1. Prawo w znaczeniu prawniczym:

Pojęcie prawa w znaczeniu filozoficznym i teoretycznym jest przedmiotem sporu, dlatego prawnicy posługują się tym pojęciem. Jest to zespół reguł ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch zapewniony bywa w ostateczności dzięki przymusom jakie stosować może państwo.

Podstawowe cechy prawa w znaczeniu prawniczym:

• społeczny charakter

• normatywność

• perswazyjność

• heteronomiczność

2. Społeczny charakter prawa:

Teza społeczna- prawo jest faktem społecznym, jest wynikiem komunikacji społecznej, w której w wyniku działań społeczno - politycznych dochodzi do procesu stanowienia prawa.

• Nie ma prawa dla pojedynczego człowieka, muszą być dwa podmioty, jeden ma obowiązki, drugi uprawnienia

• prawo chroni wartości o charakterze społecznym

• prawo powstaje w procesie sformalizowanej decyzji społecznej

• jest formowane i sankcjonowane przez społeczeństwo, za pośrednictwem instytucji (np. sądy, policja, NIK)

• realne oddziaływanie prawa- prawo jest przestrzegane jeśli uzyska akceptację społeczną

stanowisko Josepha Raza- prawo jako obowiązujące wzory zachowania jako konsekwencje faktów społecznych. Powstawanie ustawy i jej uchwalenie jest konsekwencją zdarzeń i decyzji w szerszym kontekście społecznym.

Krytyka skrajnego stanowiska Josepha Raza- utrzymując społeczne pochodzenie prawa należy odnieść się do racjonalnego ustawodawcy, a nie tylko do woli ludzi.

Normatywny charakter prawa (powinnościowy) - Prawem są normy postępowania, więc pewne wzory zachowań uznaje się za obowiązujące, dyscyplinujące do określonego sposobu zachowania.

Powinnością może być nakaz, zakaz, coś może być dozwolone. Ale ta kwestia jest ściśle regulowana przez prawo.

Perswazyjny charakter prawa - Prawo chce adresata do czegoś przekonać, nakłonić do działania, ponieważ treść prawa ma oddziaływać na racjonalną sferę człowieka.

Heteronomiczny charakter prawa - Normy prawne są heteros nomos- odgórnie ustalone.

Normy moralne są autos nomos- ustanawiane przez nas.

Prawo materialne i formalne:

• prawo materialne to ogół norm regulujących treść stosunków prawnych (pewne są uprawnione, inne muszą te uprawnienia realizować). Konstytucja RP, Kodeks Prawa Karnego, Kodeks Prawa Cywilnego

• prawo formalne- określa postępowanie przed sądami, organami władzy publicznej. Kodeks Postępowania Cywilnego, Kodeks Postępowania Karnego

Prawo podmiotowe i przedmiotowe:

• prawo w znaczeniu przedmiotowym- ogół norm składających się na system aktualnie obowiązującego prawa

• prawo w znaczeniu podmiotowym- prawo w znaczeniu uprawnienia

Prawo publiczne i prawo prywatne:

• prawo publiczne- prawo, które odnosi się do interesu publicznego, reguluje stosunki między państwem a obywatelem (tzw. stosunki władcze)

• prawo prywatne- interesy stron są równe

Nauki prawne mają swój początek w prawie rzymskim. Arystoteles podzielił te nauki na:

• teoretyczne - prawo to część świata społecznego, zrozumienia prawa dokonuje się tak jak poznawania człowieka

• praktyczne - posługiwanie się prawem ma oddziaływać na ludzi, a nie prowadzić do poznania ich natury, stanowisko w USA

Nauki prawne/ dziedziny prawoznawstwa:

• nauki dogmatyczne

• nauki filozoficzne

• nauki historyczne

• nauki empiryczne (socjologia prawa)

Nauki dogmatyczne:

Te nauki obejmują prawo aktualnie obowiązujące, dlatego są nazywane „szczególnymi naukami o prawie”. Koncentrują się na ustaleniu obowiązywania przepisów prawnych, na ich interpretacji oraz systematyzacji, korzystają z pozytywizmu prawniczego.

Filozofia prawa - Stawia pytania o istotę prawa, o wartości jakim służy i jakim służyć powinno, o uzasadnienie dla systemu prawa oraz o idee, które prawo wyraża.

• Problemy ontologiczne- czym jest prawo?

• Problemy epistemologiczne-- sposoby poznania prawa

• Problemy aksjologiczne- wartość prawa i wartości w prawie

• Problemy metodologiczne- jak badać prawo?

Teorii prawa - Podejmuje próbę badania nad aspektami formalnymi prawa, nad tekstami prawnymi, koncepcją systemu prawa, obowiązywaniem prawa- tematy istotne dla praktyki prawniczej.

Anglosaska jurysprudencja - Za jej twórcę uważa się twórcę angielskiego pozytywizmu prawniczego J. Austina. Nauka prawna to forma dyscypliny skoncentrowanej na analizie języka prawnego. Polega na analizie i porządkowaniu pojęć języka prawnego.

Nauki historyczne o prawie:

Zakładają, że skoro ustroje i systemy prawne są wynikiem procesów historycznych, to niezbędne jest poznanie ich form wcześniejszych. Analizuje przypadki ciągłości historii. Nauki te stwierdzają, ze historia państwa i prawa, prawo rzymskie są niezbędne do zrozumienia obowiązującego aktualnie prawa.

Nauki empiryczne o prawie:

Skupiają się na badaniu realnego funkcjonowania prawa jako jednego z systemów normatywnych w społeczeństwie, a także oddziaływania prawa w poszczególnych sferach życia społecznego. Ujmuje prawo w kategoriach socjologicznych i psychologicznych.

Status prawoznawstwa jako poznania naukowego:

Prawoznawstwo jest nauką humanistyczną ( skupia się na rozumieniu a nie tylko opisie pojęć). Stanowi wstęp do nauki o prawie. Nie jest samodzielną dyscypliną. Prezentuje główne zasady funkcjonowania porządku prawnego, wprowadza specjalistyczna terminologię, wykorzystuje filozofię prawa, teorię prawa, naukę o państwie, socjologię.

Podejście wielopłaszczyznowe w badaniu prawa:

- Nie skupia się na jednym charakterze nauk prawnych.

• Wypracowanie pojęć prawoznawstwa

• zagadnienia filozoficzne i metodologiczne prawoznawstwa

• zagadnienia wykładni i stosowania prawa

wnioski de lege lata- dotyczące rozumienia przepisów

• funkcjonowanie prawa i państwa

• oceny prawa

• wnioski de lege ferenda- wnioski pod adresem przyszłego prawodawstwa

• wnioski de sententia ferenda- wnioski dla orzecznictwa

• formy organizacji władzy publicznej

Systemy normatywne inne niż prawo:

• normy obyczajowe

• normy zwyczajowe

• normy religijne

• normy towarzyskie

• normy sportowe

Normy moralne można odróżnić od norm prawnych na podstawie kryteriów:

• Przedmiot regulacji- NM odnoszą się nie tylko do zewnętrznych zachowań człowieka, lecz też do jego pobudek i intencji-przeżyć emocjonalnych. NM odnoszą się nie tylko do stosunku człowieka do innych ludzi, ale też do siebie samego, czy zjawisk przyrody.

• Sposób regulacji- istnieje wiele systemów moralnych inspirowanych np. wyznaniowo czy filozoficznie, ale istnieją 2 główne typy: nurt perfekcjonistyczny (maksymalistyczny)-- dążenie człowieka do doskonałości oraz solidarnościowy (minimalistyczny) –obowiązki wobec siebie i innych.

