AAA 1.POJĘCIE I ISTOTA GLOBALIZACJI.
Globalizacja – poł. Lat 80 XXw, przeobrażenia w gospodarce światowej będące wynikiem liberalizacji stosunków gospodarczych.
- zespół procesów prowadzący do zunifikowania różnych sfer, znoszenie barier światowych
Globalizacja – proces coraz bliższego, realnego scalania gospodarek narodowych, przejawiającego się w dynamicznym wzroście obrotów handlowych, międzynarodowych, przepływów kapitałowych i usługowych, będący efektem wzrastającej tendencji do traktowania – przez coraz większą liczbę przedsiębiorstw – całego świata jako rynku zbytu
Globalizacja – wielopłaszczyznowe przyspieszenie przemian w życiu politycznym, gosp. , kult., ekon., przestrzeń życia publicznego. Wyznacznikiem jest postęp naukowo-techniczny. „Globalizacja” jest procesem obejmującym wszystkie sfery społeczne państwa jak i stosunków międzynarodowych. Proces glob. obejmuje swym zasięgiem instytucje międzynarodowe, stosunki między krajami w sferze politycznej i gospodarczej, zmiany gospodarek narodowych i ich polityki wewnętrznej. Warunkowanie procesów glob. następuje poprzez nałożenie się kilku zjawisk:
1.wzrostu skali, mobilności oraz integralności światowych rynków finansowych,
2.deregulacji gospodarek narodowych,
3.rewolucji technologicznej w szeroko pojętym komunikowaniu społeczeństw.
Istnieje wiele zdarzeń politycznych i gospodarczych, których efektem jest postępujący proces globalizacji. W kwestiach politycznych jest to współdziałanie międzynarodowe w sferze politycznej np. umowy międzynarodowe polityczne, traktaty, układy militarne, współdziałanie partii, polityków itd. W sferze gospodarczej przykładami mogą być rozwijające się biznesy, zdobywanie nowych rynków zbytu, poszukiwanie tańszych możliwości wytwarzania, inwestowanie międzynarodowe.
AAA 2.POLITYCZNE I GOSPODARCZE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GLOBALIZACJI.
-skok technologiczny, rewolucja w komunikacji, rozwój łączności satelitarnej i upowszechnienie się Internetu
-zmiany w strukturze społecznej i zawodowej świata – zmniejszenie ilości rolników oraz robotników w społeczeństwie, wzrost ilości prywatnych przedsiębiorstw
-transformacja gospodarczo – ustrojowa, demokratyzacja, liberalizacja gospodarek
-internacjonalizacja gospodarki – wzrost międzynarodowej wymiany gospodarczej i umiędzynarodowienia produkcji, zwiększanie zależności między państwami
AAA 3.CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE GLOBALIZACJI.
Postęp naukowo-techniczny:
postfordyzm, czyli elastyczna specjalizacja,
obniżanie kosztów przepływu informacji i towarów,
elastyczność technologiczna,
zwiększenie szybkości integrowania trzech procesów wytwórczych badań, produkcji i dystrybucji,
wysoka kapitałochłonność, innowacyjność, wysokie kwalifikacje kadry kierowniczej,
intensyfikacja nakładów na badania i rozwój,
technologlobalizm umiędzynarodowienie się technologii dzięki ich dyfuzji,
zróżnicowana intensywność i stosowanie wysoko zaawansowanych technologii w sektorach.
konkurencja międzynarodowa
popyt, potrzeby i umiejętność ich zaspokajania,
podaż, zwiększanie skali i zróżnicowania produktów, nowe kraje, nowi liderzy, nowe formy konkurowania na rynkach światowych,
oligopolizacja, 1012 przedsiębiorstw na świecie dominujących w danej dziedzinie dotyczy niektórych rynków światowych (np. maszyny budowlane, produkcja samolotów, komputerów osobistych, opakowań żywności,obrabiarek, półprzewodników)
konkurencja o przyciąganie filii korporacji transnarodowych
bariery wejścia na rynek tworzone przez kraje najsilniejsze ekonomicznie.
polityka państwa
deregulacja rynków finansowych i aktywizacja międzynarodowych przepływów kapitałowych euro, odejście od sztywnych kursów walutowych, instrumenty pochodne niwelujące skutki wahań kursów walutowych
wielostronna liberalizacja handlu międzynarodowego wielostronne porozumienia liberalizujące międzynarodową gospodarkę,
regionalna integracja gospodarcza.
-korzystne warunki polityczne, przemiany polityczne - upadek komunizmu sowieckiego, systemu z czasów zimnej wojny,
-tworzenie ładu instytucjonalnego w formie działalności takich organizacji jak np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Grupa Banku Światowego, w konsekwencji powstanie Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu, Światowa Organizacja Handlu,
-liberalizacja handlu międzynarodowego,
-powiększenie rynków zbytu,
-redukcja barier przepływu towarów i kapitału,
-umiędzynarodowienie przedsiębiorstw (np. Coca-Cola, McDonald’s, Kodak, Pizza Hut),
- rozwój organizacji międzynarodowych, takich jak ONZ, NATO, UE,
-jednolite normy prawne,
-działalność i rozwój instytucji pozarządowych i międzynarodowych (np. Greenpeace, Czerwony Krzyż),
-postęp naukowo-techniczny (np. rozwój Internetu, technicznych środków komunikacji, przepływ informacji, nowoczesnych środków transportu),
-ujednolicenie wzorców konsumpcji, stylów życia i technologii
AAA 4.KORZYŚCI I SZANSE WYNIKAJĄCE Z GLOBALIZACJI.
