Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

Głównym celem przedmiotu jest uporządkowanie wiedzy dotyczącej teorii i praw naukowych wyjaśniających mechanizm rozwoju osobowego (fizycznego, psychicznego i społecznego) człowieka ze wszystkich jego uwarunkowaniami.

Program zajęć

• Rozwój ontogenetyczny człowieka. Okresy rozwoju człowieka, uwarunkowania i cechy czynniki genetyczne, para genetyczne oraz czynniki środowiskowe wpływające na rozwój człowieka

• Przejawy rozwoju fizycznego, psychicznego oraz motorycznego w edukacji przedszkolnej i szkolnej dziecka

• Podstawowe aspekty rozwoju biologicznego człowieka . Normy rozwojowe . Metody pomiaru rozwoju osobniczego. Trendy sekularne . Zjawiska akceleracji rozwoju.

• Wady wrodzone, zespoły genetyczne i chromosomalne

• Deficyty środowiskowe jako czynniki upośledzające rozwój i zdolności uczenia się

• Najczęstsze choroby w wieku przedszkolnym i szkolnym

• Wady postawy ciała dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

• Profilaktyka zaburzeń rozwoju. Istota zdrowia i choroby. Problemy zdrowotne ludzi w różnym wieku. Higiena środowiska szkolnego

• Profilaktyka zdrowia nad uczniami

• Problematyka zdrowotna okresu dorastania, dojrzałości i starzenia się

• Cywilizacyjne i społeczne zagrożenia zdrowia

• Ochrona zdrowia dziecka. Higiena środowiska

• Zasady bezpieczeństwa i udzielenia pierwszej pomocy

Literatura podstawowa : Bartkowiak Z. Biomedyczne podstawy rozwoju wychowania, Warszawa 1986

Rozwój- proces który prowadzi do przekształcenia się prostych struktur w formy złożenia i bardziej skomplikowane. Z reguły rozwój przebiega w ściśle określonej kolejności zjawisk, co pozwala na wydzielenie stale występujących następujących po sobie etapów rozwoju które nazywamy okresami.

Rozwój ontogenetyczny człowieka

Pod pojęciem ontogenetycznego rozwoju będziemy rozumieć zespół procesów kierowanych nieodwracalnych i powiązanych ze sobą , a kształtujących organizm osobnika od zapłodnienia do śmierci. Jest to zjawisko wielostronne a w przypadku człowieka szczególnie skomplikowane bowiem obok przyrodniczych pojawiają się specyficzne modyfikatory o społecznym charakterze.

Rozwój biologiczny

Rozwój biologiczny lub fizyczny określa nam całokształt procesów biologicznych jakie zachodzą w rozwijającym się organizmie z wyłączeniem strefy osobowości psychicznej. Pojęcie rozwoju biologicznego czy też fizycznego ujmuje więc powiększenie się wymiarów i masy ciała doskonalenie struktury i zmiany funkcji narządów.

Nauki badające rozwój osobniczy człowieka

• Właściwości biologiczne- anatomia( nauka o kształcie i budowie ciała ludzkiego )

• Histologia

• Fizjologia

• Biochemia(skład chemii organicznej )

• Antropologia

• Właściwości psychiczne – psychologia

• Właściwości sprawności fizycznej

Aspekty rozwoju

Aspekty jakościowe rozwoju fizycznego:

• Wzrastanie

• Różnicowanie

• Dojrzewanie

• Postęp

Wzrastanie(powiększanie się ciała)

• Rozrost- zwiększanie się wymiarów i masy tkanek

• Rozplem- mnożenie się liczby komórek na drodze podziału komórkowego i powiększania kwasów DNA

Różnicowanie –(doskonalenie struktury / budowy)

• Cytogeneza i histogeneza- przebudowa struktur komórek i tkanek

• Orogeneza- grupowanie się tkanek w określone układy i narządy

• Typogeneza- dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i proporcji organizmu

Dojrzewanie(doskonalenie funkcji)

• Specjalizacja- kształtowanie się funkcji i narządów i układów

• Integracja- dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu

• Postęp- doskonalenie funkcji organizmu

Aspekty ilościowe rozwoju fizycznego

• Kinetyka rozwoju- poziom na jakim przebiega rozwój danego osobnika np. niższy, przeciętny, wyższy

• Dynamika rozwoju- wielkość przyrostów danej cechy w jednostce czasu inaczej- tempo rozwoju

• Rozmach wielkości zmian względem wyjściowej urodzeniowej

• Rytmiczność rozwoju

Anabolizm- przyswajanie pokarmów i ich przekształcenie na składniki własnych tkanek

Katabolizm- zauważenie związków chemicznych organizmu na potrzeby energetyczne

Trend sekularny

Inaczej 100-letni ciąg zmian fenotypowych zachodzących stopniowo z pokolenia na pokolenie i postępujących w stałym kierunku pomimo krótkotrwałych okresów stabilizacji w rozwoju.