• Genezy norm- NM mogą obowiązywać ze względu na nakaz jakiegoś autorytetu, którego przypisuje się trafność ocen moralnych –wtedy są normy heteronomiczne. Te wynikające z sumienia, rozumu, wynikają z głowy adresata tych norm to wtedy są normami autonomicznymi. NM są wpajane jednostce w procesie wychowania i przez nią przyswajane za własne (proces INTERNALIZACJI NORM).

• Sposób ogłoszenia i formalizowania- NM na ogół nie są spisane, uporządkowane, ogłaszane w postaci zbiorów. Informacja o nich przekazywana jest za pomocą przykładów postępowania osób, które uważane są za autorytety moralne. Wyjątkiem jest stanowienie norm moralnych w postaci kodeksów lub podręczników (np. zbiory zasad etycznych, kodeksy honorowe). W przypadku PR natomiast, formalne ustanowienie i jej ogłoszenie jest warunkiem, aby mogła obowiązywać.

• Sposób obrony wzorów określonych w normach- sposób sankcjonowania wskazuje, że reakcja na naruszenie normy moralnej, nie polega na działaniu jakieś sformalizowanej instytucji, podjętym w przepisanym trybie (sankcja sformalizowana), lecz na potępieniu i odrzuceniu przez grupę społeczną (sankcja rozproszona, spontaniczna).

Relacje prawa i moralności: TREŚCIOWE.

STANOWISKO NR. 1

Mówiąc o związkach treściowych między prawem a moralnością przyjmujemy statyczny punkt widzenia, który zakłada, że istnieje tylko jeden system moralny, że zarówno system moralny jak i system prawny są niezmienne a ich interpretacja nie budzi żadnych wątpliwości.

Analizujemy jaki zakres jest regulowany przez prawo a jaki przez normy moralne. Wniosek: MORALNOŚĆ MA INNY ZAKRES REGULACJI NIŻ PRAWO CZASAMI JEDNAK SIĘ ZAZĘBIAJĄ.

- Są zachowania regulowane przez moralność, ale prawnie obojętne np. odnoszenie się do rodziców

- Są zachowania regulowane prawnie, mające luźny związek z normami moralnymi np. przepisy regulujące techniczne aspekty prowadzenia księgowości.

- Są zachowania regulowane przez moralność oraz normy prawne np. kradzieże, oszustwa, włamania itp.

Jeśli daną sferę życia regulują zarówno normy prawne jak i moralne wówczas regulacja ta może być ZBIEŻNA lub ROZBIEŻNA.

ZBIEŻNA	ROZBIEŻNA
Zbieżna jest gdy regulacje prawne i moralne zakładają taki sam wiążący wzór postępowania w danej sytuacji, bądź jakiegoś zachowania zakazują. Konsekwencje nieprzestrzegania norm zbieżnych: - sformalizowane reakcje państwa - reakcja grupy społecznej Konsekwencje te się nie wykluczają a DOPEŁNIAJĄ wzmacniając tym samym siłę swojego oddziaływania.	Rozbieżna, gdy jedne normy zakazują czegoś, co przez inne jest dozwolone (rzadziej nakazane) SĄ W KOLIZJI Przykład: Normy religijne zakazują rozwodów -> prawnie rozwody są ok., życie w konkubinacie to grzech, ale prawnie jest ok., eutanazja i aborcja w niektórych krajach są prawnie dozwolone -> moralnie (religijnie) jest to nie do pomyślenia.

STANOWISKO NR 2:

Czy istnieje kategoria zachowań regulowanych przez prawo, ale zupełnie obojętnych moralnie?

NIE: choć ciężko znaleźć normy moralne potwierdzające, załóżmy, wyższość ruchu prawostronnego nad lewostronnym, to nieprzestrzeganie zapisanych w kodeksie ruchu drogowego wytycznych wiąże się ze skutkami moralnie nieobojętnymi, bo ktoś może Ci zrobić niezłą krzywdę.

Zwolennicy tego stanowiska postrzegają prawo jako część szerszego systemu moralnego. Jest to MINIMUM MORALNOŚCI. Takim minimum, że aż musi być regulowane przez prawo, alby to minimum należycie zabezpieczyć.

TAK: Powyższa teoria zakłada, że istnieje jeden system moralny, co jest oczywistą bzdurą. To co nazywamy moralnością jest zbiorem często niepokrywających się zbiorów norm i zasad. Nie jest pewne i dane jako pewnik jak prawo.

Koncepcja ta zakłada, że jedynym powodem ustanawiania norm prawnych są względy moralne, co także jest bzdurą, gdyż mamy do czynienia przecież również z racjami politycznymi, ekonomicznymi, logicznymi.

Koncepcja ta pozbawia prawo AUTONOMI, co jest zupełnie nieuzasadnionym zabiegiem.

Relacje prawa i moralności: FUNKCJONALNE

Tym razem przyjmujemy, że prawo jest czymś dynamicznym, zmieniającym się. Możemy zaobserwować, że jedne normy wpływają na drugie, normy prawne odsyłają często do norm moralnych i odwrotnie, wzajemnie się wspierają lub przeciwnie – osłabiają. Takie zależności nazywamy FUNKCJONALNYMI.

Możemy je zaobserwować w procesie tworzenia prawa oraz stosowania prawa

W fazie tworzenia prawa:

- Przekonania moralne (ale oczywiście nie tylko) motywują prawodawców do utworzenia danych norm.

- Uzasadnianie wprowadzenia danego przepisu pobudkami moralnymi

- Celowe wprowadzanie zasad moralnych do prawa np. prawo do bycia wysłuchanym, ochrony przed pomówieniem.

- Wprowadzanie klauzul generalnych czyli celowego niedoprecyzowania norm pozostawiając ocenę podmiotowi przestrzegającemu prawo lub stosującemu prawo. Już tłumacze dokładniej :

Spotykamy w aktach, przepisach, normach takie sformułowania jak: „dobra wiara”, „należyta staranność”, „niskie pobudki”. Są to terminy bardzo niedopracowane pozostawiające dużą swobodę interpretacji. Można też znaleźć dosłowne odesłania załóżmy do tradycji kupieckiej w danym regionie. Sprawiają one, ze prawo jest bardziej elastyczne, bliższe ludzkiemu poczuciu sprawiedliwości i słuszności.

Przykłady przepisów z klauzulą generalną:

Art. 1 konstytucji RP: Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Art. 174 paragraf 3 KP: Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.

Do wprowadzonych przez prawodawcę norm moralnych sięgamy w procesie stosowania prawa podczas interpretacji prawa, uzasadniania wyroków, podczas rozprawy na Sali sądowej.

Relacje prawa i moralnośi: WALIDACYJNE.

O tym króciutko.

Związki walidacyjne pojawiają się w rozumieniu zwolenników prawnonaturalnych, których przekonania głoszą, że powinno się odebrać moc obowiązywania normom prawnym sprzecznym z normami moralnymi.

Nie jest to za świetny pomysł, ale trzeba jednak pamiętać, że zbyt radykalne różnice w prawie i moralności mogą prowadzić do odebrania prawu prawowitości (legitymacji społecznej). Normy radykalnie sprzeczne z systemem wartości danej grupy będą coraz rzadziej respektowane. Sytuacja może też być zupełnie odwrotna. Znane są postawy zakładające iż nieprzestrzeganie prawa jest czymś gorszym niż podporządkowanie się złemu prawu. Postawy te sprzyjają przestrzeganiu prawa, ale także stępiają zmysł krytyczny i hamują konieczne zmiany w treści prawa. Dlatego najlepiej jest jeśli prawo zostawia obywatelom trochę swobody, aby w niektórych kwestiach decydowali zgodnie ze swoim sumieniem, swoimi normami moralnymi, a tylko tak gdzie konieczne byli obowiązani istniejącym prawem.

