Ćwiczenie 1. Klasyczne ujęcia organizacji

• rzeczowe: podmiot, rzecz złożona z powiązanych części, wyodrębniona z otoczenia, instytucja, zawiera składniki materialne i niematerialne (patenty, pieniądze bankowe),

• atrybutowy: rzecz złożona, opisywana za pomocą relacji między jej częściami, utożsamiana jest ze strukturą organizacyjną,

• czynnościowy: utożsamiana z procesem organizowania, tworzenia, to sekwencja działań, zbiór czynności służących osiągnięciu celów, rozłożonych na zadania przy pomocy zasobów; organizacja jako proces organizowania to też funkcja zarządzania.

Ćwiczenie 2. Typy organizacji w praktyce społeczno-gospodarczej

zastosowane kryteria podziału, porządkowania i klasyfikacji:

• funkcji genotypowej,

• relacji między ludźmi a organizacją,

• wielkościowe (ilościowe),

• formy własności,

• formy organizacyjno-prawnej,

• złożoności organizacyjnej,

• stopnia internacjonalizacji,

• według sektora (rodzaju) działalności.

podział wg funkcji genotypowej

• 6 grup: gospodarcze, użyteczności publicznej, administracyjne, militarne i policyjne, społeczne, religijne,

• gospodarcze, tzw. for profit, czyli przedsiębiorstwa; głównie nastawione na zysk, który może rozdzielony zostać między właścicieli,

• użyteczności publicznej, świadczą usługi ogólnopubliczne, np. szkoły, szpitale, przedsiębiorstwa wodociągowe, kanalizacyjne, transportowe, świadczące usługi medyczne, kulturalne, zaopatrujące w energię elektryczną, cieplną, gazową, z reguły działają jako organizacje non-profit,

• administracyjne państwowe i samorządowe - miast, gmin, marszałkowskie, starostwa powiatowe,

• militarne i policyjne - służą zapewnieniu bezpieczeństwa,

• społeczne - partie polityczne, związki zawodowe, fundacje, stowarzyszenia, z reguły działają jako organizacje non-profit,

• religijne - kościoły, klasztory, związki wyznaniowe.

komentarz do podziału

• ukazuje zewnętrzny cel funkcjonowania,

• cechuje go brak rozłączności, np. straż miejska jest organizacją administracyjną samorządową o charakterze policyjnym albo prywatny gabinet lekarski (niepubliczny ZOZ) jest organizacją gospodarczą i użyteczności publicznej.

podział wg relacji między ludźmi a organizacją

• 3 grupy: przymusowe, utylitarne, normatywne,

• przymusowe: przynależność jest obowiązkowa; czasami przynależność jest wymuszana prawnie, np. pobyt w więzieniu, ośrodku resocjalizacyjnym, domu dziecka, areszcie śledczym, szpitalu psychiatrycznym,

• utylitarne: uczestnictwo ma charakter kalkulatywny, najczęściej są to korzyści finansowe w zamian za świadczoną pracę,

• normatywne: uczestnictwo związane jest z możliwościami samorealizacji, np. stowarzyszenia społeczne, kościoły, partie polityczne, fundacje, działalność charytatywna i woluntarystyczna.

kryterium wielkościowe

kryterium	mikro	małe	średnie	duże
średnioroczne zatrudnienie	0-9 pracowników	10-49 pracowników	50-249 pracowników	powyżej
roczny obrót	< 2 mln €	< 10 mln €	< 50 mln €	powyżej
bilans roczny	< 2 mln €	< 10 mln €	< 43 mln €	powyżej

kryterium 1 obligatoryjne, z dwóch pozostałych co najmniej jedno spełnione

podział ze względu na formę własności

• p-stwa z udziałem państwa (przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki skarbu państwa, z większościowym udziałem skarbu państwa )

• p-stwa samorządu terytorialnego stanowiące własność gmin, powiatów, województw samorządowych,

• p-stwa spółdzielcze: użytkowników, zaopatrzenia i zbytu, wytwórcze, prowadzą działalność gospodarczą kierując się potrzebami zrzeszonych członków,

• p-stwa prywatne należące do osób fizycznych i/lub prywatnych osób prawnych.

podział ze względu na formę organizacyjno-prawną

• w ramach sektora komercyjnego: spółki handlowe (osobowe, takie jak jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, oraz kapitałowe, takie jak z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna), spółka cywilna, działalność gospodarcza prowadzona przez osobę fizyczną, przedsiębiorstwo państwowe,

• w ramach sektora publicznego: jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej,

• w ramach sektora społecznego: stowarzyszenia i fundacje.

co implikuje forma organizacyjno-prawna?

