Przeciwdziałanie terroryzmowi powietrznemu w Europie
Rafał Piękoś
Materiał zawiera informacje, na temat systemów zabezpieczeń antyterrorystycznych funkcjonujących w poszczególnych krajach Europy. Jakie siły i jednostki są odpowiedzialne za bezpieczeństwo na lotniskach i podczas lotu. Komu podlegają i jakie mają zadania.
Straż Graniczna (SG) – uchwalone przez Sejm 12 października 1990 roku ustawy o ochronie granicy państwowej i o Straży Granicznej zobowiązały ministra spraw wewnętrznych do zorganizowania nowej uzbrojonej i umundurowanej formacji ochrony granic i kontroli ruchu granicznego w miejsce Wojsk Ochrony Pogranicza. Toteż 16 maja 1991 roku została utworzona.1
Terroryzm powietrzny - w ruchu lotniczym, akt bezprawnej ingerencji oznacza akt terrorystyczny w stosunku do obiektu, jakim jest aparat lotniczy, czyli samolot. Jest obiektem( narzędziem) idealnie spełniającym wymagania celu ataku terrorystycznego.
Lotnisko - , inaczej portem lotniczy nazywamy obszar, na którym mogą lądować, startować oraz kołować samoloty oraz inne statki powietrzne (sterowce, śmigłowce). Wielkość oraz wyposażenie lotniska uzależnione jest od ilości przeładowywanych towarów na statki powietrzne oraz ilości osób korzystających z ich usług.
Samoloty cywilnych linii lotniczych w ostatnich latach stały się obiektem zamachów terrorystycznych. Owe akty terroryzmu powietrznego mają na celu wymuszenie na władzach danego kraju określone działania, np. zwolnienie więźniów. Samoloty wraz z zakładnikami w rękach terrorystów stanowiły kartę przetargową. Same akty związane są z zagrożeniem utraty życia lub zdrowia przez pasażerów, których terroryści biorą i traktują jako zakładników ,oraz z niebezpieczeństwem dla ruchu lotniczego i lotnisk.
Historia związana z uprowadzeniami statków powietrznych sięga lat 30. Wtedy to peruwiańscy rewolucjoniści sterroryzowali i porwali samolot. Porwania tego typu coraz częściej zaczęły występować w okresie powojennym. Nagminne piractwo powietrzne miało miejsce pod koniec lat 60 XX wieku. Działania tego typu były wymierzone przeciwko Stanom Zjednoczonym Ameryki Północnej, które uchodziły za głównego sojusznika Izraela – wroga Palestyny. Jednak po wprowadzeniu reżimu udało się zażegnać sytuację lecz zagrożenie atakiem wciąż jest realne.
Zamachy o charakterze terrorystycznym, które mają za zadanie naruszyć bezpieczeństwo i infrastrukturę lotnisk , a także obiektów z nimi związanych określają przepisy międzynarodowe według, których czyn o charakterze terrorystycznym to:
Zamach na osobę, która przebywa na pokładzie statku powietrznego w czasie trwania lotu, gdy czyn ten posiada znamiona terroryzmu powietrznego.
Gdy w trakcie lotu statek powietrzny ulegnie destrukcji, bądź zostanie uszkodzony, w sposób który uniemożliwi mu dokonanie lotu lub naraża na szwank jego bezpieczeństwo przez osoby trzecie (terrorystów).
Jeżeli na pokładzie statku powietrznego zostanie umieszczone pewne urządzenie, bądź substancja, którego celem będzie zatrzymanie pracy silnika, a w konsekwencji przerwanie lotu, albo narażenie na szwank osób w trakcie lotu.
Celowe niszczenie i uszkadzanie urządzeń służących nawigacji powietrznej, jeśli naruszą bezpieczeństwo statku.
Przekazywanie fałszywej informacji, np. podłożenie bomby na lotnisku, które ma na celu namierzenie bezpieczeństwa obiektu.
Dokonanie wymuszeń siłowych za pomocą urządzeń, substancji lub broni na osobie w lotnisku, która odpowiada za nie.
Świadome zniszczenie urządzeń bądź statków rezerwowych, którego konsekwencją może być paraliż techniczny lotniska, np. usterka.
Wiele państw na Świecie miało analogiczne problemy z terroryzmem powietrznym. Z tego względu społeczność międzynarodowa przyjęła uniwersalne standardy bezpieczeństwa. Naukowo można wyodrębnić 4 strefy zwane obszarami chronionymi, mianowicie:
1 Strefa dotyczy otoczenia portu lotniczego, czyli zabezpieczenie dróg dojazdowych, zewnętrznej części ogrodzenia, rejonu podejścia, lądowania samolotów.
2 Strefa ma za zadanie chronić port lotniczy, w którego skład wchodzi budynek portu, przejście graniczne i odpraw celnych oraz infrastruktura biurowa i handlowo-gastronomiczna.