Pojęcie normy postępowania.

Wypowiedź normatywna – sformułowane żądanie albo upoważnienie skierowane do danej osoby.

+ kontekst społeczny, który zakłada, że osoba formułująca wypowiedź ma prawo do NARZUCENIA adresatowi zachowania o którym mówi

Norma postępowania

Z uwagi na to, że często ten kontekst jest „dawany” przez pewną zbiorowość, grupę społeczną większość teoretyków prawa koncentruje się na normach postępowania, które można nazwać: normami społecznymi.

Normy społeczne są formułowane lub wspierane przez grupy społeczne i adresowane do członków tych grup.

Norma postępowania: (budowa)

1. Określenie adresata normy (tego, komu norma coś nakazuje, zakazuje, upoważnia)

2. Określenie wzoru postępowania wyznaczonego adresatowi

3. Określenie okoliczności warunkujących zachowanie się zgodnie z normą (okoliczności, w jakich adresat ma postępować w dany sposób)

Norma postępowania odnosi się do czynności uzależnionych od woli działającego, a nie do odruchów. Przewidziane działanie musi być MOŻLIWE DO WYKONANIA.

UWAGA!

Normy prawne są jednym z rodzajów norm postępowania.

Dyspozycja normy prawnej – powinne zachowanie adresata. Najważniejsza część normy.

Charakterystyka zachowań regulowanych przez prawo:

1. Czyny – faktyczne działania psychofizyczne, których przebieg lub następstwa regulowane są przez prawo np. zabór mienia, zabójstwo, budowanie domu, przekroczenia granicy, fałszowanie dokumentów, milczenie oskarżonego itp.

2. Czynności konwencjonalne – czyny które znaczą coś innego niż samo działanie psychofizyczne. Np. uchylenie przez faceta kapelusza nie oznacza, że jest mu za gorąco w głowę tylko, że kogoś wita. Poseł w Sejmie jak podnosi rękę, to nie dlatego, że mu zdrętwiała, tylko głosuje, ale jak już policjant na skrzyżowaniu podniesie rękę to znaczy to zupełnie co innego niż u posła czy ucznia w szkole podstawowej, który unosi rękę.

Aby jakieś czyny nabrały charakteru czynności konwencjonalnej w codzienności wystarczą zwyczaje, tradycje, kultura. Natomiast aby nabrały charaktery czynności konwencjonalnej istotnej w świetle prawa, normy prawa muszą nadać danemu czynowi dane znaczenie.

Reguły sensu danej czynności.

Np. regułą sensu sprzedaży domu jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego; reguła sensu skutecznego sporządzenia testamentu jest napisanie go w całości ręcznie oraz opatrzenie podpisem i datą; regułą sensu zawarcia pełnoprawnego związku małżeńskiego jest wypowiedzenie odpowiednich słów przed urzędnikiem stanu cywilnego.

UWAGA!

Ważności czynności konwencjonalnych nie można domniemywać! Żeby czynność była ważna i wywoływała skutki prawne konieczne jest, aby sposób jej dokonania, przebieg czy podmioty upoważnione do dokonania czynności były wyraźnie określone przez normy prawne.

Czynności konwencjonalne prawnie istotne dokonywane przez organy państwa to np.:

Uchwalanie ustawy przez sejm; wydawanie wyroków sądów; podejmowanie decyzji administracyjnych przez wojewodę; nadanie tytułu profesora przez prezydenta; powoływanie na urząd itp. -> czynności tworzenia prawa oraz czynności stosowania prawa.

Czynności konwencjonalne prawnie istotne dokonywane przez osoby prawne i fizyczne to CZYNNOŚCI PRAWNE.

Czynność prawna – zachowanie poprzez które podmioty prawa mogą realizować swoje plany i interesy zapewniając sobie określone skutki respektowane w ramach porządku prawnego. Np.: sporządzenie testamentu (czynność jednostronna); zawarcie umowy (czynność dwustronna lub wielostronna)

Istota czynności prawych:

1. Wymagają one złożenia oświadczenia woli

2. Zmierzają do wywołania określonych skutków prawnych

Podsumowując:

Czynności konwencjonalne:

1. Prawnie istotne:

1. Akty tworzenia prawa

2. Akty stosowania prawa

3. Czynności prawne

1. Prawnie obojętne:

1. Obyczajowe

2. Religijne

3. Organizacyjne

4. Inne

Obowiązek – norma prawna ustala dla danego rodzaju adresatów, w danych warunkach (określonych w hipotezie) nakaz lub zakaz określonego postepowania. Nakładanie obowiązku zawsze stwarza dla podmiotu sytuację ograniczającą swobodę wyboru zachowania.

W języku prawnym obowiązki formułowane są poprzez zdania oznajmujące np. „prezydent podpisuje”, „Sejm uchwala”, „dłużnik płaci” itp. oraz z wykorzystaniem takich zwrotów jak „powinien”, „jest w obowiązku” itp.

Nakaz:

1. Obejmujący jeden typ zachowań w konkretnej sytuacji. Niepodporządkowanie się temu nakazowi grozi sankcjami np. nakaz poddania się szczepieniu w czasie epidemii

2. Obejmujący jeden typ zachowania podstawowego oraz drugi, który w określonych okolicznościach może być przez adresata wybrany zamiast zachowania podstawowego (głównie w prawie cywilnym, gdzie oprócz wzorca zachowań ludzie muszą wywiązywać się z zawartych umów)

Adresatowi często jest pozostawiony wybór co do sposobu zachowania się mimo sformułowanego nakazu. Przepis prawny albo umowa może przewidywać kilka sposobów wykonania danego obowiązku. Wykonanie tego obowiązku będzie polegało wówczas na zachowaniu w jeden lub drugi sposób wedle uznania osoby uprawnionej (albo tej która ma to wykonać, albo tej, na rzecz której musi być wykonana czynność np. jest wypadek i poszkodowany może zażądać od sprawcy ALBO naprawienia samochodu ALBO przekazania pewnej kwoty pieniędzy).

ZANIECHANIE – powstrzymanie się od zachowania nakazanego przez normę prawną. Jest sankcjonowane.

ZAKAZ – wskazuje typy zachowań uznanych przez normę za niedopuszczalne, których realizowanie wbrew normie pociąga za sobą negatywne konsekwencje.

Zakazywane przez prawo są czyny.

Czynności konwencjonalnej odbiera się skuteczność prawną jeśli zostały naruszone (lub niespełnione) reguły sensu tej czynności. Np. zły tryb podejmowania czynności, dokonał jej podmiot niemający odpowiednich kompetencji, nie została zachowana odpowiednia forma (np. głosowanie w sejmie było z naruszeniem regulaminu, wyrok wydał sąd niewłaściwy w sprawie)

Sposoby zakazywania

1. Użycie odpowiedniego funktora normotwórczego np. „Adwokat nie może wykonywać zawodu (blablabla)”, „zakazane jest istnienie partii politycznych które (blablabla)”, „Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od (blablabla)”

2. Sformułowanie normy sankcjonującej określającej sankcję, jaka powinna być zastosowana do sprawcy określonego zachowania np. „Kto zabija człowieka podlega karze (blablabla)”

DOZWOLENIE – niestety definicji jako takiej nie udało mi się wymyślić, ale mam nadzieję, że zrozumiecie z dalszej części notatek

Dozwolenie słabe – jeśli prawo czegoś nie zabrania, „milczy” w jakiejś sprawie, to zachowania mieszczące się w tej sferze są dozwolone. Np. masz ochotę pofarbować sobie włosy na niebiesko to proszę bardzo – możesz, bo prawo tego nie zabrania. Działania lub zaniechania podjęte w tych granicach nie powodują żadnych skutków prawnych.

