Filozofia wykład
Etyka Arystotelesa
Myśl hellenistyczna
Pytamy o cele do dobra ( nie każdy cel jest dobry). Dążenie do celu jest czymś dobrym dla osobnika, który do tego dąży ( subiektywne). Dąży do celu, który jest dobry, ale tylko dla niego.
Dla Platona dobro najwyższe jest tym, co dąży do mądrości. Czyni zło ten, który nie ma wiedzy o dobru.
Idiota ( idiotes) – Za idiotów uważano ludzi, którzy dążyli tylko do własnego dobra
Jedne dobra służą innym dobrom, a te drugie to takie, które najwyższe i ostateczne.
Arystoteles pyta, co może być dla człowiekiem celem ostatecznym ( jak coś mamy to już nie chcemy nic innego). Jest to szczęście, bo człowiek chce być szczęśliwy dla samego szczęścia.
Co to jest szczęście, czemu służy i jak do niego dążyć?
-Jest to praktykowanie cnót, znalezienie złotego środka.
Arystoteles analizuje, czym jest szczęście. Pyta się czy jest to owa przyjemność, mądrość, czy można być przypadkiem szczęśliwym, czy się do tego szczęścia dąży.
*Tatarkiewicz w książce „szczęście” analizuje czy w którymś momencie życia człowiek może stwierdzić, że jest szczęśliwy. Czy paradoksalnie nie jest tak, że można powiedzieć, że życie nasze jest szczęśliwe, kiedy może one się wkrótce skończyć.
Czy można być szczęśliwym? Czy trzeba doznawać czegoś pozytywnego, aby być szczęśliwym? Czy można być szczęśliwym nie wiedząc o tym?
Przez szczęście rozumiemy to, co jest ponad, czego nie mamy. Filozofowie hellenistyczni próbowali odpowiadać na te wszystkie pytania.
Czasy hellenistyczne
-Czasy hellenistyczne to czasy, kiedy następuje pewien rozpad ( państwa i miasta). Struktura polis się rozpada Nie pytają już tu, czym jest szczęście jako obywatela tylko jako samego człowieka. Nie ma już tu związku z polityką.
- To są czasy po zmianie, która nastąpiła po podbojach Aleksandra Macedońskiego ( IV w. p.n.e.). Po drodze poznała wiele różnych kultur różniących się od jego własnej, greckiej kultury.
Zastanawiano się jak w tym nowym świecie, rozbitym odpowiedzieć na pytanie czym jest szczęście. Odpowiadają na to pytanie myśliciele ze szkół hellenistycznych:
Stoicyzm 2. Epikureizm 3. Sceptycyzm
Szkoły hellenistyczne zajmowały się naukami z zakresu fizyki, logiki i etyki
Epikureizm
Założycielem epikureizmu był Epikur z Samos. Przybył do Aten i założył szkołę, gdzie miał swoich uczniów. Pytanie z dziedziny etyki brzmi „ Co to jest szczęście i jak do niego dążyć?”
Filozofowanie jest wartością naczelną, jest drogą do szczęścia. Aby być szczęśliwym trzeba filozofować, myśleć. Nie można być szczęśliwym przez przypadek. Nie można być szczęśliwym nie podejmując refleksji czym jest szczęście. Nasze szczęście nie zależy od Bogów. Epikur mówił, że Bogowie istnieją, ale nie zajmują się szczęściem ludzkim. Człowiek sądził, że będąc pobożnym Bogowie będą mu przychylni i będzie szczęśliwy – Epikur mówi, że to za mało i wynika z ludzkiej pychy. „Poznasz człowieka po czynach jego” Nikt nas nie zwolni z obowiązków o dbanie i odpowiadanie za własne czyny. Zwalnia nas to z myślenia fatalistycznego typu: „Bóg mnie nie lubi”. Człowiek ma brać własne życie w własne ręce.
- Strach przed śmiercią blokuje nasze szczęście. Pogódźmy się z tym co nieuchronne. Posiadamy życie, które kiedyś się kończy, więc trzeba je wykorzystać jak najlepiej, ponieważ posiadamy tylko jedną szansę. Nie bojąc się śmierci lepiej doceniamy życie śmiertelne. Kiedy umieramy tracimy czucie, więc nie należy bać się bólu. Przez całe życie trzeba o siebie dbać.
Sztuka życia – należy nauczyć się żyć. Istnieją pewne wskazówki, zalecenia, które pomogą do tego dążyć.
Dla Epikura najważniejszym pytaniem jest „jak żyć?”. Człowiek boi się, że nie osiągnie szczęścia. Epikur mówi, że każdy może je osiągnąć. Trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie czym jest owo szczęście. Filozof mówił, że jest to przyjemność, ale każda nieprzyjemność jest nieszczęściem, ale nie każde należy omijać oraz każda przyjemność jest szczęściem, ale niektóre przyjemności należy omijać.