-Upowszechnianie dorobku cywilizacyjnego, poznawanie nawet tych odległych kultur
-Rozwój badań, nowych technologii
-Upowszechnienie demokracji
-Zależności między państwami sprzyjają pokojowej koegzystencji
-Kraje Trzeciego Świata mogą korzystać z pomocy humanitarnej
wzrost efektywności i konkurencji,
spadek kosztów produkcji i komunikacji,
liberalizacja i demokratyzacja systemów światowych,
możliwość przyśpieszenia wzrostu w obszarach zacofania,
zwiększona możliwość uczestniczenia w procesach światowych,
wzrost, jakości wyrobów i usług,
powstanie nowych zawodów,
stopniowe zanikanie barier we współpracy międzynarodowej,
wzrost pluralizmu na światowej scenie politycznej,
może prowadzić do rozwoju nowych form rządów oraz rozszerzenia demokracji na wszystkie państwa świata, a w rezultacie - do powstania nowego pokojowego systemu światowego,
likwiduje bariery dotyczące handlu, przepływu towarów importowanych i eksportowanych,
dzięki globalizacji nastąpił postęp w dziedzinie komunikacji (telekomunikacji, telefonii i Internetu) czyniąc komunikację między ludźmi szybką i sprawną,
proces globalizacji umożliwia integrację ludzi o różnym podłożu kulturowym.
AAA 5.KOSZTY I ZAGROŻENIA GLOBALIZACJI.
•Pogłębiająca przepaść między bogatą Północą a biednym Południem
•Obniżenie konkurencyjności gospodarki światowej (koncentracja zysków a najbogatszych państwach)
•Ogromne na znaczeniu zyskują wielkie korporacje (wywierają ogromny wpływ na społeczeństwa a nawet państwa)
•Częściowa utrata suwerenności przez państwa - świat staje się "globalną wioską", korzystne bądź niekorzystne zjawiska gospodarcze w jednym rejonie świata oddziałują na funkcjonowanie państw i przedsiębiorstw na całej kuli ziemskiej
•Zanika różnorodność kulturowa - powoduje amerykanizację kultury światowej, tzw. makdonalizację
AAA 6.PRZYCZYNY TWORZENIA UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH O CHARAKTERZE GOSPODARCZYM.
Przyczyny:
-tempo i kierunki współczesnego rozwoju gospodarczego
-postęp techniczny
-rozwój nowych gałęzi produkcji przemysłowej
-rozwój nowych potrzeb konsumpcyjnych i sposobów ich zaspokajania
Przyczynami charakterystycznymi dla Europy Zachodniej są:
-utrzymanie bądź przyspieszenie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
-wzmocnienie konkurencyjności przemysłu w tych krajach
Przyczyny integracji w krajach słabo rozwiniętych:
-ułatwienie i przyspieszenie rozwoju gospodarczego
-podejmowanie wspólnych inwestycji instruktywnych
-wspólny rynek umożliwi większą skalę produkcji
-przeciwdziałanie rozproszeniu niewielkich zasobów kapitałowych na odrębne inwestycje i niezbędny import inwestycyjny i koncentracja tych zasobów w gałęziach najbardziej efektywnych.
Rodzaje i przykłady:
-strefa wolnego handlu (AFTA, NAFTA, CEFTA, EFTA, BFTA) – kraje integrując się znoszą wszelkie ograniczenia dotyczące handlu między sobą, ale prowadzą własna politykę handlową względem krajów trzecich
-unia celna – kraje integrując się znoszą wszelkie bariery względem siebie, ujednolicają zewnętrzne taryfy celne. Stawka celna (ad walorem) – od wartości. Unia celna zakłada m.in. unifikację ceł.
-wspólny rynek (EWWiS, EUROATOM) – posiada cechy unii celnej oraz dodatkowo istnieje swoboda przepływu czynników produkcji (kapitału, ziemi, siły roboczej, towaru)
-unia gospodarcza (UE) – zawiera elementy wspólnego rynku oraz prowadzona jest wspólna polityka gospodarcza. Kraje wchodzące w skład UG dobrowolnie rezygnują ze swej suwerenności (częściowo). Ustalają wspólna politykę lub polityki.
-unia walutowa – wprowadzana jest wspólna waluta na terenie krajów zintegrowanych
-unia polityczna – jest to na razie sytuacja docelowa, bo to jest scalenie w 1 organizm, powstaje 1 rząd, itd. – układ monolityczny.
AAA 7.UE WOBEC PROCESÓW GLOBALIZACYJNYCH.
Integracja europejska jako antidotum globalizacji
1.regionalizm i globalizacja wzajemnie się wspierają w tym sensie, że regionalizm staje się często etapem w dochodzeniu do globalizacji. Wspieranie ma miejsce wtedy, gdy procesy regionalne przyczyniają się do wzmocnienia sił konkurencji wewnątrz ugrupowania i w stosunku do krajów trzecich,
2.regionalizm współczesny widziany jest przede wszystkim jako odpowiedź na globalizację, tak by lepiej dostosować się do niej i ograniczać negatywne skutki. Może przez stymulowanie rynku i konkurencji w regionie wzmocnić siły mikroekonomiczne niezbędne do podołania wyzwaniom globalizacji.