<Indyferencja prawa – milczenie prawa>

To co nie jest zakazane przez prawo jest Z PRAWNEGO PUKNTU WIDZENIA dozwolone. Co nie znaczy, że jest to dozwolone moralnie czy obyczajowo. Np. okłamujesz nagminnie swoich bliskich: z punktu widzenia prawa – możesz, bo nie jest to zakazane, ale czy możesz rzeczywiście? Albo zaręczyny. Nie ma w prawie czegoś takiego jak zaręczyny, ale w tradycji, obyczajach funkcjonuje i zobowiązuje Cię (nie prawnie) do wstąpienia w związek małżeński.

UWAGA!

Zasada „co nie jest zabronione, jest dozwolone” NIE ODNOSI SIĘ do organów władzy publicznej. One mogą wykonywać czynności w granicach prawnie określonych kompetencji. Czyli mogą tylko to, co przepisy mówią, ze jest nakazane lub wyraźnie dozwolone.

Dozwolenie mocne – dopuszczalność konkretnego zachowania jest jasno i wyraźnie wyrażona w prawie. Adresat MOŻE, ale nie musi zachować się w dozwolony sposób. Sformułowanie przepisu prawnego, który potwierdza dopuszczalność czynu rodzi skutki prawne objawiające się w tym, że otoczenie wykonującego dozwoloną prawnie czynność musi tolerować, znosić działania i nie wolno im przeszkadzać uprawnionemu. Np. mając 18 lat możesz wyjść za mąż. Możesz. Nikt Ci nie każe, ale masz na to wyraźne prawne pozwolenie.

UPRAWNIENIA – norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych warunkach pewną możność zachowania się. Zachowanie to NIE JEST obowiązkiem adresata, ale inne osoby obowiązane są zachowywać się wobec uprawnionego w określony sposób.

Uprawnienia podmiotów do własnych zachowań:

1. Wolności prawnie chronione – możliwość podejmowania przez podmioty zachowań w kategorii CZYNÓW. W tej kategorii mieszczą się wolności osobiste i obywatelskie np. wolność słowa, zgromadzeń, sumienia, wyznania.

Funkcją wolności prawnie chronionych jest ochrona pewnych sfer życia przed ingerencja państwa czy osób trzecich.

Jednostka ma „wolności do…” (manifestowania, zrzeszania się, wyrażania poglądów) oraz „wolności od…” (tortur, poniżającego traktowania, niewolnictwa)

1. Prawa-upoważnienia – uprawnienia do dokonywania istotnych prawnie czynności konwencjonalnych.

Jeśli chodzi o władze publiczną, to mówimy o kompetencjach.

W prawie cywilnym jest to podstawa do wykonywania czynności prawnych np. zawierania umów, sporządzania testamentów, wnoszenia pozwów itp.

Prawo-upoważnienie wskazuje podmioty, którym takie uprawnienie przysługuje np. kto może sprzedać to czy tamto (zazwyczaj jest to właściciel, ale nie zawsze); wniesienie powództwa prywatnego przysługuje pokrzywdzonemu.

O ile w wolnościach prawnie chronionych inni byli obowiązani do „nieprzeszkadzania”, tak tutaj może zaistnieć sytuacja, gdzie osoba postronna będzie obowiązana do działania, ale tylko jeśli podmiot uprawniony do czynności konwencjonalnej skorzysta ze swojego uprawnienia np. dziadek sporządza testament i zapisuje wnuczkowi swojego ukochanego pieska (może mu go zapisać, ale nikt nie może mu nakazać zapisać wnuczkowi pieska) wnuczek w tej sytuacji jest obowiązany do przyjęcia tego pieska i zaopiekowania się nim (może co prawda zrzec się spadku itp., ale zakładamy, że lubi czworonoga )

1. Immunitety i Przywileje – uprawnienia szczególne.

Immunitet – uprawnienie do niepodlegania kompetencji innych podmiotów. Osoby z immunitetem mają zagwarantowany szerszy zakres nietykalności, czasem w ogóle nie podlegają sądownictwu danego państwa a czasem są zwolnieni od podatków, opłat czy kontroli celnych (to w przypadku dyplomatów)

Przywilej – uprawnienie podmiotu do wykonywania pewnych działań w sposób wyłączny lub z pierwszeństwem wobec innych osób; może to też się odnosić do traktowania szczególnie korzystnego w porównaniu z innymi (nie potrzeba Wam tu chyba przykładu, nie? )

ROSZCZENIE – uprawnienie do cudzych zachowań (uprawnienia sensu stricto).

Polega to mniej więcej na tym, że jedna osoba ma prawo żądać od innej konkretnego działania. W drugą stronę wygląda to tak, że podmiot MA OBOWIĄZEK wykonać pewne działania na rzecz osoby uprawnionej.

Roszczenia mogą być:

- materialne – np. zajebiście spodobały nam się buty. To nic, że były drogie jak cholera – kupiliśmy je. A tu bum! Odkleiła się podeszwa. W tej sytuacji możesz rościć od sprzedawcy bądź producenta naprawnienia butów lub nieodpłatnej wymiany uszkodzonych butów na buty sprawne.

- procesowe – np. wpadłyście w oko jakiemuś psycholowi. Koleś nie daje Wam spokoju, dręczy, wydzwania, sterczy pod Waszym domem, nie daj losie, zaczyna Wam w końcu grozić. Zaczynacie się go bać i macie pełne prawo iść do sądu i żądać ochrony swojej osoby.

Jak można zauważyć pojęcie roszczenia ma głównie swoje zastosowanie w prawie cywilnym, ale niekoniecznie tylko tam. Weźmy taki urząd skarbowy. Urząd podatkowy (organ państwa) może wymagać od obywateli (i wymaga) dostarczenia dokumentów na podstawie, których wyznaczy podatek. Obywatel ma obowiązek te dokumenty dostarczyć.

Mieszkaniec danego okręgu wyborczego ma prawo żądać od odpowiedniego organu państwowego wpisania go na listę wyborców i organ ten ma obowiązek go na tej liście umieścić. A to czy obywatel później ze swojego prawa wyborczego skorzysta czy nie to już jego sprawa.

PRAWO PODMIOTOWE – zespół uprawnień przysługujących podmiotowi prawa (nic czego by nie było w notatkach wyżej tylko w kupie , ale powtórzmy: )

Dzięki prawu podmiotowemu podmiot prawa ma możliwość swobodnego podejmowania decyzji co do swojego zachowania, swobodnego wykonywania przedsięwziętych działań oraz ma możliwość domagania się od innych wykonania nałożonych na nich obowiązków, które są niezbędne do wykonania danego uprawnienia.

Prawo podmiotowe w teorii prawa naturalnego:

Prawa podmiotowe a szczególnie wolności i prawa I generacji mają charakter przyrodzony i są niezbywalne. Nie są dlatego, że tak stanowi prawo (prawo może je co najwyżej potwierdzać). Wynikają z godności człowieka, która jest związana z istotą człowieczeństwa i nie zależy od zasług, wieku, okoliczności.

Prawo podmiotowe w teorii prawa pozytywistycznego:

Prawa podmiotowe mają charakter praw pozytywnych (skodyfikowanych, spisanych, mających silny związek w prawem). Wiele jest praw podmiotowych, którym trudno byłoby przypisać naturalne pochodzenie (np. prawo do ulgi podatkowej). Jednakże prawa podmiotowe powinny być silnie chronione ze względu na to, że umożliwiają adresatowi prawa wybór zachowań, realizacje w pewnych sferach swojej wolnej woli. Bez takiej gwarancji wolność człowieka jest fikcją a prawo narzędziem ucisku zniewolenia.

Podział praw podmiotowych
1.
proste
Są to pojedyncze uprawnienia, z reguły wolności prawnie chronione np. mam prawo zagłosować.

