatopił miasto, a ludzi zamienił w car – ziela (kwiaty wodne),
   - żołnierze carscy z tych kwiatów zrobili wianki, za co spotkała ich kara (tajemnicze choroby i śmierć),
   - od tej pory nikomu nie wolno zrywać nadbrzeżnych kwiatów ani zakłócać spokoju mieszkańców zatopionego miasta,
   - gdy kobieta wraca w głębiny, pęka dno jeziora, statki się topią i wszystko się wycisza,
   - Mendog – wódz Litwy, napadnięty przez cara Rosji,
   - książę Tuhan – prawowity władca miasta Świteź,
   - cechy romantyczne ballady:
   * fantastyka,
   *ludowa, surowa moralność,
   * natura tworzy nastrój grozy,
   d) ballady Mickiewicza mają charakter przełomowy, ponieważ:
   - elementy fantastyczne (bohaterowie, wydarzenia),
   - udział natury w akcji, jest narzędziem sprawiedliwości,
   - wiara w istnienie dwóch światów,
   - ludowość,
   - bohaterzy wywodzący się z prostego ludu,
   - kierowanie się sercem, nie rozumem, co jest opozycją wobec empiryzmu i racjonalizmu,
   - miłość burzliwa, gwałtowna,
   - jest gatunkiem synkretycznym,
   - motto w „Romantyczność”:
   „Zdaje mi się, że widzę…gdzie?
   Przed oczyma duszy mojej”
   „Hamlet” W. Szekspir

Temat: Kilka uwag o nieszczęśliwej miłości – „Dziady cz. IV”.

1. Przypomnienie „Dziady cz. II”:
   - 2 listopada, w kaplicy cmentarnej, wieczorem odbywają się Dziady,
   - podczas tego obrzędu ludzie przynosili dary dla dusz czyśćcowych,
   - kładli je na trumnie,
   - Guślarz wzywa poszczególne dusze:
   a) duchy lekkie: Rózia i Józio – dzieci za życia nigdy nie zaznały goryczy, proszą o gorczycę, nie mogą dostać się do nieba,
   b) duchy ciężkie: zły pan z ptakami – ktoś jest niehumanitarny, po śmierci będzie tak traktowany, jedzenie zjadają mu ptaki, wraca do piekła,
   c) duchy średnie: pastereczka Zosia – odrzucała wszystkich zalotników, za co spotkała ją kara,
   d) widmo – duch bez kategorii – ma wiele cech bohatera romantycznego, ma czerwoną pręgę od serca do stóp, co jest symbolem samobójstwa.

2. Wygląd Pustelnika:
   - dzieci się go boją, bo wygląda jak zmarły,
   - straszy swoim wyglądem,
   - jego płaszcz pozszywany jest z łat różnych materiałów,
   - dzieci śmieją się później z jego podartych, brudnych szmat,
   - ma na skroniach trawę i liście,
   - nosie ze sobą sztylet, paciorki i gałązkę cyprysu,
   - zachowuje się dziwnie, kapłan myśli, że jest psychicznie chory,
   - przypomina stracha na ptaki,
   - jest przemoczony,
   - do ubrania przyklejone liście, brudne ubrania,
   - przypomina osobę szaloną.

3. Czas i miejsce akcji „Dziadów cz. IV”:
   - dom księdza,
   - 2 listopada „Dzień Zaduszny”,
   - co godzinę gaśnie jedna świeca (razem są trzy),
   - godzina: miłości, rozpaczy, przestrogi,
   - jest burza, pada, silnie wieje wiatr,
   - pogoda tworzy nastrój ponury, mroczny.

4. Charakterystyka Gustawa i jego uczuć:
   - posiada cechy bohatera werterycznego,
   - cierpi z powodu miłości,
   - ma skłonności samobójcze,
   - jest pesymistą,
   - nienawidzi rzeczywistości jeśli w pobliżu nie ma ukochanej,
   - wyalienowany,
   - obłęd, szaleństwo z miłości,
   - ma świadomość, że zgrzeszył, ale pragnie odkupienia,
   - rozłąka z ukochaną to dla niego rodzaj śmierci,
   - „kto za życia choć raz był w niebie, ten po śmierci nie trafi od razu”,
   - myśli, że po śmierci będzie potępiony,
   - prosi o przywrócenie dziadów,
   - jest duchem potępieńcem, co jest aluzją do ballady „Upiór”, która nawiązuje do wyobrażeń ludowych mówiących, że dusza samobójcy musi powrócić i jeszcze raz popełnić samobójstwo, co będzie karą,
   - zakochany w Maryli – aluzja do pierwszej miłości Mickiewicza,
   - jest to miłość od pierwszego wejrzenia,
   - wierzy w istnienie dusz bliźniaczych, wierzy, że Bóg wybiera i łączy duszę kobiety i mężczyzny, a ich zadaniem jest odnaleźć się w świecie; osoby te mają podobne myśli, uczucia, rozumieją się;
   „Nas Bóg urządził ku wspólnemu życiu,
   jednakowa nam gwiazda świeciła w powiciu…”
   - wykształcony, umiał czytać,
   - przeczytał „Cierpienia młodego Wertera”, „Nową Heloizę” Homera, „Jerozolimę wyzwoloną”,
   - utwory mówiły o nieszczęśliwej miłości,
   - żałuje, że umiał czytać, bo książki wytworzyły w nim wrażliwość, stworzyły obraz kobiety idealnej, dzięki nim nauczył się marzyć,
   - książki zbójeckie – przez nie patrzył na świat realnie,
   - Gustaw przeżywa i przypomina sobie spotkania z ukochaną, jest szczęśliwy, a smutny gdy rozstania,
   - odrzuca racjonalizm księdza, przeżywanie po raz kolejny miłości i rozstania prowadzi go do omdlenia i krytyki postawy ukochanej,
   - jest zły, że nawet zastanawia się, by nie ugodzić sztyletem ukochanej,
   - Gustaw ma czyste intencje w stosunku do ukochanej, ale chce ją zabić, czyli popada w skrajne emocje,
   - nazywa ludzi kamiennymi, oskarża ich o brak uczuć, o to, że nie rozumieją jego bólu, cierpienia,
   - jest samotny,
   - zwraca się do ukochanej, aby rozbudzić w niej współczucie, pamięć,
   - zwraca się do siebie i nazywa się „żałosnym pisklęciem”, więc krytycznie się do siebie odnosi,
   - twierdzi, że jego narzekania są typowe dla kobiety, chce zachować godność,
   - chce zapomnieć o ukochanej, lecz jest to niemożliwe,
   - nie pamięta powoli jej wyglądu,
   - gardzi swoim szaleństwem miłości,
   - jest załamany, nie wie, co ma robić,
   - wydaje mu się, że widzi płaczącą ukochaną,
   - zapowiada swoje samobójstwo, zachęca się do tego,
   - zwraca się do ukochanej, bo pragnie przekazać jej wszystkie dary,
   - jest zazdrosny o męża, lecz nie oczekuje współczucia od Maryli,
   - zwraca się do Księdza, powołuje go na świadka, każe mówić mu, że Gustaw nigdy nie tęsknił za lubą,
   - nie chce przyznać się, że nie może żyć bez Maryli,
   - popełnia samobójstwo – wbija sobie sztylet,
   - jest bohaterem werterowskim, indywidualistą, który śni o Maryli, czyli miewa motywy oniryczne (senne), samobójca i marzyciel.

5. Obraz Maryli:
   - ukochana Gustawa, przez którą on cierpi,
   - to kobieta idealna, najpiękniejsza ze wszystkich kobiet (indywidualizuje ją),
   - porównuje ją do anioła, czyli jest tworem Boga (sakralizacja),
   - wywyższa ją,
   - Gustaw równocześnie gdy jest na nią wściekły, to porównuje ją do marnego puchu, wietrznej istoty, która ma zepsutą duszę,
   - jej dusza jest skażona grzechem,
   - jest materialistką,
   - Gustaw oskarża ją, że wyszła za mąż z chytrości,
   - wini ją za śmierć przez rozłączenie, przez co on musi cierpieć,
   - Gustaw kieruje się emocja lnie, popada ze skrajności w skrajność.

6. Definicja miłości duchowej:
   - wywodzi się z czasów Platona,
   - miłość platoniczna jest odwzajemniona, ale jest duchowa, a nie fizyczna,
   - rodzaje miłości:
   * Agape,
   *dworna,
   * philia,
   * święta – amor sacer,
   *zwyczajna – sexus,
   * amor vulgaris,
   - miłość Gustawa do Maryli jest miłością duchową, początkowo odwzajemnianą,
   - jest to miłość wieczna, ponieważ nawet po śmierci on płonie tą miłością,
   - kochankom wystarczy wspólne przebywanie.

7. Miłość ukazywana we współczesnych mediach:
   - pusta,
   - czysto fizyczna,
   - związki krótkotrwałe,
   - nie opierają się na wartościach życiowych,
   - intensywna, ale krótkotrwała,
   - tego świadkami są media,
   - zakochani zwierzają się ze swoich uczuć,
   - bycie ze sobą jest mylone z bywaniem na różnych pokazach czy imprezach,
   - jest to rodzaj negatywnej reklamy.

8. „Do *** Na Alpach w Splugen 1829” A. Mickiewicza:
   

Co przypuszczalnie robi adresatka wiersza zdaniem osoby mówiącej?	Co mogłaby robić adresatka wiersza zdaniem osoby mówiącej, gdyby była z ukochanym?
- uczestniczy w balach i tańczy jako pierwsza para, - romansuje z mężczyznami, - rozpowiada o dawnej miłości podmiotu lirycznego i śmieje się przy tym, - jest obiektem westchnień, - nie ma żadnych zmartwień.	- trwanie przy sobie pomimo zmartwień, - poświęcanie się dla drugiej osoby, - opiekowanie się sobą nawzajem, - szczęśliwi, że mają siebie i są blisko siebie, - on śpiewałby piosenki, - wspólne pokonywanie przeciwności losu, - wspólne odpoczywanie, - on postępowałby po rycersku

1. Wspólne cechy Gustawa i podmiotu lirycznego:
   - wiara w bezgraniczną miłość,
   - odrzucenie przez ukochaną,
   - niespełniona miłość,
   - popadanie ze skrajności w skrajność,
   - marzenia o wspólnym życiu,
   - patrzenie na życie poprzez marzenia,
   - niemożność uwolnienia się od myśli o ukochanej,
   - żal, tęsknota, smutek.

Temat: Funkcje romantycznego krajobrazu w „Sonetach krymskich” A. Mickiewicza.

1. „Sonety krymskie”:
   - zostały wydane w 1826r.,
   - cykl 18 utworów, które powstały pod wpływem podróży Mickiewicza na Krym w 1825r.,
   - półwysep krymski w XVIII w. został podbity przez Rosjan,
   - oprócz Tatarów i Greków, zamieszkują również Rosjanie,
   - przez wojny tereny te zostały wyludnione, przez co Mickiewicz odnosi wrażenie, jakby było to pustkowie.

2. Cechy gatunkowe sonetu:
   - gatunek liryczny wywodzący się ze średniowiecza,
   - składa się z 4 zwrotek, 1 i 2 są 4-wersowe, 3 i 4 są 3-wersowe (tercyny), utwór stroficzny z 14 wersów,
   - pierwsze dwie zwrotki mają charakter opisowy, dwie kolejne charakter refleksyjno-filozoficzny,
   - rymy I II III IV zwrotka
   a a cc dd
   b b cd dc układy rymów
   b b cc dd
   a a
   - Mickiewicz nieco zmienia cechy sonetów, w 3 i 4 zwrotce zamienił układ rymów,
   - w sonecie V wprowadza bohaterów lirycznych, którzy prowadzą dialog,
   - dodaje jeden wers, który należy do kwestii Pielgrzyma,
   - sonet, który Mickiewicz naśladuje nazywamy włoskim,
   - ich tematem była miłość,
   - Mickiewicz opisuje krajobraz, często pomija refleksje, w 3 i 4 zwrotce zastępuje je opisem natury,
   - zmiany te mają wyeksponować podziw dla obcego, orientalnego krajobrazu,
   - stwierdza, ze orientalizm wywołuje w nim natchnienie, a sonety napisane dzięki temu przyniosą mu wieczną sławę,
   - piękno orientu zostaje skonfrontowane z postawą romantyka,
   - z tej konfrontacji wynika tęsknota za ojczyzną.

3. Analiza i interpretacja „Sonetów krymskich”:
   a) „Żegluga”:
   * środki artystyczne:
   - ożywienie „snują się straszydła”,
   - środki akustyczne „szum większy…”,
   - ożywienie „zrywa się zwierciadło”,
   - uosobienie,
   - porównanie,
   *opis krajobrazu:
   - ukazane jest morze, okręt zaczynający rejs,
   - porywisty wiatr wypełnia żagle,
   - okręt pokonuje fale,
   - morze jest wzburzone,
   *uczucia osoby mówiącej:
   - podmiot liryczny niecierpliwie czeka na wiatr i rozpoczęcie rejsu,
   - żegluga przypomina mu lot, dzięki czemu czuje się wolny,
   - wiele pozytywnych emocji towarzyszy mu podczas rejsu,
   b) „Czatyrdah”:
   *środki artystyczne:
   - epitety: „krymskie statki”, „ciemny las”,
   - porównania „między światem i niebem jak drogman stworzenia”,
   - apostrofa „Czatyrdahu, ty zawsze głuchy, nieruchomy”,
   - hiperbola „maszcie krymskiego statku, wielki Czatyrdahu”,
   *opis krajobrazu:
   - wysoki szczyt, górujący nad innymi sprawia wrażenie sięgającego nieba,
   - porośnięty lasami,
   - wyjątkowy wśród innych szczytów,
   - budzi zachwyt człowieka,
   - natura budzi lęk,
   *uczucia osoby mówiącej:
   - uważa, że góra to archanioł, który pilnuje bram do raju, jest łącznikiem między niebem a ziemią,
   - jest kruchy, słaby na tle potężnego masywu,
   - żyjemy w ciągłym zagrożeniu,
   - osoba mówiąca potrzebuje pomocy,
   - przekonany o wyższości natury,
   - góra jest symbolem nieskończoności,
   - brak więzi ze światem natury,
   c) „Ałuszta w dzień”:
   * środki artystyczne:
   - personifikacja „góra ma piersi”,
   - ożywienie „góra otrząsa”,
   - epitety „motyle różnofarbne”, „całun skrzydlaty”,
   - porównania „motyle różnofarbne niby tęczy kosa”,
   - wyraz dźwiękonaśladowcze „szum”,
   *opis krajobrazu:
   - miejscowość otoczona jest piękną naturą (łąka pełna kwiatów, motyli, góry, las, refleksy światła na wodzie),
   - słychać szumiące morza,
   - jest to krajobraz poranny, kiedy świat budzi się do życia,
   *uczucia osoby mówiącej:
   - zachwyt,
   - błogość,
   - tkliwość,
   - kontemplacja przyrody,
   - podziw,
   - szczęście, że może podziwiać ten widok,
   d) „Ałuszta w nocy”:
   *środki artystyczne:
   - metafora „na barki Czatyrdahu spada lampa światów”,
   - porównanie „źródła szemrzą jak przez sen na łożu z bławatów”,
   - ożywienie „powietrze mówi do serca”,
   - epitety „szemrzące źródła”,
   *opis krajobrazu:
   - podmiot liryczny opisuje kończący się dzień, zachód słońca,
   - kraina pogrąża się w ciemności,
   - słysząc szemrzące źródła czuć słodką woń kwiatów,
   - podmiot liryczny zachwyca się gwiazdami spadającymi z nieba,
   - zrywa się wiatr,
   - podmiot liryczny porównuje noc do niewolnicy,
   * uczucia osoby mówiącej:
   - zauroczenie,
   - zachwyt,
   - fascynacja,
   - oczarowanie orientalną przyrodą,
   - tajemniczość,
   *** wniosek do „Ałuszty w dzień” i „Ałuszty w nocy” : podmiot liryczny stara się ukazać tę miejscowość w dwóch porach dnia, w dwóch różnych sytuacjach, jego uczucia są pozytywne,
   e) „Burza”:
   *środki artystyczne:
   - ożywienie „ryk wód”,
   - peryfraza „słońce krwawo zachodzi”,
   - rymy okalające, żeńskie,
   - porównanie „szedł do okrętu jak żołnierz”,
   - personifikacja „wicher..,
   - zastosowanie wyrazów jedno- i dwusylabowych, aby podkreślić dynamizm sytuacji,
   * opis krajobrazu:
   - bezlitosna, gwałtowna burza,
   - rozpędzający się okręt,
   - ostatnie, desperackie próby ratowania statku,
   - tryumf śmierci,
   - bezradność załogi wobec potężnego żywiołu,
   * uczucia osoby mówiącej:
   - widzi nieobliczalny żywioł, jakim jest morze,
   - zadziwia go spokój jednego z podróżnych,
   - współczuje podróżnemu, który nie ma się z kim żegnać,
   - podróżny pogodził się ze śmiercią,
   f) „Ajudah”:
   * środki artystyczne:
   - epitety „srebrne śniegi”, „Czarne szeregi”,
   - apostrofa „poeto młody”,
   - personifikacja „nieśmiertelne pieśni”, „wojsko wielorybów”,
   - wyliczenie „muszle, perły i korale”,
   - porównanie „jak wojsko wielorybów zalegając brzegi”,
   - motyw non omnis moriar (nie wszystek umrę) rzymskiego poety Horacego – motyw wiecznej sławy – człowiek zostaje zapamiętany dzięki dziełom, które po sobie zostawił,
   - symbolika morza – nieskończoność (nieśmiertelne pieśni – poeta zostawia po sobie dzieła, które utrwalone na papierze nigdy nie zostaną zapomniane przez potomnych), wieczność, samotność,
   - metafory „wieki uplotą ozdobę twych skroni” – po długim czasie poeta ciągle będzie znany i szanowany dzięki swej twórczości; „muszle, perły i korale” – „nieśmiertelne pieśni”, które pozostawia po sobie artysta zostają stworzone pod wpływem uczuć artysty, jego serce jest niczym morze – tak, jak on wyrzuca na brzeg perły, tak dzieła mają swój początek w sercu poety,
   * opis krajobrazu:
   - bohater liryczny siedzi na górze Ajudah i spogląda na wzburzone wody Morza Czarnego,
   - o jego brzeg oraz skały u podnóża góry rozbijają się spienione fale, które wyrzucają muszle, perły i korale,
   - woda nieprzerwanym rytmem wylewa się na brzeg, by chwilę później powrócić do morza, na swoje miejsce,
   - rozległe morze jest niebezpiecznym miejscem,
   * uczucia osoby mówiącej:
   - bohater liryczny cieszy się widokiem morza, podziwia je, zachwyca się nim,
   - porównuje niebezpieczne morze do przelotnych miłości, burzliwych namiętności, uczuć, które szybko przemijają, ale pozostawiają po sobie cenne wspomnienia, które poeta spisuje w postaci wierzy, utrwalając przez to pamięć o własnej osobie, ponieważ jego dzieła przetrwają wieczność – motyw non omnis moriar,
   - morze przez swoją rozległość symbolizuje osamotnienie, i także tego uczucia doświadcza podmiot liryczny siedzący bez towarzystwa na szczycie góry i spoglądający na bezkres wód czuje się odosobniony, wyalienowany – jest romantykiem,
   - twierdzi, ze morze przypomina serce artysty swym bezmiarem samotności, które ciągle rodzi nieśmiertelne dzieła,
   g) „Stepy Akermańskie”:
   * środki artystyczne:
   - metafora „suchego przestwór oceanu” (porównuje rozległe, trawiaste stepy do ogromu oceanu, a podróż przez nie do podróży łodzią),
   - porównanie „wóz nurza się w zieloności i jak łódka brodzi” (porównanie wozu, który jedzie przez kępy roślinności stepowej do łódki brodzącej po mieliźnie),
   - metafora „fali i łąk szumiących” (szum wiatru wśród roślin na łące porównany do odgłosu fal),
   - metafora „śród kwiatów powodzi” (mnogość kwiatów porównana jest do ilości wody podczas powodzi),
   - metafora „koralowe ostrowy burzanu” (kępy roślinności stepowej porównano do raf koralowych),
   - wykrzyknienia „stójmy!...jak cicho!..” (potęgują nastrój ciszy i niezmąconego spokoju; „stójmy” - co znaczy, że człowiek nie podróżuje sam oraz jest to moment postoju, przemyślenia i podziwiania natury),
   - epitet „śliską piersią”,
   * uczucia osoby mówiącej:
   - pierwsze dwie zwrotki mają charakter opisowy,
   - autor swoją podróż porównuje do żeglugi: step jest oceanem, powóz łodzią, a kwiaty falami,
   - poeta używa wielu środków artystycznych, co wpływa na poetyckość, plastyczność i barwność opisu,
   - podmiot liryczny zachwycony jest przyrodą krymską,
   - podziwia ogrom stepów, zapiera mu dech w piersiach,
   - podmiot liryczny to poeta, człowiek wrażliwy na piękno natury,
   - pomimo zauroczenia wynikającego z otaczającego go piękna, podmiot liryczny dochodzi do smutnego wniosku, że Krym nie jest jego ojczyzną, staje się więc rodzajem więzienia dla poety,
   - w ostatnim zdaniu daje się wyczuć rozczarowanie poety, który wie, że ojczyzna jest bardzo daleko, a tęsknota za nią będzie mu nieustannie towarzyszyć,
   - podmiot liryczny jest samotny, opuszczony, wyalienowany,
   - podmiot liryczny mimo, że otoczony jest przez piękno i czuje się dobrze, tęskni za ojczyzną, opanowaną przez wroga, z której został wygnany.