• tryb, warunki powołania organizacji, warunki jej rejestracji,

• zakres odpowiedzialności właścicieli, menedżerów za zobowiązania podmiotu,

• zasady zagospodarowania zysku,

• nazwa, rodzaj organów władzy, ich kompetencje,

• formy opodatkowania, ewidencję księgowo-podatkową.

podział wg złożoności organizacyjnej

• 3 typy: jednozakładowe, wielozakładowe, sieciowe,

• jednozakładowe: funkcjonują w jednym, określonym terytorialnie miejscu,

• wielozakładowe: mają oddziały, filie, samodzielne i wyodrębnione organizacyjnie w różnych organizacjach,

• sieciowe: bardzo duże przedsiębiorstwa, liczba filii/oddziałów kilkadziesiąt, kilkaset umiejscowionych w wielu krajach.

podział wg stopnia internacjonalizacji

• 4 rodzaje: krajowe, międzynarodowe, wielonarodowe, globalne,

• krajowe: wymiana handlowa odbywa się w obrębie kraju,

• międzynarodowe: zlokalizowane w jednym kraju, nabywające część zasobów poza jego granicami, czerpiące część przychodów z zagranicy,

• wielonarodowe: nabywające surowce, przeprowadzające operacje finansowe, produkujące na rynku światowym,

• globalne: nieprzywiązane do konkretnego kraju.

podział wg sektora (rodzaju) działalności

• handlowe, usługowe, produkcyjne, budowlane,

Ćwiczenie 3. Charakterystyka zasobów

ujęcie 4-rodzajowe:

• rzeczowe (fizyczne): kapitał rzeczowy i finansowy: środki trwałe i obrotowe organizacji; procesy decyzyjne dotyczą optymalnego ich wykorzystania w procesie pracy, zasoby rzeczowe wyznaczają stopień nowoczesności organizacji,

• ludzkie: pracownicy organizacji, ich struktura demograficzna, cechy zawodowe (doświadczenie, przeszkolenie, wiedza specjalistyczna), osobowe i motywacje (potrzeby, preferencje, oczekiwania); procesy decyzyjne dotyczą wykorzystania zdolności i umiejętności pracowników,

• finansowe: środki finansowe wykorzystywane do rozwoju, realizacji strategii, osiągnięcia celów: kapitał finansowy, zatrzymane zyski, zaciągnięte kredyty, papiery wartościowe, wyznaczają stopień wiarygodności organizacji,

• uwaga! środki obrotowe zużywa się w jednym okresie rozliczeniowym najczęściej rocznym; zasoby finansowe są „długookresowe”,

• informacyjne: dane pochodzące z otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego np. przepisy prawne, kierunki polityki gospodarczej państwa, struktura kosztów, wykorzystania maszyn, urządzeń, czasu pracy; służą do podejmowania decyzji.

charakterystyka zasobów - ujęcie 7-rodzajowe

• organizacyjne: dotyczą zarządzania przedsiębiorstwem, tzn. struktury organizacyjnej, procedur, systemów komunikowania się,

• relacyjne: więzi z otoczeniem, współdziałanie z nim, wpływanie na nie,

• intelektualne: know-how, bazy danych, patenty, prawa autorskie, standardy jakości, wzory i marki handlowe.

Ćwiczenie 4. Etapy procesu planowania i drzewo celów

1. Określenie celu.

2. Diagnoza obecnej sytuacji.

3. Ustalenie czynników wpływających na realizację celu.

4. Opracowanie działań służących do osiągnięcia celu.

Ad. 1 - cele

• (def.) to określony przyszły, pożądany stan, proces, rezultat działania organizacji, możliwy i przewidziany do osiągnięcia w terminie lub okresie mieszczącym się w czasie objętym planowaniem,

• cechy celów: jest ich wiele, są elastyczne, określone w sposób hierarchiczny: główny, szczegółowe (I, II, III itd. rzędu); szczegółowe (nast. slajd) to środki do osiągnięcia celów wyższego rzędu,

• cel wyznacza przyszłe zamierzenia, jest podstawą do formułowania zadań dla pracowników.

Drzewo celu

Ad. 2, 3 i 4

• diagnoza sytuacji organizacji, aktualny stan, "fotografia", opis - przeprowadzana z punktu widzenia osiągnięcia celu,

• ustalenie czynników sprzyjających osiągnięciu celu oraz utrudniających go,

• wyszczególnienie zadań do wykonania, harmonogramu (terminarza) realizacji zadań, oszacowanie kosztów.

