Nakład – zużycie czynników produkcji i obrotu (pieniędzy, surowców, energii, pracy ludzkiej…) bez względu na cel i przyczynę.

Czynniki produkcji:

• Surowce mineralne, wody, lasy, ziemia, rośliny, zwierzęta;

• Praca człowieka;

• Ekonomiczne dobra produkcyjne (dobra kapitałowe) –maszyny, budynki, licencje, znaki formowe, kapitał pieniężny (gotówka, akcje, obligacje i należności);

• Technologia – sposób wytwarzania.

Koszt – zużycie czynników produkcji i obrotu w ekonomicznie uzasadnionej ilości, wyznaczonej w jednostkach pieniężnych,

Wydatek – wydatkowanie pieniędzy z rachunku bankowego lub kasy (wypływ pieniędzy),

Koszty historyczne a koszty przyszłe

Koszty własne przedsiębiorstwa ze względu na swój złożony charakter są rozpatrywane z różnych punktów widzenia. Potrzeby sprawozdawczości, analizy, kontroli, planowania i podejmowania decyzji wymagającej ujęcia kosztów w odpowiednich przekrojach.

Podział kosztów:

• Koszt ex post - W wycenie opartej na kosztach historycznych (ex post) przyjmuje się założenie, że istnieje jeden prawdziwy, poniesiony koszt.

• Koszt ex ante - Koszty przyszłe, to koszty zaplanowane, uwzględniające inflację.

Kategorie kosztów:

• Wycena zapasów i pomiaru zysku;

• Celów dystrybucyjnych;

• Celów kontroli;

Podejście do kosztu

	Faktyczne zużycie środków
	Podejście księgowe
Koszty utraconych kożyści	Koszty nieprodukcyjne
Z punktu widzenia ekonomisty

Klasyfikacja kosztów (wg typów działalności)

• Operacyjnej (koszty działalności podstawowej, pomocniczej i koszty zarządu);

• Inwestycyjnej (lokacyjnej);

• Finansowej (kredyty, pożyczki, obrót papierami wartościowymi);

• Socjalnej;

Koszty (wg sfer działalności):

• Koszty zakupu;

• Koszty produkcji;

• Koszty sprzedaży;

Klasyfikacja kosztów w układzie rodzajowym:

• Wartość sprzedanych towarów i materiałów;

• Zużycie materiałów i energii;

• Usługi obce;

• Podatki i opłaty;

• Wynagrodzenia;

• Świadczenia na rzecz pracowników;

• Amortyzacja (koszt zużycia majątku trwałego);

• Pozostałe;

Logistyka – przepływ zasobów od nadawcy do odbiorcy, ok. 20% obrotu firmy to logistyka;

Podział na koszty stałe i zmienne

Zależność kosztów stałych i zmiennych jest podstawą wielu decyzji w przedsiębiorstwie:

• Ile należy wytworzyć wyrobów aby pokryć koszty stałe i zmienne;

• Ile należy wytworzyć wyrobów aby zapewnić przedsiębiorstwu określoną stopę zysku;

• O ile należy zwiększyć wielkość produkcji aby obniżyć koszty jednostkowe i osiągnąć zakładany przyrost zysku;

CENA

Cena to liczba jednostek pieniężnych jaką płaci nabywca, a dostaje sprzedawca za jednostkę produktu, usługi lub towaru. Cena to wartość jednostki produktu usługi lub towaru wyrażona w pieniądzu.

Cenę ustala przedsiębiorca w oparciu o analizę:

• Popytu (ile klienci będą skłonni zapłacić za towar);

• Kosztów (aby różnica między przychodami i kosztami była dodatnia);

• Działań konkurencji;

• Działań marketingowych;

Proces inwestycyjno-budowlany i jego koszty.

PIB to zespół czynności koncepcyjnych, prawnych, projektowych, technicznych… zmierzających do osiągnięcia celu: przekazania do użytkowania (eksploatacji) przedmiotu inwestycji – obiektu budowlanego.

Cykl inwestycji:

• Pomysł

• Faza studiów i analiz

• Decyzja inwestora

• Faza przygotowania inwestycji

• Początek prac

• Faza realizacji inwestycji

• Zakończenie prac

• Rozliczenie inwestycji

• Początek eksploatacji

• Faza eksploatacji (użytkowanie i utrzymanie)

Koszt robót budowlanych to tylko część kosztów całego przedsięwzięcia, ale często ma kluczowe znaczenie.