4. „Mickiewiczowski romantyzm przedlistopadowy” B. Dopart:
   - fragment dotyczy koncepcji poety-tyrana, człowieka wybitnego i obdarzonego nadludzką siłą, który panuje nad namiętnościami, tworzy nieśmiertelne dzieła będące wyrazem jego geniuszu,
   - utwory te mają swe źródło w uczuciach poety, które potrafi on kontrolować.

5. „Pejzaż romantyczny” A. Kowalczykowa:
   a) symbolika:
   *morza:
   - symbol końca i nieskończoności,
   - przez destrukcyjną siłę symbolizuje śmierć, koniec, chaos, a przez bezmiar swej przestrzeni – nieskończoność, wieczność,
   *góry:
   - związana z romantycznym poglądem na temat mikrokosmosu (człowieka) i makrokosmosu (natury),
   - człowiek stojący na szczycie góry widzi bowiem cały świat, jego bezmiar, zdołał „sięgnąć nieba”, zbliżyć się do Boga,
   - widzi prawdziwy świat takim, jaki jest on naprawdę, ponieważ nic nie przesłania mu widoku,
   b) rola planów na obrazie:
   - człowiek na obrazie nie jest istotą pierwszoplanową, mimo że ukazany jest na samym przedzie – znajduje się w cieniu i wydaje się mniej istotny, niewidoczny na pierwszy rzut oka,
   - malarz uzyskał ten efekt dzięki odpowiedniemu rozświetleniu dalszych partii obrazu i to one przyciągają wzrok widza,
   - nie pogwałcono zasad perspektywy, a odwrócono role planów, co ma swoje symboliczne znaczenie,
   - przedstawiając obraz bardzo realistycznie nadał mu cech mistycyzmu, co wskazuje na obecność Boga w ludzkim świecie i historii.

Temat: „Dziady” jako przykład dramatu romantycznego.

1. Cechy gatunkowe dramatu romantycznego:
   - jest to gatunek synkretyczny (łączy epikę, lirykę i dramat),
   a) elementy epickie:
   - opowiada o losach Cichowskiego,
   b) elementy liryczne:
   - Wielka Improwizacja,
   - utwór napisany wierszem,
   c) elementy dramatyczne:
   - podział na role,
   - didaskalia (napisy poboczne),
   - scena wypchnięcia Rollinsona przez okno,
   - walka dobra ze złem o duszę Konrada.

2. Współistnienie scen realistycznych z fantastyczno-wizyjnymi:
   

SCENY REALISTYCZNE	SCENY FANTASTYCZNO-WIZYJNE
- przedmowa autorstwa Mickiewicza, - dedykacja, - scena I – więzienna, - scena VII – Salon warszawski, - scena VIII – Pan Senator (bal u Senatora).	- prolog, kończący się przemianą wewnętrzną Konrada, - scena II – Wielka Improwizacja, - scena III – egzorcyzmy ks. Piotra, - scena IV – widzenie Ewy, - scena V – widzenie ks. Piotra, - scena VI – Sen Senatora, - scena IX – Noc Dziadów.

1. Świat dramatu jest dwupłaszczyznowy:
   - wydarzenia nie są połączone ciągiem przyczynowo skutkowym, czyli akcja dramatu jest luźna, a kompozycja fragmentaryczna,
   - dramat romantyczny odrzuca antyczną zasadę trój jedności, brak jedności:
   * miejsca (więzienie w Wilnie, salon w Warszawie, Lwów),
   * czasu (prolog – 1 listopada, scena więzienna – Wigilia Bożego Narodzenia),
   * akcji (sytuacja Rollinsona, Nowosilcowa, więźniów),
   - brak scen jednostkowych, występują sceny zbiorowe,
   - panuje synkretyzm gatunkowy, czyli połączenie gatunku bajki, przypowieści, misterium, moralitet,
   - język dramatu (napisany wierszem),
   - język bohaterów jest zindywidualizowany, np. młodzież polska często posługuje się potoczną polszczyzną lub pojawiają się wulgaryzmy,
   - wypowiedzi (np. Nowosilcowa) mają charakter szyderczy, czasami pojawia się bogate, wyszukane słownictwo (np. w Wielkiej Improwizacji lub w wypowiedziach ks. Piotra – nawiązanie do stylu biblijnego).

2. Bohater dramatu romantycznego:
   - przeżywa wielkie emocje, np. wielka miłość (nieszczęśliwa) do kobiety lub burzliwa miłość do narodu,
   - jednostka wybitna,
   - ktoś wyjątkowy,
   - indywidualista,
   - zawsze musi się zmagać z przeciwnościami losu,
   - walczy z całym światem,
   - często człowiek szukający swego losu,
   - często poświęca się dla jakiejś wartości, ponosi klęskę.

Temat: Pejzaż romantyczny.

1. Francuska pisarka Madame de … dokonała podziału i nazwała dwa typy krajobrazu:
   a) krajobraz północny:
   - związany był z krajami północnej Europy (Szkocja, Anglia, Skandynawia),
   - te obrazy mają charakter melancholijny,
   - zawierają wizję posępnej natury,
   - krajobraz często przedstawia dzikie wybrzeże, zimne morza, chmurne niebo, lodowate wichry, zamglone horyzonty,
   - taki krajobraz sugeruje, ze ludzkie życie jest pełne cierpienia, smutku, trudu,
   - przypomina, że życie nieodwołalnie kończy się śmiercią, ale też dzięki temu łatwiej oderwać się od trudów codziennej egzystencji, by myśleć on nieskończoności życia duchowego,
   b) krajobraz południowy:
   - jest całkowicie odmienny od krajobrazu północnego.

2. „Latarnia morska Bell Rock” J.M.W. Turner:
   - obraz przedstawia krajobraz północny,
   - ciemne, zimne, ponure barwy,
   - wieje porywisty wiatr, o czym świadczą porywiste fale,
   - statek zmaga się z falami, czyli przeciwnościami losu,
   - statek jest bezsilny wobec losu,
   - żywioł jest nieokiełznany,
   - zbliża się katastrofa, nie ma już nadziei,
   - latarnia może symbolizować nadzieję, opiera się ona żywiołowi, ale jest przez niego przytłoczona, przez jego fale,
   - morze w obrazach symbolizuje nieskończoność i koniec (koniec, bo śmierć; nieskończoność, bo niebo i morze tworzą jedność),
   - morze jest żywiołem kapryśnym, ponieważ raz jest spokojne, a raz niszczycielskie, doprowadza do śmierci.

3. „Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc” C.D. Friedrich:
   - obraz utrzymany jest tonacji ponurej, ciemnej,
   - ulubioną porą dnia dla romantyków jest noc,
   - obraz utrzymany jest w konwencji realistycznej, o czym świadczą zarysowane sylwetki dwóch mężczyzn, którzy przedstawieni są tyłem oraz zarys drzew i skał,
   - autor osiągnął głębię obrazu poprzez oświetlenie najdalej znajdujących się na obrazie elementów, dzięki temu obraz zyskuje cechy mistyczne,
   - mężczyźni patrzą na najbardziej oddalony i oświetlony punkt obrazy, czyli księżyc,
   - mężczyźni patrzą w przyszłość, zastanawiają się nad sensem ludzkiego życia,
   - migoczące światło ma symbolizować istnienie Boga w ludzkim życiu,
   - mężczyźni nie przejmują się obecnie otaczającym ich światem, lecz światem metafizycznym,
   - wartości duchowe są ważniejsze od materialnych.

4. „Cmentarz w Oybin” C.G. Carus:
   - zestawiono naturę z kulturą,
   - ruiny mają znaczenie symboliczne:
   * nastrój grozy i tajemniczości,
   * skończoność życia,
   * nieustanny ruch, czyli stawanie się,
   * miejsce rozpoczęcia duchowej wędrówki,
   - symbol ludzkiej historii:
   * natura zawsze symbolizuje odrodzenie,
   * kompozycja jest dynamiczna poprzez zastosowanie kilku planów:
   1) stary, zasypany śniegiem, zapomniany cmentarz,
   2) drzewa z ruinami gotyckiego kościoła,
   3) góry, leśne zbocza,
   - iglaste drzewa oraz ruiny tworzą poszarpaną linię, która wprowadza dynamizm,
   - obraz wprowadza w zadumę, nastrój melancholijny,
   - obraz ukazuje spojrzenie człowieka z zewnątrz, dla którego Krym to tylko jeden z życiowych przystanków,
   - pozostałości cmentarza położonego na stoku zadziwiają iluzją ruchu – to efekt pochylonych w różne strony nagrobków,
   - nastrój melancholijny tworzą nie tyle niszczejące krzyże czy chłodna kolorystyka barw, co całun śniegu,
   - autor głosił „życie w swej istocie jest nieskończone, a tylko jego formy poddane są ciągłej przemianie”,
   - na obrazie można to dostrzec w detalu niszczejącego kościoła jakim jest okno,
   - okno jest znakiem przejścia, granicą, możliwością przeniesienia do innej rzeczywistości,
   - zostało ono umieszczone między cmentarzem a ciemnym niebem,
   - śmierć jako punkt nie istnieje, jej istota leży w zanikaniu określonej jednostkowej formy,
   - patrzenie nie oznacza jeszcze widzenia, do tego potrzeba wtajemniczenia.

DZIADY cz. III

T: Obraz prześladowań młodzieży w „Dziadów części III” symbolem cierpień narodu polskiego.

1. Kontekst:
   - w 1822r. w Rosji wprowadzono zakaz działalności tzn. „towarzystw sekretnych” (do nich należały: Towarzystwa: Filomatów, Filaretów, Koło Promienistych),
   - car Aleksander I zaprzestał prowadzenia polityki liberalnej wobec Polaków, łamał zasady Konstytucji,
   - 2 maja 1823r. pewien uczeń gimnazjum (Plater) napisał na tablicy zdanie „Vivat Konstytucja 3 Maja!
   O jak słodkie wspomnienie dla rodaków!”,
   - to wydarzenie bezpośrednio wywołało aresztowania, przesłuchania młodzieży i studentów, osadzanie ich w więzieniach, odbywały się w ich sprawie procesy karne,
   - wśród aresztowanych znajdował się też Mickiewicz (przebywał od października 1823r. do kwietnia 1924r.),
   - wyszedł z wyrokiem,
   - wstawił się za nim profesor Uniwersytetu Wileńskiego,
   - Mickiewicz został zesłany w głąb Rosji,
   - najbardziej procesie ucierpieli uczniowie klas podstawowych, gimnazjalnych, studenci, a na końcu nauczyciele,
   - więźniowie byli przesłuchiwani, bici, zsyłani na Syberię lub do kopalni („to taczek przykuci zostali”) – praca fizyczna lub wcielani siłą do wojska rosyjskiego (służba trwała 25 lat),

2. Geneza „Dziadów III”:
   - Mickiewicz napisał je w Dreźnie, dlatego nazywane są drezdeńskimi – wydał je w 1832r.,
   - miał poczucie winy, ponieważ nie wziął udziału w powstaniu listopadowym,
   - opuścił teren Polski wraz z salą emigrantów – byłych powstańców, którzy snuli mu wieści dotyczące powstania,
   - napisanie Dziadów było więc rehabilitacją (ekspiacja – próba odkupienia swoich win),
   - Mickiewicz zastąpił temat powstania tematem prześladowania młodzieży na Litwie, bo ten temat był mu bliższy (sam to przeżył),
   - stwierdził, że te aresztowania i zsyłki na Sybir to wydarzenia symboliczne, typowe dla całego narodu,
   - utwór ten był symbolem walki z caratem (nie szablą, ale piórem).

3. Dedykacja:
   - napisana stylem patetycznym (wyniosłym), poważnym, gdyż utwór dedykowany jest zmarłym osobom,
   - są to osoby, które cierpiały poświęcając swoje życie dla ojczyzny (męczennicy, patrioci, ofiarnicy).

4. Czas i miejsce akcji:
   a) miejsce akcji Prologu, sceny I i II:
   - rozgrywa się w Wilnie, w klasztorze ojców Bazylianów, tuż przy kościele, niedaleko Ostrej Bramy,
   - klasztor o. Bazylianów został przekształcony w więzienie,
   b) czas akcji:
   - akcja Prologu odgrywa się 1.11.1923r.,
   - akcja sceny I 24.12.1823r. (Wigilia),
   * między Prologiem a sceną I mijają niecałe 2 miesiące.

5. Przedmowa:
   - Mickiewicz porównuje cierpienia narodu polskiego do rzezi niewiniątek i prześladowania Jezusa przez Heroda,
   - losy narodu polskiego zostają porównane do historii biblijnej, są z nią powiązane (zauważa się podobieństwo historii biblijnej i historii narodu polskiego),
   - Mickiewicz charakteryzuje politykę cara Aleksandra od 1822r. (od tego roku, gdy wprowadza zakaz dla Towarzystw i łamie Konstytucję),
   - car Aleksander ogranicza wolność Polaków, prześladuje naród polski, bo chce doprowadzić do upadku i wynarodowienia (chce go w pełni zrusyfikować),
   - car Aleksander ma swojego wysłannika na Litwie (senator Nowosilcow), którego celem jest wytropienie towarzystw młodzieżowych, studenckich na Litwie,
   - centrum działania Nowosilcowa jest Wilno (Mickiewicz mówi, że jest to główna kwatera katostwa),
   - Nowosilcow ma nieograniczoną władzę w Wilnie,
   - doprowadził do aresztowania studentów należących do Towarzystwa Filomatów i Filaretów,
   - stosuje wobec nich przemoc, procesy w ich sprawach są niesprawiedliwe, bezprawne,
   - Nowosilcow jest w nich oskarżycielem, sędzią i katem w jednej osobie,
   - Nowosilcow zgodnie z rozkazem cara pozamykał szkoły polskie, uczniowie nie mogli w żadnej szkole kontynuować swej nauki (wilczy bilet),
   - ci, którzy byli pełnoletni nie mogli pełnić posługi obywatelskiej, nie dostali pracy w żadnym urzędzie,
   - Mickiewicz wymienia Tomasza Zana, który przewodniczył aresztowanym, podkreśla jego heroiczną postawę,
   - w postawie Tomasza Zana było coś tajemniczego, mistycznego – krytykuje postawę państw europejskich, które wykazały się obojętnością wobec prześladowań Polaków.
   FRANCJA GAL PIŁAT

6. Prolog:
   - nad śpiącym więźniem (Konradem) walczą dobre i złe duchy o jego duszę,
   - dusza więźnia jest we władaniu sił dobra i zła tak, jak w średniowiecznym misterium,
   - więzień mówi o sobie, że jest poetą, że został wygnany (jest kimś obcym, samotnym, nie ma domu),
   - nie ma możliwości walczyć orężem, więc będzie słowem – buntownicza postawa,
   - boi się, że jego utworu będą niezrozumiane,
   - czuje zniewolenie ducha, że jego myśli przez carat są ograniczone,
   - przeżywa on symboliczną przemianę duchową,
   - okazuje się, że był Gustawem, a stał się Konradem,

GUSTAW	KONRAD
- bohater „Dziadów IV”, - kochanek kobiety (Maryla), - typ bohatera werterycznego	- bohater „Dziadów III”, - kochanek ojczyzny, - typ bohatera patriotycznego
wspólna cecha: miłość (ale do kogoś/czegoś innego)

- według ducha (po przemianie) okazuje się, że ludzie mają ogromną władzę, rzadko zdają sobie z niej sprawę, a jeszcze rzadziej potrafią ją wykorzystać,
- człowiek może wszystko.

1. „Konrad Wallenrod”:
   - wydany w 1828r.,
   - to bohater powieści historycznej,
   - jest rycerzem średniowiecznym, który był Litwinem,
   - został porwany przez Krzyżaków jako małe dziecko i wychowany przez nich,
   - nadano mu imię Walter Alf,
   - wyszkolono go na rycerza,
   - Walterowi Alfowi zawsze towarzyszył Halban – pieśniarz, który przypominał mu o pochodzeniu litewskim i podsycał w nim nienawiść do Krzyżaków,
   - na Litwę napadają Krzyżacy i chcą całą Litwę podbić,
   - Walter Alf uciekł na Litwę do księcia Kiejstuta – tam jest szczęśliwy, zakochuje się w jego córce Aldonie i się z nią żeni,
   - ale Litwa jest zagrożona przez Krzyżaków, jest słabsza,
   - Kiejstut wraz z Walterem Alfem zastanawiają się, jak pokonać wroga, kiedy dysponują mniejszą siłą,
   - Walter Alf zdecydował się opuścić Litwę i Aldonę (nie mówiąc jej o tym) i udaje się do Palestyny,
   - tutaj bierze udział w krucjatach, bo chce zyskać sławę rycerza krzyżackiego,
   - podczas tych krucjat ginie autentyczny rycerz Konrad Wallenrod i Walter Alf podszywa się pod tę postać,
   - przyjmuje imię i nazwisko Konrad Wallenrod,
   - zyskuje sławę rycerza, przyjeżdża do Malborka i zostaje wybrany Wielkim Mistrzem Krzyżackim,
   - organizuje walkę z Litwinami, by wojska krzyżackie zawsze ponosiły klęskę,
   - chce przyczynić się do upadku Krzyżaków,
   - taki sposób walki nazywamy walenrodyzmem, czyli stosowaniem faszyzmu, podstępu,
   - wypija truciznę,
   - walka makiaweliczna,
   - są dwa sposoby walczenia, trzeba być lisem i lwem,
   - ten typ nazwany lisim,
   - Konrad pokonał wroga, zrezygnował z kodeksu rycerskiego, ale jego czyny były szlachetne.

2. Prześladowania, aresztowanie, śledztwo, warunki więzienne:
   a) prześladowania stosowane wobec więźniów:
   - głodzenie,
   - karmienie słonymi potrawami, po których nie dostają wody do picia,
   - odurzani narkotykami (opium),
   - bici do krwi, nieprzytomności,
   - zsyłki na Sybir,
   b) aresztowanie i śledztwo:
   - Senator Nowosilcow rozpoczął prześladowania młodzieży polskiej na Litwie,
   - aresztowano przypadkowych uczniów i studentów oraz członków Towarzystwa Filomatów i Filaretów,
   - osadzano ich w więzieniach i zsyłano w głąb Rosji,
   - nikt nie przedstawiał aresztowanym powodów zatrzymania,
   - nie znają oni przyczyny swojego aresztowania,
   - są torturowani,
   c) stosunek więźniów wobec siebie:
   - panuje wśród nich solidarność, głębokie wzruszenie, tęsknota za bliskimi,
   - śmieją się, przez co próbują rozładować napiętą atmosferę,
   d) warunki więzienne:
   - brak opieki lekarskiej,
   - odizolowanie od świata zewnętrznego (nie mogą się kontaktować z bliskimi, nie mogą pisać listów),
   - cele mają okna pozabijane deskami, więc panuje ciemność, półmrok, jest duszno,
   - są głodzeni lub dostają słone jedzenie (śledzie, po których nie dostają picia),
   - więźniowie są torturowani (fizycznie i psychicznie):
   * bicie do nieprzytomności,
   * straszenie,
   * picie opium,
   * torturą psychiczną był niesprawiedliwy sposób prowadzenia śledztwa (nie wiedzieli, o co są oskarżeni, sędzia, oskarżyciel i obrońca to jedna osoba – Nowosilcow),
   * nie wiedzą, jak długo przebywają w klasztorze, nie wiadomo, kiedy zostaną wypuszczeni i jaki wyrok zapadnie w ich sprawie,
   * aresztowanie nagłe, z użyciem przemocy,
   * więźniowie żyją w ciągłym strachu i niepewności.

3. Charakterystyka postaw:
   - Żegota- jest naiwnym człowiekiem, bo wierzy w uczciwość caratu, że sprawiedliwie osądzi aresztowanych; wierzy, że każdy będzie mógł się wykupić – myśli, że robią to dla zysku, a nie, żeby zlikwidować naród polski,
   - Tomasz Zan – przywódca Towarzystwa Filomatów, czuje się odpowiedzialny za innych, przyjmuje postawę altruistyczną, jest ofiarnikiem – ofiaruje swoje życia za życie innych, chce wziąć winę za innych, by tamci mogli opuścić więzienie potwierdza on solidarność między więźniami, miłość do drugiego człowieka, przyjaźń i patriotyzm,
   - Frejend – chce poświęcić się dla ojczyzny, deklaruje swój skrajny patriotyzm: chciałby zginąć dla ojczyzny lub walczyć dla niej, a nie być w więzieniu (chciałby przyjąć postawę aktywną), jest człowiekiem uczuciowym, deklaruje swoje przywiązanie, więź przyjacielską; w tej trudnej sytuacji Frejend żartuje, próbuje podtrzymać innych więźniów na duchu żartując z trudnej sytuacji.