Norma kompetencyjna – pewnego rodzaju uprawnienie, które nakłada na innych obowiązki np. Sejm ma kompetencję do uchwalania ustaw obywatele mają obowiązek stosowania się do treści ustaw.

Zakres zastosowania normy kompetencyjnej:

1. Wskazanie podmiotu upoważnionego, np. sąd rejonowy, minister sprawiedliwości, urzędnik skarbowy itp.

2. Wskazanie przedmiotu kompetencji czyli: co mu wolno.

3. Wskazanie sposobu skorzystania z kompetencji, np. procedura uchwalenia uchwały, wydania orzeczenia sądowego

Zakres normowania normy kompetencyjnej – obowiązek dla podmiotu podległego kompetencji zareagowania w odpowiedni sposób.

Jeśli osoba upoważniona do kompetencji zachowa się w sposób niezgodny z normą (np. wyda decyzję w inny sposób niż nakazuje procedura) sankcja nieważności czynności konwencjonalnej

Jeśli osoba podległa kompetencji zachowa się w sposób niezgodny z prawem (np. nie zapłaci odszkodowania zasądzonego przez sąd za to, że jego pies odgryzł rękę starszej pani) sankcja represyjna lub egzekucyjna

Różnice między:

normą kompetencyjną a upoważnieniem

odnosi się do szczególnego rodzaju podmiotów

- podmiotów władzy publicznej

Jest powiązane z obowiązkiem działania

podmiotu wyposażonego w kompetencję

np. Sejm nie ma

obowiązku uchwalania

ustaw na podstawie

wszystkich projektów

Norma określa:

Upoważnienie fakultatywne – to, że organ ma jakąś kompetencję nie oznacza, że musi z niej skorzystać, ma pozostawiony znaczny luz decyzyjny (jak to jest pokazane w normie: może, ma możliwość itp.)

Upoważnienie obligatoryjne – organ ma obowiązek z kompetencji skorzystać. Koniec. Kropka. (jak to jest pokazane w normie: np. „minister wydaje regulamin”; „sąd wyda wyrok” itp.)

• Władza dyskrecjonalna = luz decyzyjny

Zakres kompetencji (właściwości):

1. Rzeczowy – zagadnienia należące do kompetencji danego organu (np. uchwalanie ustawy, wydanie wyroku, podjęcie interwencji fizycznej w określonym celu)

2. Miejscowy – w jakim obszarze działa kompetencja (np. adm. centralna i terytorialna; sąd rejonowy może tylko na danym obszarze rejonu sądowego)

3. Hierarchiczny – zakres spraw, co do których organ może podejmować decyzje ze względu na zajmowane przez siebie miejsce w hierarchii (np. wyrok za zabójstwo – sąd okręgowy)

Prerogatywy – szczególne kompetencje prezydenta, które nie wymagają kontrasygnaty premiera.

Sankcja karna (represyjna, penalna) – sankcja za dokonanie czynów zabronionych, zaniechania (ale to rzadziej), polega na pozbawieniu naruszyciela cennych dla niego dóbr (wolości, dobrego imienia, pieniędzy itp.). Podzielić ją można na:

1. Karę – pozbawienie wolności, ograniczenie wolności i grzywna

2. Sankcję karną – np. pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, zakaz wykonywania zawodu, zakaz prowadzenia jakiejś działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadanie przedmiotów, podanie wyroku do wiadomości publicznej.

3. Sankcje dyscyplinarne (np. upomnienie, nagana, wydalenie ze studiów ;) )

Funkcje kary:

• Odpłata „złem za złe” – sprzeczne z moralnością, etyką, chrześcijaństwem

• Resocjalizacja przestępcy

• Odstraszenie przestępcy od popełnienia tego czynu w przyszłości

• Odstraszenie innych od popełnienia takiego czynu

• Izolacja przestępcy od społeczeństwa

• Eliminacja przestępcy z życia społecznego (w przypadku dożywotniego lub kary śmierci)

Sankcja egzekucyjna = sankcja restytucyjna ( restitutio – przywrócenie do stanu poprzedniego)

Sankcja egzekucyjna – polega na przymuszeniu do wykonania czegoś co powinien ktoś wykonać a nie wykonał (np. opuszczenie nieopłacanego mieszkania) lub na zlikwidowaniu tego, co nie powinno w ogóle mieć miejsca (np. wyburzenie budynku, który narusza prawo budowlane) lub na odzyskaniu pieniędzy od dłużnika, zwróceniu ukradzionej rzeczy i mnożyć można wiele innych

Sankcja nieważności (bezskuteczności) czynności konwencjonalnych – odebranie skuteczności prawnej czynnościom, które były wykonane bez poszanowania procedury, nastąpiło przekroczenie granic kompetencji . Leges perfectae – prawa doskonałe, bo wadliwa czynność prawna jest wg tych praw uznana za niebyłą, po prostu nieważna:

1. Nieważność bezwzględna – na mocy samego prawa czynność jest uznana za niebyłą bez konieczności podejmowania dalszych kroków, żeby czynność za nieważną uznać. Po prostu jest tak jakby jej nie było i nie trzeba się o to starać. Wszystkie decyzje podjęte na podstawie takiej „nieistniejącej” czynności są nieważne, jeśli coś się na jej podstawie zdarzyło, to musi się odzdarzyć lub zostać zrekompensowane. Kiedy nieważność bezwzględna:

1. Gdy osoba dokonująca czynności nie mogła jej dokonać (np. osoba chora psychicznie wzięła kredyt, dwie laski się ochajtały, ślubu udzielił nam Pan Mietek spod monopolowego)

2. Gdy czynność została dokonana sprzecznie z normami prawnymi lub zasadami współżycia społecznego

3. Gdy czynność wykonana została bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo pod rygorem nieważności (np. sprzedajemy dom bez spisania aktu notarialnego)

4. Gdy oświadczenie woli zostało złożone osobie (która się na to zgodziła) przez osobę, która nie była w stanie świadomie podjąć decyzji

1. Nieważność względna (wzruszalność) – ktoś musi wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nieważności dokonanej już czynności prawnej. Do czasu wyroku sądu jest ważna, ale po wyroku nieważności są takie same konsekwencje jak ww. Kiedy można wnosić o unieważnienie:

1. Wymuszona umowa groźbą, podstępem

2. Tylko błąd sprawił, ze coś takiego miało miejsce

1. Bezskuteczność zawieszona – tymczasowy brak skutków prawnych w oczekiwaniu na zgodę osoby trzeciej. Jest zgoda – są skutki prawne; Nie ma zgody – jest nieważna.

2. Bezskuteczność względna – musi być stwierdzona przez sąd na wniosek osoby poszkodowanej dokonaniem czynności prawnej. Nie powoduje zerwania więzi prawnej, ale uniemożliwia takie działania, które krzywdzą osoby trzecie.

Leges perfectae – normy chronione wyłącznie sankcją nieważności.

Leges imperfecta – norma dla której nie ma sankcji w systemie prawnym (ale są w systemie moralnym, obyczajowym, religijnym)

Lex plus quam perfecta –„prawo więcej niż doskonałe” :D - norma zabezpieczona sankcją nieważności + jeszcze sankcja karną (np. małżeństwo bigamiczne – drugie małżeństwo jest z urzędu nieważna a w dodatku bigamia jest karalna)

Lex minus quam perfecta – norma zabezpieczona tylko sankcją karną pomimo, że wcześniej naruszenie przepisów prawa było sankcjonowane również sankcją nieważności. (tylko następstwo Lex plus quam perfecta)

PORÓWNANIE
REGUŁY PRAWNE
Norma prawna
Można jej przestrzegać, albo nie. Nie da się tylko częściowo naruszyć normy reguły (np. musisz płacić czynsz w określonej wysokości. Albo płacisz całość albo pozostajesz w złoce; prowadzisz samochód i jedziesz przepisowo 50km/h albo naruszasz prawo)
W razie kolizji norm jedną z nich musimy uchylić
Na ich podstawie są tworzone reguły. Aby chronić wartości uznane przez zasady. Są ukierunkowaną interpretacją, uszczegółownieniem.