3.regionalizm i globalizacja są procesami przeciwstawnymi. Lekiem na zło globalizacji jest stworzenie na poziomie regionalnym wspólnych instytucji nadzorujących banki i rynki finansowe. Regionalizacja jest etapem prowadzącym do globalizacji, formą wzmocnienia sił wewnętrznych, by podołać wyzwaniom globalnej konkurencji, a zarazem formą ochrony przed negatywnymi zjawiskami globalizacji.
8.CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA GOSPODARKI NARODOWEJ.
Gospodarka narodowa stanowi pewnego rodzaju strukturę, w której sumuje się działalność gospodarczą przedsiębiorstw krajowych, a także tych korporacji transnarodowych, które włączyły daną gospodarkę narodową bądź jej określone działy (np. przemysł lub jego konkretne gałęzie, rolnictwo, usługi, system bankowy) w sferę swego działania. Gospodarki narodowe SA natomiast włączane do gospodarki światowej przede wszystkim poprzez działalność gospodarczą przedsiębiorstw krajowych ewentualnie także transnarodowych oraz nawiązywane przez nie międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Niezmiernie ważną rolę w systemie powiązań gospodarki narodowej z gospodarką światową odgrywa instytucja państwa. Istota państwa polega na tym, że spełnia ono określone funkcje organizacyjne i regulacyjne np. w sferze polityki, bezpieczeństwa, w sferze społecznej, gospodarczej, oddziałując w większym lub mniejszym stopniu na każda z tych sfer oraz kształtując zasady ich funkcjonowania, ich strukturę, charakter, itp. Odnosi się to naturalnie także do gospodarki narodowej i tworzących ja elementów (tzn. gałęzi gospodarki, różnego rodzaju przedsiębiorstw). Każde państwo prowadzi w tym celu określoną politykę gospodarczą (niezależnie od prowadzonej niekiedy również przez państwo bezpośredniej działalności gospodarczej). Polityka ta natomiast w zróżnicowanym stopniu – co zależy m.in. od zakresu i intensywności ingerencji państwa w gospodarkę, oddziałuje na gospodarkę narodową lub na wybrane jej działy, wpływając na ich strukturę, sposób funkcjonowania i kierunki rozwoju. Gospodarki narodowe są często nadal traktowane (mimo rosnącej roli korporacji transnarodowych) jako podstawowy podmiot gospodarki światowej.
AAA 9.PROBLEMY FINANSOWE PAŃSTW I ICH WPŁYW NA GOSPODARKĘ ŚWIATOWĄ.
Bilans płatniczy – zestawienie wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nie rezydentami (zagranicą) w danym okresie. Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy strefy euro publikuje Europejski Bank Centralny, natomiast bilans handlowy Unii Europejskiej - Eurostat.
Deficyt budżetowy – występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa
Zadłużenie wewnętrzne, finansowanie wydatków budżetu państwa ze środków pochodzących z zaciąganych przez budżet państwa zobowiązań finansowych. Mogą nimi być kredyty zaciągane w bankach komercyjnych lub w banku centralnym oraz środki finansowe pozyskiwane w drodze emisji obligacji skarbowych.
Zadłużenie zewnętrzne, które należy rozumieć jako istnienie na dany moment zobowiązań finansowych w stosunku do zagranicy, wynikających z importu kapitału w różnych formach, na przykład emisji obligacji na rynek światowy, pożyczek bankowych i rządowych, kupna towarów i usług na warunkach kredytowych.
AAA 10.ZNACZENIE MIĘDZYNARODOWYCH ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW GLOBALNYCH – MFW, BANK ŚWIATOWY, WTO, OECD.
AAA Międzynarodowy Fundusz Walutowy – zajmuje się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących. Fundusz jest stała instytucją, służącą dla konsultacji i współpracy w międzynarodowych sprawach walutowych. Jego zadania polega na popieraniu międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych, tworzeniu warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym, udzielaniu pomocy w likwidacji trudności płatniczych, wpływaniu na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych systemów płatniczych, podejmowaniu działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego, ułatwieniu ekspansji i zrównoważonego wzrostu handlu międzynarodowego, przyczynianie się przez to do popierania i utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia i dochodu realnego oraz rozwijania zasobów produkcyjnych wszystkich członków jako naczelnych zadań polityki gospodarczej.
AAA Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju(Bank światowy), siedziba Waszyngton, utworzony w lipcu 1944, jedna z agend ONZ, udziela kredytów jedynie rządom krajów członkowskich lub podmiotom gospodarczym działającym w tych krajach
CEL: ograniczanie ubóstwa na świecie poprzez pomoc najbiedniejszym krajom oraz stwarzanie odpowiednich warunków dla zrównoważonego rozwoju.