Zjawisko to polega na:

• Smukleniu ciała – zwiększenie się wysokości ciała w stosunku do masy ciała

• Poszerzania się pasa barkowego przy niewielkim zwężeniu bioder

• Zmiany proporcji długości kończyny górnych do dolnych przy względnej stałej długości

• Zmiany wysokości ciała na dekadę- 1,5-2 cm

• Zmiany masy ciała na dekadę- 2kg

Czynniki wpływające na rozwój człowieka :

• Czynniki endogenne genetyczne (de terminatory )płeć, konstrukcja budowy ciała, rasa, tempo rozwoju biologicznego

• Czynniki endogenne para genetyczne (stymulatory):

Wpływ organizmu matki na rozwój płodu( tryb życia matki w okresie ciąży, wiek rodziców, liczba przebytych przez matkę ciąży oraz kolejność ciąż)

• Czynniki egzogenne (modyfikatory): modyfikatory neutralne, modyfikatory kulturowe

Czynniki genetyczne (determinatory)

Na początku XIXw. Biolodzy zauważyli wewnątrz jąder komórek roślin i zwierząt małe struktury.-chromosomy(chromo-barwa, soma-skóra), te struktury szczególnie dobrze barwiły się pewnymi substancjami stosowanymi podczas przygotowania komórek do badań mikroskopowych. W drugiej połowie XIXw. Biolodzy szczegółowo poznali kształt i zachowanie chromosomów.

Muszka owocowa ma 8 chromosomów, ludzie i nietoperze- 46, kukurydza- 20, a nosorożec -84.

Genotyp- komórki rozrodcze matki i ojca, poprzez zapłodnienie wnoszą do powstałej z nich zygoty zespół determinantów genetycznych, które są strukturalnymi przekaźnikami części właściwości genotypu.

Genotyp osobnika w wyniku podziału(mejozy) pochodzi w połowie z genomu ojca i w połowie z genomu matki-po 23 chromosomy.

22 pary(44chromosomy)- autosomalne, 1 para- to chromosomy płciowe

U kobiet XX,

U mężczyzn XY.

Mimo iż połowa zestawu genów przekazywanych potomstwu pochodzi od ojca i połowa od matki , to jednak w większości cech ilościowych występują silniejsze związki miedzy cechami dziecka i matki niż dziecka i ojca.

Stwierdzono to np. w odniesieniu do takich cech jak:

• cechy kośćca(wysokość ciała kształt głowy)

• kształt części miękkich(kształt nosa, uszu)

• rozkład pigmenty(barwa włosów, oczu)

• pamięć ruchowa

• cechy fizjologiczne(ciśnienie tętnicze krwi)

Czynniki egzogenne (modyfikatory)

• ogół czynników zewnętrznych wpływających modyfikująco na rozwój człowieka można podzielić według klasyfikacji Wolańskiego(1975, 1983), na następujące grupy:

1.czynniki biogeograficzne, czyli modyfikatory naturalne:

• Otaczający świat roślinny- flora i zwierzęcy – fauna, wśród nich pasożyty, organizmy, bakterie, wirusy..

• właściwości mineralne, charakter otaczających wód i powietrza, m.in. skład gleb, czystość i chemiczne właściwości wód, skład powietrza, pyły i gazy przemysłowe,

• charakter klimatu, a więc nasłonecznienie, temperatura, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, ruchy powietrza i inne właściwości fizyczne, promieniowanie

• ukształtowanie terenu

2.czynniki społeczno –ekonomiczne, czyli modyfikatory cywilizacyjne(kulturowe):

• wysokość dochodów rodziny

• poziom wykształcenia i kultury rodziców żyrujący na higienę, atmosferę życia rodzinnego, organizację czasu wolnego itp.

• wielkość i charakter środowiska społecznego, w którym wzrasta np. wieś, miasto

• tradycje i zwyczaje społeczne w tym pewne zakazy religijne.

