ZAGROŻENIA ZDROWOTNE DOSTRZEGANE PRZEZ STUDENTÓW

Współczesne koncepcje postrzegania zdrowia odnoszą się do paradygmatu holistyczno-funkcjonalnego, w którym dużą rolę przypisuje się świadomej i aktywnej postawie człowieka wobec własnego zdrowia i życia. Wypracowanie wewnętrznej potrzeby dążenia do poprawy i utrzymania zdrowia, podejmowania zachowań zdrowotnych to ważne zadania edukacji zdrowotnej

dr Z. Kubińska, Zakład Turystyki i Rekreacji PWSZ w Białej Podlaskiej mgr A. Pańczuk, Zakład Pielęgniarstwa PWSZ w Białej Podlaskiej PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ IM. PAPIEŻA JANA PAWŁA II W BIAŁEJ PODLASKIEJ Współczesne koncepcje postrzegania zdrowia odnoszą się do paradygmatu holistyczno-funkcjonalnego, w którym dużą rolę przypisuje się świadomej i aktywnej postawie człowieka wobec własnego zdrowia i życia. Wypracowanie wewnętrznej potrzeby dążenia do poprawy i utrzymania zdrowia, podejmowania zachowań zdrowotnych to ważne zadania edukacji zdrowotnej. Dopełnienie stanowi poznanie oddziaływania czynników zewnętrznych ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności rozpoznania tych, które są skierowane przeciw ludzkiemu zdrowiu i życiu. Szerokie zainteresowanie problematyką uwarunkowań zdrowia w różnych krajach było przyczynkiem do ujęcia tego zagadnienia z punktu widzenia czynników ryzyka zdrowotnego. W Australii uwarunkowania zagrażające zdrowiu podzielono na cztery grupy czynników ryzyka: społeczno-środowiskowe, psycho-społeczne, wynikające z zachowań osobniczych i patofizjologiczne. Coraz częściej na czoło wszystkich uwarunkowań zdrowia wysuwa się uwarunkowania społeczne. W opracowaniu Karskiego znalazło się dziesięć współzależnych aspektów społecznych uwarunkowań zdrowia: 1. potrzeby prowadzenia polityki, która pozwoli zapobiec długotrwałemu życiu ludzi w niewłaściwych warunkach społecznych i ekonomicznych 2. wpływ środowiska społecznego i psychicznego na zdrowie (długotrwały stres) 3. wagi zapewnienia odpowiedniego środowiska we wczesnym dzieciństwie (okres prenatalny i niemowlęcy) 4. wpływ warunków pracy na zdrowie 5. problemów związanych z bezrobociem i brakiem bezpiecznych warunków pracy 6. znaczenie życia w przyjaźni i spójności społecznej 7. niebezpieczeństw związanych z wykluczeniem społecznym (wsparcie społeczne) 8. znaczenie wpływu alkoholu i innych substancji uzależniających na zdrowie 9. potrzeby zapewnienia dostępu do bezpiecznej żywności dla każdego 10. potrzeby zdrowszego systemu transportu (Karski 2003 s. 44) Różne środowiska społeczne nadają własne znaczenie i określają własne priorytety poszczególnym uwarunkowaniom zdrowia. Na ich zmienność ilościową i jakościową mają wpływ różnice geograficzne, kulturowe oraz przemiany społeczno-kulturowe. Opierając się na znajomości środowiska studentów PWSZ w Białej Podlaskiej, własnej wiedzy, doświadczeniach i obserwacjach, autorki sporządziły listę czynników ryzyka zdrowia w odniesieniu do poszczególnych uwarunkowań (Tab.1). Tab. 1. Zagrożenia zdrowia dotyczące poszczególnych uwarunkowań zdrowia. RODZAJE UWARUKOWAŃ CZYNNIKI RYZYKA Styl życia Alkoholizm Narkomania Lekomania Nikotynizm Netoholizm Pracoholizm Seksoholizm Niewłaściwe nawyki żywieniowe Anoreksja, bulimia Brak aktywności fizycznej Niezaradność życiowa Środowisko