Kultura języka

1. znaczenie podmiotowe – określenie związanej z językiem części ogólnej kultury społeczeństwa lub jednostki

2. znaczenie normatywne – nazwa dziedziny myśli humanistycznej i działalności poświęconej kształtowaniu kultury języka w znaczeniu pierwszym, podmiotowym

Kultura języka w znaczeniu podmiotowym obejmuje:

• ogólną, propedeutyczną wiedzę o języku, jego budowie, odmianach, historii i funkcjach, o jego roli w życiu społeczeństwa i jednostki

• umiejętność właściwego posługiwania sie językiem

• wrażliwość na jego piękno i brzydotę, użycia właściwe i niewłaściwe /wyrażenie nacechowane pozytywnie

Język ,którym sie posługujemy, to system umownych znaków i reguł łączenia tych znaków w większe całości.

Funkcje języka:

1. komunikatywna - podstawowym celem przekazów językowych jest zaspokajanie potrzeb komunikatywnych pewnej społeczności, polegających na wymianie informacji o rzeczywistości, a także na gromadzeniu i przechowywaniu tych informacji. Język jest więc pośrednikiem w kontaktach międzyludzkich.

2. ekspresywna - za pomocą języka wyrażamy swoje poglądy, sądy, uzewnętrzniamy stany emocjonalne i uczucia.

3. nakłaniająca (impresywna, perswazyjna) - język jest narzędziem oddziaływania na innych, wpływania na ich zachowanie

4. stanowiąca (kreatywna) - tworzenie świata przedstawionego w utworach literackich, powoduje powstanie nowego stanu rzeczywistości pozajęzykowej (przysięgi)

5. estetyczna - wzrusza, wywołuje odczucia estetyczne, zażenowanie, wstręt (gdy słuchamy poezji, prozy, słów przemówienia, kazania, wykładu, rozmowa)

6. metajęzykowa - mówienie i pisanie o samym języku

7. poznawcza - pośrednik między nami a światem zewnętrznym, interpretujemy rzeczywistość

Język jest wartością, obok historii, kultury i tradycji.

Wartości:

• immanentna - same w sobie, autoteliczne, ostateczne

• użytkowa (instrumentalna) - będące jedynie środkiem do realizacji wartości innych, wyższych

kultura języka – dbałość o język, wynikająca ze świadomości jego znaczenia w życiu społecznym, a przejawiająca się w rozmaitych działaniach, odnoszących się zarówno do samego języka, jak i do ludzi, którzy się nim posługują.

1. umiejętność mówienia i pisania poprawnego i sprawnego, czyli zgodnego z przyjętymi w danej społeczności regułami (normami) językowymi i wzorcami stylistycznymi / wartościowana dodatnio. "Nauczyciele powinni dbać o kulturę języka uczniów"

2. działalność kulturalnojęzykowa - działania i zabiegi, mające na celu osiągnięcie pewnego poziomu kultury języka, porady, tępienie błędów. "Do kultury języka należy także dbałość o estetykę wypowiedzi". / najdłuższa tradycja - druga poł. XIX w.

3. *synonim postawy wobec języka osób, które się tym językiem posługują. "Ona odznacza sie wyjątkową kulturą języka"

4. nazwa typu myślenia humanistycznego, które wykształciły się jako rezultat zainteresowania językoznawców kwestiami normatywnymi w języku - ch. metajęzykowy

Obecnie przez kulturę języka rozumie sie świadome i celowe posługiwanie się językiem we wszelkich sytuacjach komunikatywnych. Zakłada to spełnienie kilku warunków:

• dysponowanie minimalną choćby wiedzą o języku - gramatyka, odmiana, środki styl.

• wykazywanie rzetelności w kontaktach językowych, co jest warunkiem udanych aktów mowy, etyki słowa

• !bycie wrażliwym na słowo i traktowanie języka jako wartość (sposób i jakość porozumiewania się)

Składniki kultury języka

1. poprawność językowa - normy jęz.

