Nauki o zachowaniu:

-psychologia- aspekty osobowościowe jednostki

-socjologia- aspekty społeczne (kontekst, w którym jednostka działa- środowisko, system normatywny, wartości kulturowe)

Psychologia i socjologia:

-ogólna- wypracowuje warsztat badawczy, metodologiczny, koncentruje się na funkcjach poznawczych

-szczegółowa- funkcje praktyczne, socjotechniczne; zastosowanie wyników badań do rozwiązań praktycznych, szerzenie wiedzy

KONCEPCJE

Kartezjusz- racjonalizm

-podstawowym źródłem poznania jest umysł

-charakterystyka człowieka jako maszyny- wszystko może być przedmiotem badań

- założenie, że do końca nie wiemy co poznajemy

-dwoista natura człowieka: ciało i umysł (nierozłączna jedność)

-człowiek z natury rodzi się gotowy, decyduje o swoim rozwoju, ma z góry nadane cechy

John Locke- empiryzm

-idee myślowe z doświadczeniami zmysłowymi

-podstawa rozwoju umysłowego to zmysły i spostrzeżenia- świat jest oparty na doświadczeniach zmysłowych

-rozwój umysłowy podczas interakcji ze środowiskiem

-cechy ludzkie wynikają z doświadczeń

Wilchelm Wundt- strukturalizm

-socjologia jako dyscyplina naukowa

-laboratoria- badanie form świadomości i myślenia

-stany świadomości złożone z pewnych elementów

• Wrażenia- powiązanie człowieka ze środowiskiem zewnętrznym (słuch, wzrok, węch); efekt stymulacji narządów zmysłu; to co zewnętrzne staje się częścią świadomości

• Uczucia- związane z konkretną sytuacją np.: strach, miłość

• Wyobrażenia- doświadczenia nie mające swojej reprezentacji w obiektywnej rzeczywistości

Te trzy klasy elementów łączą się w każdym doświadczeniu przez umysł

William James- funkcjonalizm

-założenia związane z teorią Darwina

• Selekcja naturalna

• Przekazywanie cech, które umożliwiły przetrwanie

• Mutacje-> lepsze gatunki

- świadomość- mechanizm umożliwiający dostosowanie zachowań do środowiska; jest to warunek przetrwania (narzędzie korzystnej adaptacji do środowiska)

-to co okazuje się być korzystne (przystosowanie) staje się nawykiem, który stabilizuje życie jednostki i społeczeństwa

John Dewey- pragmatyzm

- człowiek najpełniej myśli wtedy kiedy działa

-działamy kiedy mamy problem, trudności

-rozwój myślenia- pokonywanie problemów praktycznych

-myślenie to narzędzie dzięki któremu skutecznie działamy

Ebbinghaus- asocjacjonizm

-eksperymenty dotyczące procesów zapamiętywania

-uczenie się nowych rzeczy- tworzenie skojarzeń wewnątrz materiałów

John Watson- behawioryzm

Przedst.- Pawlow, Watson, Skinner

Przedmiot- zachowanie

Metoda- obiektywna obserwacje, eksperyment

To co dzieje sie w psychice czlowieka jeste dla badacza nieosiagalne.

Pojecia:

-teoria uczenia sie

-bodziec- reakcja

-odruchy warunkowe

-warunkowanie

-wzmocnienie-(kary, nagrody)

• człowiek żeby przetrwać musi się uczyć

• zwierzęta w przeciwieństwie do nas mają instynkt- reakcja na bodźce

• uczenie się to ustanawianie związków między bodźcem a reakcją

• wzmocnienie pozytywne- wywołanie stanu przyjemnego przy pozytywnym zachowaniu (niepojawienie się kary)

• wzmocnienie negatywne- pojawienie się kary

• teoria uczenia instrumentalnego

Zygmund Freud- psychoanaliza (psychologia głębi)

Osobowość= EGO (jaźń, świadomość) + ID (podświadomość, struktury nieświadome, popędy) + SUPEREGO (nadjaźń- nadświadomość, uwewnętrznione normy moralne)

EGO rozwiązywanie konfliktów między ID i SUPEREGO

-stłumienie- motywy popędowe zbyt sprzeczne z normami zostają zepchnięte do podświadomości