społeczne Dysfunkcjonalna rodzina Przemoc, agresja w szkole, pracy, w grupie rówieśników Izolacja społeczna Brak optymizmu Środowisko fizyczne Współczesne choroby zakaźne Zanieczyszczenia środowiska (gleba, woda, atmosfera) Zagrożenia wynikające z rozwoju transportu i komunikacji Czynnik genetyczny Ryzyko genetyczne Zagrożenia okresu prenatalnego Służba zdrowia Limity i ograniczenia usług Komercjalizacja usług medycznych (diagnostyki, terapii) Niedostępność do terapii specjalistycznej Instrumentalne traktowanie pacjenta Czynnik ekonomiczny (finansowy) Bieda, ubóstwo, bezrobocie Brak miejsc wsparcia (stołówki, noclegownie, świetlice socjalne) Brak nadziei, optymizmu Niewydolność życiowa, brak poczucia wartości, bezpieczeństwa Czynnik systemowy (polityka zdrowotna władz lokalnych) Lekceważenie polityki zdrowotnej Niewydolność instytucji państwowych i społecznych Zestawienie to posłużyło do opracowania autorskiego kwestionariusza ankiety, który wykorzystano do diagnozy opinii studentów pedagogiki PWSZ w Białej Podlaskiej na temat czynników ryzyka zdrowia dostrzeganych w ich środowisku (Tab. 2, 3, 4, Ryc. 1, 2). Tab. 2. Stopień zainteresowania badanych studentów czynnikami ryzyka zdrowia wynikający z zakresu ich występowania w środowisku (dane w punktach). Ryc. 1. Stopień zainteresowania badanych studentów czynnikami ryzyka zdrowia wynikający z zakresu ich występowania w środowisku (dane w punktach). Tab. 3. Stopień zainteresowania badanych studentów czynnikami ryzyka zdrowia wynikający z zakresu ich występowania w środowisku wiejskim. Tab. 4. Stopień zainteresowania badanych studentów czynnikami ryzyka zdrowia wynikający z zakresu ich występowania w środowisku miejskim. CZYNNIKI RYZYKA ZDROWIA - MIASTO miejsce alkoholizm I bieda, ubóstwo, bezrobocie, niezaradność życiowa II narkomania III formy i rodzaje przemocy wybranych grup społecznych IV anoreksja i bulimia V zagrożenia w środowisku szkolnym VI zagrożenia w okresie prenatalnym VII współczesne choroby zakaźne VIII brak optymizmu, zaniżona samoocena IX niewłaściwe nawyki żywieniowe X wychowanie i wzrastanie w rodzinie dysfunkcyjnej XI zagrożenia wynikające z rozwoju transportu i komunikacji XII niewydolność państwowych i społecznych instytucji XIII nikotynizm XIV seksoholizm XV lekomania XVI brak aktywności ruchowej i plenerowej XVII netoholizm XVIII zanieczyszczenia środowiska XIX pracoholizm XX Ryc. 2. Stopień zainteresowania badanych studentów czynnikami ryzyka zdrowia wynikający z zakresu ich występowania w środowisku wiejskim i miejskim. WNIOSKI 1. Wśród wskazanych czynników ryzyka zdrowia studenci w największym zakresie dostrzegają: alkoholizm, biedę i bezrobocie, narkomanię oraz różne rodzaje przemocy. 2. W najmniejszym stopniu badani studenci dostrzegają zagrożenia zdrowotne spowodowane pracoholizmem, zanieczyszczeniami środowiska, netoholizmem i brakiem ruchu. 3. Zróżnicowanie w zakresie dostrzeganych czynników ryzyka zdrowia przez studentów ze wsi i z miasta jest niewielkie: - anoreksja i bulimia w mniejszym stopniu jest postrzegana jako zagrożenie zdrowotne przez studentów pochodzących ze wsi, - niewydolność państwowych i społecznych instytucji, nikotynizm oraz pracoholizm mniejszy niepokój budzi wśród studentów z miasta

dr Z. Kubińska, mgr A. Pańczuk