3.tryb życia

• zależy od niego długość naszego życia (odżywanie, higieny, bezpieczeństwo , unikanie używek, profilaktyka medyczna)

• aktywność fizyczna(praca zawodowa, trening sportowy, rekreacyjny, ćwiczenia fizyczne)

• wypoczynek, sen.

Auksologia

• dyscyplina zespalające wszystkie powyższe

• nauka bedająca wszystkie aspekty rozwoju osobniczego(biologiczne, psychiczne, motoryczne)

• w ramach auksologii można też wydzielić dyscypliny naukowe, które swą uwagę skupiają na niektórych okresach życia:

• embrologia, bada okres zarodkowy,

• fetologia, płodowy

• gerontologia, bada zmiany inwolucyjne i problemy starzenia się.

W rozwoju ontogenetycznym człowieka wyróżnia się dwie główne fazy:

• embrionalną, trwającą średnio 10 miesięcy (od zapłodnienia do urodzenia)

• postembrionalną, zwaną również fazą rozwoju pozapłodowego(od urodzenia, do śmierci)

Okresy rozwoju ontologicznego człowieka:

• od Arystotelesa:

• przyjęto podział na okresy będące zwielokrotnieniem liczb 7.

• 14 lat- rozpoczęcie nauki w szkole średniej

• 21 lat uzyskanie pełnoletniości, pełne prawa obywatelskie

• od Pitagorasa:

• okres stawanie się człowiekiem 0-20 lat

• młody człowiek- 20-40 lat

• człowiek w pełni- 40-60 lat

• stary, cofający się człowiek -60-80lat.

Klasyfikacja ze względu na przesłanki biologiczne -społeczno-producujne wg. Kolonowicza:

• wiek przedprodukcyjny(0-17)

• wiek produkcyjny(M: 18-65, K:18-60)

• wiek po produkcyjny (M: pow. 65, K:pow.60)

Kryterium antropologiczne(Promińska 1995)

• okres noworodka- od urodzenia do ok. 4 tygodnia tj. przystosowanie się organizmu dziecka do samodzielnego bytu do ustąpieni objawów związanych z porodem

• okres niemowlęctwa –do ok. 1 roku życia -do przyjęcia spionizowanej postawy ciała.

• okres wczesnego dzieciństwa- do 7 r. życia tj. wymiany zębów mlecznych

• okres dzieciństwa starszego od 7 roku życia do dojrzałości płciowej tj.(D: do 12 – 15 lat, CH: 16-18lat)

• okres młodzieńczy do osiągnięcia ostatecznej wysokości ciała (K: 18-20lat, M:20-23)

• okres wieku dorosłego- do wystąpienia pierwszych objawów starzenia się organizmu(40 lat)

• okres wieku dojrzałego(do 60 lat) tj. do zakończenia funkcji gruczołów u obu płci, po czym następuje okres starości.

Na 1000 ciąży w poszczególnych miesiącach płodu ginie:

I-112 noworodków

II -72

IX -9

Noworodek wyposażony jest w około 20 milionów gruczołów służących do wydzielania niezbędnych enzymów trawiennych

• posiada około 100 miliardów neuronów rozmieszczonych w mózgu i całym ciele, między którymi przed i po urodzeniu tworzą się połączenia

Mie możemy już uważać dziecka przed urodzeniem za zbiór rozwijających się komórek , tkankę i narządów ,ale za istotę ludzką w rozwoju, która na długo przed urodzeniem staje się osobą kompetentną , zdolną odbierać sygnały od otoczenia, różnicować je, zapamiętywać i uczyć się na ich podstawie.

Dziecko w okresie prenatalnym nabywa preferencje i nawyki oraz sygnalizuje potrzeby…

Pierwszy trymestr to okres najbardziej intensywnego rozwoju. Z zapłodnionej komórki jajowej powstaje nowa ludzka istota która pod koniec trzeciego miesiąca przypomina wyglądem miniaturowego człowieka i ma wszystkie funkcjonujące już podstawowe narządy…

Drugi trymestr- zakończyło się tworzenie organów, rozwój w tym trymestrze to przede wszystkim intensywny wzrost oraz duże tempo zmian układu nerwowego

• doskonalą się zdolności ruchowe i zmysłowe- dziecko jest już w okresie bardzo aktywne, a przestrzeń wokół niego pozwala mu na nieskrępowane i wszechstronne…

Trzeci trymestr- najbardziej charakterystyczne cechą tego okresu jest wzrastająca zdolność dziecka, które magazynuje składniki potrzebne po urodzeniu do przeżycia poza organizmem matki

10miesięcy księżycowych życia prenatalnego:

• faza jajowa

• faza embrionalna

• faza płodowa

Faza postembrionalna cz I.