STANOWISKO DWORKINA – w prostych sprawach wystarczą reguły, ale w tych bardziej zawiłych potrzeba odnosić się też do zasad.

Norma bezwzględnie wiążąca – norma imperatywna – nakaz lub zakaz; jeden rodzaj powinnego zachowania, nie dopuszcza zachowania odmiennego. Naruszenie normu grozi sankcjami.

Norma względnie wiążąca – wzorzec zachowania, dopuszcza, że adresaci zachowają się w sposób odmienny. W przepisach: np. „jeśli umowa nie stanowi inaczej to” lub podobne.

Lex generales – przepisy ogólne – regulują szeroki zakres spraw, obejmują wielkie grono adresatów, ogólne reguły zachowania (np. dotyczące zwierząt hodowlanych)

Lex speaciales – przepisy szczególne – wyjątki od reguł generalnych (np. dotyczących hodowli koni)

Exeptiones non sunt extentendae – wyjątki nie powinny być interpretowane rozszerzająco. (Jeśli nie można łowić ryb, ale wyjątkowo karpie można, to można karpie. Tylko karpie).

Przepisy odsyłające:

1. Odesłania wewnątrzsystemowe – do innych przepisów

2. Odesłania pozasystemowe – w klauzulach generalnych do innych systemów (np. moralnego, etyki zawodowej)

3. Przepisy blankietowe – wskazują organ państwa, który ma wprowadzić poszukiwane reguły. Jest to ograniczenie luzu decyzyjnego pozostawionego organom państwa, zapewnienie elastyczności prawa oraz umożliwienie organom prawa szybkiej korekty systemu.

Wykładnia prawa – interpretacja prawa, oznacza proces ustalania znaczenia przepisów prawnych albo wynik tych czynności. Składa się z zespołu czynności intelektualnych mających znaczenie przede wszystkim w toku stosowania prawa. Wykładnia prawa posługuje się:

• Regułami interpretacyjnymi

• Regułami interferencyjnymi

• Regułami kolizyjnymi

Klaryfikacyjna koncepcja wykładni prawa – dokonujemy wykładni tylko jeśli przepis jest niejasny i chcemy te niejasności usunąć. (jaki sens miałoby przeprowadzanie wykładni dla przepisu: „Sejm liczy 460 posłów”?)

• Clara non sunt interpretada – nie dokonuje się wykładni tego, co jasne

• Interpretatio cessat in claris – wykładnia kończy się wtedy gdy osiągniemy jasność

Kiedy potrzeba wykładni:

• Kiedy mamy do czynienia z niejednoznacznością języka (słów, wyrażeń),

• Kiedy mamy do czynienia z błędami popełnionymi przez ustawodawcę, który nie zawsze w sposób precyzyjny posługuje się językiem prawnym (a nawet polskim ;) )

• Kiedy mamy do czynienia ze świadomym wprowadzeniem przez ustawodawcę niejasności (wynikających najczęściej z rozchwiania preferencji aksjologicznych lub z chęci pozostawienia stosującym prawo luzu decyzyjnego albo obywatelom swobody zachowań)

• Kiedy prawo „się starzeje” ustawodawca kiedyś miał inne cele, inne były realia, które odbiegają od czasów dzisiejszych.

Derywacyjna koncepcja wykładni – wykładnię stosuje się zawsze, bo tekst prawny zawsze jest wyłącznie surowcem. Konieczna jest przy niejasnościach, ale także przy jasnych (niekiedy pozornie) przepisów. Celem jest odtworzenie pełnej normy zachowania. (co jeśli jeden z 460 posłów umrze? Ma zostać 459? Dać mandat poselski innemu? Może nowe wybory?)

Zasada racjonalności prawodawcy – zakładamy, że tworzy prawo świadomie z intencją wywołania skutków lub zachowań przewidzianym w tekście prawnym oraz, że jest to najlepsze z możliwych rozwiązań w danej sytuacji.

Zasada racjonalności w tworzeniu prawa postulat

Zasada racjonalności w stosowaniu prawa założenie

Postulat racjonalnego ustawodawcy - Racjonalnie działający podmiot:

1. Wyznacza cele możliwe do osiągnięcia

2. Sięga po środki adekwatne dla ich realizacji

3. Kieruje się spójnym systemem wartości

Ratio legis – przyczyny przemawiające za uchwaleniem aktu normatywnego (za pozytywizmem prawniczym mówimy o: „woli ustawodawcy”, „celach ustawodawcy”, „dążeniach”, „zamiarach”).

Założenie racjonalności ustawodawcy - podstawa wykładni prawa.

Domniemanie racjonalności twórcy jest podstawą każdej interpretacji humanistycznej

Podczas interpretacji zakładamy, że ustawodawca wybrał cele i ze względu na nie sformułował przepisy prawne, a więc my mamy odtworzyć i osiągnąć w praktyce stosowania prawa ratio legis (cele ustawodawcy).

Wykładnia autentyczna - 1. Dokonywana przez organ, który przepis ustanowił, zawarta w wiążącym i mającym moc prawną akcie.

2. w odniesieniu do wykładni, z której dowiadujemy się o intencjach prawodawcy z materiałów scenograficznych z procesu legislacyjnego, deklaracji duża wartość poznawcza, ale brak mocy formalnie wiążącej

Wykładnia legalna – 1989-1997 moc dokonywania wykładni legalnej miał Trybunał Konstytucyjny. Moc jego wykładni była wiążąca dla wszystkich decyzji sędziowskich. Teraz wykładnia legalna praktycznie nie istnieje, bo nie ma upoważnionego do tego organu.

Wykładnia operatywna – wykładnia organów stosujących prawo

• Indywidualna, rozpatrywana w toku prowadzenia sprawy

• Mogą jej dokonywać wszystkie organy stosujące prawo

• Jest wiążąca dla organu dokonującego wykładni jak i podmiot wobec którego prawo jest stosowane

• Szczególna jest wykładnia sądowa

• Wykładnia sądu I instancji wiąże podmioty prawa, które oczekują rozstrzygnięcia

• Wykładnia sądy wyższej instancji wiąże sąd niższy

• Najszczególniejsza jest wykładnia Sądu Najwyższego

• Może mieć postać wyroku w wyniku kasacji od wyroku sądu II instancji

• Może mieć postać uchwał zawierających odpowiedzi na pytania prawne

• Może mieć postać uchwal rozstrzygających zagadnienie prawne budzące wątpliwości w konkretnej sprawie

Wyroki w wyniku skargi kasacyjnej – SN uchyla wyrok sądu II instancji i przekazuje do ponownego rozpatrzenia (w szczególnych sprawach może zmienić wyrok), sąd po otrzymaniu sprawy z powrotem jest związany wykładnią SN (tylko ten sąd).

Odpowiedzi na pytania prawne – SN w pełnym składzie na wniosek określonego organu dokonuje interpretacji przepisów, które budzą wątpliwości lub stosowanie których doprowadziło do rozbieżności w orzecznictwie sądowym. Uchwała ta nie jest wiążąca, ale niezastosowanie się do niej byłoby sprzeczne z prawem.

Wykładnia językowa – dokonywanie interpretacji przepisów prawnych przy wykorzystaniu reguł semantycznych, syntaktycznych, stylistycznych języka prawnego i naturalnego, a także zastosowaniu reguł logiki.