4. Jan Sobolewski o wywozie więźniów:
   - byli wywożeni kibitkami (pojazdy konne, najczęściej czarne),
   - więźniowie byli upychani w kibitkach, nie zwracano uwagi na ich wygodę,
   - przed zesłaniem odbyła się msza, na której zebrało się wiele osób, drzwi kościoła były otwarte,
   - więźniowie byli zakuci w kajdany, które mieli na nogach, do nich przeczepione obciążające kule,
   - golono im włosy, aby ich upokorzyć,
   - przez kajdany mieli poranione i obolałe nogi,
   - prowadzeni przez policmajstra, który często siedział na koniu,
   - najmłodszy z więźniów miał 10 lat,
   - lud płacze, współczuje więźniom,
   - policmajster jest obojętny na ich cierpienie.

5. Historia Cichowskiego (Warszawa):
   - historię tę opowiada jeden z młodzieńców podczas balu u Senatora Nowosilcowa (scena VII),
   - Cichowski został aresztowany przez tajną policję, która starała się upozorować jego śmierć (poprzez utopienie),
   - przez pięć lat więziono go, torturowano i prześladowano,
   - Cichowski jednak nikogo nie wydał,
   - wypuszczono go na wolność, jednak nigdy nie odzyskał dawnej równowagi psychicznej i pogody ducha,
   - stawia dobro ojczyzny wyżej niż własne,
   - cierpiętnictwo.

6. Więźniowie:
   - kapral pilnuje więźniów,
   - jest on byłym legionistą,
   - siłą został wcielony do wojska carskiego,
   - odnosi się serdecznie do więźniów,
   - rozumie ich sytuację,
   - pozwala na spotkania w celi,
   - boi się kary ze strony władz,
   - podczas pieśni opowiada się po stronie Boga,
   - niektórzy, np. Filip, Konrad – chcą zemścić się na carze,
   - więźniowie reprezentują różne postawy,
   - wobec siebie są przyjaźni, uprzejmi, żartują, spotykają się w celi Konrada, rozmawiają,
   - więźniowie interesują się losem innych więźniów,
   - z wielką uwagą słuchają opowieści Jana o wywozie na Sybir,
   - Janczewski pomimo, że tortury zniszczyły go fizycznie, nie psychicznie – pociesza więźniów wykrzykując polski hymn,
   - Wasilewski był wielokrotnie katowany, nie ma siły sam dojść do kibitki, stracił siły fizyczne; jest to postawa ofiarności – jego ciało przypomina ukrzyżowanego Jezusa; aluzja do cierpienia za ojczyznę,
   - kiedy kibitka rusza, widać podniesienie kielicha (najważniejszy moment mszy), ma to podkreślać ofiarę niewinną złożoną za ludzkość,
   - więźniowie słysząc tę opowieść chcą się modlić, współczują im,
   - Józef przypomina biblijną przypowieść o ziarnie i siewcy,
   - znaczenie dosłowne bajki Żegoty:
   ziarno – młodzi ludzie, młodzież polsko-litewska
   ziemia + dół + kopyto + działanie = rusyfikacja = śmierć (ostatecznie)
   diabeł – car
   wiosna – odrodzenie
   aby doszło do odrodzenia, trzeba cierpieć

   Temat: Charakterystyka Konrada na podstawie „Wielkiej Improwizacji”.

1. Scena I kończy się tzw. „Małą Improwizacją”

   • improwizacja – to mówienie czegoś najczęściej wierszem bez wcześniejszego przygotowania, często wygłaszana pod wpływem emocji, osoba mówiąca upaja się swoimi słowami

   • „Mała Improwizacja” zaczyna się od wznoszenia, motyw lotu, może to być iluzja do Ikara

   • motyw lotu, patrzenie na świat z góry, perspektywa kosmiczna, występuje w tekstach romantycznych

   • pozwala mu to widzieć więcej

   • Konrad chce być jak prorok, zobaczyć przyszłe losy Ojczyzny

   • widzi siebie jako Mesjasza

   • przypisuje sobie siłę, drapieżność – cechy orła

   • mierzy się z krukiem

   • dochodzi do walki, wygrywa kruk, który jest symbolem pychy

   • pycha nie pozwala widzieć Konradowi przyszłości

   • nadmierna wyniosłość zostaje odrzucona

   • podkreśla swoją wyjątkowość, jest indywidualistą, jest nieszczęśliwy z tego powodu

   • jego widzenie ma charakter subiektywny

   • traci siły, mdleje, zostaje sam

   • więźniowie postrzegają go jako szaleńca

2. „Wielka Improwizacja”

   • „Samotność – cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi?”

   • Konrad jest poetą, śpiewakiem, nikt nie rozumie jego twórczości

   • zdaje sobie sprawę z tego, że jest osamotniony w swoim jestestwie

   • czuje się wyalienowany

   • poeta przeżywa dramat z powodu tego, że nie potrafi ująć w słowach tego, co myśli, myśl jest tworem idealnym

   • Konrad mówi, że jest mistrzem, czuje dumę, że jest wyjątkowy, że ma moc tworzenia, dlatego tylko Bóg i natura są godne by wysłuchać jego pieśni, bo są idealne

   • zwraca się do boga, stawia się na równi z nim, porównuje to, co Bóg stworzył ze swoimi możliwościami i myśli, że zrobiłby to lepiej od Boga, grzeszy pychą

   • uważa swoją poezję za idealną, nieśmiertelną, daje ona narodowi siłę – sugeruje, że mógłby stanąć na czele narodu

   • gardzi innymi ludźmi i tym samym siebie wywyższa

   • sprawdza swoją siłę, moc – nazywa to chwilą Samsona

   • pojawia się motyw lotu, tak jak w :Małej Improwizacji”, podkreśla, że chce osiągnąć swój cel

   • chce być blisko Boga, bo będzie z nim rozmawiał

   • podkreśla swoją potęgę, siłę, wyznaje, że niegdyś był kochankiem kobiety, a teraz ojczyzny

   • rezygnuje z miłości egoistycznej, osobistej na rzecz altruistycznej

   • chciałby uszczęśliwić cały świat

   • Konrad przyjmuje postawę prometejską (bunt przeciwko siłom wyższym)

   • chciałby, żeby jego poezja stworzyła nowy świat, miała siłę twórczą

   • pragnie absolutnej władzy nad ludźmi, taką jaką posiada Bóg

   • „Daj mi rząd dusz”

   • powtarza swoje żądania wielokrotnie, co świadczy o wielkości pragnienia

   • jeśli ludzie sprzeciwiliby się jego władzy – zniszczyłby ich

   • byłby tyranem

   • zaprzecza wyżej deklarowanej postawie prometejskiej

   • Bóg milczy konsekwentnie

   • „Kłamca, kto Ciebie nazwał miłością,

   • Ty jesteś tylko mądrością.” – Konrad bluźni Bogu, oskarża go o zimny racjonalizm, a nie kierowanie miłością

   • Konrad jest wzburzony milczeniem Boga, więc wzywa go na pojedynek serc

   • Konrad całkowicie potrafi zjednoczyć się z ojczyzną i mówi o tym dosłownie, że „połyka duszę ojczyzny”

     „Ja i ojczyzna to jedno”

   • Konrad jak Prometeusz bierze na siebie cierpienia całego narodu

     „Nazywam się Milijon – bo za miliony

     Kocham i cierpię katusze”

   • zwraca się ironicznie do Boga, podważa jego nieomylność, Boga oskarża o to, że pozwolił na niewinne cierpienie całego narodu

   • ma świadomość, że jako pierwszy podważył wielkość Boga, ma poczucie własnej mocy i tą wypowiedzią dał świadectwo wybujałego indywidualizmu; cały czas grzeszy pychą, ostatecznie atakuje Boga mówiąc: „Odezwij się, bo strzelę przeciw Twej naturze”

   • chciał nazwać Boga carem, czyli szatanem, tyranem

   • Konrad mdleje

     WNIOSKI:

   • Konrad nie dostaje wizji przyszłych losów Polski oraz Bóg nie reaguje na jego żądania, nie słucha go, ignoruje

   • Konrad grzeszy pychą (to grzech główny)

   • Konrad bluźni przeciwko bogu, wyzywa go na pojedynek, oskarża go, uważa, że on poradziłby sobie lepiej, gdy byłby na jego miejscu

   • równa się z Bogiem

   • szaleństwo Konrada wynika również z tego, że na jego myśli, duszę, ciało mają coraz większy wpływ złe duchy, diabeł

   • sylwetka Konrada jest przykładem kryzysu romantycznej koncepcji jednostki, która stoi na czele narodu

   • należy odrzucić pychę, wybujały indywidualizm, by właściwie kierować narodem, co potwierdza postawa Księdza Piotra, który odprawia skuteczne egzorcyzmy; same cechy Księdza to potwierdzają, bo jest on sługą cichym, pokornym, przyjmuje bożą wolę; gdy ma widzenie mówi o sobie jak o prochu, przez co podkreśla swoją słabość

     T: Profetyzm „Dziadów” – widzenie księdza Piotra.

1. Większość scen „Dziadów III” ma charakter wizyjny, profetyczny, proroczy. Sceny profetyczne mają często charakter symboliczny. To, jak bohater przewiduje przyszłość, często odbywa się nocą, podczas snu. To, co bohater widzi jest często najistotniejsze dla człowieka.

2. Ksiądz Piotr i Ewa swe najważniejsze doświadczenia przeżywają w widzeniach. Często widzenia wyłaniają prawdę o bohaterach – np. w prologu, kiedy więzień dowiaduje się, że ma być wolny.

3. Widzenie księdza Piotra związane jest z historią biblijną – z postacią Mesjasza i ukrzyżowaniem. Widzenie księdza Piotra to hierofania, w której następuje uwidocznienie świętości i posłannictwa narodu polskiego.

4. Charakterystyka księdza Piotra:

   - to duszpasterz

   - przyjmuje postawę pokorną, pobożną, uległą

   - deklaruje swoją prostotę, szczerość

5. Widzenie księdza Piotra:

   - rozpoczyna się od wizji białych dróg prowadzących na północ – symbol Syberii – miejsca kaźni

   - w widzeniu naród polski zostaje porównany do ukrzyżowanego Jezusa

   - naród, jak Chrystus cierpi niewinnie

   - trzy ramiona krzyża – trzech zaborców

   - Chrystus zmartwychwstał – Polacy odzyskają wolność, niepodległość

   - u stóp krzyża znajduje się matka, która symbolizuje wolność

   - Polska ma być Chrystusem narodów

   - Francja – Gal – jak Piłat umywa ręce

   - Polska ma do wypełnienia specjalną misję – ma cierpieć za „wolność waszą i naszą” – zgodnie z romantycznym hasłem

   - nie wiadomo kiedy Polska odzyska niepodległość

   - ideę mesjanistyczną autor zaczerpnął z Biblii

   - Mesjasz to wysłannik boży, który ma spełniać misję (wyróżniamy mesjanizm zbiorowy i jednostkowy)

6. Porównanie Małej improwizacji i widzenia księdza Piotra:

Mała Improwizacja	Widzenie księdza Piotra
obaj zwracają się do Boga i chcą znać przyszłe losy Polski
- wyniosłość - pycha - bluźnierczy śpiew - Konrad nie widzi przyszłych losów Polski, bo przysłania mu je kruk - nie widzi nic	- pokora - sługa boży - ksiądz Piotr ukazuje wielkość i władzę Boga - skromny - modli się, leżąc krzyżem - otrzymuje pełną wizję przyszłych losów Polski - jego wizja jest logiczna kiedy odczytamy ją w kontekście Biblii

Postawa pokorna jest postawą właściwą, która zostaje nagrodzona. Romantyczny tytanizm zostaje odrzucony.

1. Widzenie Ewy:

   - widzenie Ewy jest dopełnieniem losów Konrada

   - Ewa to młoda, niewinna dziewczyna spod Lwowa

   - symbolika kwiatów – narcyzy i róże to polski naród

   - dzieje się to na Ukrainie w wiejskim domu pod Lwowem

   - Ewa modli się za prześladowaną i uwięzioną młodzież polską

   - kiedy dziewczyna zasypia, ma widzenie

   - widzi siebie zdobiącą kwiatami obraz matki Bożej

   - Maryja bierze kwiaty i podaje je Jezusowi, który obsypuje nimi Ewę

   - jeden z kwiatów skarży się, że został wyjęty z „rodzinnej trawki”

   jest to prawdopodobnie aluzja do młodzieży cierpiącej w więzieniu i na zsyłce

   - ofiara ta jest niezbędna, bo róża została zerwana dla uwieńczenia skroni Matki Bożej

   T: Charakterystyka społeczeństwa polskiego na podstawie „Dziadów cz. III”.

1. Scena VII, pt.: „Salon warszawski” przenosi nas w inne miejsce akcji – z Wilna do warszawy – stolicy byłej Polski. Przenosi nas z więzienia do salonu.

2. Zebrani w salonie warszawskim to głównie przedstawiciele społeczeństwa polskiego:

strona lewa

strona prawa

- kojarzy się ze złem - towarzystwo stolikowe (siedzą) - siedzą – postawa bierna - przedstawiciele: Hrabia, starzy, arystokraci, elita rządząca, Szambelan, Literat, Kamerjunkier, uznani poeci, urzędnicy - język francuski – hołdowanie zachodniej modzie, kosmopolityzm - tematy rozmów: *żałują, że Nowosilcow opuścił Warszawę, bo cenili go za to, iż gustownie potrafił urządzić bal *nie myślą o sprawach ważnych dla Ojczyzny *podejmują błahe tematy * nie widzą w Nowosilcowie wroga, kata - Szambelan jest lojalnym poddanym cara - są tchórzliwi - tematy literatury: * Dama deklaruje brak znajomości języka polskiego * literatura powinna podejmować tematy błahe, lekkie, mają to być sielanki *literatura powinna uspokajać, usypiać * wg nich patriotyzm powinny zawierać kroniki, pamiętniki - boją się buntowniczej postawy młodych

- kojarzy się z dobrem - towarzystwo, które stoi przy drzwiach - stoją – postawa czynna - przedstawiciele: Zenon Niemojewski, Adolf Januszkiewicz, młodzi, Piotr Wysocki, Młoda Dama, Adam Górowski, Ludwik Nabielak - polska młodzież - język polski – patriotyzm - tematy rozmów: *krytykują postawę Nowosilcowa * widzą w Senatorze kata Polaków i Litwinów * uważają, że metody Nowosilcowa są brutalne – przyczynił się do śmierć studentów np. Cichowskiego *drwią, kpią z Nowosilcowa, wiedzą, że dla kariery dopuści się największych niegodziwości, by pozyskać łaskę cara - patriotyzm - odwaga - martwią się o losy Polski - tematy literatury: * literatura powinna podejmować tematy aktualne, patriotyczne; powinna krytykować tyranów - krytykują lewą stronę

1. Postawę obu grup podsumował Wysocki:

   - „Nasz naród jak lawa,

   Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,

   Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi,

   Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”.

   - Wysocki podkreśla dualizm społeczeństwa polskiego

   - społeczeństwo podzielone jest na dwie części, które ze sobą nie współpracują

   - arystokracja to warstwa wierzchnia: zimna, twarda, sucha – warstwa ta przyjmuje postawę bierną

   - przedstawicieli tych należy się wyrzec

   - młodzież to wewnętrzna warstwa, trzon narodu – gorąca lawa

   - młodzież żywi uczucia do Ojczyzny

   - Wysocki odrzuca postawę kosmopolityczną, wspiera młodzież

   - jego słowa niosą nadzieję na przyszłość

   - jeśli młodzi będą działać razem, to może w przyszłości zbuntują się przeciw carowi

   T: Nowosilcow i jego zausznicy na podstawie „Dziadów III”.

1. Charakterystyka Nowosilcowa:

   - ceniony przez arystokrację

   - przed przyjazdem do Wilna przebywał w Warszawie

   - popadł w długi i niełaskę cara

   - w Warszawie nie wykrył żadnego spisku

   - Senator nudził się w Wilnie, tęsknił za warszawą

   - prowadził śledztwo w Wilnie (proces wileński) – jest to proces wymyślony przez Nowosilcowa

   - kupiec przypomina Nowosilcowi o jego długo, senator nie chce go spłacić lecz pragnie uwięzić syna kupca – Nowosilcow posiada dużą władzę, nie kieruje się prawem

   - Nowosilcow jest człowiekiem podłym, panem w Polsce

   - Senator żartuje, kpi z cierpienia Rollinsona, jest cynikiem

   - zausznicy Senatora udają, że żarty im się podobają

   - Senator oszukuje matkę Rollinsona, jest zły, że ktoś zakłóca jego spokój

   - Nowosilcow kpi z matki Rollinsona, gardzi nią

   - senator cały czas się bawi

   - dramat matki Rollinsona – upokarza się ona przed Senatorem, rezygnuje z własnego honoru, jest zdesperowana i zdeterminowana

   - senator planuje obalić Czartoryskiego, choć wyniósł go na stanowisko

   - Doktor za własne pieniądze szpiegował rodaków

   - Senator zaplanował, że zamknie Doktora i zniszczy jego listy

   - Senator podpowiada, żeby pelikan spoliczkował księdza

   - ksiądz Piotr jest symbolem dobra i patriotyzmu

   - Pelikan i Doktor zabiegają o łaskę Nowosilcowa

2. Sen Senatora (scena VI) – charakterystyka Nowosilcowa:

   - scena rozpoczyna się rozmową diabłów na temat duszy Senatora:

   * Nowosilcow śpi, a nad nim kłócą się Diabły

   * kłócą się o jego sen i władzę nad jego duszą

   *diabły chcą bawić się kosztem męki Senatora

   *diabeł I i II chcą wziąć duszę Senatora do piekła; Belzebub przeciwstawia się temu

   * Belzebub chce, aby Senatora spotkała kara

   * Belzebub boi się, że gdy Senator zobaczy męki piekielne, nawróci się, a Diabły stracą duszę

   - Nowosilcow ma niespokojny sen, ponieważ nadużywa alkoholu

   - Senator jest zadowolony, bo zajął najwyższą pozycję w hierarchii urzędniczej, chełpi się tym

   - inni urzędnicy zazdroszczą Nowosilcowowi

   - Senator lubi oznaki służalczości

   - Senator jest zadowolony, że inni mu się kłaniają

   - lubi się wywyższać,

   - jest egocentrykiem

   - grzeszy pychą

   - los senatora szybko się odmienia, bo cesarz wchodząc nie spojrzał na niego – Senator stracił łaskę cara, ponieważ car ma kaprys

   - Nowosilcow stracił wszystko, co zyskał

   - jest zrozpaczony

   - wydaje mu się, że umarł, gnije

   - sen Senatora jest koszmarem, męką

   - urzędnicy szydzą z niego, kpią, wyśmiewają

   - wydaje mu się, że damy i urzędnicy to puszczyki oraz grzechotniki – kojarzą się z wrogim nastawieniem

   - Senator to przedstawiciel najwyższej hierarchii w Rosji

   - senator jest karierowiczem

   - najważniejsze dla niego są kariera, pieniądz, uznanie innych

   - jest ona samotny – nie ma rodziny, przyjaciół

   - jest egoistą

   - jest egocentrykiem

   - jest konformistą – żyje w strachu, ma fobie

   - koszmar senny staje się koszmarem życia

   - świat Nowosilcowa jest światem marionetkowym – car wszystkimi kieruje, ludzie są zniewoleni

   - poniósł klęskę pod względem moralnym – jego dusza będzie cierpień na wieki

3. Zausznicy Senatora:

   a) Doktor:

   - jest Polakiem

   - człowiekiem wykształconym

   - ma naturę służalczą

   - rywalizował o względy Senatora z Pelikanem

   - pochlebiał Senatorowi

   - ma okrutne pomysły – chce, aby aresztowano księcia Czartoryskiego o to, iż współpracował z filaretami

   - jest człowiekiem perfidnym

   - jest zdrajcą

   - jest podstępny – zniszczy każdego, by zrobić karierę

   - Nowosilcow chce pozbyć się Doktora i przypisać sobie jego zasługi

   - Doktor zna swoją przyszłość z Widzenia księdza Piotra

   T: Poetycki reportaż z krainy despotyzmu.

