SKRYPT Analiza dokumentów zastanych CZ. I/ K. Gołuszka

Dokument – to co pozostaje po rzeczywistości, korzystamy w momencie kiedy nie możemy badań prowadzić wszędzie i o każdej porze, jest to niezwykle wartościowe źródło naukowe.

I. RODZAJE DOKUMENTÓW.

• Dokumenty formalne ( urzędowe, instytucjonalne, administracyjne ) – sprawozdania, protokoły, zestawienia statystyczne, wykazy, zapisy, spisy, pisma i inne materiały, które są wytwarzane przez urzędy, instytucje i organizacje

1. Dokumenty aktuarialne ( statystyki urodzin, śmierci, ślubów, rozwodów )

2. Dokumenty sądowe

3. Dokumenty rządowe statystyki dot. przestępczości, programów społ.,

4. Dokumenty publiczne dokumenty szpitalne, raporty meteorologiczne

lub

1. Wytwarzane przez instytucje – ośrodki opinii publiczne, urzędy statystyczne, komisje wyborcze

2. Efekt uboczny działania instytucji

• Dokumenty nieformalne ( osobiste, biograficzne ) – literatura, pamiętniki, autobiografie, listy

1. Dokumenty osobiste: mające walor autentyczności i opisowości

2. Literatura: podręczniki, poradniki ( element normatywności ), literatura piękna ( element fikcyjności )

Granica między nimi jest jednak płynna, bowiem w dokumentach formalnych np. sądowych może się znaleźć życiorys jakiejś osoby.

II. PRZYKŁĄDY ZASTOSOWANIA.

1. Formułowanie hipotez i problemów badawczych

2. Eksploracja i opis zjawisk społecznych

3. Wyjaśnianie zjawisk społecznych

4. Lub wszystko razem jak Durkheim, który wykorzystał opis ( statystyki samobójstw ) i wyjaśnienie ( statystyka religijności )

Ad. 1)

Rola dokumentów często jest niedoceniania przez badaczy. Tymczasem dokumenty ( obrazy, wiersze, dokumenty archiwalne, dane biblioteczne) bardzo często naprowadzały badaczy z poprzednich pokoleń na fundamentalne problemy i doniosłe hipotezy. Przykłady:

1. Koncepcja jaźni odzwierciedlonej została opracowana przez Cooley’a na podstawie Biblii oraz prac G. Eliota, R. Lowella, Szekspira, Sofoklesa, Goethe’go. Koncepcję tę znamy baaardzo dobrze – nie trzeba tłumaczyć.

2. W PL literatura i sztuka ( poezja Kętrzyńskiego, malarstwo Grottgera ) posłużyła Nikodemowi Bończy – Tomaszewskiemu do sformułowania hipotez na temat związku procesów narodowych z heteroseksualnością ( młody mężczyzna i wzór miłości romantycznej do Ojczyzny ). Mianowicie związek z Polską tworzy się na zasadzie analogii jak związek z kobietą, by stać się bohaterem narodowym trzeba mieć ukochaną. Następnie poświęcić tę miłość dla miłości do Ojczyzny, by wreszcie pokochać Polskę jak ową kobietę. Tego rodzaju związek umoralnia i sakralizuje patriotyzm.

Ad.2)

Dokumenty formalne najlepiej sprawdzają się kiedy chodzi o opis sfery politycznej i publicznej, ze względu na największe zainteresowanie tymi sferami instytucji tworzących dokumenty. Dokumenty formalne zawierają twarde, abstrakcyjne, behawioralne wskaźniki, a umykają ich uwadze zjawiska nie poddające się łatwej kategoryzacji i kwantyfikacji ( ujęcie liczbowe ) – jak kultura. Jeżeli chodzi jednak o sferę prywatną to nią będą zainteresowane sądy ośrodki opinii publicznej czy służba bezpieczeństwa. Jednak co do tych dokumentów zainteresowanie jest zdecydowanie mniejsze. Przykłady:

Sfera publiczna i polityczna:

1. Stanisław Burdzej opisał „ religię obywatelską ” w USA na podstawie przemówień prezydenckich z okazji objęcia urzędów, obchodów Narodowego Dnia Modlitwy, Narodowego Śniadania Modlitewnego, Dnia Pamięci, innych świąt religijnych i narodowych oraz z tragicznych wydarzeń życia narodu. Wykazał jak mocno polityka jest spleciona z religią ( zarówno G. Bush jak i B. Clinton przykładali dużą wagę do religii ).

Sfera prywatna:

1. Michał Łuczewski wykorzystał manuskrypt Heleny Schmidt Za powołaniem, do opisu dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej wsi ( między innymi stosunki tamtejszej ludności z proboszczami ).

Kultura:

1. Norbert Elias swoją teorię procesu cywilizacyjnego na średniowiecznej literaturze dotyczącej norm społecznych. Jego teoria opisuje jak w społ. europejskich stopniowo tłumiono naturalne popędy wojowników, przekształcając ich na dobrze wychowanych dworzan, a przymus społeczny przekształcano na przymus wewnętrzny. Jednym słowem opisał proces cywilizowania społeczeństw barbarzyńskich.