BUDOWA, ekspertyzy, pozwolenia, projekty, utrzymanie, nabycie gruntu, wyposażenie, remonty, koszty zbycia;

Inwestor szacuje koszty budowy na wszystkich etapach przedsięwzięcia (w miarę postępu szczegółowość planów rośnie):

• Aby określić czy ma dość środków;

• Aby sprawdzić czy inwestycja się opłaci;

• Aby zaplanować rozłożenie wydatków w czasie;

• Aby negocjować z wykonawcami;

• Aby kontrolować wydatki;

Wykonawca musi określić za jaką cenę chce sprzedać swoją usługę:

• Na podstawie rynkowych warunków;

• Na podstawie kosztu, jaki poniesie i zysku jaki chciałby osiągnąć;

• Znając przedmiot i zakres zlecenia;

• Znając swoje obowiązki i prawa;

• Znając formę w jakiej zleceniodawca chce mu płacić.

Szacowanie kosztów – metody.

1. Ocena ekspercka:

• Pojedynczy ekspert może się bardzo pomylić, dlatego uśrednia się oceny wielu ekspertów;

• Dokładność oszacowania rzędu 15-20% wymaga pracy ok. 70 ekspertów;

• Metoda droga;

1. Szacowanie przez analogię:

• Oszacowanie na podstawie rzeczywistych kosztów wcześniej wykonywanych przedsięwzięć produkcyjnych;

• Wymaga wiedzy o kosztach różnego typu projektów (bazy danych);

1. Modelowanie parametryczne:

• Szukane koszty projektu są zadane wzorem analitycznym,

• Wystarczy podstawić do wzoru odpowiednie wartości (parametry);

• Przykładowe parametry: w bud. np. Kubatura, ogólnie np. Złożoność projektu, Innowacyjność, Stopień zdefiniowania wymogów klienta;

• Modele parametryczne wymagają przetestowania na wielu projektach.

1. Szacowanie „od szczegółu do ogółu

Oszacowanie powinno być rzetelne:

• Niepewność –> doliczmy rezerwę;

• Duża rezerwa –> uśpiona czujność;

Dokładne oszacowanie nie zawsze jest możliwe!

Przy wzroście kosztu estymacji, dokładność rośnie zgodnie z funkcją logarytmiczną.

Dotąd szacowanie kosztów:

• Niezależnie od metody szacowania, koszty należy traktować jako wartości losowe;

• Dokładność szacowania kosztów rośnie z zaawansowaniem planów i projektów;

KOSTORYS

• Zestawienie ilościowe i wartościowe przewidzianych do wykonania lub wykonanych robót związanych z realizacją zaprojektowanego obiektu budowlanego(regulamin kosztorysowania Polcen2002);

• Dokument określający kalkulację ceny wg ustalonych metod, w oparciu o przedmiar lub obmiar robót, a w przypadku kosztorysu inwestorskiego jest szacunkiem kosztów do poniesienia (środowiskowe metody…”, SKB i ZBKB 2001);

• Kosztorys to dokument określający całkowite wynagrodzenie wykonawcy w ofercie , ustalone na podstawie przedmiaru robót z podaniem cen szczegółowych, odniesionych do poszczególnyc pozycji przedmiaru.

Kosztorys:

• Jedno z wielu opracowań kosztowych w procesie inwestycyjnym;

• Wg wymienionych definicji kosztorys powstaje wtedy, gdy jest już gotowy projekt i specyfikacje;

• Więc wyliczenia w fazie planowania inwestycji, budżety, nie są nazywane kosztami

Cele kosztorysowania:

• Oszacowanie kosztów;

• Obliczenie ceny;

• Podstawa do rozliczeń między wykonawcą a zamawiającym;

• Podstawa do kontroli wydatków i przychodów;

Zestawienie nakładów czynników produkcji:

• Do harmonogramów rzeczowo-finansowych;

• Do zamówień materiałów;

• Do kontroli zużycia materiałów;

• Do rozliczania zarobku robotników;

Rodzaje kosztorysów:

• Inwestorski – wykonywany na potrzeby inwestora: oszacowanie kosztu jaki poniesie inwestor zamawiając lub wykonując samodzielnie roboty lub obiekty; W praktyce tylko w zamówieniach publicznych

• Ofertowy – sporządzany przez potencjalnego wykonawcę robót budowlanych – odpowiedz na zapytanie o cenę;

• Zamienny – aby ustalić zmianę ceny ustalonej w umowie z uwagi na zmiany ilości robót. Sporządzany przez wykonawcę po wykonaniu robót. (o ile umowa dopuszcza zmianę ceny);

• Powykonawczy – aby ustalić wynagrodzenie wykonawcy za wykonanie roboty, gdy strony nie ustaliły wcześniej kwoty

Podstawy prawne:

• Ustawa o cenach z dn. 5.07.2001

• Prawo o zamówieniach publicznych z dn.29.01.2004

• Rozporządzenie w sprawie określania metod…

Pozostałe podstawy kosztorysowania:

1. Podstawy techniczne

(co i jak ma być wykonane)

• Dokumentacja projektowa;

• Projekt budowlany;

• Projekty wykonawcze;

• Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót;

• Sposób i jakość wykonania robót;

• Właściwości materiałów, sprzętu i maszyn, technologia, tolerancje wymiarowe;

• Zasady odbioru robót;

• Opis sposobu rozliczania robót tymczasowych i towarzyszących;

• Opis zasad przedmiarowania;

• Powołania na projekty, normy, aprobaty techniczne i inne;

• Założenia (inwestor) / dane wejściowe (inwestor + akceptacja wykonawcy) do kosztorysowania

• Przedmiar (na podstawie dokumentacji) / obmiar robót – zestawienie robót w kolejności technologicznej ich wykonywania;

• Co jest do zrobienia?

• Gdzie to jest?

• Ile tego jest?

• Jak to ma być wykonane?

• Wizja lokalna;

• Dane / założenia wyjściowe – brakujące ustalenia techniczne;

• Pozostałe dane mające wpływ na sposób wykonywania robót;

1. Podstawy rzeczowe

Informacje o zużyciu czynników produkcji na wykonanie robót.

Dane o narzutach rzeczowych czynników produkcji na wykonanie robót:

• Publikowane;

• Opracowywane samodzielnie;

• Katalogi: KNR (dawniej na zlecenie ministerstwa), KSNR, KNNR, TZKNBK PKZ,KNP, KJNZMB, HCWD!

1. Podstawy cenowe:

• Ceny czynników produkcji, wskazania narzutów kosztorysu;

• Jednostkowe ceny robót, asortymentów robót;

SZCZEGÓŁOWA METODA KALKULACJI

Zasada obliczeń;

• Podejście procesowe – wycena procesów, których efektem jest przedmiot inwestycji;

• Podział zakresu robót na drobne części – roboty budowlane;

• Obliczyć ilości robót;

• Przyjąć nakłady rzeczowe na wykonywanie robót;

• Obliczyć koszty bezpośrednie robót;

• Doliczyć koszty pośrednie i zysk wykonawczy;

Koszty bezpośrednie:

• Robocizna – R

• Materiały – M

• Sprzęt – S

Koszty pośrednie - Kp:

• Koszty ogólne budowy;

• Koszty zarządu;

Zysk - Z: zarobek wykonawczy + ryzyko

Koszty robocizny

$$R_{i} = \sum_{j = 1}^{m}{n_{j}c_{j}q_{j}}$$

n- ilość robót

c- cena

q- obj. robót do wykonania

$$n_{j} = N_{C(p)} = \frac{r - q}{\text{jednostk}e\ \text{produkcji}}$$

Nakład jednostkowy robocizny, czyli „norma” robocizny – ilość czasu potrzebna do wykonania jednostki produkcji dobrej jakości przez robotnika o odpowiednich kwalifikacjach, stosującego właściwe metody i narzędzia przy właściwej organizacji robót.