1. Ustęp – część dodana, kończąca utwór.

2. Ustęp przedstawia podróż w głąb Rosji z perspektywy więźnia/ wygnańca (jednym z nich jest Konrad).

3. Ustęp składa się z 6 zatytułowanych części. Każda z części napisana jest wierszem. Całe „Dziady III” zatytułowane są wierszem: „Do przyjaciół Moskali”.

   a) cz. 1 „Droga do Rosji”:

   - początek wyjazdu

   - podróżny obserwuje ogromne, puste, białe tereny (panuje zima), powoduje to lęk, wyalienowanie, samotność, bezsilność, wrogość natury

   - kraina ta może być dopiero przez nas uformowana

   - przez te tereny najczęściej przejeżdżają kibitki i wojska

   - domostwa początkowo są bardzo rzadkie

   - domostwa są niskie, przypominają koszary – Rosja jest krajem militarnym, a ludzie są prości

   b) „Przedmieścia stolicy”:

   - są opustoszałe, ponieważ car z dworem przeniósł się do miasta

   - kontrastują różnorodną zabudową z poznanym krajobrazem

   - zbudowane w różnym stylu – stylu eklektycznym

   - domostwa są „małpowane” – kopiowane

   c) „Petersburg”:

   - miasto powstało na polecenie Piotra Wielkiego – cara Rosji

   - kaprys cara spowodował wybudowanie miasta na bagnie

   - car chciał przez to pokazać, podkreślić swoją władzę

   - Petersburg to stolica dla cara, a nie dla ludzi

   - stolicę tę zbudowali niewolnicy, chłopi, podbite narody

   - miasto to budzi zachwyt Europy – powstało pomimo śmierci wielu ludzi z podbitych narodów

   - Petersburg przypomina słynne miasta Europy Zachodniej – jest wzorowany na architekturze Paryża, Amsterdamu, Rzymu, Wenecji

   - Piotr wielki chciał dorównać potędze zachodnio – europejskiej

   - car to uosobienie szatana, a Petersburg dzieło szatana

   - „Ale kto widział Petersburg ten powie:

   że budowały go chyba szatany.”

   - Petersburg przyciąga przedstawicieli różnych narodowości, bo wiedzą on, że przy carze zrobią karierę

   - car z dworem codziennie udaje się na przechadzkę

   *urzędnicy chwalą się swoimi orderami

   *urzędnicy to karierowicze, ludzie próżni

   * ludzie prości przychodzą codziennie oglądać tę przechadzkę

   * jest to rodzaj rytuału – odbywa się codziennie o tej samej godzinie

   *Mickiewicz porównuje dwór do zwierząt (trzody soboli)

   *Mickiewicz porównuje urzędników do talii kart, które wyrzucane są przez szulera (oszusta), czyli cara

   *pozycje w hierarchii urzędniczej zależą od oszustw cara

   d) „Pomnik Piotra Wielkiego”:

   - porównany jest do wizerunku Marka Aureliusza 0 widza Rzymu

   - te dwa pomniki zestawiono na zasadzie kontrastu

   - Piotr Wielki przedstawiony jest na rozhukanym koniu

   - Piotr Wielki to władca pewny siebie, samotny, nie liczy się z poddanymi

   - Marek Aureliusz jest łagodny, spokojny, pełen dostojeństwa i umiaru

   - te dwa pomniki to dwie koncepcje władzy

   e) „Przegląd wojska”:

   - odbywa się w Petersburgu

   - codziennie o 10⁰⁰ na placu Marsowym zwanym szczwalnią

   - car jest dumny ze swojego wojska

   - car traktuje żołnierzy jak zabawki – ich los leży w jego rękach

   - car postrzega ich przez umundurowanie i umaszczenie koni – nie widzi w nich ludzi

   - car postrzega żołnierzy przedmiotowo

   - efektem codziennej defilady jest kilkunastu zabitych

   - car lekceważy ludzkie życie

   - ostatnią ofiarą jest osoba, która bezwzględnie słuchała swojego pana – zamarzła czekając na cara

   - fragment kończy się apostrofą

   - chłopi są źle traktowani, ale ich życie jest mniej warte niż rozkaz pana

   - Mickiewicz współczuje narodowi rosyjskiemu

   f) „Oleszkiewicz”:

   - Oleszkiewicz ma wizję powodzi petersburskiej z 1824 r.

   - przepowiada kataklizm – zgładzenie Petersburga

   - Oleszkiewicz wyraźnie nawiązuje do biblijnego potopu, który jest karą za grzechy i oczyszczeniem ze zła

   - ustęp kończy się wizją sprawiedliwości

   - można żyć nadzieją, że zło zostanie przezwyciężone

4. Wiersz „Do przyjaciół Moskali” zamyka „Dziady III” – dedykowany jest przyjaciołom Rosjanom:

   - Rylejew i Bestużew to przyjaciele Mickiewicza, którzy brali udział w powstaniu dekabrystów (1826 r.)

   - powstanie zostało krwawo stłumione

   - jeden z przyjaciół został powieszony, a drugi wcielony do Rosji

   - wśród Rosjan są Ci, którzy przeciwstawiają się carowi

   - poświęcenie życia to jeszcze niewielka kara, gorszy los spotka lojalistów cara – karierowiczów

   - karierowicze żyją w hańbie

   - zhańbieni mogą być Ci, którzy pisali utwory chwalące cara

   - Mickiewicz żali się celowo

   - celem napisania utworu jest wzbudzenie świadomości wśród Polaków i Rosjan, by zbuntować się przeciwko zniewoleniu

   PAN TADEUSZ

   T: Geneza i przyczyna napisania „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza.

1. Geneza „Pana Tadeusza”:
   - Mickiewicz przebywa we Włoszech, kiedy w 1930r. dowiaduje się o wybuchu powstania listopadowego,
   - podejmuje decyzję o powrocie, ponieważ chce wziąć udział w tym zrywie narodowo-wyzwoleńczym,
   - przybywa na tereny Wielkopolski i gości główne w Śmiełowie, choć bywa także w innych szlacheckich dworach rzymiańskich (poznaje obyczaje, gościnność, mentalność polskiej szlachty, obserwuje obyczaj parzenia kawy),
   - chce przedostać się do zaboru rosyjskiego, by wziąć udział w powstaniu,
   - ostatecznie przedostał się i dotarł do Pyzdr – okazało się wtedy, że niestety powstanie już opada, więc podejmuje decyzję o powrocie na tereny Wielkopolski,
   - powstanie upadło w 1831r. i Mickiewicz wraz z polskimi powstańcami, emigrantami udaje się na zachód Europy,
   - wysłuchuje opowieści powstańców i pod ich wpływem w Dreźnie w 1932r. pisze „Dziady cz. III”,
   - wraz z tymi polskimi emigrantami wędrują dalej i osiadają w Paryżu, który staje się centrum polskiej emigracji,
   - Mickiewicz napisał w Paryżu „Pana Tadeusza” i wydał go tam w 1834r. (do Polski trafił jako zakazany – bo było wynarodowienie).

2. Sytuacja Polaków po upadku powstania listopadowego:
   - ci, którzy wzięli w nim udział i nie zginęli, to zostali aresztowani, zesłani na Sybir, wcieleni do wojska rosyjskiego na 25 lat lub wzięli do niewolniczej pracy w kopalniach,
   - Sybir – miejsce kaźni (także patriotów),
   - część Polaków została na terenach Polski (zabór rosyjski),
   - na Królestwo Polskie spadły represje - wprowadzono stan wojenny na 25 lat (wysokie ceny żywności lub jej brak, drastyczne ograniczenia wolności, godzina policyjna, konfiskowano majątki ziemskie, mienie prywatne, zaostrzono cenzurę) – życie uległo pogorszeniu,
   - Wielka Emigracja – byli powstańczy uciekający przez represjami (m.in. Adam Mickiewicz),
   - Polacy w Paryżu dyskutują główne o dociekaniu przyczyn upadku powstania,
   - środowisko polityków w Paryżu było skłócone.

3. Przyczyny napisania „Pana Tadeusza”:
   - upadek powstania listopadowego (przyczyna historyczna),
   - w inwokacji znajdujemy kolejne powody:
   * tęsknota za ojczyzną,
   *piękno ojczyzny,
   * miłość do ojczyzny (wyrażana jest poprzez idealizację i niemalże sakralizację; ojczyzna nie ma wad),
   - epilog wskazuje kolejny powód:
   * skłócona polska emigracja w Paryżu; dyskutują o przyczynach upadku powstania i nie mogą się porozumieć,
   --- Mickiewicz stworzył w „Panu Tadeuszu” wizerunek ojczyzny, by stworzyć sobie i innym nadzieję, przypomnieć o szczęściu i ojczyźnie,
   --- chciał uświadomić, że Polacy nigdzie nie będą tak szczęśliwi jak w ojczyźnie – pozbawiona jest bólu
   i cierpienia, tam Polacy czuli się bezpiecznie, przestrzeń była znana, a nie obca jak w Paryżu, ludzie dobrzy, uprzejmi, prawdziwi przyjaciele, szczere uczucia, ludzie są wierni tradycji, dbają o więzi rodzinne, panuje kult polskości (ojczyzna jest idealizowana i sakralizowana).

4. Tytuł utworu:
   - pierwotny tytuł „Szlachcic Żegota” miał być początkowo sielanką (krótkim, wierszowanym utworem), rozrósł się jednak do rozmiarów eposu,
   - pełen tytuł brzmi „Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”,
   * zajazd – samowolna, zbrojna napaść szlachty na majątek drugiego szlachcica, by wyegzekwować długi lub by porwać pannę,
   - w pełnym tytule odnajdujemy czas akcji (kolejne dni z roku 1811 i 1812): 5 dni pochodzi z 1811r., a 1 dzień z 1812r.,
   - te dwa lata są ważne dla Polaków, bo Polacy wiążą ogromne nadzieje na odzyskanie niepodległości, osobą Napoleona i jego wyprawą na Rosję.

5. Wątki tematyczne:
   a) główne:
   * rodzinny – przyczyna zjazdu różnych przedstawicieli dwóch rodów: Horeszków i Sopliców; spór o zamek,
   * narodowy (historyczny) – działalność Jacka Soplicy, który powraca do Soplicowa jako ks. Robak i próbuje zorganizować narodowe spotkanie, bo „idzie” Napoleon,
   b) poboczne:
   * miłosny – Tadeusz i Telimena, Tadeusz i Zosia, Telimena i hrabia, Telimena i Rejent.

   Temat: Jedna historia – dwa punkty widzenia. Przemiana Gerwazego.

GERWAZY	KSIĄDZ ROBAK
okoliczności, w jakich bohaterowie relacjonują historię
- gdy hrabia przyjechał do Soplicowa, aby go zainteresować historią zamku, żeby walczył o prawo	- na łożu śmierci, - jest to szczera wypowiedź
historia Jacka Soplicy opowiedziana przez bohaterów
- przyjaźń ze Stolnikiem była fałszywa ze strony Soplicy – zdradził on tę znajomość i zabił Horeszkę, ponieważ nie mógł ożenić się z córką Stolnika – Ewą, po tym, jak podano mu czarną polewkę - Stolnik często gościł Jacka w swym zamku i nazywał go przyjacielem - wg. Gerwazego Jacek Soplica był ubogim szlachcicem nieposiadającym nic oprócz kawałka roli, szabli i wąsów - Gerwazy twierdził, że4 Soplica jeździł do Stolnika nieproszony, tymczasem Jacek jeździł na wyraźne zaproszenie, ponieważ Stolnik potrzebował poparcia politycznego - Gerwazy nie przekazał Jackowi, że Stolnik mu przebaczył - kieruje się zemstą, lekceważy Jacka, - kieruje się dumą rodową, Jacek nie jest godny ręki Ewy, - nie wie o uczuciach Soplicy, jego rozterkach, - myśli, że Jacek jest zimnym mordercą bez uczuć; pozbawił Gerwazego jego pana, - rozpowiada fałszywe informacje o Jacku, jakoby Stolnik podał mu czarną polewkę (odmowa ręki córki przez ojca), - Gerwazy wymyślił tę historię (o czarnej polewce), aby ośmieszyć Jacka bo już i tak ma złą reputację, - prawda wychodzi na jaw dopiero, gdy Soplica umiera i pod wpływem jego opowieści Gerwazy też przechodzi przemianę	- Stolnik Horeszko miał córkę Ewę, jedyne dziecko, - Jacek Soplica zakochał się w Ewie ze wzajemnością, - Horeszko nie akceptował tego związku, bo Soplica wywodził się ze szlachty średniej, ale Horeszko często zapraszał go do zamku, gościł go, nazywał swoim przyjacielem, gdyż chciał pozyskać poprzez Soplicę głosy szlachty na sejmikach, - Stolnik Horeszko był stronnikiem Konstytucji 3 Maja - gdy Soplica chciał odejść, Horeszko powiedział mu o zaręczynach swej córki z wojewodą – pytał, co myśli o tym związku - postępowanie Stolnika jest celowe, Jacek jest wzburzony, pragnie zemsty - Jacek utracił swoją reputację, został wyśmiany, nawet przez Żydów - z rozpaczy za Ewą ożenił się z pierwszą napotkaną kobietą – skrzywdził ją, ponieważ jej nie kochał - popadł w nałóg alkoholowy (czym doprowadził swoją żonę do śmierci) - wdowiec został z synem – Tadeuszem, ale zostawił syna Sędziemu (bratu) i wyjechał - Jacek udał się na zamek Horeszków, gdy dowiedział się o zamążpójściu Ewy, jednak nic nie uczynił, by do ślubu nie doszło, - po odpartym przez Horeszkę ataku Moskali, wychodzi on przed zamek, wtedy Jacek zabija go, strzelając do niego - przez wyrzuty sumienia Soplica wyjeżdża z kraju - gdy dowiedział się, że Ewa umarła po wyjeździe na Sybir, wstąpił do zakonu, zwał się Robak i kazał opiekować się osieroconą córką Ewy – Zosią - dla odkupienia win uczestniczył w wojnie

1. Jacek Soplica:

   - Soplica popełnia zbrodnię, zabija Horeszkę – w afekcie, pod wpływem emocji,
   - konsekwencją jest dla niego hańba, upadł najniżej,
   - Soplicowie byli stronnikami konfederacji targowickiej,
   - Soplica utracił ukochaną i jednocześnie szczęście,
   - sąsiedzi drwili z niego, unieszczęśliwił swoją żoną,
   - zostawił jedyne dziecko,
   - popadł w alkoholizm,
   - zostaje oskarżony o zdradę,
   - trudno jest mu pogodzić się z zarzutami o zdradę, ponieważ sam nie uważa się za zdrajcę,
   - uciekł z kraju do Rzymu,
   - został bernardynem, zmienia swój ubiór i wygląd, jednocześnie zmienia swoją postawę (do tej pory dumny, od teraz pokorny),
   - bierze udział w bitwach i walczy,
   - walczył pod Jeną (był ranny, potem w Soplicowie przyczyniła się ona do śmierci),
   - wąwóz pod Somosierrą, przewozi rozkazy dzięki czemu Polacy odnoszą zwycięstwo,
   - jest emisariuszem (powraca na tereny zabiorów) i zajmuje się działalnością konspiracyjną polegało to na przenoszeniu przez granicę tajnych wiadomości (naraża się na niebezpieczeństwo) – wpada w ręce wroga (Prusów), jest więziony i zmuszany do niewolniczej pracy, był torturowany,
   - w rękach Austriaków - trafia do największego więzienia Spielberg,
   - swoją postawę patriotyczną okupił swoimi ranami,
   - udaje się Soplicy powrócić do Soplicowa pod innym imieniem, w innym ubiorze i z innym wyglądem (powód patriotyczny i osobisty)

Powód patriotyczny (narodowy)	Powód osobisty
- ks. Robak chce przygotować powstanie narodowe, bo Napoleon gotuje się na wyprawę z Rosją (chce zjednoczyć naród litewski, a na czele mają stanąć Soplice oskarżeni o zdradę – aby zmyć tę hańbę)	- Zosia to wnuczka Stolnika Horeszki, córka Ewy i Kasztelana

- Soplica próbował zorganizować powstanie, przeszkodził mu jednak w tym Gerwazy z Hrabim,
- Gerwazy wykorzystał słowa ks. Robaka, żeby podburzyć szlachtę,
- Soplica przebacza Gerwazemu to, że ten organizuje zajazd na Soplicowo, zniweczył jego plany dotyczące powstania narodowego na Litwie,
- Soplica uzyskuje też przebaczenie Gerwazego,
- scena śmierci Soplicy kończy się symbolem (godzi się z Gerwazym i Panem Bogiem; spowiedź Soplicy budzi nowy dzień, a promienie tworzą nad Soplicą aureolę, jest jakby świętym),
- Soplica to bohater dynamiczny, bo przeżywa w swoim życiu przemianę (charakterystyczne dla romantyzmu),
- blisko Soplicy do Konrada-Gustawa (można by odnaleźć w nim 2 typy bohaterów – I etap, do momentu wyjazdu)

TYP BOHATERA WERTERYCZNEGO	TYP BOHATERA ROMANTYCZNEGO
- alkoholizm (nie panuje nad swymi słabościami), - nieszczęśliwa miłość, - rozpacz po utracie Ewy, - nie umie walczyć o ukochaną, - sąsiedzi uważali, ze wywodzi się ze średniej szlachty, mało majątku, a Stolnik bogaty (między nim a Ewą jest różnica społeczna i majątkowa), - Jacek nie umie pokonać przeszkód	- zabójstwo Horeszki (zdolny do zbrodni pod wpływem emocji, uczuć), - jest człowiekiem czynu, buntuje się, targają nim skrajne emocje, - zdolny do miłości do Ewy, ale też nienawiści do Stolnika Horeszki

- I etap w życiu Soplicy wpisuje się w typy bohaterów romantycznych,
- zmienia swoje nazwisko (jak Gustaw w Konrada),
- kochał kobietę, lecz ważniejsza w życiu staje się dla niego ojczyzna

- Soplica zostaje pośmiertnie zrehabilitowany, oznaczony krzyżem Legii Honorowej,
- ekspiacja – odkupienie win (przez Jacka) – można to zrobić służąc ojczyźnie.

1. Dlaczego Mickiewicz nazwał swe dzieło „Pan Tadeusz”, choć główny bohater to Jacek?
   - bo postawa Jacka zostaje odrzucona,
   - Mickiewicz po tylu latach dochodzi do tego, że indywidualizm nie przynosi oczekiwanych skutków (nie stanął na czele Konrad, nie zbudował pogody ducha),
   - walka w pojedynkę nie przynosi rezultatów,
   - wzorem ma być Tadeusz – młody, prężny, chcący walczyć z innymi (ma pociągnąć całą rzeszę, by wywalczyć wolność),

   Temat: Świat szlachecki w Panu Tadeuszu.

1. Bohaterem zbiorowym w „Panu Tadeuszu” jest szlachta polska (jest to zgodne z założeniem eposu).

   a) magnateria – szlachta najbogatsza, zamieszkująca zamek (Stolnik Horeszko, Podkomorzy, Hrabia – jedyny potomek Horeszków z linii żeńskiej, dlatego nie nosi nazwiska Horeszko).

   b) szlachta średnia – zamieszkuje dwory, dysponuje średnimi majątkami (Jacek Soplica, Tadeusz Soplica, Sędzia Soplica, Telimena, Asesor, Rejent)

   c) zaściankowa – zamieszkuje folwark w Dobrzynie (np. maciek nad Maćkami, Bartek prusak)

   d) rezydenci – (Gerwazy, Wojski) – nie mieli swojego majątki, ale służyli możnym, panom.