2. sprawność językowa nadawcy tekstu - dobór takich środków językowych, które pozwolą najlepiej dotrzeć do odbiorcy

3. etyka słowa - etyka językowego porozumiewania się - podmiotowe, a nie instrumentalne traktowanie partnera

4. estetyka słowa - czy tekst jest "ładny, harmonijny"

Z etyką i estetyką słowa wiąże się także zagadnienie wulgaryzacji języka z jednej strony, a grzeczności językowej z drugiej; obydwa wchodzą także w zakres kultury językowego obcowania.

Podstawowe pojęcia teoretyczne kultury języka.

tekst - całość, która odznacza sie wewnętrzną spójnością formalną i treściową. Jest jednostkowy, indywidualny i nietrwały

uzus językowy - panujący w pewnym środowisku albo występujący powszechnie w pewnych typach tekstów zwyczaj używania takich, a nie innych form językowych (zaczełem, wyłanczać, czekLIśmy, robioŁ, jak żeśmy zjedli, brać się za sprzątanie, w załączeniu przesyłamy, w odpowiedzi na..., w nawiązaniu do pisma..., badania na cukier) niezaliczane do polszczyzny ogólnej.

norma językowa - jest to zbiór tych elementów językowych, które są w pewnym okresie uznane przez jakąś społeczność (najczęściej przez całe społeczeństwo, a przede wszystkim przez jego warstwy wykształcone) za wzorcowe, poprawne albo co najmniej dopuszczalne.

D. Buttler: Norma:

• spontaniczna - charakterystyczna dla wszystkich odmian języka; umiejętność wyboru takich środków językowych, które są przyjęte w danej grupie

• naturalna (realna) - środki, które "zdały egzamin sprawności komunikatywnej", naśladowanie określonych sposobów mówienia, równa uzusowi w danej grupie, ale uboższa o elementy nowe.

• skodyfikowana - kształtowana z udziałem refleksji językowej i świadomego odwoływania sie do tradycji oraz znajomości systemu językowego. Ujęta w opisy, przypisy i wzory. Występuje tylko w odmianie ogólnej języka.

W pełnym opisie współczesnej polszczyzny kulturalnej należy wyróżnić dwa poziomy normy:

1. norma wzorcowa - elem. używane świadomie, pozostające w zgodzie z tradycja jęz., regułami gram. i semant. Powszechnie akceptowane

2. norma użytkowa - używana w kontaktach swobodnych, nieoficjalnych - norma profesjonalna, potoczna regionalna, potoczna ogólna

Norma jest dynamiczna.

system językowy - ogół morfemów występujących w języku i modele ich łączenia, a także reguły ich zespalania w jednostki tworzące tekst. Morfemy: nasz-, żół-, -ik, -ek itd. Jeżeli znamy elementy systemu jęz., możemy z nich tworzyć wyrazy, formy wyrazowe i połączenia składniowe.

Danuta Buttler: funkcje, które pełni norma wobec systemu:

• realizacyjna - w normie decyduje się o tym, które modele systemu "zostaną wypełnione materiałem słownym, a które będą drogami zamkniętymi, niewyzyskiwanymi w praktyce językowej"

• selekcyjna - coś wchodzi do normy, do obiegu lub nie

• rozdzielcza (dystrybucyjna) - elementy są zróżnicowane stylistycznie lub znaczeniowo.

Błąd językowy - nieświadome odstępstwo od obowiązującej w danym momencie normy językowej, czyli takie innowacje, które nie znajdują uzasadnienia funkcjonalnego, nie usprawniają porozumiewania się, nie wyrażają nowych treści, nie przekazują na nowo, w inny sposób emocji nadawcy, odbiorcy itd.

Błędy zewnątrzjęzykowe:

- ortograficzne

- interpunkcyjne

Błędy wewnątrzjęzykowe - systemowe:

- gramatyczne

- leksykalne

- fonetyczne

Błędy wewnątrzjęzkowe - stylistyczne (użycia)

Usterki językowe to takie odstępstwa od normy, które naruszają ja tylko w niewielkim zakresie - przestawny szyk zdania,