1.okres noworodka od 3-4 tygodnioe

2.Niemowlęcia od zakończenia okresu noworodka do ok. 1 roku życia

3. dzieciństwa (4 podokresy)

-wczesne dzieciństwo-do 3,4 roku życia

-przedszkolny do ok. 6 roku życia

Rozwój fizyczny

Masa ciała: urodzeniowa:3400g(2500-4600)

Przyrost:

• 1 kwartał ok. 25g/d lub 180g/tydzień

• 2 kwartał ok. 20g/d lub 150 g/tydz

• 3 kwartał ok. 15 g/ d lub 120 g/tydzień

• 4 kwartał ok. 10 g/d lub 90/tydzień

Masa ciała:

• Do 4-5 m , masa zostaje podwojona(ok. 6800g)

• Do 12 m – potrojona(ok. 10 kg)

• Do 6 roku życia- zwiększa się sześciokrotnie(ok. 20 kg)

• Do 9 r. ż. – dziewięciokrotnie(ok. 30 kg)

• Do 12- dwunastokrotnie(ok. 40kg)

Długość ciała:urodzeniowa:50-51 cm

• Przyrost 1 r. ż.- ok. 75 cm

• Pod koniec 4 r. ż ok. 100 cm

• Po koniec 12 r. ż- ok. 150 cm

Obwód głowy(chłopcy) urodzeniowy:35 cm

• Przyrost: U rocznego ok. 47

• U 5 letniego ok. 52 cm

• U 16 ok56 cm u dziewczynek są ok. -12 zm mniejsze

Ząbkowanie:

• mleczne – 20 zębów

• ok. 6-7 roku życia –pierwsze trzonowe

• do 14 roku życia koniec ząbkowania

Sen

• u młodszych niemowląt- 16 godzin dziennie

• u starszych niemowląt12-14 g

• młodsze dzieci 11-13 godzin

• wiek szkolny 9 godzin

Rozwój psychomotoryczny:

Pierwszy miesiąc życia:

• początkowo zgięcie we wszystkich stawach

• w ułożeniu na brzuchu unosi głowę i utrzymuje przez 3 sekundy

• krótkotrwałą fiksacja gałek ocznych

Drugi miesiąc życia:

• dłonie częściej otwarte

• w pozycji siedzącej utrzymuje głowę prosto

• hałas powoduje przerwanie aktywności ruchowej

• początki artykulacji

Trzeci miesiąc życia:

• w pozycji leżącej na brzuchu:

• pewnie utrzymuje głowę

• podpiera się na przedramionach

• leżąc na plecach bawi się palcami

• chwyta grzechotkę

• rozpoznaje twarze rodziców

• uśmiech, jako próba kontaktu społecznego

Czwarty miesiąc życia:

• podczas podciągania się do pozycji siedzącej utrzymuje głowę w osi kręgosłupa

• wkłada zabawki do ust

• głośno się śmieje

Piąty miesiąc życia:

• przekręca się z brzucha na plecy

• przy podtrzymanie po pachami utrzymuje pozycje pionową przez kilka sekund stojąc na palcach

Szósty miesiąc życia:

• opiera się na wyprostowanych rączkach

• podtrzymywane siedzi

• śpiąc unosi ręce

• chwyta zabawki cała dłonią i przekłada je ręki do ręki

• przy każdej zmianie pozycji stabilnie utrzymuje i kontroluje głowę.

Siódmy miesiąc życia:

• leżąc na wznak bawi się swoimi nogami

• samodzielnie siada

• podtrzymywany odbija się od podłoża

• szuka upuszczonego przedmiotu

Ósmy – dziewiąty miesiąc życia:

• siedzi samodzielnie ok. 1 minuty

• interesuje się swoim odbiciem w lustrze

• śledzi czynności domowe matki

• nasila się rezerwa wobec obcych

• formułuje podwójne sylaby( mama- Dada)

• Trzymane za ręce stoi samodzielnie Kika sekund

Dziesiąty miesiąc życia:

• samodzielnie podnosi się i siada

• stoi przez 30 sekund trzymając się przedmiotów

• chwyta kciukiem i palcem wskazującym

• potrafi wskazać niektóre przedmioty

Jedenasty miesiąc życia:

• raczkuje

• trzymane za ręce stawia pierwsze kroki

• przechyla kubek z płynem

• samo potrafi jeść(chrupki, herbatniki)

Dwunasty miesiąc życia:

• samodzielnie się podnosi i stawia pierwsze kroki

• chętnie raczkuje

• używa sensownych ,.zrozumiałych wyrazów

• mocny związek emocjonalny z opiekunami

• rozumie wypowiedziane zakazy ,ale je zapomina

Drugi rok życia:

• 13-15 m .ż- większość samodzielnie chodzi

• Ok. 15m.ż- przytrzymywane wchodzi po schodach

• 18m.ż- potrafi jeść bez pomocy, składa 2-3 wyrazy, obserwuje inne dzieci przy zabawie

Trzeci rok życia:

• potrafi samodzielnie się ubrać(bez guzików)

• trzyma ołówek i rysuje proste figury

• rozróżnia kolory

• zauważa różnicę płci

• wolno chodzi po schodach

• kontroluje zwieracze

• naśladownictwo wszystkiego i wszytkich

• zazdrość, zachowania egocentryczne, upór

Czwarty rok życia:

• potrafi zachowywać się „poprawnie”

• fantazjuje . lubi się chwalić

• chętnie bawi się z innymi rówieśnikami

Piąty rok życia:

• intensywny rozwój sfery poznawczej(spostrzeganie, pamięć, mowa)

• bogata wyobraźnia znajdująca odzwierciedlenie w plastycznych formach wyrazu

• rozwija samodzielność oraz uczone prawdomówności i życzliwości

Charakterystyka rozwoju psychofizycznego i motorycznego dzieci w młodszym wieku przedszkolnym:

• Proporcja budowy ciała dziecka jest typowo dziecięca (stosunkowo duża głowa, długi tułów i krótkie kończyny)

• Dziecko w tym wieku rośnie szybko i stosunkowo mało przybiera na wadze na skutek naturalnej ruchliwości stopniowo szczupleje

• Kościec dziecka 3-4 letniego zachowuje jeszcze konsystencje chrząstkową (jest giętki, elastyczny prawidłowe krzywizny kręgosłupa nie są jeszcze całkowicie ukształtowane)

Połączenia stawowe są nie trwałe, więzadła słabe i rozciągliwe

• Płuca i serce pracują intensywnie lecz nie ekonomicznie:

• częstotliwość oddechu wynosi około 30( u dorosłego człowieka 16)

• serce wykonuje 90-110 uderzeń na minutę( u dorosłego człowieka 70-80)

• intensywny wysiłek powoduje przyspieszenie tętna do 200 uderzeń na minutę

• Układ nerwowy jest niedojrzały i działa niesprawnie (słabo zaawansowany proces myelnizacji)

• Ruchy dziecka są rozrzutne- synkinezy mało precyzyjnie, totalne( brak koordynacji powoduje trudności w pisaniu, posługiwaniu się przyborami do jedzenia, sznurowaniu bucików )

• Przerost układu limfatycznego jest u dziecka w tym wieku przyczyną chorób górnych dróg oddechowych

• Wiek 5-6 lat charakteryzuje się znacznym postępem w rozwoju i krzepnięciu organizmu.

• Doskonalą się już nie tylko podstawowe formy ruchów, lecz dziecko potrafi teraz je łączyć w określone całości( np. w czasie biegu chwytać w rzucać piłkę, z rozbiegu wykonywać skok itp.)

• Porównując dziecko 3 letnie z 5-6 letnim dostrzegamy istotne różnice w szybkości biegu, skoku w dal i rzutach.

Podsumowanie:

• Specyficzna ruchliwość i potrzeba aktywności ruchowej

• Pragnienie przeżyć i emocji

• Bogata wyobraźnia

• Pobudliwość oraz zmienność nastrojów oraz zainteresowań

• Łatwe uleganie zmęczeniu i szybka regeneracja

• Plastyczność organizmu, jego podatność na dodatkowe i ujemne wypływy środowiska

Faza postembrionalna cz. II:

1. Podokres młodszy szkolny, trwa od 7 do 12-14 roku życia

2. Podokres szkolny zwany okresem dojrzewania płciowego, zaczyna się około 12 roku życia

Rozwój fizyczny i motoryczny:

• Kościec ma mniej tkanek chrzęstnych , proces kostnienia znacznie postąpił na przód

• Rozwój sprawności pracy w zakresie drobnych mięśni (dobrze może trzymać w ręku np. ołówek). Mięśnie duże rozwijają się wcześniej niż drobne( zdolne raczej do ruchów silnych i zamaszystych)