3 Strefa ma za zadanie zabezpieczać płytę lotniska, a dokładnie jego wewnętrzną część tj. miejsce postoju samolotów.
4 Strefa zabezpieczeń tyczy się samego samolotu oraz jego pokładu. Owocem tego podziału jest zwiększone poczucie bezpieczeństwa osób przebywających na lotniskach, jak i tych znajdujących się na pokładach samolotów.
Przez terroryzm powietrzny rozumie się oddziaływanie terrorystów poprzez uprowadzenia statków powietrznych, podkładanie w samolotach ładunków wybuchowych, niszczenie samolotów na lotniskach. Po wydarzeniach z 11 września 2001 roku, wtedy gdy islamscy terroryści pod wodzą Osamy bin Ladena uprowadzili dwa samoloty. Stały się one środkami ataku terrorystycznego na dwa wieżowce Word Trade Center. Po tym wydarzeniu zaczęto wcielać w życie nowe zabezpieczenia na terenie lotnisk lotniczych. Społeczność lokalną zainteresował temat problemu bezpieczeństwa na obszarze portów lotniczych. Dzięki temu na świat weszła Ustawa Patriotyczna uchwalona prze Kongres Stanów Zjednoczonych, która dotyczyła zwiększenia bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Miało to nastąpić poprzez zastosowanie następujących środków przez odpowiednie służby powołane do tego celu, czyli: zaostrzenie kontroli osób i bagażu w portach lotniczych, wprowadzenie na pokłady samolotów uzbrojonych agentów ochrony w cywilnych ubraniach, wdrążenie programu pobierania odcisków palców od obcokrajowców przybyłych do USA, poprawienie koordynacji działań służb specjalnych i wszystkich agenci federalnych zaangażowanych w ochronę kraju przed terroryzmem, z wzięciem pod uwagę infrastruktury lotniczej.
Lotnisko pełni funkcje transportową, zarówno dla osób jak i towarów. Ponadto z tej usługi korzystają ludzie z całego świata. Z roku na rok liczba osób zwiększa się. Dlatego też terroryści obierają za swój cel właśnie lotniska, gdyż pragną aby liczba ofiar ataku była jak największa. Aby temu zapobiec wprowadzono różnorakie rozwiązania, m.in. warty ochrony lotnisk. W poszczególnych krajach europejskich warty ochronne pełnia takie służby jak:
Policja Państwowa w Czechach
Jednostki Specjalne Żandarmerii tzw. „Kobra” w Austrii
Straż Graniczna w Niemczech i Polsce
Służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo na terenach lotnisk w Europie mają za zadanie:
- ujawniać i rozpoznawać potencjalne zagrożenia, godzące w bezpieczeństwo statku powietrznego
- przeciwdziałać aktom przemocy oraz przejęcia władzy nad statkiem przez terrorystów
- reagować na wandalizm
- monitorować obiekty
- sprawdzać bagaże
- przechwytywać niebezpieczne urządzenia i substancje stanowiące zagrożenie podczas lotu
- ująć pasażerów niebezpiecznych, czyli zachowujących się groźnie wobec załogi i pasażerów statku powietrznego
Do tego typu zadań oficerowie patroli latających wykorzystują odpowiednie środki tj. broń palna, identyfikatory osobiste, kajdanki, latarki, kamizelki kuloodporne, paralizatory elektryczne, tarcze kuloodporne, pałki teleskopowe, apteczki pierwszej pomocy, ładownice oraz telefony komórkowe.
Aby zwiększyć dostatecznie bezpieczeństwo komunikacji lotniczej wykorzystuje się agentów wart ochronnych, którzy maja dostęp do bazy informacyjnej zawierającej niezbędne dane. To wszystko wykorzystywane jest do prowadzenia tzw. Wywiadu prewencyjnego, czyli zbierania i analizowania informacji, które stanowią niezbędne źródło pracy wywiadowczej. Do zadań ogólnych wywiadu należy: zbieranie informacji o sytuacji geopolitycznej, grup terrorystycznych, metod zabezpieczeń itp. do zadań szczególnych zalicza się informacje o planowanych akcjach działaniach terrorystów oraz ich szczegółowych danych.
Aby starać się o posadę wartownika wart ochronnych linii lotniczych należy być funkcjonariuszem posiadającym uprawnienia policyjne z uprawnieniami policyjnymi, tj. agenci, policjanci, strażnicy graniczni, żandarmi. Jako kandydaci do nadmienionych służb muszą legitymować się nienaganna opinią dotychczasowej służby oraz przejść testy psychofizyczne. Po odbyciu kursu podstawowego czeka na nich kurs specjalistyczny. Tematyka kursu dotyczy odpowiedniego jest odpowiednie wykonywanie wart ochronnych na pokładach statków powietrznych. Po jego odbyciu przystępują do służby. Spoiwem szkolenia funkcjonariuszy wart ochronnych jest profesjonalne szkolenie strzeleckie, polega ono na szybkim i celnym strzelaniu z broni palnej w trudnych sytuacjach, np. zamach na pasażera, funkcjonariusza, czy pilota. Formacje zaopatrzone są w amunicje antyrykoszetową o tzw. pełnym płaszczu, nie powodującej znacznej zmiany w konstrukcji samolotu oraz zmniejsza możliwości rażenia osób postronnych.