INSTYTUCJE: Międzynar. Bank Odbudowy i Rozwoju, Międzynar. Stowarzyszenie Rozwoju, Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji, Międzynar. Korporacja Finansowa, Międzynar. Centrum Porozumień i Arbitrażu
Światowa organizacja handlu (WTO) Siedziba Genewa (151 krajów, w tym Polska), rozpoczęła działalność w styczniu 1995 r. WTO posiada osobowość prawną
CEL: podnoszenie poziomu życia przez redukcja ceł i innych barier handlowych oraz eliminacja dyskryminacyjnego traktowania w handlu międzynarodowym, udzielanie pomocy krajom słabiej rozwiniętym, liberalizacja handlu produktami rolnymi i usługami
INSTYTUCJE: Konferencja Ministerialna jest najwyższym organem WTO złożony z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich
Rada Generalna to organ wykonawczy składający się z wszystkich państw członkowskich
AAA OECD-Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
Jest międzyrządową organizacją gospodarczą, powołaną do życia w 1961 r. na mocy Konwencji Paryskiej, podpisanej w 1960 r. Powstała w celu odbudowy Europy ze zniszczeń po wojnie w ramach plau Marshalla. Siedziba organizacji znajduje się w Paryżu. Głównym celem OECD jest koordynacja polityki społeczno-ekonomicznej krajów członkowskich w celu stymulowania wzrostu gospodarczego, zatrudnienia, rozwoju społecznego oraz międzynarodowego handlu i przepływów kapitałowych. W związku z tym Organizacja opracowuje wspólne zasady działania w poszczególnych dziedzinach gospodarki, które przyjmują postać zaleceń, rezolucji, deklaracji, umów, których celem jest inspirowanie rozwoju społeczno-gospodarczego, ujednolicanie zasad i koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich w wymiarze zarówno wewnętrznym, jak i międzynarodowym oraz stymulowanie i harmonizowanie wysiłków państw członkowskich na rzecz krajów rozwijających się. OECD stanowi globalne forum wymiany informacji i doświadczeń, a także ogromne centrum studiów nad poszczególnymi gospodarkami oraz ich wspólnymi powiązaniami. Jest to największe forum, na którym opracowywane i uzgadniane jest wspólne stanowisko najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata wobec wszystkich podstawowych kwestii gospodarczych i społecznych, będących następnie przedmiotem negocjacji i dyskusji globalnych, prowadzonych, np. w ramach ONZ czy WTO. Największe znaczenie mają odbywające się regularnie, średnio co półtora roku wszechstronne i skrupulatne przeglądy polityki makroekonomicznej każdego z państw członkowskich, jak również okresowa analiza sytuacji gospodarczej na świecie, zawierająca ocenę perspektyw jej rozwoju
AAA 11.PROBLEMY SUROWCOWO – ENERGETYCZNE ŚWIATA.
•Nieodnawialne zasoby surowców ulegają wyczerpaniu
•Brak substytutów
•Wzrost cen surowców
•Trudności w wydobywaniu
•Poszukiwanie alternatywnych źródeł energii
ZASOBY ENERGETYCZNE ŚWIATA:
a)węgiel kamienny: Największe rezerwy tego węgla posiadają: USA, Federacja Rosyjska, Chiny, Indie, Afryka Płd., Australia, Ukraina, Kazachstan i Polska. Znaczne rezerwy węgla kamiennego posiadają również Niemcy, jednak z uwagi na trudności i wysokie koszty jego wydobycia rezerwy te uznano jako nieodpowiadające kryteriom rezerw.
b)węgiel brunatny: Największe rezerwy węgla brunatnego posiadają: Australia, USA, Chiny, Serbia i Niemcy. Natomiast światowe zasoby tego węgla są - podobnie jak węgla kamiennego - znacznie większe. Znajdują się one w wielu krajach, zwłaszcza w USA, Republice Rosyjskiej, Pakistanie, Indiach, Niemczech i w Polsce.
c)ropa naftowa: Około 2/3 rezerw ropy naftowej posiadają: kraje Bliskiego Wschodu, Arabia Saudyjska, Iran, Irak, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Znaczące rezerwy tej ropy posiadają: Nigeria, Wenezuela, Federacja Rosyjska, Meksyk, Kazachstan, Libia, USA i Kanada. Światowe zasoby ropy naftowej są znacznie większe od rezerw, świadczą o tym odkrycia nowych złóż. Rosyjski stosunek rezerw do produkcji wynosi ok.20lat.
d)gaz ziemny: Największe rezerwy gazu ziemnego znajdują się w Federacji Rosyjskiej, stanowią one ok. 1/3 światowych rezerw tego paliwa. 17% tych rezerw posiada Iran. Pozostałe 50% to głównie rezerwy gazu w krajach Półwyspu Arabskiego, USA, Algierii, Wenezueli, Nigerii, Iraku, a w Europie w Norwegii i Holandii.
Dla rosyjskiego gazu stosunek rezerw do produkcji na dzień dzisiejszy wynosi ok. 70 lat
Analiza światowych rezerw i zasobów surowców energetycznych wskazuje, że udokumentowane
rezerwy tych surowców wystarczą światu na pokrycie potrzeb – przy obecnym zużyciu:
ropy naftowej na około 41 lat, gazu na około 64 lata i węgla na ponad 200 lat.
Natomiast według przybliżonych szacunków światowe zasoby tych surowców są wielokrotnie
większe od rezerw i wynoszą:
węgla kamiennego – ponad 740 mld t,
ropy naftowej – ok. 320 mld t,
gazu ziemnego – ok. 330 bln m3.