• Czynności podstawowe,

• Czynności pomocnicze;

• Transport ręczny;

• Przemieszczenie, montaż i demontaż sprzętu;

• Obsługa sprzętu;

• Przerwy na odpoczynek i potrzeby naturalne;

Kosztorysowa stawka robocizny:

• Zwykle jednostkowa w całym kosztorysie dla wszystkich zawodów;

• Zawiera wszystkie koszty pracy;

• Wyliczana na bazie kosztów pracy;

• Negocjowana;

• Rynkowa;

• Z publikacji cenowych;

Zawiera:

• Płacę zasadniczą;

• Premię regulowaną;

• Płace dodatkowe;

• Wynagrodzenie za płatne nieobecności w pracy;

• Obciążenia na ubezpieczenie społeczne;

W czasach gorszej koniunktury:

• Ceny robót maleją;

• Niższe stawki w kosztorysach;

• Regulacja ceny ofertowej – stawka robocizny;

Koszty bezpośrednie materiałów

$$M_{i} = \sum_{j = 1}^{m}{n_{j}c_{j}q_{j} + m_{\text{pi}}}$$

n- norma zużycia materiału

c- cena jednostkowa materiału

q- objętość wycenianego elementu

m_pi- koszt zakupu

Procesy logistyczne:

• Uwzględnione w kosztach materiałowych

• Uwzględnione w kosztach ogólnych budowy

• Uwzględnione w kosztach zarządu

Nakład jednostkowy zużycia materiału obejmuje:

• Nakład podstawowy „n_p” (mat wbudowany)

• Odpady „O” i „ubytki” tj. odpady materiałowe nieuniknione w procesie obróbki oraz ubytki nieuniknione przy prawidłowym transporcie;

W koszcie bezpośrednim materiału - koszt materiałów pomocniczych, jako % wartości mat. w pozycji

Koszty zakupu

$$M^{*} = \sum_{i = 1}^{n}{l_{i}c_{i}^{*}}$$

- liczone osobno, lub jako narzut na cenę materiału w %

Nakład jednostkowy pracy sprzętu, czyli jego „norma” – ilość czasu potrzebna do wykonania jednostki produkcji dobrej jakości sprzętu przeznaczonym do danej pracy przy właściwej organizacji robót.

Koszt sprzętu

• Zatrudnienie sprzętu na budowie

• W czasie wykonywania roboty lub w stanie gotowości do pracy

• Wraz z przerwami nieuniknionymi mimo dobrej organizacji

Cena pracy sprzętu

Cena najmu [zł/m-g]+koszty jednorazowe

Cena najmu= amortyzacja, naprawa, obsługa, wynagrodzenie operatora, paliwa, oleje, koszty ogólne

KOSZTY POŚREDNIE

• Ogólne budowy

• Koszty personelu budowy;

• Montaż i demontaż obiektów zaplecza, koszty ich amortyzacji lub zużycia;

• Drogi tymczasowe, sieci elektryczne;

• Koszty BHP;

• Koszty zatrudnienia pracowników zamiejscowych;

• Koszty zużycia sprzętu lekkiego;

• Koszty zużycia materiałów i energii na cele administracyjne;

• Koszty podróży służbowych;

• Koszty pomiarów geodezyjnych;

• Opłaty za zajęcie chodników, pasów drogowych;

• Opłaty graniczne, cła, akcyzy;

• Koszty badań jakości materiałów, robót i prac odbiorczych;

• Koszty ubezpieczeń majątkowych budowy;

Koszty pośrednie zarządu:

• Płace i narzuty na płace pracowników zarządu

• Koszty delegacji i przejazdów pracowników;

Kp = W_Kp * (R + S)

ZYSK KALKULACYJNY (zysk właściwy wykonawcy + ryzyko ogólne wykonawcy)

Z = W_Z * (R + S + Kp)

FORMUŁA OBLICZENIOWA

C_k- cena kosztorysowa

$$C_{k} = \sum_{i = 1}^{m}{(L_{i}*\sum_{j = 1}^{k}{(\left( n_{j}*c_{j} \right) + \text{Kp}_{j} + Z_{j})) + \text{VAT}}}$$

$$C_{k} = \sum_{i = 1}^{m}{(L_{i}*\sum_{j = 1}^{k}{\left( n_{j}*c_{j} \right)) + \text{Kp} + Z + \text{VAT}}}$$

KOSZTORYS OFERTOWY

• Jego formę określa inwestor;

• Zwykle dostarcza przedmiar do wypełnienia cenami;

• Problemy, jeśli w przedmiarze podano pozycje katalogowe, a inwestor zażąda dostarczenia kosztorysu szczegółowego;

Kalkulacja szczegółowa.

