Diagnoza dojrzałości szkolnej dziecka

Dojrzałość szkolna

Skuteczność procesu dydaktycznego uwarunkowana jest przede wszystkim poziomem dojrzałości i przygotowania dziecka do podjęcia nowej formy działalności, jaką jest nauka szkolna.

Według Szumana (1970) dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowywanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej

Wyznaczniki dojrzałości szkolnej

• Komponenty dojrzałości szkolnej, będące przedmiotem jej oceny wg J Parafiniuk- Sosińskiej to:

• - sfera fizyczna ( wzrost, waga, sprawność motoryczna, funkcje zmysłów, stan zdrowia)

• - sfera umysłowa (rozumienie symboli, orientacja w świecie, operacje myślowe)

• - sfera społeczna (poczucie obowiązku, nawiązywanie kontaktów, samopoczucie w grupie)

• - sfera emocjonalna ( kontrolowanie i kierowanie uczuciami, formy wyrażania uczuć, zmiany w nasileniu uczuć)

• - sfera wolicjonarna ( wytrwałość w pracy, celowe działania, podejmowanie inicjatyw, doprowadzenie do końca rozpoczętej pracy)

Czynniki ułatwiające przystosowanie szkolne

• - Wysoki poziom inteligencji

• - Harmonijny rozwój psychiczny

• - Równowaga procesów nerwowych

• - Stosowny do wieku poziom analizy i syntezy wzrokowej ( np. nie umie rozpoznać i narysować trójkąta, nie wiec co się do niego mówi O-l-a)

• - Lateryzacja nie wykazująca zaburzeń (strony)

• - Prawidłowy stan opiek i organizacji życia rodzinnego

• - Właściwy kierunek wychowania w rodzinie

• - Prawidłowa współpraca rodziny i szkoły

• - Oddziaływania mające na celu przyspieszenie rozwoju

Czynniki utrudniające szkolne przystosowanie

• - opóźniony rozwój inteligencji

• - dysharmonijny rozwój psychiczny

• - zaburzenie dynamiki procesów nerwowych

• - opóźniony poziom analizy i syntezy wzrokowo- słuchowej

• - zaburzenia lateryzacji

• - nieprawidłowości w dzieleniu opieki nad dzieckiem i zaburzenia organizacji życia rodzinnego

• - niewłaściwy kierunek wychowania w rodzinie

• - brak współpracy rodziny i szkoły

Wybrane narzędzia dojrzałości szkolnej

1. Test gotowości do podjęcia nauki szkolnej A. Szemińskiej.

• - Narzędzie ocenia: poziom rozwoju procesów poznawczych, sprawność ruchową, czynniki warunkujące proces czytania i pisania, rozwój społeczny i emocjonalny, wiadomości i umiejętności dziecka niezbędne w przygotowaniu do szkoły.

• - Badania przebiegają dwu etapowo: indywidualnie i grupowo

• - Zadania obejmują: rysunek na podany temat (2 postaci), rysunek według wzoru(znaki literopodobne), układanie obrazka (6 części), liczenie (do 10), opis obrazka, rozmowa kierowana (wiadomości), zagadka (3 obrazki do ułożenia), analiza słuchowa ( kończenie przez dziecko wyrazów dwu- sylabowych.

• - test powinny prowadzić 2 osoby: jedna zadaje pytania i zadania do wykonania, druga jest obserwatorem.

2. Kwestionariusz diagnozy dziecka rozpoczynającego naukę w klasie I

• - Ocena wybranych umiejętności kształtowanych w grupie dzieci sześcioletnich i rozwijanych następnie w klasie I

• - Obejmuje obszary diagnostyczne: zadaniowe, podstawowe wiadomości, lateryzację oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni, umiejętności matematyczne, czytanie, pamięć i myślenie, percepcja wzrokowa i sprawność manualna, komunikowanie się, zachowanie dziecka podczas badania, rozwój emocjonalno-społeczny, rozwój fizyczny

3. Test dojrzałości szkolnej (B Wilgocka- Okoń)

- Ocenia: myślenie operacyjne, rozwój sprawności percepcyjno- motorycznych, elementarna umiejętności matematyczne, rozumowanie.