2. Magnateria:

   a) Stolnik Horeszko:

   - jego postawa ma wiele wad, ale i zalet

   - patriota

   - dumny

   - pewny siebie

   - ma poczucie wyższości

   - twardy

   - wymagający

   - nie liczy się ze zdaniem córki

   - córka drży na myśl o rozmowie z nim

   b) Podkomorzy:

   - ubierał się w szlachecki strój

   - zauważył, że młodzież jest lepsza od dawniejszej

   - szanuje tradycję i wiarę swoich przodków

   - zachwalał Napoleona i oczekiwał jego wczesnego nadejścia do Polski

   - w Soplicowie był uważany za najważniejszego ze wszystkich urzędników

   c) Hrabia:

   - ubierał się w angielski surdut, później nosił mundur pułkownika ułańskiego

   - zawsze miał przy sobie ołówek i papier

   - był romantykiem

   - był wrażliwy – miał uczuciową duszę artysty

   - dostrzegał i podziwiał piękno

   - był wybuchowy, gwałtowny

   - nie potrafił znieść porażki, zrzucał ją na kogoś innego

   - fantazja romantyczna potrafiła przyćmić inne jego emocje

   - był wierny

   - pragnął wyróżnienia

   d) Ewa:

   - bardzo delikatna, wrażliwa kobieta

   - kochała Soplicę

   - gdy dowiedziała się, że ma wyjść za mąż za wojewodę, dostała gorączki i suchoty, bardzo to przeżyła

   - nie umiała jednak walczyć o swoje prawa przeciwstawiając się ojcu

   - ostatecznie wyszła za Kasztelana

   - wraz z mężem została zesłana na Syberię i tam zmarła

   - jej córką była Zosia

3. Szlachta średnia:

   a) Sędzia:

   - brat Jacka Soplicy, stryj Tadeusza

   - wychował swojego bratanka, a następnie wysłał go na nauki do Wilna

   - patriota

   - gościł w swoim domu wiele osób, które miały wziąć udział w rozprawie o zamek

   - początkowo nie chciał zamku Horeszków, jednak zmienił zdanie, gdy w Soplicowie pojawił się Hrabia (rywalizował z Hrabią)

   - dbał o swoich chłopów, traktował ich równo

   - ubolewał, że w szkole nie uczą mężczyzn dobrego wychowania jakie dawniej szlachcice nabywali służąc na dworze magnatów

   - chłopi pracowali u niego od wschodu do zachodu Słońca

   - wiedział kim jest ksiądz Robak, lecz nikomu nie zdradził tej tajemnicy

   - porywczy, nieustępliwy, zawistny, uparty

   b) Telimena;

   - opiekunka Zosi

   - często i mile wspominała pobyt w Petersburgu

   - chciała, by Hrabia poślubił Zosię, aby zawsze miała gdzie znaleźć schronienie

   - chciała wziąć ze sobą do Petersburga Tadeusza, by spędził swoją młodość na zdobywaniu sławy i stanowiska

   - zakochała się w Tadeuszu, a gdy ten zrozumiał swój błąd, myślała, że ją wykorzystał

   - chciała odwieść Tadeusza od chęci popełnienia samobójstwa

   - zgadza się na małżeństwo Zosi i Tadeusza

   - obiecuje wierność Hrabiemu

   - ostatecznie wychodzi za mąż za Rejenta

   c) Tadeusz Soplica:

   - niechętny do nauki, przeciętny uczeń

   - postawny i silny młodzieniec, muskularny

   - zakochany w tajemniczej kobiecie, którą myli z Telimeną

   - jest miły i uwodzicielski

   - typowy Soplica

   - fizycznie przygotowany do walki

   - dobrze strzela

   - ma być wzorem dla przyszłych młodych pokoleń

   - jest postępowy, chce być nowoczesny i uwolnić chłopów z poddaństwa

   - nie potrafił żyć z hańbą

   - jest oddany swoim krewnym

   - był skory do gniewu i pojedynkowania się

   - uważał, że jego powołaniem jest wojsko

   - choć kochał Zosię, nie chciał skrzywdzić Telimeny

   - był honorowy i chciał walczyć z hrabią, ale nie chciał tym skrzywdzić Zosi

   - nie umiał poradzić sobie z problemami – chciał popełnić samobójstwo

   - przed wyjazdem na wojnę dostał od Zosi obrazek ze św. Genowefą – patronką zaręczonych

   - podczas bitwy i przebywania w niewoli wykazał się męstwem, walecznością i niezwykłą umiejętnością w strzelaniu

   - oświadczył się Zosi i dał jej dowód swej miłości

   - Zosia będzie wspierać Tadeusza, będzie posłuszną żoną, niewiele wymaga od życia

   - gdy po roku nieobecności przybył do Soplicowa, odbył się jego ślub z Zosią

   - Zosia zbuntowała się przeciwko Telimenie, która na zaręczynach kazała jej włożyć suknię zgodną z modą francuską,, a Zosia chciała prostą suknię litewską, biało – zieloną, miała też bursztynowy naszyjnik i wianek z rozmarynu

   - wypełnił wolę stryja i nadał chłopom szlachectwo

   - będzie skutecznym, sprawnym żołnierzem

   - naiwny – daje się zwieść Telimenie i zaczyna z nią romansować

   - romans z Telimeną pokrzyżował mu plany

   Temat: Dwór szlachecki w „Panu Tadeuszu”.

1. Wygląd dworu w Soplicowie:

   - miejsce centralne, na wzniesieniu, otoczone naturą

   - wpisuje się harmonijnie w naturę

   - podmurowany

   - białe ściany, które kontrastują z zielenią drzew

   - zawsze otwarta brama, świadcząca o gościnności

   - dwór ukazany na tle natury, świadczy o życiu mieszkańców w harmonii z naturą

   - stanowi wzór staropolskiego stylu życia

   - architektura domu oparta jest na bryłach

   - dwór szlachecki był symetryczny

   - wejście do dworu zawsze znajdowało się z przodu, na środku, w centralnej części

   - przed wejściem często występowała kolumnada, lub dwie kolumny, w zależności od zamożności rodu

   - nad wejściem często widnieje herb rodu

   - dużą wagę przywiązywano do usytuowania dworu

   - przed dworkiem znajdował się klomb

   - pomieszczenia w dworku: sień (na osi – na środku budowli), reprezentacyjny salon z kominkiem w którym toczyło się życie towarzyskie, prywatne pomieszczenia gospodarza, gabinet (gdzie podejmowano ważne decyzje), biblioteka (miejsce informacji, gromadzono tam także pamiętniki rodu, by podkreślić pochodzenie i ciągłość rodu, na ścianie wisiała broń i ryngraf – wizerunek Matki Boskiej), sypialnia (gdzie ściany zdobiły obrazy)

   - pomieszczenia łączyły się w stylu amfiladowym (przechodnim – przechodzono do pomieszczenia przez inne pomieszczenia)

   - porządek przestrzenny

   - punkty orientacyjne w posiadłości stanowiły krzyże lub kaplice

2. Herbarz – zbiór herbów:

   - Herb Półkozic – herb Horeszków

   - Herb Leliwa – herb Sopliców

3. Sprzęty, które Tadeusz znalazł, gdy powrócił do domu:

   - zegar kurantowy grający „Mazurka Dąbrowskiego”

   - portrety bohaterów narodowych: Kościuszki, Rejtana, Jasińskiego i Korsaka

   - wyposażenie domu świadczy patriotyzmie mieszkańców

4. Polowanie:

   - zwyczajem Sopliców było organizowanie polowań, którym przewodniczył Wojski

   - odbyło się polowanie na niedźwiedzia, który wyszedł z matecznika

   - zastrzelił go ksiądz Robak

   - w związku z tym wyniknął spór między Asesorem i Rejentem

   - po południu wszyscy jedli i ucztowali

5. Parzenie kawy:

   - szlachta do posiłków piła głównie wino i miód pitny, ale także uwielbiała delektować się polską kawą

   - na jej przyrządzenie i podawanie był ściśle określony sposób

   - podawano ją na ogromnych tacach malowanych w kwiaty, w blaszanych imbrykach (dzbankach), w filiżankach z saskiej porcelany i z małym garnuszkiem do śmietanki (świeżej, prosto od krowy)

   - kawę przyrządzała niewiasta zwana kawiarką, która sprawdzała i mieliła ziarenka kawy, a następnie gotowała kawę

   - kawa taka miała „Czarność węgla, przejrzystość bursztynu, zapach moki i gęstość miodowego płynu”.

6. Grzybobranie:

   - to zwyczaj szlachecki

   - szlachta wybierająca się na grzybobranie wkładała płócienne opończe (kaptur), którymi osłaniała kordusze, a na głowę wkładano słomiane kapelusze

   - najchętniej zbierano surojadki, koźlaki, borowiki, purchawki, i rydze

   - grzybów nie zbierają Sędzia, Tadeusz, Telimena i Hrabia, bo są oni zajęci czymś innym

   - grzybobranie wiązało się też z konkursem – ten, kto znajdzie najokazalszego, największego rydza, będzie mógł usiąść koło najpiękniejszej kobiety. najprzystojniejszego mężczyzny

   - z pomysłem wyszła Telimena znudzona ciągłymi kłótniami o kusego i Sokoła,

   - chciała iść do swej świątyni dumania, sędzia zaproponował więc polowanie,

   - w pobliżu Soplicowa znajduje się Hrabia; zobaczył kobietę, która zadało mu się być nimfą,

   - jednak ku jego rozczarowaniu dziewczyna była zwykłą piastunką dzieci,

   - odjechał, jednak ujrzał w lesie ułan i zdecydował się przyjrzeć im z bliska,

   - litewski lasy były bogate w grzyby, owoce, roślinność,

   - Telimena udała się do swej „świątyni dumania”, gdzie znalazł ją Tadeusz, ale nie odważył się podejść,

   - ubiegł go jego stryj – Sędzia, który chciał porozmawiać z Telimeną o losie Zosi i Tadeusza,

   - Sędzia chciał by wypełniła się wola jego brata, by się pobrali, kobieta chce jednak pozostawić decyzję samym zainteresowanym,

   - w tym czasie Hrabia szkicuje całą scenę, jest zachwycony jej pięknem,

   - podchodzi do Telimeny, która jawi mu się jako śliczna kobieta, pokazuje jej swe rysunki, które ona chwali wykazując się znawstwem sztuki,

   - dzwoniący dzwon ogłasza czas obiadu,

   - Wiejski jako jedyny nie zna się na grzybach (zbiera muchomory),

   - opis grzybów zdominowany jest przez porównanie; porównuje się je do naczyń służących do picia (by podkreślić różnorodność kształtów, wielkości, szerokości tych grzybów).

7. Ucztowanie:

   - obyczaj siadania przy stole (pierwszy podkomorzy – urząd + wiek),

   - zgodnie z wiekiem i urzędem – hierarchia, kto u szczytu, a kto najdalej od najważniejszej osoby,

   - mężczyźni służą kobietom podczas spożywania posiłków,

   - mężczyźni zabawiają kobiety rozmową,

   - muszą wykazać się obyciem, kulturą w towarzystwie, elokwencją,

   - uczta służy do spożywania posiłków,

   - kobiety otrzymywały inne potrawy od mężczyzn – kobiety (twaróg ze śmietaną, zabielany piwem_, mężczyźni (wędliny, półgęski półtłuste, skrzydliki, ozory)
   - gdy przybyli goście do Soplicowa podano: chłodnik litewski, raki, kurczęta, szparagi, malagę

   - uczta przygotowywana na podstawie książki „Kucharz doskonały”,

   - nazwy potraw przypominają o tradycji polskiej (np. barszcz królewski),

   - mieszkańcy Soplicowa w większości ubierają się zgodnie z tradycją (tylko nie Telimena i Hrabia – są oni kosmopolitami – nie mają swego miejsca w świecie)

   - podczas zaręczyn Tadeusza i Zosi tańczono poloneza – nazwa wywodzi się z j. francuskiego – to taniec dość wolny, majestatyczny, dostojny, podkreślający godność Polaków.

8. Bartek Prusak:

   - przedstawiciel szlachty dobrzańskiej

   - powiedział: „Wpadam do Soplicowa jak do centrum polszczyzny, tam się człowiek napije, nadyszy ojczyzny”

   - Soplicowo to miejsce gdzie ludzie hołdują polski tradycjom, pamiętają o swoich korzeniach, wychowują młode pokolenia w duchu patriotycznym

9. Szlachta dobrzyńska:

   - posiadała swoje gospodarstwa, ale musiała sama pracować na roli

   - jest szlachtą schłopiałą

   - kobiety do pracy zakładały rękawiczki

   - podkreślała swoje wyższe pochodzenie lepszym ubiorem

   - nie noszono na co dzień szabli

   - potomka męskiego najczęściej nazywano Maciej lub Bartłomiej, a dziewczynkom nadawano najczęściej imię Kachna lub Maryna

   - wszyscy mieli czarne włosy, orle nosy, czarne oczy, wysokie czoła

   - byli dobrze zbudowani

   - rodziny były liczne – stanowili prężną grupę

   - kiedyś był to możny i liczny ród

   - mężczyźni byli patriotami

   - mieli wiele przydomków (imionek), które rozróżniały dobrzyńskich

   - na czele stał Maciej nad Maćkami

10. Maciek nad maćkami:

    - mądry, rozsądny

    - autorytet

    - stały w swoich poglądach

    - szczycił się szacunkiem

    - najstarszy

    - jego wiedz płynęła z doświadczenia – znał się na wielu rzeczach

    - zwany był królikiem, ponieważ je hodował

    - spokojny

    - patriota

    - był krytykowany przez szlachtę

    - był po stronie konfederacji barskiej

    - nie podpisał targowicy, czyli odstąpił od króla

    - był zwany kurkiem na Kościele – zawsze bronił Polski

    - był odważny, czym wykazywał się w walce

    - był bezinteresowny

    - brał udział w powstaniu kościuszkowskim na Litwie

    - podczas walk w Warszawie uratował życie Pocieja

    - Pociej chciał się odwdzięczyć folwarkami, chłopami, ale Maciej odmówił

    - wyżej cenił wdzięczność

11. Dom Maćka nad Maćkami:

    - skromny

    - stary

    - na dachu jest mech i trawa, co przypomina łąkę

    - Maciej nie potrafił zadbać o dom

    - kiedyś pełnił funkcje obronne, ale zostały już tylko pozostałości

12. Wdy szlachty dobrzyńskiej:

    - skorzy do bójki

    - porywczy

    - kłótliwi

    - łatwo nimi manipulować i wykorzystać do prywatnych porachunków (co zrobił Gerwazy)

    - pamiętliwi

13. Telimena i Zosia

ZOSIA	TELIMENA
- miała 14 lat - wnuczka Stolnika Horeszki - wysoka, szczupła - ma piękną długą szyję - ma drobne stopy i rączki - ma dziecinną twarzyczkę - ma lazurowe oczy i poskręcane w loczki jasnozłote włosy - wg. Telimeny – Zosia zbyt długo opiekowała się dziećmi chłopów i ptactwem, przez co spaliła sobie twarz oraz zapomniała jak chodzą i dygają szlachcianki - beztroska, nie ma ważnych obowiązków - nosiła wianki z kwiatów, białe zwiewne sukienki, przez co podkreślała swoją niewinność, czystość, dziewiczość - jest odważna, o czym świadczy scena, gdzie zasłoniła Gerwazego własnym ciałem, gdy w jego kierunki rzucono szkła - płochliwa - kochała zwierzęta - jest delikatna, naturalna - lubi przebywać wśród zwierząt i natury - z jednej strony była dziecinna (skakała z radości i płakała na przemian, gdy dowiaduje się, że zostanie przedstawiona szlachcie) lecz wykazuje się też dojrzałością emocjonalną (uprzejmie rozmawiała z Hrabią) - była patriotką - choć była wychowana w Petersburgu, nie hołduje ulotnej modzie - na zaręczynach wybrała litewski strój, którym wszyscy byli zachwyceni, onieśmielało ją to, bo z natury była skromna - jest szlachetna i szanuje innych - darzy wielką miłością Ojczyznę, za którą w razie potrzeby oddałaby życie - w związku z Tadeuszem wykazuje się dojrzałością i mądrością - przez Hrabiego postrzegana była jako nimfa do momentu, gdy nie zobaczył jej z bliska – rozczarowało go to - Tadeusz zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia - widziana przez Tadeusza pierwsza raz gdy ten przybywa do Soplicowa, - początkowo ubrana jest w białą sukienkę (czystość, niewinność, dziewiczość), - nie została jeszcze przedstawiona w szerszym towarzystwie, więc mogła sobie pozwolić na taką sukienkę, - jest skromna, płochliwa, - ma zakręcone, jasne włosy – mocno odbija się światło (niemalże jak w aureoli), - jest beztroska, karmi ptactwo, zajmuje się dziećmi, - jest jak dziecko, ma 14 lat, - Tadeusz jest zauroczony Zosią - Tadeusz przeżywa huśtawkę nastrojów, - Zosia przeżywa przemianę wewnętrzną, bo z tego dziecka staje się kobietą i podejmuje ważne decyzje, - jest tradycjonalistką, postąpiła zgodnie z wolą starszych, - gdy Tadeusz rozstaje się z Zosią, daje mu ona obrazek św. Genowefy i relikwie św. Józefa, - Zosia jest religijna, pobożna, znów będzie postępować roztropnie, - Zosia postępuje dojrzale, gdy wybiera sukienkę na swoje zaręczyny (prosta, litewska, ludowa), - wyborem stroju deklaruje swój patriotyzm, - związek Tadeusza z Zosią pogodził zwaśnione rody.	- przez wiele lat mieszkała w Petersburgu, gdzie obracała się w wyższych sferach - sprawia wrażenie osoby wykształconej i obytej w towarzystwie - od pewnego czasu mieszka w Soplicowie - opiekunka Zosi - kobieta dojrzała lecz nadal piękna - ma czarne włosy, które pozwijane były w pukle, przeplatane wstążkami - ma czarne oczy, jasną cerę i piękne czerwone usta - ubiera się modnie, zbyt elegancko na wiejskie obyczaje - pewna siebie - wiedziała czego chce, a dzięki przebiegłości potrafiła to zdobyć - za wszelką cenę chciała wyjść za mąż, żeby nie być sama na starość - wykazywała się snobistycznym zachowanie - lubiła się chwalić - była szanowana w Soplicowie - niestała w uczuciach - egoistka - gniewna - myśli o przyszłości - materialistka - potrafi manipulować ludźmi, narzuca im swoją wolę - myśli o Tadeuszu jak o przyszłym mężu, a Zosię chciałaby związać z Hrabią - ostatecznie wyszła za Rejenta - kobieta dojrzała (30 lat), - widać oznaki starzenia, które próbowała ukryć, - ubierała się modnie, - poruszała się z gracją, co w połączeniu z ubiorem zwraca uwagę mężczyzn, - jest kobietą obytą w wielkim świecie, - jest kosmopolitką, - czarne włosy, jasna cera, - jest świadoma swoich atutów, wdzięków, - ubiera się tak świadomie, by kokietować mężczyzn i zdobyć odpowiedniego kandydata na męża, - myśli o przyszłości, - jest kobietą praktyczną, - jest pragmatyczna (myśli w sposób praktyczny o przyszłości), - realistka, a nawet materialistka, - potrafi manipulować ludźmi, - Telimena często przedstawiana jest w sytuacjach humorystycznych (gdy zła Telimena udaje się do „świątyni dumania”, zamiast usiąść na fotelu, usiadła na mrowisku i rozmawiając z Tadeuszem zaczęła podskakiwać), - tragiczna scena (dowiedzenie się, że Tadeusz bardziej kocha Zosię) zostaje energicznie rozwiązana sceną z mrówkami, - gdy Tadeusz przygląda się Telimenie z bliska, widzi, że ma zmarszczki, piegi, nie ma wszystkich zębów, nie ma naturalnie kręconych włosów
- Zosia i Telimena w utworze są zestawione na zasadzie kontrastu (jedna potraktowana serio, druga komicznie), - postawy Telimeny nie należy traktować poważnie (sceny komiczne), natomiast Zosię tak, ponieważ jej związek z Tadeuszem ma doprowadzić do pogodzenia zwaśnionych rodów

1. Jaką rolę odgrywa przymiotnik „ostatni” w „Panu Tadeuszu”?

   Mickiewicz często używał przymiotnika ostatni – np.: ostatni zajazd na Litwie, ostatni polonez, ostatni woźny trybunału, ostatni klucznik, ostatni z Horeszków. Autor chciał przez to podkreślić przemijalność epoki, reprezentantów umierających szlacheckich obyczajów i stosunków społecznych oraz to, że czas przez niego opisany jest przeszłością, minął bezpowrotnie.

   Temat: Piękno przyrody ojczystej w „Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza.

1. „Pan Tadeusz” obfituje w opisy ojczystej, litewskiej przyrody. Mickiewicz podkreśla swą miłość do ojczystej przyrody. Jej obraz zachował w pamięci i pielęgnował.

2. Przykłady opisów przyrody:

rodzaj opisu	charakterystyka opisu (jakim wydarzeniom towarzyszy)	księga	wersy
wschód Słońca	- zapowiada rozpoczęcie dnia - towarzyszy ludziom w codziennych zajęciach - wiąże zajęcia człowieka z czasem naturalnym - zastosowano personifikację (np. „Słońce weszło”, Słońce padło” - epitety oddziałują na różne zmysły człowieka (np. „migające pręgi”) - opis ten jest dynamiczny - promienie słoneczne porównano do włosów dziewczyny, które drażnią usta kochanka - wschód to znak do rozpoczęcia pracy przez chłopów majątku Sędziego	II	27-38
zachód Słońca	- wskazuje na zakończenie pracy - zastosowani uosobienie (np. „Słońce dochodzi”) - epitety oddziałują na zmysły - zaczerwienione Słońce porównano do oblicza gospodarza - zachodzące słońce porównane jest do pożaru – hiperbola - promienie słoneczne porównano do świecy, czyli promieni jest coraz mniej – minimalizacja	I	186-198
opis dwóch stawów	- opisem rządzi personifikacja – stawy porównano do pary kochanków - 2 stawy połączone są strumieniami porównanymi do rąk kochanków - oba stawy mają twarze: *zarośnięty porównany do dojrzałego mężczyzny *jaśniejszy – nieskazitelna twarz kobiety - woda porównana jest do świtezianki, która przelewałaby wodę z cudownego dzbanka – czyli jeden staw jest wyżej od drugiego	VIII
opis nieba	- podczas rozmowy Hrabiego i Telimeny sławią oni niebo i przyrodę włoską - do rozmowy przyłącza się Tadeusz sławiący niebo polskie - opis polskiego nieba jest dynamiczny - wyraża to światopoglądy rozmówców - Tadeusz to patriota - Telimena i Hrabia są kosmopolitami	III
Środek, który rządzi opisami przyrody to porównanie, personifikacja. Przyroda jest ożywiona. Opisy mają charakter dynamiczny, odwołują się do różnych zmysłów. Przyroda podlega idealizacji, ponieważ Mickiewicz tęskni za ojczyzną i litewska przyroda jest skontrastowana z szarym krajobrazem Paryża oraz Mickiewicz tworząc taki wyidealizowany obraz ojczyzny chciał zjednoczyć wszystkich emigrantów, przypomnieć im tę wspaniałą przyrodę, to, że warto żyć, by przypomnieć sobie szczęśliwe lata spędzone w ojczyźnie. Emigranci na obczyźnie są nieszczęśliwi, pozbawieni majątku. „Pan Tadeusz” podobnie jak „potop” został napisany ku pokrzepieniu serc emigrantów.