( Dałam po przykładzie żeby każdy wiedział o co chodzi, nie wydaje mi się żeby z tego nas odpytywała xD )

Cz. 2. Analiza dokumentów zastanych, s.173-185, Karolina Czubernat

7.3.3 Wyjaśnienie zjawisk społecznych

• Najważniejszym celem nauk społecznych jest formułowanie wyjaśnień; przechodzenie od odpowiedzi na pytanie co? Jak? do pytań dlaczego? I w tym procesie bardzo użyteczne są dokumenty.

• Dokumenty dostarczają wyjaśnienia zjawiskom

-mikro (dotyczące życia jednostek)

-mezo (dotyczących poziomu instytucji średniej wielkości)

-makro (dotyczących dużych zbiorowości – państw, narodów, klas)

• Przykłady z tekstu:

A)wyjaśnienie funkcjonowania i sukcesu Muzeum Powst. Warszwskiego – archiwum

B)jak władze PRL narzucały światopogląd – organizacja ZboWiD, akty prawne, biuletyny, ulotki, plakaty, prasa

C)polityka historyczna polskich komunistów – prywatne i półprywatne wypowiedzi członków władzy

D)sprawność instytucji we Włoszech – spisy stowarzyszeń, uczestnictwo w referendach krajowych, stopień czytelnictwa, statystyki głosowania

7.4.PROBLEMY METODOLOGICZNE: DOKUMENT JAKO PROCES SPOŁECZNY

• Analiza dokumentu służy uzyskaniu odpowiedzi na pytanie badawcze. Dokument nie jest jednak źródłem dokonałym !

• Trzeba go więc poddać krytyce:

-czy jest rzetelny?

-czy jest trafny?

• Metodologia badania dokumentów nie jest rygorystyczna i systematyczna. Nie ma żadnego schematu czu algorytmu.

• Zatem reguły trafności i rzezetlności mogą ale nie muszą pomóc w rozwiązaniu problemów metodologicznych

• Badacz za każdym razem musi odwoływać się do swojej roztropności

7.4.1. Rzetelność

• Trudność w określeniu rzetelności dokumentu : wynika z tego, że jest on wynikiem procesu społecznego i sam też jest procesem społecznym

• Proces dokumentarny (każdy z etapów niesie problemy dla rzetelności):

1)inicjator stworzenia dokumentu – może skupiać się na wybranych prosecach, zjawiskach społecznych i jednocześnie pomijać inne ważne, cenniejsze pod względem rzetelności. Np. media kreują to, co się sprzeda a pomijają bardziej rzetelne statystyki np. policji

2)zebranie informacji – ale jaka jest ich jakość? Aby zebrać rzetelne dane, potrzebna jest całkowita bezstronność tego, kto je zbiera a także informatorów. Odpowiedzi ich zależą od kontekstu makrospołecznego np: jeśli badani boją się udzielenia informacji calkowicie prawdziwych – rzetelnośc spada.

Badacz powienien więc: sprawdzić okoliczności, pośredników tego procesu

3)przetworzenie informacji – proces, który wiedzie do powstania danych zależy od decyzji pośredników, np. jeśli im się wydaje inaczej, wtedy inaczej interpretują i zapisują dane. Problemem są również urzędowe kategoryzacje; co prowadzi do zniekształceń. Np. dane zjawisko nie ma osobnej kategorii, więc podciągane jest pod coś innego, co daje w efekcie błędne dane.

Badacz powienien więc: określić miejsce i czas powstania dokumentu, znaczenie, stabilność w czasie i przestrzeni.

4)przechowywanie i przetwarzanie dokumentu – w zależności od warunków przechowywania, dokument\część dokumentu przetrwa albo się zniszczy

5)dostęp do dokumentu – mimo, że dokument isnieje, bada w ogóle może do niego nie dotrzeć.

Badacz powienien więc: mieć wyobraźnie metodologiczną, by zauważyć ciekawe dokumenty, fakty, potrafić wyciągnąc na podstawie pozornie standardowych danych, ważne wnioski.

7.4.2. Trafność

• Nawet najbardziej rzetelny dokument może być nietrafnym miernikiem interesującej nas rzeczywistości;

• Dokumenty formalne nie będę trafnymi wskaźnikami nieformalnej rzeczywistości a

Dokumenty nieformalnie nie będę trafnymi wskaźnikami formalnej rzeczywistości

• Konieczna jest więc TRIANGULACJA => by dobrze opisać zjawisko musimy porównać dokument z innymi dokumentami

-triangulacja informatorów; by sprawdzić czy mówi prawdę

-triangulacja źródeł; dane formalne + dane nieformalne

--triangulacja metod; np.uzupełnić wywiadem

7.4.3. Trafność i rzetelność

• Dobre badania oparte na dokumentach, to taki , które są zarazem trafne i rzetelne, ponieważ rzeczywisctość jest wielowymiarowa i łatwo może nam umknąć jakiś aspekt

• Jednak : każdy kto sięga po dokumenty, by je zaanalizować musi liczyć się z napięciem między rzetelnością a trafnością! (przykład: ruch Solidarność był na wsrkoś liberalny)

7.5. Podsumowanie

• Podstawową zaletą danych zastanych jest to, że już istnieją. Badacz nie musi ich tworzyć

• Dokumenty mogą służyć wyjasnianiu zjawisk z poziomu mikro, mezo i makro

• Dokumenty są bardzo dobrym źródłem hipotez i problemów badawczych

• Nie można ich traktować bezkrytycznie

• Nieustannie brać pod uwagę problemy rzetelności i trafności