Ocenia się, że przy dotychczasowym tempie wzrostu ich zużycia wystarczą one światu: ropy
naftowej na około 125 lat, gazu ziemnego na około 210 lat i węgla na około 360 lat
AAA 12.PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA POLITYKI ENERGETYCZNEJ UE.
eliminację ograniczeń ilościowych w celu zapewnienia swobodnej wymiany energii, eliminację dyskryminacji pomiędzy eksporterami we Wspólnocie w zakresie zaopatrzenia i zbytu,
zasadę swobody i swobodnego przepływu usług w odniesieniu do spółek energetycznych i świadczących usługi w krajach Wspólnoty,
zasady konkurencji zapewniające jednakową płaszczyznę dla konkurencji,
harmonizację prawa, która ma zapewnić swobodny przepływ towarów i usług oraz eliminację zniekształceń konkurencji;
normalizację, stanowiącą strategiczny instrument określający integrację przemysłową i gospodarczą, która w dziedzinie energii obejmuje wytwarzanie i przesył energii elektrycznej, sektor ropy naftowej, zaopatrzenie w gaz, odnawialne źródła energii.
Z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju polityka energetyczna obejmuje trzy zasadnicze cele:
bezpieczeństwo energetyczne - zminimalizowanie ryzyka i wpływu możliwego załamania zaopatrzenia w energię na gospodarkę i społeczeństwo Unii Europejskiej,
konkurencyjne systemy energetyczne - zapewnienie niskich kosztów energii dla producentów i użytkowników z punktu widzenia konkurencji przemysłowej i realizacji szeroko pojętych celów społecznych,
ochrona środowiska przyrodniczego - zintegrowana zarówno z wytwarzaniem jak też użytkowaniem energii dla zachowania ekologicznego i geofizycznego bilansu przyrody.
Jako priorytety szczegółowe Unii Europejskiej należy wymienić:
rozwój wspólnego rynku energii,
przeciwdziałanie zmianom klimatu i rozwiązywanie innych problemów środowiskowych,
promowanie efektywnego zużycia energii,
zwiększenie konkurencyjności odnawialnych i alternatywnych źródeł energii,
odpowiednie priorytety badawcze i rozwojowe dla zagadnień energii w 6. Programie Ramowym.
AAA 13.PROBLEMY BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO POLSKI.
Obecne prognozy zużycia energii elektrycznej w Polsce mówią o średniorocznym wzroście w okresie najbliższych 1520 lat na poziomie 1%3%. Planowane inwestycje w nowe bloki energetyczne w perspektywie do 2025 r. obejmują projekty o mocy blisko 30 000 MW, a ich szacowana wartość to ok. 220 mld zł. Dominującą grupą wśród planowanych inwestycji pozostaje energia atomowa, odpowiadająca za ponad 40% wartości wszystkich projektów. Bloki na węgiel kamienny 1/3 planowanych inwestycji i stopniowo tracą udział na korzyść bloków gazowych, które stanowią obecnie ok. 12% Podczas szczytu UE w marcu 2007 r. ustalono, że do 2020 r. 20% energii elektrycznej produkowanej w UE będzie pochodzić ze źródeł odnawialnych.
Baza surowców energetycznych w Polsce to złoża: węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego. Niektóre występują w Polsce w ilościach wystarczających na zaspokojenie potrzeb energetycznych kraju, inne trzeba importować z zagranicy, gdyż polskie złoża są niewystarczające. Dzięki złożom mógł rozwinąć się przemysł wydobywczy - górnictwo i kopalnictwo i inne gałęzie przemysłu wykorzystujące surowce mineralne bądź ich półprodukty. Węgiel kamienny – jego ilość w Polsce jest największa, zasoby szacuje się na około 46 mld ton, co daje blisko 5% wszystkich zasobów węgla kamiennego na świecie, wystarczą jeszcze na około 50 lat, przy zachowaniu obecnego poziomu wydobycia złóż. Rejony wydobycia to: Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Lubelskie Zagłębie Węglowe, Wałbrzyskie Zagłębie Węglowe, Rybnicki Okręg Węglowy. Węgiel brunatny -złoża są określane na około 15 mld ton, jest wydobywany przede wszystkim na Nizinie Wielkopolskiej, w Sudetach, Pojezierzu Lubuskim i Nizinie Śląskiej. Gaz ziemny – złoża w Polsce są niewielkie, kształtują się na poziomie około 150 miliardów m3 i pokrywają zaledwie 30% zapotrzebowania na surowiec, dlatego importujemy gaz, przede wszystkim z Rosji i Ukrainy. Miejsca- Przemyśl, Jarosław, Ostrów Wielkopolski, Trzebnica, Bamówko. Ropa naftowa- złoża niewielkie, co stawia nasz kraj w niekorzystnym położeniu, gdyż zapotrzebowanie przemysłu na ten surowiec jest ogromne, stąd też importujemy go przede wszystkim z Rosji, Ukrainy. Miejsca- Karpackie Zagłębie Roponośne, rejon Wielkopolski, zagłębie Pomorskie, szelf morza Bałtyckiego
AAA 14.WSPÓŁCZESNE ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I CH MIĘDZYNARODOWY CHARAKTER.