Reguły językowej wykładni prawa:

1. Do tekstu przepisu prawnego niczego nie można dodawać ani niczego odejmować

2. Zwrotom języka prawnego nie można, jeśli nie jest to konieczne, nadawać znaczeń różnych niż ich znaczenie w języku naturalnym

3. Jeżeli w tekście prawnym jest użyty zwrot języka prawnego, należy go rozumieć zgodnie ze znaczeniem nadanym mu w tym języku (np. powód)

4. Zwroty, terminy jednobrzmiące użyte w akcie normatywnym należy rozumieć jednolicie

5. Zwrotów, terminów różnobrzmiących nie należy rozumieć jednolicie

6. Jeżeli termin należy do terminów używanych w innych dziedzinach nauki należy je rozumieć tak, jakie znaczenie mają w tej dziedzinie.

7. Przepisów prawnych nie należy interpretować tak, żeby jakiś fragment okazał się zbędny

8. Jeżeli przepis ma postać zmiana oznajmującego opisującego czyjeś zachowanie należy go interpretować jako obowiązek takiego postępowania.

Wykładnia systemowa – dokonując wykładni systemowej bierzemy pod uwagę zajmowane przez przepis miejsce w hierarchii aktów prawnych

Reguły systemowej wykładni prawa:

1. Wszystkie normy prawne powinny być interpretowane zgodnie z zasadami prawa, szczególnie prawa konstytucyjnego

2. Interpretacja polskiego prawa powinna być zgodna z zasadami prawa międzynarodowego

3. Nie należy interpretować przepisów w sposób prowadzący do ich sprzeczności z innymi przepisami

4. Przepisy prawne należy interpretować biorąc pod uwagę ich miejsce w hierarchii aktu normatywnego

+ REGUŁY INTERPRETACYJNE:

1. Jeżeli z interpretowanego przepisu nie da się odtworzyć któregoś z istotnych elementów normy prawnej, należy normę uzupełnić korzystając z innych przepisów aktu lub innych aktów

2. Po odtworzeniu normy z przepisu(ów) należy sprawdzić czy nie ma przepisów ją modyfikujących (przepisów specjalnych)

3. Wyjątków od reguł ogólnych nie należy interpretować rozszerzająco

Wykładnia funkcjonalne – uwzględnia warunki w jakich norma ma być przestrzegana (ekonomia, polityka, kultura prawna społeczeństwa) i pod tym względem interpretowana.

Wykładnia celowościowa – odtworzenie celów jakie chciał uzyskać ustawodawca poprzez normę i pod tym względem interpretowana

Wykładnia dosłowna – gdy spośród różnych interpretacji wybieramy interpretacje językową.

Wykładnia rozszerzająca – porównanie językowej i systemowej lub celowościowej wykładni co sprawia, że interpretacja jest szersza niż językowa.

Wykładnia zawężająca – porównanie językowej i systemowej lub celowościowej i przyjęcie węższego znaczenia niż by wskazywała na to interpretacja językowa.

Wszystkie typy wykładni możemy nazwać DYREKTYWAMI WYKŁADNI I STOPNIA. Jeśli zachodzi między nimi kolizja, bądź nie wiemy, z której wykładni skorzystać musimy odnieść się do DYREKTYW PREFERENCJI II STOPNIA (metadyrektywy). Nie jest to nic innego jak tylko reguły posługiwania się określonymi typami wykładni. Określają w jakiej kolejności stosować dyrektywy I stopnia i rozstrzygają kolizje między nimi (gdy stosowanie różnych wykładni prowadzi do różnych wniosków).

Wykładnia logiczno-językowa ma zdecydowane pierwszeństwo przed pozostałymi typami wykładni. Jest to pierwszeństwo hierarchiczne (w wypadku rozbieżności interpretacji wiążąca jest interpretacja językowa) oraz chronologiczne – wykładnię językową stosujemy jako pierwszą, po inne sięgamy (za orzeczeniem Tryb. Konst:) gdy za pomocą wykładni językowej dochodzimy do wyników niedorzecznych (absurda sunt vitanda) lub gdy mamy do czynienia z oczywistym błędem legislacyjnym.

Ale:

Postanowienie SN z 26.4.2007 r. : „Należy jednak zauważyć, że zasada pierwszeństwa wykładni językowej nie powinna prowadzić do wniosku, iż interpretatorowi wolno jest całkowicie ignorować wykładnię systemową lub funkcjonalną. Może się bowiem okazać, że sens przepisu, który wydaje się językowo jasny, okaże się wątpliwy, gdy go skonfrontujemy z innymi przepisami lub weźmiemy pod uwagę cel regulacji prawnej. Jednym z najmocniejszych argumentów o poprawności interpretacji jest okoliczność, że wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna dają zgodny wynik. W każdej zatem sytuacji, gdy nasuwa się podejrzenie, że wynik wykładni językowej może okazać się nieadekwatny, interpretator powinien go skonfrontować z wykładnią systemową i funkcjonalną. Ustalając zatem znaczenie językowe przepisu, należy brać pod uwagę także jego kontekst systemowy i funkcjonalny, a więc na przykład inne przepisy prawne, wolę prawodawcy oraz cel regulacji”.

Reguły interferencyjne – logiczne reguły wnioskowania, które pozwalają na podstawie norm i przepisów już istniejących tworzyć nowe normy.

Reguły interferencyjne:

1. Argumentum a fortiori (wnioskowanie z silniejszego)

1. A maiori ad minus – jeśli wolno więcej, to tym bardziej wolno mniej np. można przewieźć 10 paczek papierosów przez granicę, więc 2 też można.

2. A minori ad maius – jeśli nie wolno mniej to tym bardziej nie wolno więcej np. nie można przewieźć grama narkotyków przez granicę, więc tym bardziej nie wolno kilograma.

1. Argumentum a contrario – rozumowanie z przeciwieństwa – jeśli przepis nakazuje zachowanie się w dany sposób to niezachowanie się w ten sposób analogicznie jest przestępstwem; jeśli w przepisach stoi, że jakiś dokument ma zawierać takie i takie dane, żeby mieć moc wiążącą, to a contrario jeśli ich nie zawiera – nie ma mocy wiążącej.

2. Argumentum a simili – wnioskowanie z podobieństwa (szczególnie przy usuwaniu luk w prawie

1. Analogia legis – analogia z ustawy – zastosowanie do nieuregulowanego stanu rzeczy regulacji dotyczącej stanu rzeczy podobnego.

2. Analogia iuris – analogia z prawa – wykorzystuje mądrość prawa by stworzyć przepis regulujący lukę.

1. Wnioskowanie z celu na środki

1. Jeśli prawo nakazuje zachowanie Z lub osiągnięcie celu C to zakazane jest zachowanie uniemożliwiające zachowanie Z lub zrealizowanie celu C

2. Jeśli prawo nakazuje zachowanie Z lub osiągnięcie celu C to nakazane podjęcie zachowań warunkujących zrealizowanie zachowania Z lub osiągnięcie celu C

3. Jeśli prawo dopuszcza zachowanie Z lub osiągnięcie celu C, to dozwolone są również środki potrzebne do zrealizowania zachowania Z lub celu C

1. Argumentum a rubrica – należy interpretować przepis według hierarchii wewnętrznej i zewnętrznej i odnosić się do zasad przewodnich aktu w którym dany przepis został zawarty

2. Argumentum a coherentia- prawo jest spójne, powinniśmy wybrać taką normę, która jest spójna z systemem

3. Argumentum ad absurdum – nie możemy w wyniku interpretacji dojść do absurdalnych wniosków, jeśli do takiego dojdziemy – interpretację należy odrzucić.