1. Kontekst do :Pana Tadeusza” – wiersz Juliusza Słowackiego pt.: „Jeżeli kiedy w tej mojej krainie”:

- jest to kontekst, ponieważ dotyczy tego samego – tęsknoty za ojczyzną

- dla podmiotu lirycznego myśl o ojczyźnie ma charakter pocieszający, uzdrawiający, kojący; ta myśl budzi w nim radość

- podmiot liryczny uważa, że ojczyzna to najlepsze miejsce

- podmiot liryczny podobnie jak Mickiewicz, czuje się przygnębiony na obczyźnie

- podmiot liryczny z radością wspomina miejsca, w których był szczęśliwy

- podmiot liryczny, choć mówi ogólnikowo, wspomina jedynie rzekę Iowę, która płynie niedaleko jego miejsca zamieszkania

- hiperbolizuje on tęsknotę do ojczyzny – wykorzystał do tego dwa porównania które podkreślają niezwykłość opisywanego miejsca

- podobnie jak Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” mówi, by przenosić jego „duszę utęsknioną do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych”,

- podmiot liryczny duszą jest w ojczyźnie, a ciałek na obczyźnie

Temat: „Pan Tadeusz” jako przykład eposu.

1. „Pan Tadeusz” to epos, czyli gatunek synkretyczny (łączy cechy rodzajów (epiki, liryki i dramatu) oraz cechy różnych gatunków) – synkretyzm gatunkowy i rodzajowy.

nazwa gatunku	cechy danego gatunku w „Panu Tadeuszu”	funkcje tych elementów w „Panu Tadeuszu”
epos (epopeja)	- utwór rozbudowany - wierszowany (zazwyczaj) - rytmiczny - narracyjny - podzielony na księgi - jest narrator (nie podmiot liryczny), który ujawnia się tylko w inwokacji - utwór zaczyna się inwokacją – rozbudowaną apostrofą - narrator jest wszechwiedzący, obiektywny - jest to utwór wielowątkowy - bogate tło obyczajowe (eksponuje się wartość szczególnie ważne dla Polaków, aby nie zapomnieć o swym pochodzeniu) - bohater zbiorowy - jednym z bohaterów wywodzącym się ze zbiorowości jest tytułowy bohater (Tadeusz) - opisy batalistyczne - losy narodu ukazane są na tle ważnych, przełomowych wydarzeń - pisany trzynastozgłoskowcem	- w „Panu Tadeuszu” inwokacja jest to bezpośredni zwrot do Litwy, ojczyzny, bo jest on jego muzą, daje mu natchnienie, jest wartością najważniejszą - wątki w „Panu Tadeuszu”: * główny (ojczyzny – walki narodowowyzwoleńczej) * poboczne (np. spór o zamek, miłość Zosi i Tadeusza) - tło obyczajowe w :Panu Tadeuszu”: np. kultywowanie staropolskich obyczajów (ubiory, siadanie do stołu, polowania, grzybobrania, parzenie kawy) - bohater zbiorowy – polska szlachta - Tadeusz to przedstawiciel szlachty średniej, ma być przedstawicielem nowego społeczeństwa, ma stworzyć nowoczesny wzorzec patriotyzmu - opisy batalistyczne – polowanie, zajazd na Soplicowo, Wojski zabija muchy, walka szlachty polskiej z Rosjanami - losy Litwinów i Polaków ukazane są na tle marszu Napoleona na Rosję

1. W „Panu Tadeuszu” splatają się inne gatunki literackie, takie jak:

- sielanka

- baśń

- poemat heroikomiczny

- satyra

- bajka

- powieść walterscottowska

Temat: Podsumowanie życia poety – „Liryki lozańskie” A. Mickiewicza.

1. A. Mickiewicz w latach 1839 – 1840 przebywał w Lozannie i tam stworzył swe ostatnie utwory poetyckie i dlatego zostały nazwane „Lirykami lozańskimi”. Są to utwory krótkie, o charakterze refleksyjnym.

2. Do „Liryków lozańskich” zaliczamy:

- „Polały się łzy me czyste, rzęsiste”

- „nad wodą wielką i czystą”

1. Analiza i interpretacja:

a) „Polały się łzy me czyste, rzęsiste”:

- podmiot liryczny wypowiada się w 1os. l. poj.

- jego wypowiedź ma charakter refleksyjny, biograficzny, krytyczny

- podmiot liryczny można porównać do Mickiewicza

- podmiot liryczny wypowiada się z perspektywy człowieka dojrzałego, zmęczonego życiem, zdruzgotanego

- czuł, że zbliża się kres jego możliwości twórczych,

- utwór ma przemyślaną budowę, zwartą budowę – występuje klamra kompozycyjna (pierwszy i ostatni wers są takie same)

- trzy wersy rozpoczynają się anaforą

- każdy wers dotyczy wspomnień – jest retrospekcją:

*2 wers – dzieciństwo

*3 wers – młodość

*4 wers – dojrzałość

- każdy okres życiowy określany jest dwoma epitetami

- dzieciństwo było określone pozytywnie – jako radosne, sielankowe, beztroskie

- młodość była szalona, lekkomyślna, pełna ideałów i błędów młodości

- starość była okresem wielu rozczarowań, cierpienia, zwątpienia – podmiot liryczny odczuwa niespełnienie, załamanie, smutek

- jest to wypowiedź osobista

- podmiot liryczny jako człowiek dojrzały krytycznie ocenia swoje życie

- życie przeminęło, a podmiot liryczny niczego nie osiągnął

- ten człowiek wylewa łzy

- wypowiedź ma charakter intymny, jest szczera, głęboka

- wiersz jest rodzajem skargi

- utwór został nazwany wierszem płaczem

- każdy wers wewnętrzny jest rodzajem zawodzenia

- podmiot liryczny zawiódł się w życiu

b) „Nad wodą wielką i czystą”:

- trzy pierwsze zwrotki rozpoczynają się apostrofą

- słowo „woda” zostało powtórzone 8 razy

- motyw wody jest szczególnie ważny

- woda jest symbolem szczerości, czystości

- woda jest niezniszczalna, trwała, nieprzemijalna, epitety dotyczące pozostałych rzeczy wskazują na kruchość, przemijalność

- ukazano kontrast między wodą a resztą świata

- przyroda jest ożywiona

- natura jest dzika

- w drugiej części utworu ujawnia się podmiot liryczny

- wypowiada się on w 1os. l. poj.

- podmiot liryczny mówi o swojej pozycji, roli w świecie

- podmiot liryczny podlega tym samym prawom natury co ludzkie życie

- podmiot liryczny to romantyczny pielgrzym, którego istotą życia jest wędrowanie

- tekst podejmuje problem przemijania

Temat: Romantyczna biografia Juliusza Słowackiego.

1. Juliusz Słowacki (1809 – 1849r.) – jeden z trzech wieszczów romantycznych, urodzony w Krzemieńcu (w zaborze rosyjskim). Uczęszczał do Liceum Krzemienieckiego; wraz z matką przeprowadził się do Wilna, gdzie ukończył studia prawnicze, następnie udał się do Warszawy, gdzie podjął pracę urzędową w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu; znajdował się w Warszawie gdy wybuchło powstanie listopadowe, ale ze względu na swój stan zdrowia walczył tylko piórem. Opuścił Warszawę i w 1831 roku udał się na zachód Europy z misją dyplomatyczną (przebywał w Londynie i Paryżu) – znajduje to odzwierciedlenie w „Kordianie”; następnie Słowacko udał się do Szwajcarii i tam napisał „Kordiana” i „Balladynę”, był towarzyski, przeżył gwałtowną miłość do Marii Wodzińskiej – typowy romantyk; następnie udał się do Florencji – był tam pod wpływem renesansowej architektury miasta. Udał się na Wschód (Grecja – Egipt – Palestyna – Liban); powstał tam „Hymn” („Smutni mi Boże”), ostatecznie powrócił do Paryża, gdzie przebywał do końca życia, prowadził tam bujne życie towarzyskie; poznał m.in. Chopina oraz Mickiewicza, z którymi się wówczas poróżnił, utworzył „Genesis z ducha” – naród funkcjonuje jako duch i dokonali się przez cierpienie; kiedy wybuchło powstanie wielkopolskie, mimo tego, iż chorował, postanowił wziąć w nim udział, lecz władze wyrzuciły go poza granice państwa; po 20 latach spotkał się z matką we Wrocławiu; wrócił do Paryża i tam umarł; jego prochy spoczywają ostatecznie na Wawelu (obok prochów Mickiewicza).

Temat: Literacki obraz duchowych doznań poezji Juliusza Słowackiego. 30.01.2014r.

1. Cechy gatunkowe sonetu:
   - liryczny,
   - wierszowany,
   - stroficzny (składa się ze zwrotek),
   - składa się z 14 zwrotek:
   
   4 (mają charakter opisowy)
   4
   
   3 (mają charakter refleksyjno-filozoficzny
   3
   
   - podejmował tematykę miłosną (początkowo), lecz tematyka ta uległa zmianie,
   - bogaty w środki stylistyczne.

2. Analiza i interpretacja utworów:
   
   a) „Sonet”:
   - bohaterem lirycznym tego utworu jest człowiek, który cierpi, przeżywa katusze,
   - przyczyną cierpienia może być tęsknota za kobietą,
   - noc to dla bohatera lirycznego czas cierpienia, ponure chwile; myśli wówczas krążą wokół nieosiągalnych pragnień, marzeń,
   - dominuje cierpienie wewnętrzne, duchowe,
   - bohater liryczny w dzień ukrywa swe uczucia,
   - jest noc,
   - bohater liryczny nocą rozmyśla nad swym szczęściem i nieszczęściem, nad przeszłością,
   - człowiek nocą jest skory do refleksji i szczerych wyznań,
   - jest samotny,
   - w snach rządzi jego serce oraz uczucia, nocą nie jest niczym skrępowany,
   - w dzień jest nieszczery, musi się maskować,
   - człowiek toczy walkę między ciałem a duszą,
   - ciało jest więzieniem dla duszy romantyka,
   - myśli o szczęściu, którego doznał w przeszłości i którego mu brakuje,
   - dręczy go uczucie niezaspokojenia,
   - symbolem dramatu wewnętrznego bohatera lirycznego jest krwawiące serce, które w dzień jest skrępowane, musi się maskować, natomiast w nocy może się odkrywać, otwierać,
   - podmiot liryczny za dnia nie jest sobą, ukrywa swe prawdziwe oblicze, co potęguje jego cierpienie,
   
   b) „Gdy noc głęboka...”:
   - podmiot liryczny wypowiada się w 1 os. l. poj.,
   - jego wypowiedź ma charakter subiektywny, osobisty,
   - jest noc,
   - noc skłania do refleksji,
   - podmiot liryczny to Polak tęskniący za ojczyzną,
   - jest patriotą, emigrantem,
   - ciepło wspomina ojczyznę, modli się za nią,
   - wierzy w siłę modlitwy,
   - wspomina prostego chłopa, co ma potęgować wiarę w siłę modlitwy,
   - pojawia się motyw lotu – dzięki temu podmiot liryczny widzi cały świat z perspektywy ptaka, może dzięki temu oderwać się od tego, co ziemskie,
   - mówi o miłości i tęsknocie za ojczyzną,
   
   c) oba sonety:
   - w obu sonetach dominuje duchowość nad cielesnością,
   - podmiot liryczny potrafi oddzielić to, co ziemskie, od tego, co duchowe,
   - jest to refleksja nad stanem własnej duszy,
   - jest noc, cisza,
   - podmiot liryczny w „Sonecie” przeżywa osobisty dramat, a w „Gdy noc głęboka...” - uczucia dotyczą ojczyzny,
   - oba sonety są pejzażem duszy podmiotu lirycznego,
   
   d) „Rozłączenie”:
   - podmiot liryczny wypowiada się w 1 os. l. poj.,
   - tytuł i pierwsze słowo utworu świadczą o tym, iż jest to ważne,
   - utwór napisany jest z myślą o ukochanej (niekoniecznie o kochance – może to być matka),
   - Słowacki pisał ten utwór z myślą o matce, której nie widział od wielu lat,
   - Słowacki wie, gdzie jego ukochana przebywa, ona jednak nie wie, gdzie jest Juliusz,
   - podmiot liryczny znajduje się w sytuacji rozstania, smutku,
   - może być on zainspirowany pięknym widokiem jeziora,
   - żałuje, że nie ma z nim ukochanej,
   - utwór można podzielić na części:

CZĘŚĆ 1

CZĘŚĆ 2

- obejmuje 3 pierwsze zwrotki, - podmiot liryczny powtarza słowo „wiem” i przywołuje miejsca, w których wielokrotnie widział ukochaną, - wie, jak wygląda jej dom, gdzie można ją znaleźć, - zna jej stan emocjonalny; wie, kiedy płacze, - wie, co robi jego ukochana, - wyobraża ją sobie jako gwiazdę, czyli postać, której towarzyszy jasne światło – idealizuje ją, - podmiot liryczny wyliczeniami podkreśla swoją wiedzę o kobiecie, - podmiotowi lirycznemu towarzyszy tęsknota, smutek, - jest on nieco rozmarzony

- rozpoczyna się wyraźnym zwrotem „ale” - jest to spójnik przeciwstawny, co podkreśla kontrast między poszczególnymi częściami utworu, - powtarza się czasownik „nie wiesz”, - podmiot liryczny opisuje miejsce, w którym obecnie się znajduje, a którego nie zna jego ukochana, - podmiot liryczny podkreśla, że kobieta nie jest w stanie wyobrazić sobie krajobrazu, który całkowicie rożni się od jej ojczyzny, - licznie użyto metafory, - podmiot liryczny mógłby być poetą, bo na nowo tworzy obraz krajobrazu – dla ukochanej na nowo kreuje świat, który idealizuje, - ma bogatą wyobraźnię; próbuje wyjaśnić kobiecie, że jezioro to niebo zwalone na ziemię, - choć przebywa z dala od ukochanej, wyznacza dla niej gwiazdę – stróża, - tęsknota podmiotu lirycznego jest tak wielka, że przypomina sobie światła palące się w jej domu, co jeszcze bardziej uzmysławia mu, że nigdy nie będą razem, - nazywa się tułaczem, pielgrzymem, emigrantem, - ma świadomość, że nigdy nie połączy się z ukochaną, lecz wie, że łączy ich wyjątkowa więź – miłość,

- utwór rozpoczyna się i kończy motywem ptaków – jest to klamra kompozycyjna, - kolorystyka: * biały, różowy, siny, srebrny, błękitny, szafirowy, srebrno-biały, czerwony, * obrazy poetyckie utrzymane są w jasnej kolorystyce, * kolorystyka ma wpływ na idealizację świata, * obrazy są dynamiczne, ponieważ podmiot liryczny tworzy świat na nowo.

Temat: Poetycka modlitwa - „Hymn (Smutno mi, Boże)”. 20.02.2014r.

1. Interpretacja „Hymnu” Juliusza Słowackiego:
   - tekst powstał pod wpływem doświadczeń Słowackiego – podczas podróży na Wschód,
   - rozpoczyna się i kończy obrazem zachodu słońca – jest to kompozycja klamrowa,
   - charakterystyczny sposób opisu zachodu słońca – Słowacki użył do tego opisu peryfrazy (omówienia),
   - podmiot liryczny to podróżnik, pielgrzym, homo viator, emigrant,
   - zwraca się do Boga (w refrenie, który pojawia się po każdej zwrotce),
   - jest to modlitwa,
   - jego wypowiedź ma charakter refleksyjny, osobisty, intymny,
   - podmiot liryczny mówi o niebie jako o anielskiej bramie,
   - tylko Bóg jest w stanie wysłuchać żalu podmiotu lirycznego,
   - dominującym uczuciem jest smutek, który wywołuje to, że podmiot liryczny znajduje się z dala od ojczyzny,
   - wie, że tam nie wróci,
   - nie wie, gdzie umrze oraz gdzie zostanie pochowany,
   - chce wrócić do domu, do ojczyzny,
   - czuje się wyalienowany, niezrozumiany przez innych,
   - brakuje mu szczęścia, radości,
   - czuje wewnętrzną pustkę,
   - jest człowiekiem samotnym, zagubionym,
   - tęskni za ojczyzną,
   - obraz wymyślonych bocianów powracających do domu pogłębia jego smutek, gdyż on nigdy nie powróci do ojczyzny,
   - zachód słońca nasuwa podmiotowi lirycznemu myśl o końcu, kresie,
   - rozpacz podmiotu lirycznego porównana jest do żalu dziecka oderwanego od matki,
   - sutku podmiotu lirycznego nie jest w stanie ugasić piękno natury, świata, zachód słońca,
   - użycie peryfraz świadczy o pięknie zachodu słońca,
   - „Hymn” jest rodzajem buntu,
   - podmiot liryczny widząc potęgę Boga, piękno świata, zdaje sobie sprawę z tego, że jest niczym, prochem, że jego życie jest nic nie warte, a mimo to próbuje buntować się przeciw marności i przemijaniu, by bronić swej godności,
   - Słowacki celowo złamał cechy gatunkowe hymnu.

2. Typowe cechy hymnu i odejście od nich przez Słowackiego:

typowe cechy hymnu

odejście od wzorców - „Hymn” J. Słowackiego

- podmiot liryczny jest podmiotem zbiorowym (mówi w 1 os. l. mn.), - wypowiedź ma charakter uogólniający, podmiot liryczny jest pokorny, - odbiorcą jest Bóg, który jest opiekuńczy, wszechmogący, miłosierny, najwyższy – idealizacja, - Bóg i jego dzieło są na pierwszym planie, są wychwalane, idealizowane; wizja świata jest uporządkowana, harmonijna; hymn jest wyznaniem niezachwianej wiary; świat jest uniwersalny, obiektywny, - nastrój radosny; ma charakter dziękczynny, - język: patos – podniosły, uroczysty

- podmiot liryczny wypowiada się w swoim imieniu (mówi w 1 os. l. poj.), - wypowiedź ma charakter intymny, podmiot liryczny jest pokorny, buntuje się, - odbiorcą jest Bóg, który mało troszczy się o człowieka, jest niewzruszony na losy ludzi, jest obojętny, jest Panem Życia i Śmierci, - na pierwszym miejscu jest człowiek (romantyczny indywidualizm), człowiek ma pretensje do Stwórcy; człowiek jest obojętny na piękno świata i nie wychwala go; „Hymn” porusza problemy egzystencjalne, a nie dotyczące wiary, - panuje smutek, żal, rozgoryczenie, - język: wyszukany, poetycki

- Słowacki celowo zrezygnował z typowych cech hymnu – jest to reinterpretacja hymnu, - miało to na celu zwrócenie na siebie uwagi (na jednostkę) – indywidualizm.

Temat: Rozrachunek z Polską i Polakami na podstawie fragmentów „Grobu Agamemnona” J. Słowackiego. 20.02.2014r

1. Interpretacja utworu „Grób Agamemnona”:
   * utwór wyraźnie dzieli się na 2 części:
   
   a) część 1:
   - nawiązuje do starożytnej Grecji,
   - przypomina losy Agamemnona, Menelaosa – są to krwawe dzieje,
   - podmiot liryczny sięga myślą wstecz, bo znajduje się w grobie Agamemnona,
   - część ta ma charakter refleksyjny, spokojny,
   - nastrój jest smutny,
   - upadek Grecji przypomina podmiotowi lirycznemu upadek ojczyzny,
   - podmiot liryczny znajduje się we wnętrzu grobowca, do którego wpada promień słoneczny, który zostaje nazwany przez mężczyznę złotą struną z harfy Homera (jest to symbol) – podmiot liryczny zazdrości Homerowi tego, że mógł w swych utworach opisywać bohaterów,
   - podmiot liryczny jest pokorny, cichy, nie ma powodów do dumy,
   - jest poetą,
   - główny powód smutku jest taki, że nie ma on kogo opisywać, bo w jego ojczyźnie nie ma wielkich bohaterów,
   - jest niezrozumiany przez odbiorców,
   - spotyka się z niechęcią,
   
   
   b) część 2:
   - panuje nastrój dynamiczny, emocjonalny,
   - ma charakter rozrachunkowy, krytyczny,
   - dokonuje rozrachunku z Polakami,
   - porównuje mogiłę powstańczą po upadku powstania listopadowego do dwóch mogił starożytnych: Termopil i Cheronei,
   - podmiot liryczny używa przenośni, ze jeździ na koniu i przy której mogile ma się zatrzymać,
   - uważa, że nie miałby odwagi spojrzeć Spartanom i Leonidasowi w oczy, bo stanęli oni do walki z wielką armią perską i walczyli do końca,
   - Spartanie są wzorem patrioty i żołnierza,
   - w 338r. Grecy zostali pokonani w bitwie z Macedonią i Gracja straciła niepodległość,
   - Cheronea symbolizuje upadek,
   - Słowacki krytykuje polską szlachtę za: brak odwagi, za to, że nie walczyła do końca, za brak patriotyzmu,
   - Słowacki zarzuca brak jedności narodowej (dusza anielska – patrioci, lud prosty oraz czerep rubaszny – polska arystokracja, kosmopolici, bierni),
   - naród polski nie ma siły, by walczyć o niepodległość; siłę wyrazu wzmacnia porównanie Polski do cielska – ciała trupa – Polska jest martwa (Słowacki użył słownictwa rzeźniczego),
   - podmiot liryczny udziela rad,
   - chciałby, by Polska zrzuciła koszulę (szatę) Dejaniry – symbol śmierci narodu polskiego, utraty niepodległości, hańby i zniewolenia,
   - oczekuje od Polaków aktywności, walki,
   
   - cechy odrodzonego narodu:
   * nieśmiertelność,
   * siła,
   * niezależność,
   * szlachetność,
   * duma,
   * zjednoczenie,
   * odporność,
   * waleczność,
   * odpowiedzialność,
   * aktywność,
   * pewność siebie,
   * potęga,
   - Polska została porównana do pawia narodów i papugi, czyli zarzuca Polakom pychę, kosmopolityzm, słomiany zapał, głupotę,
   - podmiot liryczny przyznaje sobie prawo do takiej krytyki, ponieważ jest także krytyczny wobec siebie,
   - przyznaje sobie ważną rolę wstrząsania sercami i sumieniami narodów; rolę poety narodów – do prorokowania narodu, ponieważ nazywa Polskę niewolnicą,

2. Jest to utwór gorzki, ponieważ jest krytyczny wobec Polaków, obwinia ich za to, iż nie odzyskali niepodległości. Słowacki nie widzi żadnych zalet Polaków.