Do najważniejszych współczesnych zagrożeń ekologicznych, z jakimi styka się społeczeństwo XXI wieku zaliczyć należy:
-klęski naturalne (susze, powodzie, trzęsienia ziemi, huragany, pożary);
-toksyczne środki przemysłowe;
-promieniotwórcze środki przemysłowe;
-stosowanie broni geofizycznej;
-wzrost populacji;
-wycinanie lasów;
-zużycie zasobów naturalnych (odnawialnych i nieodnawialnych);
-oraz głód, epidemie, migracje populacji ludzkiej i inne.
W miarę rozwoju społeczno - gospodarczego i wzrostu świadomości ekologicznej o otaczającej rzeczywistości i coraz większej znajomości zagrożeń jakie niesie ten rozwój, zagrożenia są poważnym problemem, któremu należy nadać odpowiednie znaczenie. Coraz częściej artykułowana jest ekologiczna świadomość społeczna zwiększająca bezpieczeństwo ekologiczne, rozumiane jako trwały i ciągły proces.
Działania zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa ekologicznego wymagają szczególnej koordynacji i ukierunkowania wysiłków całego społeczeństwa. Do zasadniczych problemów wymagających pilnego rozwiązania należą:
Efekt cieplarniany:
-skażenia wszechoceanu światowego;
-ochrona lasów tropikalnych;
-kwaśne deszcze;
-topnienie lodowców;
-toksyny;
-wyczerpanie zapasów ozonu atmosferycznego;
-smog fotochemiczny;
-ochrona energii;
-erozja gleby;
-problemy stale zwiększającej się populacji ludzkiej.
Obciążenie środowiska naturalnego wynika między innymi ze stale rosnącej liczby ludności, ciągłego żądania wytworzenia coraz większej ilości towarów, energii oraz potrzeby ekspansji ekonomicznej w celu zapewnienia pełnego zatrudnienia ludności. Powyższe niekorzystne zjawiska społeczne stymulują potrzebę wszechstronnego przeciwdziałania dalszej degradacji przyrody
i odtworzenia zniszczonych elementów ekosystemu.
AAA 15.PRZYCZYNY I ZNACZENIE ZMIAN KLIMATYCZNYCH W SKALI GLOBALNEJ.
-roczny obieg Ziemi wokół Słońca
-termika i zmiany przepływu wód krążących w oceanach
-ruch mas powietrza
-układ masywów górskich
-wypiętrzanie, erozja oraz zmiany w rozmieszczeniu kontynentów
-gazy cieplarniane
-aerozole atmosferyczne
-chmury i efekty pośrednie
-erupcja wulkanów
-spowalnianie prądów morskich i zmniejszenie aktywności słońca możliwe jest duże ochłodzenie klimatu
AAA 16.DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ ONZ I W UE NA RZECZ OCHRONY KLIMATU.
Działania ONZ na rzecz ochrony klimatu:
-Stanowienie dokumentów i porozumień dotyczących ochrony klimatu (m.in. Ramowa Konwencja ONZ w sprawie Zmian Klimatu, Protokół z Kioto)
-Coroczne organizowanie konferencji klimatycznych
-Kontrola emisji gazów powodujących efekt cieplarniany ( m.in. dwutlenku węgla, metanu, tlenku azotu, HFC i PFC)
-Wspieranie krajów biedniejszych w walce z globalnym ociepleniem
-Organizowanie i wspieranie studiów oraz projektów związanych z badaniem klimatu
-Propagowanie rozwoju alternatywnych źródeł pozyskiwania energii
-Obniżanie poziomu szkodliwych gazów w atmosferze przy pomocy programów masowego sadzenia lasów
-Wspieranie inwestycji chroniących środowisko w krajach najbiedniejszych i najbardziej narażonych na zmiany klimatu
AAA Działania UE na rzecz ochrony klimatu:
-rozszerzanie walki ze zmianami klimatycznymi na wszystkie kraje będące źródłem zanieczyszczeń (ponoszących wspólną, lecz zróżnicowaną odpowiedzialność) oraz na wszystkie przyczyniające się do tego sektory (wszystkie typy transportu, wycinanie lasów itd.),
-wzmacnianie innowacyjności, w tym wdrażanie i stosowanie istniejących technologii oraz rozwijanie nowych technologii (w szczególności poprzez aktywne polityki wsparcia opartych na normalnej wymianie sprzętu),
-wykorzystywanie i wzmacnianie instrumentów rynkowych (takich jak system handlu prawami do emisji wprowadzony przez UE),
-prowadzenie działań w celu dostosowania do zmian klimatu na poziomie profilaktyki i interwencji w zależności od najbardziej dotkniętych regionów i sektorów gospodarki.
-zapewnienie natychmiastowego i skutecznego wdrożenia uzgodnionych polityk w celu osiągnięcia celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 8% w porównaniu z 1990 r., jak ustalono w protokole z Kioto.
-podnoszenie świadomości obywateli w celu umożliwienia zmian w ich zachowaniu, w tym rozpoczęcie kampanii uświadamiającej ma poziomie całej UE
-nasilenie i lepsze ukierunkowanie badań, z jednej strony w celu pogłębiania wiedzy na temat zmian klimatu i ich skutków na poziomie globalnym i lokalnym oraz, z drugiej strony, w celu opracowania strategii na rzecz łagodzenia zmian klimatu cechującej się wysokim poziomem efektywności kosztowej
-wzmocnienie współpracy z państwami trzecimi po pierwsze w dziedzinie nauki i transferu technologii przyjaznych dla klimatu oraz po drugie w szczególności z krajami rozwijającymi się poprzez opracowywanie polityk rozwoju przyjaznych dla klimatu
AAA 17.PROBLEMY EKOLOGICZNE POLSKI.