Ćwiczenie 5. Formułowanie strategii na podstawie analizy SWOT

• analiza strategiczna: zbiór działań diagnozujących organizację i jej otoczenie po to, by stworzyć strategię i zapewnić jej prawidłową realizację,

• w trakcie analizy badany jest obecny stan organizacji i otoczenia, określa się zmiany i przyszłe tendencje, identyfikuje dalsze możliwości rozwoju organizacji,

• łączy dane historyczne z prognozowaniem i przewidywaniem przyszłości,

• jedna z analiz strategicznych, najpopularniejsza, to analiza SWOT.

analiza SWOT

• SWOT: akronim od Strengths (silne, mocne strony), Weaknesses (słabości), Opportunities (szanse), Threats (zagrożenia),

• przeprowadza się w celu wskazania wpływu na rozwój organizacji oraz określenia możliwości osłabienia lub wzmocnienia siły oddziaływania,

• na podstawie otrzymanych wyników wyznacza się pozycję strategiczną i wybiera strategię spośród 4 modelowych typów Weihricha.

analiza SWOT - graficznie

	umiejscowienie
	organizacja (wewnętrzne)
wpływ	pozytywny
	negatywny

tabela do wykonania analizy SWOT

• należy wypisać obszary funkcjonalne (dla organizacji) i elementy mikro- i/lub makrootoczenia,

• w ramach obszaru/elementy wypisać czynniki, które się na dany obszar składają,

• należy określić wagę każdego czynnika wg metody 0-1,

• czynniki i wagi z reguły są różne dla stron dodatnich i ujemnych,

• każdy z czynników należy ocenić w skali 1-5 w odniesieniu do konkretnej organizacji,

• wynik dla wag przedstawia się w macierzy, dla analizy SWOT w tabeli.

określanie strategii na podstawie wyników analizy SWOT

• 4 typy strategii: SO (maxi-maxi), WO (mini-maxi), ST (maxi-mini), WT (mini-mini),

• SO - strategia agresywna, silnej ekspansji, inwestowania, poszerzania obszaru działalności, stosowana w sytuacji przewagi mocnych stron nad słabymi i szans nad zagrożeniami,

• WO - strategia umiarkowana, realizowana poprzez redukcję kosztów, doskonalenie produktów, wejście w alians strategiczny, wykorzystywana w sytuacji przewagi słabych stron nad mocnymi i szans nad zagrożeniami,

• ST - strategia konserwatywna, realizowana przez selekcję produktu, ewentualnie rozwój, segmentację rynku, realizowana w przypadku przewagi mocnych stron nad słabymi i zagrożeń nad szansami,

• WT - strategia defensywna, organizacja pozbawiona szans rozwojowych, strategia realizowana przez redukcję kosztów, zaprzestanie inwestycji, ograniczanie zdolności produkcyjnych, ma na celu zapewnienie przetrwania organizacji i próbę ochrony przed likwidacją.

graficzne przedstawienie strategii

szanse	zagrożenia
mocne strony	AGRESYWNA
słabe strony	UMIARKOWANA

Ćwiczenie 6. Percepcja i bariery w procesie komunikacji

komunikacja: proces przekazywania informacji między nadawcą a odbiorcą;

model komunikacji Morgana

opis modelu komunikacji

• uczestnicy: źródło (nadawca wiadomości, jego umiejętności komunikacyjne, postawa, wiedza, kultura, system społeczny) i odbiorca,

• kodowanie - forma: gesty, słowa, rysunki,

• wiadomość: zawartość, treść, jej struktura,

• kanał: służy do przekazywania informacji przez widzenie, słuchanie itp.,

• sprzężenie zwrotne: reakcja na komunikat po jego odkodowaniu,

zakłócenia

• efektywna komunikacja: otrzymana przez odbiorcę wiadomość pokrywa się z intencjami nadawcy,

• zakłócenia powstają na linii nadawca-odbiorca, zniekształcają, blokują przekaz komunikacyjny, wpływają na odbiór komunikatu, deformują go, a nawet uniemożliwiają odkodowanie informacji,

najczęściej wymieniane bariery w komunikacji, np.

• atmosfera/otocznie: temperatura, hałas, czas, presja,

• akcentowanie przez nadawcę wybranych informacji,

• cechy wokalne głosu,

• uczucia, predyspozycje psychiczne nadawcy, odbiorcy,

• wyrażanie emocji, nie komunikatu, brak spójności tematycznej w wypowiedzi,

• negatywne nastawienie do odbiorcy/nadawcy,

• semantyczne - różne znaczenie przypisywanie słowom,

• różne intencje/motywacje uczestników procesu komunikacji,

• wybiórcze słuchanie.

komunikacja w organizacji

proces przekazywania informacji mający na celu wywołanie u pracowników zrozumienie dla decyzji podejmowanych w zakresie organizacji i zarządzania organizacją oraz budowanie postaw lojalności i identyfikacji z firmą