KORDIAN

Temat: Dlaczego Kordian popełnia samobójstwo? 21.02.2014r.

1. „Kordian” Juliusza Słowackiego:
   - Słowacki napisał go, kiedy przebywał w Genewie,
   - wydał w 1934r. - miał wtedy 25 lat i wydał „Kordiana” bezimiennie, ponieważ bał się niechęci czytelników, odrzucenia,
   - „Kordian” to pierwsza część trylogii pt. „Spisek koronacyjny”.

2. Imię bohatera:
   - nawiązuje do łacińskiego słowa „cor” , „cordius” - czyli serce,
   - w XIX w. istniały słowa opisujące człowieka zapalonego do walki, ale też tęskniącego,
   - jest to człowiek zapalający się do czegoś, ale troskliwy.

3. Wiek Kordiana:
   - akt II nosi tytuł „Wędrowiec 1828r.”,
   - Kordian w scenie I ma 15 lat, a w ostatniej – ponad 20.,
   - z aktu I przewiduje się, że pochodzi z Karpat.

4. Charakterystyka Kordiana na podstawie Aktu I:
   - monolog Kordiana otwiera Akt I informacją o samobójstwie,
   - samobójstwo Kordiana jest aluzją do autentycznego wydarzenia – do samobójstwa przyjaciela Słowackiego – Spitznagla,
   - Kordian był 15-letnim chłopcem,
   - przeżył nieodwzajemnioną miłość do Laury, która traktowała go jak młodszego brata – z pobłażaniem, wyższością,
   - nie ma rodziców,
   - dopadła go „choroba wieku” - Weltschmerz,
   - był znudzony życiem i nie widział sensu w egzystencji,
   - Grzegorz opowiedział mu 3 historie, które miały mu wskazać sens życia,
   - Grzegorzowi udało się chwilowo zainteresować Kordiana, lecz zapał szybko go opuścił,
   - jest nadwrażliwy, delikatny, subtelny, kruchy,
   - patrzy na umierającą przyrodę jesienią, co przypomina mu o śmierci, o tym, iż nie jest nieśmiertelny,
   - myśli o samobójstwie jako o czynie karygodnym,
   - poszukuje sensu życia rozglądając się wokoło, w naturze,
   - początkowo zachowuje się i myśli tak, jak lud (o samobójstwie)),
   - nie ma celu w życiu,
   - w jego wnętrzu panuje chaos uczuciowy,
   - jest pesymistą – myśli o śmierci,
   - oczekuje od Boga, iż Ten wskaże mu cel w życiu, któremu Kordian się podporządkuje,
   - jest idealistą,
   - nie znalazł celu w życiu,
   - uważa, że nie ma wartości, którym mógłby się poświęcić,
   - uważa, że jest wyjątkowy,
   - Kordian hamletyzuje – myśli o samobójstwie „żyć albo nie żyć”,
   - czuje się bezsilny wobec świata i tajemnic, których nie może rozwiązać,
   - porównuje swoje życie do odkrycia Ameryki przez Kolumba – jest trudne, mozolne,
   - pragnie dla siebie nowych wartości, nowych dróg życiowych, których jeszcze nie zna,
   - źle się czuł z miłością, która go zniewalała,
   - Kordian okazał się poetą, bo pisał wiersze dla Laury,
   - chciał popełnić samobójstwo, lecz mu się to nie udało,
   - została mu blizna na czole po nieudanej próbie samobójczej,
   - Kordian to typ bohatera werterycznego – szalonego na punkcie niespełnionej miłości.

5. Rola Grzegorza w życiu Kordiana:
   - był on sługą, opiekunem,
   - stary, doświadczony,
   - był dla Kordiana głosem rozsądku,
   - opowiedział mu 3 baki, ponieważ bajki mają charakter dydaktyczny, moralizatorski:
   * o Janku, który psom szył buty – uczy wytrwałości, wartości pracy,
   * o Napoleonie, który z Grzegorzem walczył w Egipcie – uczy poświęcenia dla wartości wyższych, wierzyć w wolność i zwycięstwo,
   * o Kazimierzu, który zabił tatarskiego pułkownika – ukazuje poświęcenie życia jednostki w imię obrony narodu, wolności, niepodległości,
   - początkowo Kordian był zainteresowany bajkami, ale nie wybrał żadnej drogi życiowej; powtarzał, że się nudzi.

Temat: Dlaczego Kordian postanawia zostać Winkelriedem narodów? 24.02.2014r.

1. Akt II nosi tytuł „Wędrowiec 1828r.”:
   - Kordian podróżuje po Europie i poznaje świat,
   - pojawia się motyw tułacza, wędrowca,
   - Kordian to polski szlachcic,
   - tradycją było, że młodzi wyruszali w podróż po to, by nabrać doświadczenia.

2. Kordian poznaje cywilizację zachodnioeuropejską:
   
   a) James Park w Londynie:
   - Kordian rozmyślał nad sensem życia i ubolewał nad swą próbą samobójczą,
   - refleksje przerywa mu dozorca londyńskiego parku, który prosi o zapłatę za miejsce siedzące,
   - Kordian dochodzi do wniosku, że pieniądze rządzą światem, lecz nie da się za nie kupić szacunku,
   - pieniądze potrafią zniszczyć życie,
   
   b) miasteczko Dover w Anglii:
   - Kordian czyta „Króla Leara” Szekspira,
   - porównuje świat ukazany w utworze ze światem rzeczywistym,
   - dochodzi do wniosku, że świat pokazywany przez Szekspira jest wyidealizowany,
   
   c) włoska willa:
   - okolica i dom są urocze, można tam doznać szczęścia,
   - Kordian prowokuje, sprawdza uczucia, miłość Wioletty,
   - scena ma ukazać, czy Kordian wierzy w miłość,
   - zawiódł się na Wioletcie, którą interesowały tylko pieniądze,
   
   d) audiencja u Papieża:
   - papież ignoruje Kordiana i bawi się z papugą,
   - Kordian chciał uzyskać od niego radę, lecz on powiedział mu, że Polacy mają modlić się do Boga i uznać władzę silniejszą od nich, prawosławnego cara,
   - grozi, że w razie buntu, rzuci na Polaków klątwę,
   - komuś, kto symbolizuje duchowość przedmioty materialne nie powinny być potrzebne,
   - przedmioty otaczające Papieża świadczą o jego zmaterializowaniu,
   - Kordian przyniósł mu garstkę ziemi, bo to ona była dla niego najważniejsza, ale Papież ją odrzucił,
   
   e) Mont Blanc:
   „Uczucia po światowych opadły drogach...
   Gorzkie pocałowania kobiety – kupiłem...
   Wiara dziecinna padła na papieskich tronach...”
   - Kordian znajduje się w wyjątkowym miejscu,
   - jest blisko Boga,
   - spogląda na świat z perspektywy lotu,
   - może z dystansem spojrzeć na to, co ziemskie, na to, jaki jest świat,
   - „Jam jest posąg człowieka na posągu świata” - Kordian uważa, ze ma nieograniczoną władzę,
   - czuje swoją siłę i potęgę,
   - pragnie władzy nad ludzkimi umysłami, chce być najmądrzejszy, ale wie, że nie będzie mu to dane,
   - czuje w sobie moc, siłę do tego, by stanąć na czele narodu, który się zbuntuje,
   - budzi się w nim energia i siła,
   - waha się,
   - spojrzał w dół i naszły go myśli samobójcze,
   - popada ze skrajności w skrajność,
   - dochodzi do wniosku, że nie odnalazł celu swojego życia, że Papież nie jest autorytetem moralnym, a miłość nie istnieje,
   - Kordian wreszcie poczuł, że jest człowiekiem,
   - czerpie siły z natury i sam stwierdza, ze nie odnalazł jeszcze swojego celu,
   - wyobraźnia tworzy wizję ducha Winkelrieda,
   - Kordian mówi: „Polska Winkelriedem narodów! / Poświęci się, choć padnie jak dawniej! Jak nieraz!”,
   - Polska ma przyjąć na siebie tortury cara, by inne narody mogły się wyzwolić,
   - Kordian ma świadomość, że misja Polski zakończy się klęską,
   - hasło to jednocześnie zachęca i demotywuje Polaków.

3. Adolf Winkelried:
   - był to XIV-wieczny szwajcarski bohater narodowy,
   - w walce przeciwko uciskającym Szwajcarów Austriakom, w czasie decydującej bitwy pod Sempach (w 1386r.) skierował na siebie włócznie wrogów,
   - zginął, lecz poprzez swój bohaterski czyn spowodował wyrwę w szeregach nieprzyjaciela i przechylił tym samym szalę zwycięstwa na stronę Szwajcarów.

Temat: Dlaczego Kordian nie zabija cara? 03.03.2014r.

1. Akt III nosi tytuł „Spisek koronacyjny” - tak, jak I część „Kordiana”:
   - Kordian przybywa do Warszawy,
   - obserwuje zgromadzony lud na placu przed zamkiem królewskim,
   - za chwilę ma odbyć się koronacja Mikołaja na króla Polski,
   - koronacja odbywa się w katedrze św. Jana,
   - lud zebrał się, by zobaczyć ceremonię, czyli kieruje się ciekawością, traktuje uroczystość jako rodzaj rozrywki,
   - arystokraci przybywają na plac zamkowy, by przypodobać się carowi,
   - tylko niektórzy buntują się przeciw zalegalizowaniu carskiej władzy,
   - koronacji towarzyszy tragiczne wydarzenie: kobieta popchnięta przez księcia Konstantego upuściła dziecko do rynsztoka, a ono zmarło,
   - polecono zatuszować wszystkie krwawe ślady, co zapowiadało bezwzględne rządy cara, jego tyranizm.

2. Kordian pod imieniem Podchorąży:
   - spotyka się wraz ze spiskowcami w podziemiach kościoła św. Jana (m.in. z Prezesem),
   - jest to miejsce pochówku królów Polski, co ma przypominać Polakom o obowiązkach wobec ojczyzny,
   - celem spotkania była dyskusja na temat zabicia cara,
   - tajne hasło spiskowców brzmiało WINKELRIED.

3. Raje Podchorążego i Prezesa:
   

racje Podchorążego

racje Prezesa

- jest za zabiciem cara, - w swym głosach należy do mniejszość (5 głosów), - wzywa do walki, postawy aktywnej, - naród cierpi i nie wolno się z tym zgadzać, - jest gotowy ponieść wszelkie ryzyko związane z zabójstwem cara, - pragnie poświęcić się dla ojczyzny, - uważa, że jest to jego obowiązek, - kieruje się zemstą, bo car to zbrodniarz (prześladowca Polaków), - pragnie wolności, - kieruje się młodzieńczym zapałem, - jest energiczny, - chce przyjąć postawę aktywną, - przypomina, iż Polacy wychowani zostali w duchu patriotycznym, w tradycji walki, buntu, irredenty (duch buntu, rewolucyjny, powstańczy)

- jest przeciwko zabiciu cara, - w swych głosach należy do większości (150 głosów), - uważa, iż nie można podnosić ręki na legalnego króla, władcę, - jeśli Polacy targną się na życie cara, ich sytuacja się pogorszy, dojdzie do represji, - wzywa do modlitwy, - uważa, że Bóg ukarze Polaków za zabicie cara, - w historii Polski nigdy nie zanotowano królobójstwa, - martwi się, co powie Europa na tę zbrodnię, - jest osobą stateczną, odpowiedzialną, zrównoważoną, mądrą, doświadczoną – podkreśla swój wiek (ma siwe włosy), - żyje przeszłością (wg Podchorążego), - konserwatysta, nie rozumie obecnej sytuacji, - jego myśli są zgrzybiałe, przestarzałe, - uważa, że jest legalnym władcą i należy się mu szacunek, - odrzuca pomysł zabicia cara i jego rodziny, - zabicie jednostki nie zmieni sytuacji Polaków, bo na miejsce Mikołaja przyjdzie kolejny car, - umywa ręce, jak Piłat, nie chce brać na siebie odpowiedzialności za morderstwo, - nie pozwala na to honor, tradycja, - odwołuje się do staropolskiej cnoty, - virtus – cnoty duchowe – świadczą o godności człowieka.

- Podchorąży odwołuje się do etosu spiskowca, a Prezes – do etosu rycerskiego, - Kordian jest wychowany w duchu rycerskim, więc podjęcie tej decyzji nie było dla niego łatwe.

1. Kordian decyduje się na zabicie cara:
   - decyduje się na to, ponieważ pełni nocną wartę w zamku królewskim, służbę u wroga, z zamiarem zabicia tego, którego ma bronić,
   - Kordian oparty jest na bagnecie,
   - przygotowuje się do mordu,
   - znajduje się daleko od sypialni cara,
   - droga do sypialni nie jest oświetlona,
   - wydaje się mu, że ma do pokonania długą drogę,
   - podczas drogi do sypialni cara rozmawia ze Strachem i Imaginacją (są to hipostazy – upostaciowione uczucia, myśli, wyobrażenia),
   - hipostazy demotywują Kordiana,
   - Imaginacja wyolbrzymia jego strach,
   - Kordian jest kruchy, słaby, popada w skrajne emocje,
   - przed nim staje obraz trumien, które zagradzają mu drogę do pokoju cara,
   - trumny królów przypominają Kordianowi o obowiązkach narodowych,
   - wyobraźnia podsuwa mu obraz szabli, ale zostaje ona złamana, co oznacz pozbawienie szlachectwa,
   - ma on świadomość konsekwencji,
   - dociera do pokoju cara i mdleje pod drzwiami,
   - w rzeczywistości rozmawia sam ze sobą,
   - ponosi on klęskę, wykazuje się słabością,
   - Słowacki krytykuje szlachecki rewolucjonizm – jednostkowe poświęcenie nie ma sensu.

2. Kordian w szpitalu wariatów:
   - trafia do szpitala, ponieważ wysyła go tam car, który nie wie, czy Kordian jest wariatem, czy zbrodniarzem,
   - do Kordiana przychodzi Doktor, który jest Diabłem,
   - Doktor przywołuje 2 wariatów:
   * pierwszy z nich jest atlasem, który uważa, iż musi podtrzymywać niebo, by nie upadło,
   * drugi natomiast myśli, że jest krzyżem, do którego został przybity Jezus,
   - postawy te mają uświadomić Kordianowi, że poświęcenie jednostki jest daremne,
   - Doktora widzi tylko Kordian – jest on kolejną hipostazą – ukazaniem jego myśli,
   - Kordian został wysłany do więzienia i skazany na śmierć,
   - Wielki Książę Konstanty obiecał mu jednak, ze jeśli przeskoczy konno piramidę z bagnetów – zostanie uniewinniony,
   - Kordianowi udało się wykonać zadanie, ale car Mikołaj i tak skazał go na śmierć,
   - bracia kłócili się o życie Kordiana – wypominali sobie grzechy (Konstanty w przeszłości dopuści się gwałtu i zabójstwa Angeliki; Mikołaj osiągnął swą pozycję dzięki matactwie i zabójstwie),
   - ostatecznie Mikołaj zgadza się na ułaskawienie Kordiana, lecz nie wiadomo, czy Adiutant zdążył dotrzeć z ułaskawieniem na czas,
   - zakończenie utworu ma charakter otwarty.

Temat: Ocena przywódców powstania na podstawie „Przygotowania”. 06.03.2014r.

1. Scena „Przygotowania”:
   - pomysł skonstruowania tej sceny nie jest nowy, ponieważ zaczerpnięto go z „Makbeta” Szekspira (czarownice gotowały tam piekielną zupę),
   - romantycy wzorowali się na twórczości Szekspira.

2. Czas i miejsce akcji:
   - 31.12.1799r. - noc sylwestrowa na przełomie wieków,
   - diabły gotują zupę, z której wyciągają przyszłych przywódców powstania,
   - chata czarnoksiężnika Twardowskiego w Karpatach,
   - panuje ciemność, groza, tajemniczość.

3. Ocena przywódców:
   
   a) Józef Chłopicki:
   - brak zdolności, umiejętności wojskowych,
   - izolował się od ludu,
   - nie miał nic wspólnego z chłopami,
   - miał 61 lat, gdy wybuchło powstanie,
   
   b) książę Adam Jerzy Czartoryski:
   - przesadna ostrożność,
   - niezdecydowanie,
   - brak umiejętności oceny szans Polaków,
   - zasługuje na miano godnego,
   c) Jan Skrzynecki:
   - tchórzostwo,
   - brak zapału i wiary w zwycięstwo,
   - nie umie wykorzystać sytuacji,
   - jest porównany do raka – cechuje go postawa wycofująca,
   
   d) Julian Ursyn Niemcewicz:
   - żyje przeszłością,
   - adiutant i historyk,
   - skostniały,
   - brakuje mu postępowości,
   - zbyt słaby, by odnieść sukces,
   
   e) Joachim Lelewel:
   - brak zdecydowania,
   - przesadna ostrożność,
   
   f) Jan Krukowiecki:
   - zarzucano mu zdradę, ponieważ oddał Warszawę,
   
   * wszystkich przywódców charakteryzuje nieudolność,
   * nie mają oni koncepcji walki,
   * brakuje im skuteczności, zrozumienia nowych idei i radykalnych dążeń.

4. Wpływ szatanów na stworzenie przyszłych przywódców powstania wpłynął na zaprzepaszczenie szansy na wygraną.

5. „Kordian” wpisuje się w nurt rozrachunku, upadku powstania. Demaskuje bezskuteczność poświęcenia jednostki.

6. Rola „Prologu”:
   - w „Prologu” wypowiadają się 3 osoby:
   a) wygłaszająca poglądy Mickiewicza:
   - mówi o poświęceniu jednostki i mesjanizmie Polski,
   - podejmuje problem roli poety i poezji, bo twierdzi, że powinna nieść pocieszenie, a ona usypia naród,
   - poeta powinien przyjąć na siebie ciężar cierpienia narodu,
   - ma stać się on przewodnikiem,
   - naród ma być cierpliwy, bo przyczyni się to do odzyskania wolności,
   
   b) oponenci Mickiewicza:
   - odrzucają poglądy Mickiewicza,
   - ich poglądy są realne, zgodne z aktualną sytuacją,
   
   c) Słowacki:
   - proponuje podjęcie walki, postawę czynną,
   - uważa, ze poeta powinien być nie tylko prorokiem,
   - misją poety jest ocalenie wartości stworzonych przez przeszłe pokolenia, ponieważ są one niezbędne dla funkcjonowania narodu w przyszłości,
   - poeta nie powinien być wodzem, a bardem,
   - to ten, który tworzy poezję i w niej przechowuje informacje o wydarzeniach historycznych i bohaterach,
   - ma to przyczynić się do odzyskania niepodległości, wolności,
   - naród nie może być bierny musi czuwać, by móc wykorzystać każdą okazję do walki.

Temat: Analiza i interpretacja plakatu H. Tomaszewskiego z roku 1987 pt. „Kordian”. 06.03.2014r.

1. Analiza i interpretacja:
   - plakat jest prostokątny, ale ułożony horyzontalnie,
   - dominuje kolorystyka biało-czarna,
   - dużą część plakatu zajmuje sam tytuł, ponieważ jest on ważny – to tytułowy bohater, który chciał odegrać główną rolę w odzyskaniu niepodległości,
   - kreski to szable, które są połamane, otaczają one imię bohatera, zostały namalowane niedbałą kreską,
   - złamane szable symbolizują utratę szlachectwa, a czarne barwy – mroki duszy – na działania Kordiana miały wpływ duchy nieczyste,
   - biały miał symbolizować czystość i nadzieję.