- Nieprzestrzeganie przyrodniczych konwencji i porozumień międzynarodowych
-Słabe postępy we wdrażaniu sieci Natura 2000.
- Słaba pozycja ochrony przyrody w administracji państwowej
- Brak jasno wskazanej odpowiedzialności za stan przyrody
- Parki narodowe w stanie kryzysu.
- Znikome uprawnienia służb parków krajobrazowych
- Brak systemu informacji o działaniach ochronnych i ich efektach
- Niski stopień wykorzystania środków zagranicznych na ochronę przyrody
- Niedostateczne wykorzystanie stref ochrony dla niektórych gatunków
- Przestarzały system nauczania zasad ochrony przyrody
- Brak odpowiedniej informacji o sieci Natura 2000
- zanieczyszczanie powietrza przez ludzi tlenkami węgla , azotu , siarki i wieloma innymi szkodliwymi substancjami.
- zły wpływ człowieka na wodę poprzez zatruwanie zbiorników wodnych ściekami komunalnymi i przemysłowymi , wyrzucaniem śmieci do wód , środkami chemicznymi
- jednym z ważnych problemów jest również ujemny wpływ człowieka na glebę poprzez nawozy , urbanizację, wycinanie drzew , wypalanie traw , budowę autostrad , śmieci
AAA 18.POTENCJAŁ LUDNOŚCIOWY ŚWIATA, EUROPY I POLSKI. PROGNOZA PRZYSZŁEGO ŁADU LUDNOŚCIOWEGO ŚWIATA.
150 lat temu żyło na świecie niewiele ponad miliard ludzi, 50 lat temu – już 2,5 miliarda, a obecnie – 7 miliardów. Licząc od roku 2000, liczba ludności świata zwiększy się o ponad 2 miliardy, osiągając 8, 92 miliarda w 2050 roku. Do 2100 roku populacja świata wyniesie aż 10,1 miliarda.
Wyróżniono dwa podstawowe typy regionów:
a)regiony wysokorozwinięte takie jak Japonia, Ameryka Północna, Australia czy Europa.
b)regiony słabo rozwinięte obejmują Afrykę, Karaiby, Mikronezje, Polinezje oraz Kraje Latynoamerykańskie
Z regionów słabo rozwiniętych wyodrębniono 49 państw, które tworzą grupę najmniej rozwinięta.
Przyszłe społeczeństwo to społeczeństwo starzejące się. Do końca wieku średnia życia wydłuży się o 15 lat dzięki skuteczniejszemu leczeniu schorzeń wieku starczego. Wraz ze stopniowych starzeniem się społeczeństwa, nadchodzące zmiany płodności przyczynią się do spadku urodzeń. W regionach najsłabiej rozwiniętych spadkowi liczby urodzeń będzie towarzyszyć spadek liczby zgonów, przypadających na tysiąc mieszkańców. Do 2030 roku zużycie wody wzrośnie o 30%. Z kolei do 2050 roku podwoi się zapotrzebowanie na żywność. W regionach biedniejszych jeszcze bardziej zacznie doskwierać głód, między innymi przez zmiany klimatyczne, utrudniające uprawy tradycyjnych roślin.
Zwiększy się procent społeczeństwa migrującego ze wsi do aglomeracji miejskich. Bieda i przeludnienie mogą też prowadzić do konfliktów.
AAA 19.PRZYCZYNY PROBLEMÓW ŻYWNOŚCIOWYCH NA ŚWIECIE.
- eksplozję demograficzną w krajach rozwijających się,
- wolne tempo rozwoju rolnictwa,
- niesprawiedliwy podział żywności,
- błędne decyzje polityczne
- Nierównomierny przyrost ilości żywności oraz liczby ludności świata.
- Niewłaściwie prowadzona polityka socjalna państw świata.
- Postępujące zniszczenia środowiska naturalnego zmniejszające wydajność rolnictwa.
- Klęski żywiołowe, powodujące ogromne zniszczenia- pożary, susze, powodzie, szarańcze, trzęsienia ziemi, tornada, itp.
- Pustynnienie i erozja gleb.
- Niewłaściwe składowanie i przechowywanie produktów żywnościowych
- Przyczyną głodu jest np. wzrost cen żywności na całym świecie.
- Głównym powodem niedostatków żywności jest przede wszystkim zbyt gwałtowny wzrost liczby ludności w danym kraju, przy równoczesnej niewielkiej możliwości wzrostu produkcji rolniczej.
- Innym powodem jest dość często zmniejszanie powierzchni użytków rolnych, a poza tym zbyt duży wyrąb lasów, wykorzystywanie pod uprawę sawann i stepów, co skutkuje degradacją naturalnej roślinności i wzmożoną erozją gleb.
- Kolejnym zagrożeniem dla zwiększenia produkcji rolnej jest niedobór wody, który obecnie obserwuje się np. w części stanów USA, pewnych obszarach Chin, Hiszpanii i Indii.