• Kościec jako całość miękki i plastyczny

• Kościec i stawy łatwo ulegają deformacji

• Różne części kośćca krzepną , rosną i zmieniają się w różnej kolejności uzębienie w końcu tego okresu prawie pełne

• Zwiększa się ogólna ruchliwość ulepsza się praca układu oddechowego wzrasta pojemność płuc i objętość klatki piersiowej

• Dynamiczny rozwój procesów poznawczych

• Dokonuje operacji myślowych za pomocą manipulacji przedmiotami lub wyobrażeniami konkretnych przedmiotów ……

Rozwój procesów emocjonalnych:

• Rozszerza się krąg przedmiotów, zjawisk , zdarzeń i spraw , która wywołują reakcje emocjonalne, zmienia się i różnicuje w sposób istotny charakter emocjonalnych doznań

• Nierzadko emocje wyrażane są w sposób burzliwy

• Emocje pozytywne i negatywne mają swoją wyraźną przyczynę i są skierowane ku określonemu przedmiotowi

• Stara się pohamować emocje zapanować nad nimi , stosunek emocjonalnych do ludzi( w znacznym stopniu uświadomione przez dziecko)

Rozwój społeczny:

• Dla rozwoju społecznego istotne są układ stosunków, atmosfera, postawy, przekonania i tryb życia w domu rodzinnym lub instytucji wychowania zbiorowego, zmierzone oddziaływania nauczycieli, swobodne obcowanie dziecka z rówieśnikami

• Podstawowe znaczenie ma wpływ osób znaczących, jak zróżnicować oddziaływanie formalnych i nieformalnych grup

• W oczach dziecka zaczyna wzrastać nowy autorytet- nauczyciel, który na terenie szkoły i we wszystkich sprawach z nią związanych zaczyna przerastać autorytet rodziców

• Dzieci tworzą bandy i mniejsze paczki (8-9 r. ż.)

• Rozwijają nowe własne systemy wartości, obyczajów, rodzą mody zabawowe

Rozwój procesów poznawczych:

• Spostrzeżenia dokładniejsze , bogatsze w szczegóły wielostronne w treści bardziej świadomie ukierunkowane

• Doskonalenie się wagi dowolnej i procesów myślowych, umożliwia dokładniejsza analizę i syntezę spostrzeganie rzeczywistości

• Częstsze posługiwanie się pamięcią logiczną

• Od 11 do 12 roku życia skokowo wzrasta liczba zapamiętywanych słów abstrakcyjnych

• Przekształcenie się pamięci mimowolnej w dowolną

• Rozumowanie przybiera postać operacji formalnych

• Myślenie stale się myśleniem hipotetyczno- dedukcyjnym

• Wyobraźnia – w marzeniach i twórczości młodzieży

• Wyobraźnia wiąże się ściśle z ich wzmożoną emocjonalnością

Rozwój fizyczny i motoryczny:

• Intensywny przyrost wysokości u dziewcząt zaczyna się co najmniej od 11,5 roku życia i trwa do 14,5 roku życia po czym gwałtownie spada

• Chłopcy najbardziej intensywnie rosną od 13, 5 i 15, 5 roku życia w następnych latach chłopcy bardziej przewyższają dziewczęta osiąganym wzrostem

• Ciężar ciała dziewcząt wzrasta najbardziej w 14 – 15 roku życia a u chłopców miedzy 15- 17 rokiem życia. Skok pokwitaniowy jako zjawisko wzmożonego tempa przyrostu długości ciała i jego ciężaru w przeciągu krótkiego czasu( 2-3 lata) jest zjawiskiem stałym

• Przejściowe dysproporcje w sylwetkach ciała

• Między 12 a 16 rokiem życia wzrost ciężaru i objętości serca

• Zwiększają się komórki mózgowe, różnicują się ich funkcję ,wzrost rozgałęzień końcowych dendrytów i neuronów

Rozwój procesów emocjonalnych:

• Niezwykłą intensywność i żywość przeżyć uczuciowych

• Przeżycia osiągają stopień wysokiego napięcia: smutek przeżywany bywa głęboko i często ma charakter tragedii a radość osiąga wysokie szczyty uniesienia

• Łatwość w oscylacji miedzy nastrojami krańcowymi : łatwe przejście od radości do smutku, od nadziei do rozpaczy