4. Topiki prawnicze:

1. Qua ererum natura prohibentur, nulla lage confirmata sunt – żadnym prawem nie może być akceptowane to, co jest sprzeczne z naturą rzeczy

2. Rubrica legis non est lex – tytuł (przepis) prawa nie jest tekstem prawa

3. Minima non curat praetor – sędzia nie dba o drobnostki

4. In dubio mitius – w razie wątpliwości należy postępować (orzekać, interpretować) łagodniej

5. In dubio pro liberate – w razie wątpliwości należy orzekać (interpretować) na rzecz wolności

6. In dubio pro reo – w razie wątpliwości interpretować na korzyść pozwanego

7. Sensum, non verba spectamus – patrzymy na sens a nie na słowa

8. Absurda sunt vitanda – należy unikać niedorzeczności

9. Interpredatio est contra eum facienta, qui clarius loqui debuiset – prawo należy interpretować przeciwko temu, kto powinien mówić jaśniej.

10. Iura novit curia – sąd zna prawo

Stosunek prawny – rodzaj relacji między (przynajmniej) dwoma osobami, w których zachowania jednej strony (działania lub zaniechania) wywołują reakcję innej strony i podlegają kontroli norm prawnych

(inne rodzaje stosunków społecznych mogą podlegać kontroli norm moralnych, obyczajowych, religijnych itp.)

Badając stosunki prawne bierzemy pod uwagę ich dynamikę, gdyż zmieniają się wraz z zachowaniami np. zawarcie umowy kupna-sprzedaży powoduje powstanie stosunku prawnego w którym jedna strona ma obowiązek zapłaty za wydany towar, oraz uprawnienie do żądania wydania zapłaconego towaru (po polsku: idziemy do McDonaldsa prosimy o frytki i colę, pan w kasie mówi 10.50zł -> podajemy mu pieniądze, frytki się smażą, cola się leje gość zabrał nasze pieniądze a my jesteśmy uprawnieni, żeby te frytki i colę za które już zapłaciliśmy dostać (on ma obowiązek je wydać). Ale: zamawiamy frytki i colę, wszystko jest gotowe, więc pan magister podaje nam jedzonko i ma uprawnienie, żeby żądać od nas pieniędzy za nie a my mamy obowiązek mu zapłacić. -> taka dynamika stosunków prawnych w McDonaldsie!)

Zdarzenia prawne – wydarzenia niezależne od woli ludzkiej skutkujące pojawieniem się, wygaśnięciem itp. stosunków prawnych (np. Jest powódź. Zniszczone domy, ulice. Katastrofa. aktualne stają się zobowiązania ubezpieczyciela, żeby wypłacić ubezpieczonemu odszkodowanie za totalnie zniszczonego kupionego wczoraj (ale od razu ubezpieczonego ;) ) nowiutkiego mercedesa klasy S.; albo: ktoś kopnie w kalendarz wygasają prawie wszystkie stosunki prawne, których był stroną, ale pojawiają się nowe stosunki spadkobierców, którzy odziedziczyli jakieś sprawy trupa)

Zachowania prawne – wydarzenia zależne od ludzkiej woli.

Mogą być czyny albo czynności konwencjonalne.

Czyny mogą być zgodne z prawem oraz zabronione i niedozwolone.

Czynnościami mogą być akty tworzenia prawa, akty stosowania prawa, i czynności prawne (wymagające oświadczenia woli, zmierzające do uzyskania odpowiednich skutków prawnych)

Przekazanie innej osobie komunikatu (ustnego, pisanego, wyrażonego gestem) iż pragnie się ustanowić, znieść lub zmienić pewien stosunek prawny

Podmiot (strona) stosunku prawnego – jednocześnie adresat normy, która dany stosunek ustala – osoba uprawniona lub zobowiązana do określonego zachowania bezpośrednio względem innego uczestnika tego samego stosunku prawnego (jak kupujemy te frytki u pana magistra, to panu magistrowi trzeba zapłacić)

Typy podmiotów stosunków prawnych są zależne od gałęzi prawa np.

• W prawie konstytucjonalnym podmiotem może być państwo albo jego przedstawiciele w postaci Sejmu, Rady Ministrów, samorządów ale też naród jako zbiorowość lub poszczególni obywatele w szczególnych rolach jak np.: wyborcy, posłowe (chciałam napisać pośli :D ), radni. Itp.

• W prawie administracyjnym – banki, przedsiębiorstwa zagraniczne, przedsiębiorstwa szczególne, obywatele innych krajów, obywatele naszego kraju, szkoły, kościoły itp.

• W prawie karnym –państwo (reprezentowane przez organy ścigania) oraz sprawcy czynów (osoby fizyczne)

• W prawie cywilnym – osoba fizyczna, osoba prawna, „ułomna osoba prawna”

Osoba fizyczna – każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci mający zdolność prawną

Zdolność prawna – możność bycia podmiotem stosunków prawnych. Stan potencjalny wiążący się z posiadaniem obowiązków i uprawnień nawet jeśli się ich nie wykonuje (tak np. niemowlę może być właścicielem domu). KAŻDY ma zdolność prawną: dzieci, wariaci, staruszkowie z demencją. WSZYSCY.

Uwaga: w polskim prawie pewne uprawnienia ma również dziecko poczęte jednak nie jest to pełna zdolność prawna!

Zdolność do czynności prawnych – przysługuje osobom fizycznym, które mają możliwość (na podstawie oświadczenia woli) nawiązywać, zmieniać i zrywać stosunki prawne. Wyróżniamy:

1. Pełną zdolność do czynności prawnych (warunki: pełnoletność oraz nieutracenie pełnej zdolności do czynności prawnych wyrokiem sądu)

2. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych (warunki: od 13 roku życia i częściowe ubezwłasnowolnienie. Za takie osoby czynności prawne wykonują opiekunowie)

3. Brak zdolności do czynności prawnych (warunki: dzieci i osoby ubezwłasnowolnione. Nie oznacza to jednak, że siedmiolatek nie może pójść i kupić sobie lodów. KC zezwala na takie umowy w sprawach drobnych, codziennych, nieskutkujących pokrzywdzeniem osoby bez zdolności do czynności prawnych)

ZDOLNOŚĆ PRAWNA TO NIE JEST TO SAMO CO ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH!!!

Osoba prawna – twór organizacyjny powstały na podstawie odpowiednich przepisów zazwyczaj dysponujący jakimś majątkiem. Rodzaje osób prawnych:

1. Zrzeszenia – (stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe itp.) warunkiem istnienia jest zgrupowanie pewnej ilości osób fizycznych (lub też czasami prawnych)

2. Zakłady – (przedsiębiorstwa, spółki itp.) warunkiem istnienia jest zgrupowanie pewnego majątku.

„Ułomne osoby prawne” - poległam. Strona 263. Przeczytajcie. 8 linijek, ale chyba nie umiem tego przetłumaczyć i wcale nie jestem pewna czy sama to zrozumiałam.

Przedmiot stosunku prawnego:

1. Określone zachowanie człowieka (np. naprawienie samochodu przez warsztat, sprawowanie opieki nad dzieckiem przez opiekunkę)

2. Przedmiot materialny (majątkowy) (np. samochód sprzedany komuś, bądź dany w użytkowanie; dom, którego jesteś właścicielem; wynajmowane mieszkanie; prąd nabywany z elektrowni)

3. Prawo podmiotowe (osobiste) (np. niemajątkowe prawo autorskie, uprawnienia wierzyciela wobec dłużnika)

Uprawnienia i obowiązki stron stosunku prawnego są związane z przedmiotem stosunku (np. obowiązki i uprawnienia stron dotyczące naprawy tego samochodu)

Treść stosunku prawnego – uprawnienia i obowiązku stron stosunku.

KONIEC!!!