AAA 20.CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA GLOBALIZACJĘ KULTURY I JEJ SKUTKI.
Globalizacja w wymiarze społeczno-kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa, amerykanizacji czy konsumpcjonizmie. Tożsamość narodowa ustępuje wobec identyfikacji ze społeczeństwem globalnym. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany globalizacją powrót do korzeni kultur lokalnych.
-wzory tożsamościowe ulegają rozmyciu, trudno więc o znaczący drogowskaz w życiu. Wg. F. Fukuyamy współczesna nam kultura to kultura wybujałego indywidualizmu, której cechami charakterystycznymi są:
- osłabienie norm społecznych
- osłabienie więzi rodzinnych
- osłabienie więzi narodowych
- powolny rozpad niewielkich wspólnot miejskich i terytorialnych
- wypieranie przez nową „kulturę globalną” form zastanych.
- Lokalne sposoby życia, normy i wartości, zwyczaje i obyczaje, wierzenia religijne, wzory życia rodzinnego
- homogenizacja kultury,
- komercjalizacja, uniformizacja i umasowienie kultury sprowadzają jakość produktów do najniższego wspólnego mianownika, czego rezultatem jest ‘antykultura’
-czerpanie wzorów z społeczeństw rozwiniętych.
-poruszanie się w bezgranicznej ale bardzo podobnej ofercie kulturalnej.
-zwiększoną dostępność kultury.
-mass mediów, jako element przyśpieszający uniformizację kultury
-ujednolicenie stylów życia.
Wbrew temu, czego można by oczekiwać, globalizacja sprzyja odradzaniu się lokalizmu. Jednostki preferują zakorzenienie, chcą mieć poczucie przynależności do jakiejś wspólnoty, mieć swoje miejsce na Ziemi, niż być obywatelami świata. Globalizacja ma swój awers, jak i rewers i trudno jednoznacznie określić, jakie konsekwencje niesie ona z sobą.
AAA v21.PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKU GLOBALIZACJI KULTURY.
1.zapobieganie wykluczeniom społecznym i kulturowym
2.stworzenie, umocnienie modeli, zasad i wartości narodowych
3.społeczeństwo informacyjne oparte na wiedzy i oświacie – pogłębienie świadomości.
4.ukształtowanie nowego modelu człowieka, potrafiącego kreować warunki działania.
5.wielostronna polityka państwa
AAA 22.ŹRÓDŁA DOMINACJI EKONOMICZNEJ WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE ŚWIATOWEJ.
Dominacja ujawnia się w tzw. gospodarce realnej, to znaczy w sferze produkcji, transportu i handlu, lub na rynku finansowym. W drugim przypadku istotne są rozmiary podejmowanych transakcji (walutowych, papierami wartościowymi, depozytowych, kredytowych) oraz to kto prowadzi politykę pieniężną, będąc najsilniejszym graczem. Pozostali partnerzy na światowym rynku muszą dostosować się do jego posunięć, a przynajmniej uwzględnić je, podejmując decyzje dotyczące gospodarki lokalnej. Dominacja w gospodarce światowej oznacza także określanie obowiązujących w niej reguł, to znaczy zasad skodyfikowanych i nieformalnych. Polega na zdolności oddziaływania na ewolucję rozwiązań gospodarczych i społecznych przyjętych w różnych częściach globu.
Dzisiaj Chiny są ważnym podmiotem gospodarki światowej. Współpraca ekonomiczna z nimi dobrze służy wielu krajom i stała się im niezbędna, podobnie Chiny pozostają w pewnym sensie zależne od swojego międzynarodowego otoczenia. Największym domina torem na arenie światowej nadal pozostaje USA.
AAA 23.ROLA USA W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ.
Od poł. lat 50. Stany Zjednoczone utrzymują dominującą pozycję w handlu światowym. zarówno w eksporcie, jak i imporcie. W 2005 roku wartość eksportu wynosiła 8,7% wartości światowego eksportu, natomiast wartość importu była wyższa o około 75% i stanowiła 16,3% importu światowego.
Ujemny bilans handl. występuje od pocz. lat 70. i jest spowodowany rosnącym importem surowców mineralnych i zmniejszającym się eksportem wyrobów przemysłowych. Eksportuje się gł. maszyny górnicze, budowlane, roln. i energ., komputery, ., samoloty, samochody i broń. ważną pozycję w eksporcie zajmują produkty chemiczne, , poza tym towary rolno-spożywcze., surowce mineralne, paliwa i in. artykuły przemysłowe. Import obejmuje: maszyny i środki transportu, zwłaszcza samochody osobowe, statki, komputery i in. sprzęt elektroniczny, surowce miner. i paliwa, towary rolno-spoż. oraz produkty chem., odzież, obuwie i drewno. Główni partnerzy handl: Kanada, Meksyk, Chiny, Japonia, Niemcy, W. Brytania.
Sieć transportowa Stanów Zjednoczonych jest najdłuższa w świecie. Stany Zjednoczone posiadają najgęstszą w świecie sieć połączeń lotniskowych, co sprawia, że tak naprawdę brakuje im konkurencji.
Ogromne znaczenie odgrywa również przemysł. Stany Zjednoczone posiadają i eksploatują ogromne zasoby surowców mineralnych. Największe znaczenie ma wydobycie surowców energetycznych .: ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla i uranu.