- Składa się z trzech części: karta informacyjna o badanym dziecku, zestaw zadań, arkusz obserwacji zachowań i reakcji dziecka przy wykonywanych zadaniach

Zasady diagnozowania dojrzałości szkolnej wg E.Wysockiej

• 1. Zasada łącznego rozpoznawania rozwoju psychofizycznego dziecka i jego indywidualnych doświadczeń życiowych

• 2. Zasada rozpoznawania aktualnych osiągnięć rozwojowych i potencjalnych możliwości rozwojowych dziecka

• 3. Zasada traktowania dojrzałości szkolnej jako procesu

• 4. Zasada oceny dojrzałości szkolnej w kontekście wymagań szkolnych

• 5. Zasada wieloaspektowego i interdyscyplinarnego rozpoznania poziomu dojrzałości, doświadczeń życiowych i warunków życia dziecka

• 6. Zasada łączenia badań testowych z obserwacją zachowania i emocji towarzyszących dziecku

• 7. Zasada łączenia różnych technik diagnozy (psychometrycznych, klinicznych, społecznych)

Rozpoznanie i identyfikacja trudności w uczeniu się

• Niepowodzenia szkolne: „ Rozbieżność pomiędzy wiadomościami, umiejętnościami i nawykami faktycznie opanowanymi przez uczniów, a materiałem, jaki powinni opanować według założeń programowych w zakresie poszczególnych przedmiotów” (Kupisiewicz 1964)

• Niespecyficzne trudności w uczeniu się: „ Wszelkiego rodzaju trudności w uczeniu się, uwarunkowane różnorodnymi czynnikami, włącznie z upośledzeniem umysłowym, schorzeniami neurologicznymi, uszkodzeniami mózgu, uszkodzeniami narządu zmysłu i ruchu, a także zaburzeniami emocjonalnymi (Bogdanowicz 1996)

• Specyficzne trudności w uczeniu się: „ Ma znacznie szerszy zakres i oznacza trudności w uczeniu się w takich zakresach jak: czytanie(dysleksja), pisanie (dysortografia), technika pisania i kaligrafii (dysgrafia), liczenie (dyskalkulia), muzyka (dysmuzja). Oznacza to, że występują one także u dzieci inteligentnych , które mają normalne, a nawet wybitne możliwości uczenia się, z wyjątkiem tych wąsko zakresowych” (Bogdanowicz 1994)

Klasyfikacja trudności w uczeniu się

Trudności w czytaniu i pisaniu i ich rozpoznawanie w warunkach szkolnych

Dysleksja: „ Jedna z wielu trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowany konstytucjonalnie. Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego. Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych. Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej, często prócz trudności w czytaniu , dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu umiejętności pisania i poprawnej pisowni” (Bogdanowicz 1999)

Klasyfikacja ICD- 10

Specyficzne zaburzenia czytania i pisania są rozpoznawane w sytuacji:

• - wyraźnej dysproporcji wyniku testu czytania i pisania w porównaniu z ilorazem inteligencji oraz wieku kalendarzowego dziecka

• - braku deficytu wzroku, słuchu czy zaburzeń neurologicznych

• - posiadania przez dziecko typowych doświadczeń edukacyjnych i braku zaniedbań edukacyjnych

• - co najmniej przeciętnego poziomu rozwoju intelektualnego

• - występowania trudności w opanowaniu poprawnej pisowni od początku uczenia się

Klasyfikacja DSM- IV

Specyficzne zaburzenia czytania i pisania są rozpoznawane w sytuacji:

- poziom czytania i pisania istotnie poniżej wieku chronologicznego i umiejętności intelektualnych dziecka

- wpływ zaburzeń czytania na funkcjonowanie dziecka i jego codzienną aktywność

- trudności nie są bezpośrednio wywołane wadami narządów zmysłu

- Zaburzenia w pisaniu znacząco i niekorzystnie wpływają na osiągnięcia szkolne dzieci