-sublimacja- zaspokojenie popędu w sferze która nie jest zakazana

SUPEREGO -> EGO <- ID

ID:

-nie rozroznia wyobrazenia od realnosci(potrzebne jest ego)

-element biologiczny

-system pierwotny (wrodzony, dzieziczony)

-wazne procesy: czynniki odruchowe (kichanie) procesy pierwotne

-cel- redukcja napiecia(nadmiar energii) przyjemnosc

EGO:

-element psychiczny

-wazne procesy – przeobraza wyobrazenia w spostrzezenia, kontroluje funkcje poznawcze i intelektualne, decyduje o przystapieniu do dzialania

-cel: osiagania przyjemnosci w realnym swiecia

-zasada rzeczywistosci, procesy wtorne

SUPEREGO:

-element spoleczny

-instsncja moralna, sumienie, arbiter wewn.

-cel: doskonalosc moralna

-wazny proces: introspekcja (przyswajania norm i wartosci przekazywanych przez rodzicow)

Popedy – to okreslona ilosc energii psychicznej, jej reprezentanta sa pragnienia.

Poped zycia – LIBIDO, poped smierci – AGRESJA

Koncepcja Maslowa

-ludzie mają potrzeby, które powinny być zaspokajane aby dobrze funkcjonować

-piramida potrzeb(potrzeby czlowieka i w jakich stopniach powinny byc realizowane)

-potrzeby wyższe ujawniają się dopiero po zaspokojeniu podstawowych (biologiczne- społeczne- kulturowe)

7-potrzeba samorealizacji

6-potrzeby estetyczne

5-potrzeby poznawcze

4-potrzeby uznania i szacunku

3-milosci i przynaleznosci

2-bezpieczenstwa

1-organiczne i fizjologiczne

Socjologiczna koncepcja osobowości

-mamy wpływ na to jak funkcjonuje społeczeństwo

-społeczeństwo funkcjonuje przez kulturę

-społeczeństwo i kultura mają wpływ na jednostkę

• część biogenna- struktura anatomiczna, procesy fizjologiczne (dziedziczone)

• część psychogenna- predyspozycje psychiczne takie jak temperament, wyobraźnia, pamięć, inteligencja, wola (wrodzone)

• część socjogenna- wartości i normy(koncepcje na temat tego jak osiągnąć wartość) które zostały przyswojone

-jaźń subiektywna- nasze wyobrażenia o nas samych, tożsamość

-jaźń odzwierciedlona- wyobrażenia o sobie samym na podstawie tego co sądzimy że inni o nas myślą

Wartości i normy funkcjonujące w układach społecznych:

1.System wartości podstawowych

-przyswajane we wczesnym okresie życia, w rodzinie w ramach socjalizacji pierwotnej

-przyswajane w taki sposób że są trwałymi elementami osobowości

-organizują nam strukturę emocjonalną, odczuwam je jako własne wartości

-mają bardzo duży wpływ na sposób postrzegania tego co nas otacza

-stanowią głęboką część naszej osobowości

2. Kulturowy wzorzec osobowości- koncepcja tego jakim człowiekiem powinno się być aby cieszyć się społecznym uznaniem

3. Role społeczne- łącznik między jednostką a społeczeństwem

• określa jakie są oczekiwania społeczeństwa do jednostki pełniącej określoną rolę (obowiązki, zadania, cele)

• określa czego jednostka pełniąca rolę może oczekiwać od społeczeństwa

Rola- wycinek naszej osobowości, określa sposób w jaki definiujemy sytuację

Dystans do roli- rola zakłada minimum identyfikacji ale też zachowanie dystansu, możliwość pełnienia innych ról

Osobowość zewnątrz sterowna- jej działania podporządkowane są środowisku zewnętrznemu

Osobowość wewnątrzsterowna- trzyma się swoich zasad i wartości

Społeczeństwo- zorganizowany system działań ludzkich

System społeczny- system zorganizowanych ról

Stres

1)jako bodziec (stresor)- sytuacje wystepujace w naszym otoczeniu majace zdolnosc do wywolywania napiecia i silnych emocji

2)jako reakcja – zarowno fizjologiczna jak i psychologiczna bedaca odpowiedzia na dzialanie stresorow

3)jako proces lub transakcja- relacja miedzy jednostka a otoczeniem

Fazy stresu:

• alarmowa

• obrony

• wyczerpania

Typy reakcji na stres:

-Dystres – negatywna reakcja organizmu na dzialanie stresora(wplye szkodliwy)

-Eustres- stres mobilizujacy pozytywnie do dzialania (wplyw pozytywny)

-Neustres- dla jednej osoby neutralny, ale dla innej moze byc Eu lub Dys.