Zalety:

• Tradycja;

• Istnieją gotowe podstawy rzeczowe;

• Wygodna w robotach nietypowych;

• Do analiz wpływu zmian cen;

• Do harmonogramów zamówień;

• Do kontroli kosztów na budowie;

Wady:

• Pracochłonność;

• Łatwo coś pominąć w masie pozycji;

• Różnice nakładów w katalogach;

• Potrzeba szczegółowej wiedzy budowlanej;

• Wymaga szczegółowej dokumentacji;

Kalkulacja uproszczona

-w oparciu o inne, podobne inwestycje

$$C_{k} = \sum_{i = 1}^{n}{(L_{i}*C_{i}}) + \text{VAT}$$

Nośniki cen.

Nie ma powszechnie obowiązującego standardu podziału obiektów na elementy do analiz kosztorysowych. Są normy i standardy krajowe.

W Polsce przyjęły się;

• Roboty;

• Asortymenty robót;

• Asortymenty zagregowane;

• Elementy;

• Stany;

• Obiekty;

Ale nie ma jednolitej klasyfikacji.

Cena jednostkowa (wskaźnik cenowy) –cena danej pozycji kosztorysu

Zalety:

• Mniej liczenia;

• Im wyższy stopień agregacji, tym prostszy przedmiar;

Wady:

• Trzeba mieć aktualne bazy danych;

• Nie nadaje się do robót/ obiektów nietypowych;

• Potrzeba dodatkowego opisu (specyfikacji) dla def nośników cen;

• Nie można zbadać wpływy zmian cen czynników produkcji, udziału narzutów;

KALKULACJA SZCZEGÓŁOWA

Indywidualna kalkulacja nakładów rzeczowych. Jeżeli:

• Nie znajdziemy KNR na jakąś robotę;

• Wiemy, że nakłady katalogowe nie pasują do naszej sytuacji;

Możemy nakłady określić sami.

1. Interpolacja i ekstrapolacja

   1. Interpolacja

Np. gdy chcemy określić nakłady dla koparki 1m^3, a mamy dla 0.4 i1.2

Dla różnicy +-10% przyjmujemy bliższą wartość

Więcej – interpolacja;

1. Ekstrapolacja

Dla parametrów o różnicy z przedziału 25-50%;

1. Analogia – jeśli mamy np. nakłady na robotę o innych materiałach;

2. Analiza indywidualna – sami określamy wszystkie nakłady:

• Przez obserwację wykonywania roboty (pomiar czasu+ obl zużycia materiału);

• Analitycznie na podstawie katalogów;

• Pamiętać o przerwach fizjologicznych;

• Pamiętać o nieuniknionych ubytkach materiału;

WYCENA PRAC PROJEKTOWYCH

W_pp = W%*W_RB

W_pp- planowane koszty prac projektowych;

W_RB- Planowane koszty robót budowlanych (uproszczona kalkulacja);

W%- wskaźnik procentowy w zależności od rodzaju projektu;

Planowane koszty prac projektowych nie obejmują:

• Uzyskania mapy prawnej, opracowania mapy do celów projektowych;

• Opracowania dokumentacji geol.-inż. (Bad gruntowo-wodne);

• Opracowania aparatów ochrony środowiska;

• Inwentaryzacji obiektów zagospodarowania terenu;

• Inwentaryzacji i waloryzacji zieleni;

Kategorie złożoności:

I – bud otwarte, niepodpiwniczone, nieprojektowane na pobyt ludzi, bez instalacji;

VI – z unikalnymi instalacjami, np. bud. inteligentne;

Program funkcjonalno-użytkowy

Służy do ustalania planowanych kosztów prac projektowych i robót budowlanych, przygotowania oferty, szczególnie w zakresie obl. Ceny oferty oraz wykonania prac projektowych. Powinien zawierać: -stronę tytułową, część opisową, część informacyjną.

Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych zawierają zbiory wymagań niezbędnych do określenia standardu i jakości wykonania robót w zakresie: -sposobu wykonania robót, -właściwości wyrobów budowlanych, -ocenę prawidłowości wykonania robót