Również statek powietrzny posiada wbudowane zabezpieczenia techniczne tj. kontenery anty-odłamkowe, wzmocnione drzwi kokpitu i system zdalnego pilotowania samolotem.
W Polsce za ochronę i zabezpieczanie lotnisk odpowiada Straż Graniczna. Ich zakres działania na terytorium lotniska określa:
Ustawa o Straży Granicznej z dnia 12 października 1990 roku
Rozporządzenie MSWiA z dnia 19 grudnia 2005 roku w sprawie wart ochronnych pełnionych przez funkcjonariuszy Straży Granicznej na pokładzie statku powietrznego
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 lipca 2003 roku w sprawie Krajowego Programu Ochrony Lotnictwa Cywilnego realizującego zasady ochrony lotnictwa.
Funkcjonariuszy pełniących służbę na warcie wyznacza Komendant Główny Straży Granicznej po zasięgnięciu decyzji od prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego na mocy rozporządzenia z kwietnia 2007 roku Parlamentu Europejskiego.
Funkcjonariusze pełniący warte na pokładach samolotów cywilnych linii lotniczych muszą legitymować się : ukończonym szkoleniem specjalistycznym, posługiwać się językami obcymi, udzielać pierwszej pomocy, wyróżniać się sprawnością fizyczną i nieposzlakowana opinią. Powinni być rozlokowani w samolocie tak, aby mogli działać według określonej taktyki przeciwdziałania zagrożeniom.
Ogólnie granicznicy za zadanie mają zapewnić bezpieczeństwo i porządek publiczny na terenie portu lotniczego. Współpracują także z innymi służbami tj. Policja i Służba Celna. Środki bezpieczeństwa na pokładach polskich samolotów są stosowane, ponieważ w przeszłości dochodziło do zdarzeń związanych z ich uprowadzeniem. Już w PRL-u powstał milicyjny Wydział Zabezpieczenia SUSW, który wykonywał zadania podobne do tych co dzisiejsza Straż Graniczna.
Centralny Port Lotniczy Warszawa-Okęcie jest największym portem lotniczym w Polsce. Jego powstanie przypada na rok 1929. Główną zaleta portu jest dogodne usytuowanie w stolicy (6 km od centrum). Dlatego też stale zwiększa się liczba przelotów pasażerskich z roku na rok i właśnie ten obszar objęto określonymi rygorami bezpieczeństwa, za które odpowiedzialne są służby cywilne. W kraju odpowiedzialne za to są:
Lokalne Zespoły Bezpieczeństwa, które opracowują program bezpieczeństwa portu lotniczego oraz pełnią nadzór nad nim
Pion do spraw Bezpieczeństwa Polskich Portów Lotniczych, pełni on rolę merytorycznego nadzorcy nad działalnością portów lotniczych w zakresie bezpieczeństwa
Dyrektor danego krajowego portu lotniczego nadzorując Straż Graniczną i inne służby funkcjonujące na danym obszarze odpowiada za prawidłowe działanie systemów technicznych, samolotów, kontroli osób i pojazdów, bezpieczeństwa personelu i pasażerów
Przewoźnicy lotniczy tj. Polskie Linie Lotnicze LOT i Eurolot
Można stwierdzić, że jednostki odpowiedzialne za bezpieczeństwo w krajach europejskich spełniają swoją rolę. Funkcjonariusze odpowiedzialni za bezpieczeństwo na lotniskach są dobrze wyszkoleni i przygotowani na zamach. Uważa się, że zbliżające się Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej „Euro 2012" na lotniskach europejskich zostanie uznane za bezpieczne.
W treści projektu został zawarty sposób w jaki terroryści osiągali zamierzony cel. Historie od kiedy zaczęto uprowadzać samoloty. Został zdefiniowany terroryzm powietrzny oraz wymienione standardy bezpieczeństwa międzynarodowego lotnisk. Na przykładzie wydarzeń z 11 września 2001 roku scharakteryzowano ten wymiar terroryzmu. Następnie są wymienione sposoby państw europejskich w ramach zabezpieczania lotnisk. Przedstawiono jak wygląda system ochrony lotniska i portu lotniczego w Polsce. Podsumowanie doceniło prace służb ochrony lotnisk europejskich oraz dobre przygotowanie do Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej „Euro 2012".
Kuba Jałoszyński „Współczesny Wymiar Antyterroryzmu”
Andrzej Misiuk „Administracja Porządku i Bezpieczeństwa Publicznego”
Ustawa o Straży Granicznej z dnia 12 października 1990 rok
Andrzej Misiuk „Administracja Porządku i Bezpieczeństwa Publicznego”
5.2. Straż Graniczna↩