Hedonizm głosił, że przyjemność jest najwyższą wartością. Epikur częściowo się z tym zgadzał, ale rozróżniał przyjemności cielesne od duchowych ( w przeciwieństwie do hedonizmu, gdzie przyjemność była głownia czerpana cieleśnie). Epikur mówił, że Przyjemności duchowe są o wiele bardziej trwałe. Przyjemności cielesne są krótkotrwałe, powierzchowne. Według Epikura samo życie ( bez dodatkowych przyjemności i przykrości) jest przyjemnością, ale ludzie tego nie wiedzą, bo są do niego tak przyzwyczajeni.
-Należy nauczyć się eliminować źródła cierpienia ( istnieją dwa: niewiedza i niezaspokojone potrzeby).
Niewiedze eliminować można wiedzą – im człowiek ma większą wiedzę tym łatwiej może unikać źródeł cierpienia.
Niezaspokojone potrzeby- na część ich mamy wpływ, na drugą nie. Niektórych możliwość realizacji jest większa, niektórych mniejsza. Mówił, że człowiek musi nauczyć się racjonalnie eliminować własne potrzeb.
Wykład 25.03.14r. Stoicyzm
Stoicyzm ( gr. Stoa – polityka; miejsce spotkań). Założycielem szkoły był Zenon z Kition, Hryzyp ( grecki stoik zajmujący się logiką).
Stoicyzm rozwijał się również w cesarstwie rzymskim ( Cyceron, Marek Aureliusz, Syneka).
Stoicy są przekonani, że cała rzeczywistość jest uporządkowana.
Dwa sposoby odnoszenia się do rzeczywistości:
Zmieniać rzeczywistość ze względu na standardy danej osoby. Projektujemy nasze życie ( według stoików jest to niemożliwe)
Rozpoznawszy strukturę zmieniamy siebie ( mamy wpływ tylko na siebie)
Aby żyć zgodnie z naturą trzeba ją poznać - prawa którym ona podlega. Aby żyć zgodnie z naturą trzeba żyć zgodnie z rozumiem ( ponieważ rzeczywistość jest rozumna)
PNEUMA (gr. pneuma - tchnienie) - pewna siła, która przenika całą rzeczywistość, również człowieka. U ludzi napięcie pneumy jest największe, dlatego mają największą możliwość poznania rzeczywistości.
Ideał osobowy stoików to mędrzec. Nie ma stanów pośrednich, albo jest się „idiotą”, albo mędrcem. Mędrzec właściwie umie panować nad swoimi emocjami w sposób rozumny.
Zdaniem stoików właściwy stosunek do śmierci polega na tym, aby przyjąć ten fakt jako coś naturalnego i koniecznego. Każdy kiedyś umrze i należy się z tym pogodzić. Pogodzenie się ze śmiercią to dostosowanie się do natury. Pamiętać o śmierci to zadawać sobie pytanie „ co z życiem?”
Zdaniem stoików rzeczy dzielą się konieczne (z tym należy się pogodzić) i niekonieczne
Czas jest naszym przeciwnikiem, rozumność jest naszym sprzymierzeńcem, a głupiec nie może być szczęśliwy
ATARAXIA(łac. Wewnętrzny spokój) - stoicki spokój jest spokojem człowieka, który panuje nad swoimi emocjami. Uznaje to co konieczne. Pogodzenie z odwiecznymi prawami rzeczywistości czuli np. ze śmiercią
problem wynika z tego, że ludzie mylą rzeczy konieczne od przypadkowych.
Istotą szczęścia jest atraxia ( wewnętrzny spokój)
SCEPTYCYZM
Sceptycyzm źródłowo jest stanowiskiem antydogmatycznym.
DOGMATYZM-stanowisko głoszące coś ostatecznie rozstrzygającego. Można być pozytywnym dogmatykiem-czyli takim, który wie, że wie; oraz negatywnym czyli takim, który wie, że wiedza jest niemożliwa. Dogmatyzm przyjmuje pewne koncepcje, twierdzenia itp. Nie poddając ich krytyce i dyskusji. Często hamuje postęp w wielu dziedzinach.
-Sceptyk „Nie wie” dlatego bada. Można nazywać ich „filozofami w drodze”.
-Sceptycy uważali dogmatyzm za rodzaj choroby ( uważali, że trzeba być wstrzemięźliwym w ostatecznych sądach)
-formułowanie sądów ostatecznych jest niebezpieczne i niepewne (patrz: nauka-fizyka)
Pyrron z Elidy był założycielem tej szkoły. Nie spisywał swoich nauk tj. Sokrates. Jego mądrości spisywał jego uczeń Tymon z Fliuntu. Pyrron brał udział w wyprawie Aleksandra Macedońskiego do Indii co pozwoliło mu poznać inne kultury.
Według Pyrrona z Elidy tym co hamuje szczęście człowieka jest właśnie dogmatyzm. Szczęście jest powiązane z brakiem wiedzy ostatecznej.
Filozof pytał czy można być szczęśliwym będąc w drodze, nie będąc czegoś pewnym? Według nie niego można być, a bycie dogmatykiem jest powodem nieszczęścia ludzkiego.
ATARAXIA jest u nich bardzo ważna, ale jest powiązana z brakiem pewnej wiedzy.