Temat: Ból świata i jego przyczyny. Dlaczego Kordian i Werter cierpią? 07.03.2014r.

1. Charakterystyka postawy Wertera na podst. fragm. „Cierpienia młodego Wertera” Goethe ‘go:
   
   a) powody cierpień:
   - możliwości człowieka są ograniczone,
   - wysiłki człowieka zmierzają tylko do przedłużenia życia – jest to marne,
   - działanie człowieka nie zaspokoi jego pragnień,
   - świat wewnętrzny jest barwniejszy niż świat zewnętrzny,
   - jest samotny,
   - marzy o byciu z ukochaną, ale to nigdy się nie ziści,
   - motyw oniryczny – bohater śni o ukochanej,
   - odczuwa nieć do życia,
   - jest bierny,
   - chce działać, ale nie ma w sobie siły,
   - przeżywa ból istnienia,
   - krytykuje siebie za brak wyobraźni,
   - alienuje się,
   - marzy o małżeństwie z Lottą, lecz wie, że ma ona narzeczonego (Alberta),
   - myśli o tym, ze jest lepszym człowiekiem niż Albert,
   - uważa, że byłby dla Lotty lepszym mężem,
   * wszystkie powody cierpienia prowadzą do autodestrukcji, do myśli samobójczych,
   * zdaje sobie sprawę, że od cierpienia nie ma ucieczki,
   * jedynym rozwiązaniem jest śmierć.

2. Cechy wspólne Kordiana i Wertera:
   - nieszczęśliwa miłość,
   - marność świata,
   - brak celu życiowego,
   - brak siły do działania,
   - obydwaj chcieli popełnić samobójstwo,
   - słabość duchowa,
   - skłonność do analizowania swego wnętrza (bibisekcja),
   - nadwrażliwość,
   - nie potrafią oni pogodzić się z tym, że nie osiągnęli tego, o czym marzyli.

3. Współczesny Weltschmerz:
   - jest to nawiązanie do obrazu Friedricha,
   - mężczyzna zastanawia się, co jedna osoba może zdziałać we współczesnym świecie,
   - jest on zagubiony w chaosie cywilizacyjnym,
   - ludzie przestają dostrzegać Boga i to, co boskie,
   - przysłaniają im to budynki, wielkie wieżowce,
   - ludzie skupiają się na sprawach przyziemnych.

4. Analiza i interpretacja obrazu Caspara Davida Friedricha „Wędrowiec nad chmurami”:
   - na pierwszym planie znajduje się tytułowa postać zwrócona twarzą ku nieznanemu,
   - mężczyzna stoi na skale, w miejscu, gdzie ziemia łączy się z niebem (połączenie sacrum i profanum),
   - na drugim planie widzimy gęstą mgłę, która pokrywa góry,
   - bohater ma rozwiane włosy i ciemny, długi płaszcz,
   - u jego boku widnieje długa laska,
   - spogląda on w rozmyty obraz, gdzie, prócz błękitnego nieba, znajdują się szczyty górskie wśród chmur,
   - kolorystyka dzieła oparta jest na łagodnym kontraście,
   - barwy skał oraz ubioru wędrowca są opozycją do bieli i błękitu widocznych w głębi obrazu,
   - postać wędrowca kojarzy się z tytułowym bohaterem utworu J. Słowackiego „Kordian”,
   - na szczycie Mont Blanc doznał on odrodzenia i uświadomił sobie, że jego życie nie może być pozbawione celu,
   - w górach kontemplował on swą egzystencję, ponieważ jest to miejsce, gdzie można na wszystko spojrzeć z innej perspektywy, poczuć nieco boskiej siły,
   - samotny człowiek stojący na szczycie może zajrzeć w głąb siebie, oddać się refleksji,
   - obraz można uznać za doskonałą manifestację romantycznego światopoglądu,
   - wędrowiec to człowiek wyalienowany, pogrążony w swym jestestwie,
   - to indywidualista,
   - wspięcie się na szczyt może symbolizować ogrom jego możliwości, zdolność do wielkich czynów.

5. Tomasz Sikora „Mój Weltschmerz”:
   
   a) Weltschmerz (ból świata):
   - desperacja, smutek, apatia, sentymentalizm, pesymizm, chandra,
   - uczucia wynikające z myśli o niedoskonałości świata,
   
   b) bohaterowie filmu:
   - jest ich trzech: Wojtek, Michał, Jacek,
   - są to typowe, przeciętne imiona,
   - można ich potraktować jako przedstawicieli młodego pokolenia,
   - każdy radzi sobie inaczej ze swym cierpieniem,
   
   c) domator:
   - spędza życie w domu,
   - symbolem jego życia jest kanapa,
   - jego życie pokazane jest zawsze z tej samej perspektywy,
   - w centralnej części znajduje się kanapa, która tworzy linie horyzontalną,
   - bohater nieustannie siedzi bądź leży, czyli przyjmuje postawę bierną,
   - codziennie przegląda Internet i to jest treścią jego życia,
   - tylko on może usiąść na swej kanapie,
   - zajada swój smutek, cierpienie,
   - utrzymuje kontakt z ludźmi przez Internet lub telefon,
   - pragnąłby cieszyć się życiem, przebywać wśród ludzi, ale nie potrafi,
   
   d) „samotny z piwem”:
   - jest marzycielem,
   - jego życie jest rutyną,
   - nie ma odwagi zrealizować swych marzeń, choć są one na wyciągnięcie ręki,
   - tworzy wyimaginowany świat,
   - nie umie nawiązać kontaktu z drugim człowiekiem,
   - pije piwo i pali papierosy,
   - zawsze ukazany jest z piwem lub przez jego pryzmat,
   - relacje między bohaterami oparte są na kłamstwie,
   - ukrywa swe cierpienie,
   - kłamie, bo chce być lepszy od innych,
   - zdaje sobie sprawę ze swojej sytuacji życiowej i wie, że nie ma z niej wyjścia,
   
   e) imprezowicz:
   - samotnie się upija,
   - gra w piłkarzyki sam ze sobą,
   - we wszystkim, co robi towarzyszy u alkohol,
   - jest samotny wśród ludzi,
   - nie ma z kim rozmawiać,
   
   f) podsumowanie bohaterów:
   - trzej bohaterowie zostali stworzeni, by scharakteryzować postawę młodego człowieka cierpiące na Weltschmerz,
   - przejawia on się samotnością, brakiem miłości i przyjaźni, biernością życiową,
   - źródłem tego jest brak silnej woli, chęci, by zmienić życie,
   - tacy ludzie nie umieją nic zrobić ze swoim życiem,
   - możliwe, ze wpływają na to ich kompleksy,
   - bohaterowie nie umieją zmienić swego życia,
   - powoli się staczają,
   - mają oni cechy wspólne z bohaterem romantycznym.

Temat: Koncepcje narodowowyzwoleńcze romantyzmu. 13.03.2014r.

1. Porównanie koncepcji Mickiewicza i Słowackiego:

koncepcje Mickiewicza	koncepcje Słowackiego
- walenrodyzm – współdziałanie z wrogiem; idea walki podstępnej, sprzecznej z moralnością i etosem rycerskim; cel uświęca środki, - prometeizm – idea poświęcenia dla narodu, - mesjanizm – idea złożenia niewinnej ofiary; Polska Chrystusem narodów; cierpienie uznawano jako warunek odrodzenia, - solidaryzm – idea wspólnej walki, zjednoczonego, odrodzonego moralnie narodu.	- winkelriedyzm – odwołuje się do etosu walki rycerskiej, jednostkowe poświęcenie życia dla narodu; trzeba walczyć z niewolą, bo jest to imperatyw (przymus) moralny, ponieważ jest to walka o godność; idea ta w „Kordianie” dzieli narów (w przeciwieństwie do solidaryzmu).

Temat: Wielkie jednostki jako twórcy historii – kult geniuszu w poezji Cypriana Kamila Norwida. 13.03.3014r.

1. Cyprian Kamil Norwid:
   - twórca wszechstronny (osobowość renesansowa),
   - poeta, dramaturg, prozaik, malarz, rzeźbiarz,
   - pochodził z Litwy,
   - prowadził życie emigracyjne – wyjechał i do kraju już nie wrócił,
   - podróżował po Europie, co spowodowane było miłością do pięknej pianistki – przeżył nieszczęśliwą miłość,
   - poznał innych twórców romantycznych,
   - krytykował Mickiewicza,
   - jego podróże były możliwe tylko dzięki spadkowi po matce,
   - wyjechał do Ameryki „za chlebem” - nie odniósł tam jednak sukcesu,
   - jego twórczość była nowatorska – nie został doceniony za życia,
   - jego twórczość została odkryta w XIX w. (w czasach Młodej Polski),
   - pisał do swych ostatnich dni,
   - część prac pisanych w przytułku została spalona,
   - był schorowany (gruźlica, utrata wzroku i słuchu),
   - pochowany został w zbiorowej mogile.

2. „Coś Ty Atenom zrobił, Sokratesie...” C.K. Norwid:
   - utwór składa się z trzech części:
   
   a) część pierwsza:
   - składa się z siedmiu zwrotek,
   - kończy się niedokończonym pytaniem,
   * elementem łączącym Sokratesa, Aligheriego, Kolumba, Camoensiego, Kościuszkę, Napoleona i Mickiewicza było to, iż są oni wybitni w swych dziedzinach, zostali docenieni dopiero pośmiertnie (oprócz Mickiewicza), zostali podwójnie pochowani, a ich wygnanie z ojczyzny związane było z brakiem akceptacji,
   - zawiera przykłady postaw wybitnych ludzi,
   
   b) część druga:
   - wybitne jednostki muszą liczyć się z tym, że za życia nie zostaną docenione; dopiero po wielu latach młode pokolenia je docenią,
   - muszą liczyć się z alienacją, samotnością, brakiem akceptacji, bo bardzo wyprzedzają swoją epokę,
   - „Łzy potęgi drugiej” - to metafora – uznanie następnych pokoleń, szacunek dla dokonań, podziw dla geniuszu,
   - część 2. i 3. zawierają uogólnienia,
   
   c) część trzecia:
   - zawiera myśl, że dopiero z biegiem lat można docenić czyiś geniusz,
   - glina to symbol przeciętności, typowych grup społecznych,
   - Norwid zauważa uniwersalność przeciętności,
   - ćwieki to symbol jednostek wybitnych,
   - wbijanie ćwieków kojarzy się z ukrzyżowaniem Chrystusa – z cierpieniem,
   - wybitne jednostki miesza się z przeciętnymi ludźmi,
   - glina to materiał, który łatwo ukształtować,
   - ćwieki, czyli wybitni, mają wpływ na ukształtowanie gliny (ludzi przeciętnych), ale nie jest to łatwe, łączy się z cierpieniem.

Temat: Szekspirowskie inspiracje w poezji Norwida. 17.03.2014r.

1. „W Weronie”:
   - tekst ten posłużył Norwidowi do scharakteryzowania dwóch światopoglądów:
   * racjonalistów – twórców oświecenia, ludzi uczonych,
   * romantyków – marzycieli, ludzi wrażliwych, uczuciowych,
   - Norwid, by scharakteryzować te dwie postawy stosuje aluzję literacką – nawiązuje do dramatu Szekspira „Romeo i Julia”,
   - tytuł wskazuje miejsce akcji,
   - wymienia imiona i nazwiska tytułowych bohaterów „Romeo i Julia”,
   - utwór rozpoczyna się informacją o nazwach rodów i grobach,
   - utwór powstaje wiele lat po śmierci Romea i Julii,
   - wydarzenia dramatu już dawno się zakończyły, ale ludzi nadal pamiętają o śmierci kochanków,
   - wiele lat upłynęło od śmierci kochanków – groby przeciekają, a ich domy są w gruzach,
   - po deszczu przejawia się niebo - „łagodne oko błękitu” - może symbolizować Opatrzność Boga,
   - racjonaliści spadającą z nieba gwiazdę interpretują jako kamień; natomiast romantycy – łzę,
   - kamień kojarzy się z brakiem uczuć, współczucia,
   - łza – ze smutkiem, litością, uhonorowaniem tragedii miłości,
   - ludzie, którzy widzą kamień nie współczują kochankom; robię to tylko romantycy,
   - język Norwida pełen jest metafor i symboli,
   - cyprysy symbolizują w tradycji ludowej śmierć.

Temat: Kult bohaterów na podstawie utworu Norwida „Bema pamięci żałobny-rapsod”. 17.03.2014r.

1. Rapsod:
   - może być oddzielnym, pojedynczym utworem napisanym stylem patetycznym,
   - podejmuje tematy ważne, sławi bohaterów i ich czyny,
   - może też być częścią dłuższego utworu o tym samych cechach.

2. Archaizacja:
   - stylizacja na język dowolny,
   - upodobnienie świata do dawnych epok.

3. Generał Józef Bem:
   - całe swoje żołnierskie życie poświęcił idei walki narodowo-wyzwoleńczej,
   - był wykształconym artylerzystą,
   - brał udział w kampanii napoleońskiej przeciwko Rosji, powstaniu listopadowym,
   - był doświadczonym żołnierzem,
   - po upadku powstania listopadowego brał udział w formowaniu wojsk w Belgii,
   - brał udział we Wiośnie Ludów,
   - nie mógł wrócić do kraju, dlatego udał się do Turcji i tam organizował walkę przeciw Rosji,
   - dla idei walki o wolność był w stanie zrezygnować z religii – przeszedł na islam,
   - był krytykowany za to, iż zaparł się wiary katolickiej,
   - jest uważany za bohatera narodowego Węgier, bo w czasie Wiosny Ludów uczestniczył w obronie Wiednia.

4. „Bema pamięci żałobny-rapsod”:
   - utwór poświęcony jest pamięci generała Józefa Bema, który żył w I poł. XIX w.,
   - wiersz powstał w 1 rocznicę śmierci Bema,
   - nie przedstawia postawy Bema wprost, ale posiada rozbudowany opis pogrzebu,
   
   - utwór nawiązuje do wielkopańskich pogrzebów ery nowożytnej:
   * podczas pogrzebu ważnej, zasłużonej osoby ustawiał się kondukt,
   * na początku wieziona była trumna, za nią ubrany w zbroję zmarłego archimimus na koniu, następnie kilkaset lub kilka tysięcy osób, które odprowadzały zmarłego,
   * uczestnicy pogrzebu nieśli oznaki władzy zmarłego,
   * zmarłemu towarzyszyły wynajęte płaczki,
   * kondukt wjeżdżał do kościoła (zanim udał się na cmentarz) razem z archimimusem, który spadał gwałtownie z konia na kamienną posadzkę, by wszystkimi wstrząsnąć – podkreślało to wagę wartości rycerskich,
   * później następowała msza i złożenie ciała do grobu,
   * urzędnicy i rycerze najczęściej byli chowani w kościelnych podziemiach,
   * podczas pogrzebu wygłaszano mowy pochwalne dla zmarłego,
   
   - motto: „Przysięgę złożoną ojcu aż do dziś tak zachowałem”,
   - motto podkreśla ideę walki, której wierny do końca pozostał Bem,
   - Bem jest cieniem, ponieważ nie żyje,
   - cień to też archimimus, który ma przypominać o ideach Bema,
   - odjeżdża na koniu – rwie się do działania,
   - wykorzystano zabieg monumentalizacji,
   - blask pochodni, które trzymają ludzie znajduje się w okolicach kolan jeźdźca, co oznacza, że jest on potężny,
   - wprowadzono dzidy, flagi,
   - pojawia się miecz, tarcza, choć Bem nie był rycerzem średniowiecznym – był żołnierzem XIX-wiecznym,
   - Norwid zastosował archaizację, co ma służyć podkreśleniu wielkości i zasług Bema,
   - wizja pogrzebu ma charakter uniwersalny, bo odnosi się do wielu stylów,
   - Bem jest wykreowany na przewodnika ludności,
   - towarzyszą mu pachołkowie, którzy niosą pochodnie i dzidy,
   - pionowe dzidy i sztandary wskazują na to, że Bem poświęcił swe życie wartościom duchowym,
   - w pochodzi szły płaczki żałobne, które niosły wonne snopy (słowiańska Polska, symbolizuje to przemijalność), konchy, do których zbierają łzy (symbolizuje to wielkość poniesionej straty, trzeba było zebrać dużo łez, by odciążyć duszę zmarłego),
   - żałobnice podkreślają to, ze osoba zmarła należy do zasłużonych,
   - w 3 pierwszych częściach podmiot liryczny obserwował kondukt z bliska, natomiast w 4 części – z perspektywy i tracił go z oczu (o czym świadczy też akustyka),
   - podmiot liryczny widzi kondukt w dzień i w nocy,
   - część 5. i 6. dotyczy korowodu, który idzie w przyszłość,
   - część 5. rozpoczyna się powtórzeniem, a więc kondukt przekracza granicę czasu, a zmarły nie trafia do grobu ani do czarnych czeluści; co jest możliwe dzięki włóczni Bema, na której się wesprą,
   - idea Bema będzie wieczna – stanie się wzorem dla przyszłych pokoleń,
   - utwór kończy się powtórzeniem, co świadczy o tym, że idea Bema (czyli walka o wolność) będzie kontynuowana przez przyszłe pokolenia.

Temat: Motyw pielgrzyma w poezji Norwida. 31.03.2014r.

1. Motyw pielgrzyma występuje w romantyzmie często (np. „Kordian” - w akcie II, „Ustęp” w „Dziadach III”).

2. Interpretacja utworu „Pielgrzym”:
   - podmiot liryczny wypowiada się w 1 os. l. poj.,
   - mówi o swoim wyborze wartości i drogi życiowej,
   - ludzkie życie jest wiecznym wędrowaniem,
   - jest to wędrówka do nieba, do Boga,
   - niebo to „stanów stan”,
   - Bóg panuje nad wszystkim,
   - człowiek jednocześnie wędruje po ziemi i ku niebu,
   - pielgrzym nie jest przywiązany do jednego miejsca, wartości materialnych i ziemskich,
   - prowadzi tułacze życie,
   - płaskie domy symbolizują życie na ziemi, które jest chwilowe, nic nie warte,
   - celem życia człowieka jest niebo,
   - podmiot liryczny jest religijny; żyje wartościami duchowymi,
   - zastosowano neologizm (stworzenie przez poetę nowego wyrazu) - „dopokąd” (dokąd+dopóki) – powoduje kondensację treści; oznacza on, że pielgrzymka odbywa się wszędzie i na zawsze,
   - kiedy skończy się pielgrzymka ziemska, rozpocznie się duchowa.

3. Interpretacja „Fatum”:
   * pojęcie „fatum” wywodzi się ze starożytnej Grecji i oznacza los obwieszczony ludziom przez Boga, od którego nie można było uciec,
   
   * „Fatum” według Norwida:
   a) teza:
   - można uciec od złego losu,
   - człowiek nie jest zdeterminowany fatum,
   
   b) argumenty:
   - fatum to zwierzę, które próbuje nas zniewolić, byśmy postępowali według jego rozkazów,
   - zwierzę to jest dzikie, nieprzewidywalne,
   - zastosowano animizację,
   - nieszczęście wyzywa człowieka na pojedynek, patrzy mu prosto w oczy i czeka na reakcję,
   - nieszczęście czeka, czy człowiek ucieknie – wykaże się tchórzostwem,
   - człowiek odwzajemnił wzrok i podjął walkę,
   - przyjął postawę waleczną,
   - nieszczęście zniknęło,
   - człowiek musi przeciwstawić się złu i w taki sposób może je pokonać.

4. Interpretacja utworu „Larwa”:
   - cywilizacja przedstawiona w utworze ma wydźwięk negatywny,
   - dla ludzi ważne są tylko pieniądze,
   - nie umieją walczyć o swoje dobro w inny sposób niż przemocą,
   - dla ludzi liczą się tylko dobra materialne,
   - modlitwa i Bóg kiedyś były ważne, a teraz nie mają większego znaczenia,
   - podmiot liryczny charakteryzuje społeczeństwo Londynu,
   - ludzie są inni niż się wydają – udają kogoś innego,
   - udają, że wierzą w Boga,
   - odrzucają wartości religijne, duchowe, które zostają zbezczeszczone,
   - ludzie są dwulicowi,
   - Londyn zostaje ukazany jako miasto grzechu, ulegające zepsuciu,
   - ludzie nie jednoczą się, są dla siebie obcy,
   - ludzie odrzucają wartości duchowe na rzecz materialnych,
   - zatracają się, tracą rozum,
   - utwór ma charakter uniwersalny, ponadnarodowy,
   - ludzkość tworzy historię wojen – przelewu krwi,
   - społeczeństwo nie ma żadnego ważnego celu,
   - ludzie nie doceniają czynów swych przodków, drwią z nich,
   - teraźniejszość przynosi coraz więcej problemów materialnych,
   - tytuł „Larwa” jest wieloznaczny – dawniej słowo to oznaczało maskę odrażającą twarz,
   - obecny jest motyw świata teatru,
   - społeczeństwo zakłada odrażającą maskę, ukrywa się,
   - tytuł jest cechą współczesnego społeczeństwa,
   - wielkie miasto niszczy w ludziach wartości duchowe (degraduje je).