ZASOBY- wszystkie srodki, ktore chronia nas przed doznawaniem stresu i pomagaja nam w radzeniu sobie ze stresem.

-materialne

-fizyczne i interpersonalne

-informacyjne i edukacyjne

-wsparcie społeczne

• model efektu głównego- sieć wsparcia społecznego, pozytywny wpływ na dobrostan

• model buforowy- aspekty które mają chronić przed negatywnymi skutkami stresu w określonej sytuacji np. dowartościowanie

RAPORT LALONDA 78r.

Grupy czynnikow ksztaltujace „pole zdrowia czlowieka”

-czynniki biologiczne- 10-15%

-srodowisko zewnetrzne 25-35%

-styl życia 50%

-ochrona zdrowia 10-20%

Elementy zdrowego stylu zycia:

-odpowiednie odzywianie

-Aktywnosc fizyczna

-jakosc i ilosc snu

-ograniczanie uzywek

-radzenie sobie ze stresem

-profilaktyka zdrowotna

-zachowania seksualne

ZDROWIE- pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby

• definicja całościowa obejmująca sfere fizyczną i psychiczną

Choroba

Wielowymiarowa koncepcja zdrowia

1.stan fizyczny:

-ograniczenia w stanie fizycznym wskazniki- samodzielnosc w poruszaniu, jedzeniu

-wydolnosc fizyczna

-il. Dni spedzonych w lozku

-samopoczucie fizyczne wskazniki: subiektywna ocena stanu fizycznego, kondycji

2. stan umyslowy:

-odczuwanie niepokoju, depresja wskazniki- bycie nieszczesliwym, zdenerwowanym

-psychologiczny dobrostan wsk- poczucie szczescia, satysfskcji z zycia, zadowolenia

-panowanie nad zachowaniem i st. Emocjonalnymi wsk- wystepowanie nieadekwatnych reakcji

3. zdrowie spoleczne

-zakres spolecznych interakcji wsk- liczba przyjaciol, czestosc spotkan z nimi

-wiez spoleczna wsk- umiejetnosc budowania dlugotrwalych zwiazkow, jakosc kontaktow

-pelnienie rol spolecznych wsk- brak ograniczen w pelnej realizacji rol spolecznych, skutecznosc w laczeniu roznych obowiazkow.

Promocja zdrowia- stwarzanie warunków umożliwiających kontrolę nad zdrowiem i budowanie jego potencjału

CHOROBA

Teoria socjologiczna- Teoria Parsonsa- niezdolność do pełnienia ról społecznych

Choroby= dewiacje

Pierwotne- niezauważone, nie mają żadnych konsekwencji społecznych

Wtórne- zdrowy człowiek zdefiniowany przez społeczeństwo jako chory

Grupy chorób:

1. bezpośrednie podłoże społeczne, istotnym czynnikiem jest stres np. nerwice, wrzody, ch układu krążenia

2. pośrednie podłoże społeczne, bezpośrednim czynnikiem jest czynnik biologiczny, ale to że ma miejsce wiąże się z uwarunkowaniami społecznymi AIDS

3. choroby społeczne np. alkoholizm, narkomania

TYPY INDYWIDUALNEGO PRZYSTOSOWANIA DO SYTUACJI SPOŁECZNEJ

Typ przystosowania	Cele (wartości)	Sposoby (normy)
Konformizm (klasa wyższa wyższa i średnia, średnia wyższa)	+	+
Innowacja	+	-
Rytualizm (klasa średnia niższa)	-	+
Wycofanie	-	-
Bunt	+/-	+/-