Stanowiska sceptyczne związane było z kolejną kategorią epoché ( zawieszenie sądu) nie orzekanie ostateczne.
Akademia Platońska stała się sceptyczna ( Ainezydemos był z Akademii Platońskiej i jawnie przyznawał się do sceptycyzmu tj. Sekstus Empiryk, Karneades)
Ainezydemos mówił, że sceptyk nie twierdzi stanowczo. Może coś uważać, ale nie zakłada, że jest to jedyna możliwość.
Probabilizm- teoria prawdopodobieństwa
Epoché (z greckiego - wstrzymanie), termin filozoficzny używany od starożytności. Wprowadzony przez sceptyków, oznaczał powstrzymanie się od wydawania sądów na pewien, szerzej zaś: na jakikolwiek temat. Postawa taka stanowiła reakcję na wielość poglądów i systemów filozoficznych, a także wyraz przekonania, że wszelka wiedza może być tylko prawdopodobna.
!!Jak leczyć dogmatyzm?
8.04.14r. Św. Augustyn
Św. Augustyn średniowieczny, chrześcijański filozof
Manicheizm- walka dobra ze złem, przeciwstawnych sił
Św. Augustyn dopiero został ochrzczony jako dorosły człowiek w wieku 33 lat.
Św. Augustyn jest wychowany na filozofii neoplatońskiej. Chciał stworzyć nową koncepcję chrześcijaństwa za pomocą pojęć platońskich. Przyjmuje podstawowe stwierdzenia platoniczne: przewaga duszy nad ciałem ( człowiek jak coś w rodzaju opakowania)
Koncepcja poznania u Augustyna - nie można poznać Boga wolą rozumową, ale można poprzez iluminację, czyli oświecenie przez łaskę bożą.
Iluminacja- oświecenie
Na pytanie „skąd zło”- „Unde malum?”św. Augustyn mówi:
Bóg jest dobrem i stworzył świat na swoje podobieństwo, więc wszystko powinno być dobre. Zatem skąd wzięło się zło? Augustyn mówi, że Bóg jest dobry i stworzył wszystko na swój obraz i podobieństwo, więc człowiek też jest dobry, ale Bóg dał mu wolną wolę(która też jest dobra) i dzięki niej może odwracać się od swojego stwórcy. Bóg dał ludziom wolną wolę, ponieważ stworzył ludzi z miłości i nie mógł odebrać człowiekowi wolnej woli na stracie czyniąc go tym samym nieszczęśliwym. Człowiek mając wolną wolę może wybierać drogę zła, więc zło nie jest efektem Boga. Nie ma odpowiedzialności bez wolności, czyli gdyby człowiek był całkowicie zniewolony nie mógłby odpowiadać za swoje czyny.
Prywacyjna koncepcja zła – zło jest brakiem dobra
Św. Augustyn spytał co jest warunkiem zbawienia -> jest to łaska Boża i jest niezależna od czynów człowieka.
Anzelm z Aosty
XI wiek Anzelm z Aosty napisał podręcznik dla filozofii „monologion”(samotna rozmowa o racjonalności wiary) i „prologion” (rozmowa z…)
Kwestia dowodów na istnienie Boga:
-Ontologiczny dowód na istnienie Boga „Bóg jest tym czymś ponad co nic większego nie można sobie pomyśleć”, „być w rzeczywistości jest czymś większym niż tylko w intelekcie” -> z tego wynika, że Bóg istnieje w rzeczywistości, bo wtedy zaistniałaby sprzeczność, ponieważ inaczej można by pomyśleć coś większego od Boga.
Anzelm mówi, że cechy Boga należy rozumieć absolutnie np. Bóg nie jest dobry jest dobrem lub Bóg nie jest sprawiedliwy tylko jest sprawiedliwością itp.
Anzelm miał wątpliwości co do pytania czy Bóg jest skończony czy nieskończony. Filozof był wychowany w tradycji greckiej, gdzie nieskończoność oznacza niespełnienie, czyli coś złego.
Zdaniem Anzelma Bóg stwarza świat z niczego i z wypowiedzeniem słowa ( logos)
Teoria deistyczna: Bóg stworzył świat i nie sprawuje juz nad nim opieki,
Teoria teistyczna: Bóg stworzył świat i cały czas się nim opiekuje.
Św. Tomasz z Akwinu
Św. Tomasz z Akwinu był arystotelikiem (Arystoteles: forma, materia, możność. Człowiek jest połączeniem formy i materii)
Stworzył swoją własną koncepcje Boga. Forma była aktem, materia możnością
Podział na istotę (możność) i istnienie (akt):
- W przypadku Boga istota pokrywa się z istnieniem. Nie ma w nim różnicy pomiędzy tymi dwiema kwestiami. „Jestem, który jestem” – słowa Boga, które dla św. Tomasza oznaczały połączenie pomiędzy istotą i istnieniem.
- W żadnej innej rzeczy nie ma tego połączenia co u Boga. Jest rozróżnienie na akt i możność.
Bóg twarzy świat z niczego i powołuje do istnienia.