• Chwiejność emocjonalna

• Bezprzedmiotowość uczuć

• Większe w porównywaniu z poprzednim okresem opanowanie w manifestowaniu przeżyć emocjonalnych a także wzmożenie kontroli nad sposobem wyrażania swoich uczuć

• Bardziej subtelne i mniej gwałtowne sposoby reagowania

• Kształtowanie uczyć wyższych

Rozwój społeczny:

• Porównywanie własnych rodziców z innymi ludźmi z wzorami dostarczanymi przez literaturę, czeto prowadzi do rozczarowań

• Rodzice stają się w oczach dorastającego dziecka zwykłymi ludźmi pełnymi bledów i uchybień

• Tracą zaufanie do rodziców przestają się zwierzać ze swoich przeżyć, szukają wsparcia wśród rówieśników lub starszych kolegów

• Ingerencja dorosłych w osobiste sprawy młodzież przyjmuje niechętnie a nawet z objawami protestu i buntu

• Młodzież wrażliwa na wpływ grupy rówieśniczej i zachowanie jest determinowane przez różne elementy życia społecznego w klasie szkolnej jak normy grupowe pozycja ucznia w grupie rola jaką pełni ogólna atmosfera klasy

• Typie nieformalnej grupie rówieśniczych: najbliżsi przyjaciele, małe paczki itp.

Okres młodzieńczy : trwa od uzyskanie dojrzałości płciowej do zakończenia procesu wzrastania ( Kobiety- 20 lat, Mężczyźni -23 lata). Przyrost długości ciała jest nieznaczny ale wyraźnie się zwiększa , wzrost długości tułowia prowadzi do zharmonizowania proporcji ciała. Glowa już nie rośnie, (szczególnie szczęka i mięśnie twarzy) ustalają się rysy twarzy.

Okres wieku dorosłego :trwa od zakończenia procesu wzrastania do pojawienie się pierwszych objawów starzenia się granica ta jest bardzo zmienna wykazuje znaczne indywidualne wahania średnio 35- 40 mężczyźni, 30 – 35 kobiety- pełnia fizycznej dojrzałości

Zakres podstawowych zagadnień:

• Wady wrodzone, zespoły genetyczne i chromosomowe

• Czynniki chorobotwórcze

• Najczęstsze choroby w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

Zdrowie- stan względnej równowagi w pracy wszystkich narządów ustroju ludzkiego, utrzymanie właściwych i korzystnych stosunków wzajemnych między organizmem ,a środowiskiem zewnętrznym oraz możliwość rozwoju osobowości ludzkiej w ramach społeczeństwa- WHO- 1946

Podział zdrowia:

• zdrowie fizyczne- które dotyczy strony somatycznej(cielesnej)człowieka

• zdrowie psychiczne –wiąże się z zachowaniem równowagi fizjologicznej układu nerwowego i sprawnym funkcjonowaniem psychiki ludzkiej

• zdrowie społeczne – odnosi się do zdrowia zbiorowości ludzkiej, jak również utożsamiane jest ze zdolnością człowieka do indywidualnego rozwoju w grupie społecznej.

Choroba- każde odchylenie od zdrowia fizycznego, psychicznego. Obok chorób istnieją również wady, polegające na nieprawidłowościach budowy i funkcji narządów ustroju ludzkiego, w którym nastąpiło zakłócenie złożonych procesów fizykochemicznych i biologicznych. Stan choroby skłania człowieka do szukania pomocy i do działania naprawczego zmierzającego do przywrócenia zaburzonej równowagi ustrojowej.

Czynniki chorobotwórcze i deficyty środowiskowe:

Wszystkie czynniki chorobotwórcze przyczyniające się do powstania chorób w ustroju ludzkim zwykło się na fizyczne, chemiczne, biologiczne, społeczne

• Fizyczne: czynniki mechaniczne, powodujące urazy i nieszczęśliwe wypadki, oddziaływanie niekorzystnych właściwości powietrza i klimat, wody i gleby, różnego rodzaju promieniowanie słoneczne, zanieczyszczenia powietrza

• Chemiczne: substancje chemiczne w postaci ciał stałych, cieczy, par ,gazów i dymów toksycznych(chemizacja życia, uprzemysłowienie, wzrost zanieczyszczeń środowiska naturalnego)

• Biologiczne: bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty(małe robaki) przenikające ze świata zwierzęcego i roślinnego do ustroju ludzkiego(wścieklizna, włośnica, tasiemczyca), wszystkie choroby zakaźne np. odra, różyczka, ospa wietrzna, świnka

• Społeczne: bodźce negatywne pochodzące ze środowiska społecznego otaczającego dziecko(negatywne zachowania ludzkie, złe traktowanie dziecka, niezaspokajanie potrzeb emocjonalnych dziecka, które mogą doprowadzić do zaburzeń nerwicowych.

Ospa wietrzna – charakteryzuje się wysypką wielopostaciową na skórze, błonach śluzowych, pojawiająca się rzutami. Wirus ospy i półpaśca szerzy się drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni, rzadziej pośredni.

• Źródło zakażenia: chory na ospę wietrzną lub półpasiec.

• Podatność: przebycie ospy wietrznej powoduje trwałą odporność, powtórne zachorowania są rzadkie ,częściej występują w formie półpaśca. Okres wylęgania od 14-21 dni.

• Przebieg choroby: osłabienie, bóle mięśniowe, bóle głowy, gorączka, czasem drapanie w gardle i niewielki suchy kaszel, oraz charakterystyczna swędzące wysypka. Wykwity ospowe mogą pojawiać się także na wszystkich błonach śluzowych(jama ustna, gardło, narządy moczowo-płciowe).

• Zakaźność: 2 dni przed wystąpieniem wysypki pęcherzykowej, aż do czasu przyschnięcia wszystkich wykwitów w strupki, jednak nie krócej niż 6 dni do ostatniego jej rzutu

• Epidemiologia: najczęściej chorują dzieci w wieku 2-6 lat, u nich choroba przebiega zwykle łagodnie. Izolacje stosuje się przez cały okres choroby.

• Zapobieganie: szczepionka

• Leczenie: głownie objawowe, zależnie od objawów stosuje się leki przeciwgorączkowe, wzmacniające odporność, łagodzące dokuczliwość związaną z wysypką

Szkarlatyna: choroba brudu, ostra choroba zakaźna, charakteryzująca się zapaleniem gardła i migdałków z towarzyszącą, punkcikową wysypką oraz wykwitami złuszczającymi w okresie zdrowienia

• Etiologia: paciorkowiec beta-hemolizujący z grupy A wytwarzający toksynę erytrogenna

• Źródło zakażenia :człowiek chory na płonnicę lub anginę

• Podatność: niemowlęta rzadko, przebycie gwarantuje trwałą odporność

• Okres wylęgania: 1-3 dni

• Zakaźność: duża. Izolacja w warunkach domowych

• Zapobieganie: szczepionki

• Leczenie: antybiotyk

Różyczka: zakaźna o łagodnym przebiegu, objawia się występowaniem na skórze różowawej , drobno plamistej z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych, głównie karkowych, za uszami

• Okres wylęgania: 14-21 dni

• Podatność: przebycie powoduje trwałą odporność

• Zakaźność: 7 dni przed wystąpieniem wysypki i do 4 dni po jej ujawnieniu.

Świnka: (nagminne zapalenie przyusznic)- ostra, zakaźna, charakteryzuje się bolesnym obrzękiem zapalnym śliniarek, zwłaszcza przyusznych, rzadziej podżuchwowych i podjęzykowych.

• Leczenie: objawowe

• Powikłania: zapalenie opon mózgowych, zapalenie jąder, zapalenie trzustki, niedosłuch

Lambioza: dość pospolita inwazja jelita cienkiego

Źródło zakażenia: droga kontaktowa, pokarmowa, szczególnie w środowiskach zamkniętych i w przypadku zaniedbań higienicznych(zanieczyszczona woda, pokarmy, ubikacje)

Mononukleoza zakaźna- choroba pocałunków, przenosi się ją przez ślinę, rzadko dochodzi do zakażenia drogą kropelkową. Objawy: ból głowy, gorączka, bóle w klatce piersiowej, powiększone węzły chłonne szczególnie na szyi, powiększenie śledziony i wątroby, zapalenie gardła i migdałków.

Dysleksja, dysgrafia, dysortografia- specyficzne trudności w czytaniu, pisaniu, są spowodowane zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych i motorycznych, które występują u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Podłożem tych zaburzeń jest nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Poszczególne rodzaje tych trudności mogą występować w izolacji łączyć się ze sobą

Dysleksja- trudności w czytaniu lub czytaniu i pisaniu

Dysgrafia- trudności w opanowaniu kaligrafii(brzydkie, czasami wręcz nieczytelne pismo)

Dysortografia – trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (rażące i nagminne popełnianie błędów ortograficznych)