1. Taksonomia zagrożeń kryzysowych;

1. Taksonomia zagrożeń kryzysowych;

Zagrożenia naturalne	Zagrożenia techniczne
+klimatyczne(huragany, powodzie,             osuwiska, susze, silne wiatry, silne mrozy, zjawiska ekstremalne             +geologiczne( trzęsienia ziemi, osuwiska, lawiny, wybuchy             wulkanów, tsunami)

Inny podział

1.    

2. Zagrożenia     naturalne:

3. a)     Trzęsienia ziemi (ruchy płyt tektonicznych, fale tsunami).

4. b)     Wybuchy wulkanów (aktywność sejsmiczna, erupcja – lawa, gazy,     pyły).

5. c)     Huragany i trąby powietrzne (ocieplenie klimatu, wiatr z prędkością     >120km/h, trąby powietrzne – zderzenie się ciepłych prądów     powietrza z zimnymi).

6. d)     Powodzie (obfite opady deszczu, gwałtowne topnienie śniegu,     sztormy [cofka]).

7. e)     Śnieżyce (lawiny, zatorowane drogi, zaspy).

8. f)     Mrozy (śliskie drogi, awarie instalacji wód i gazu).

9. g)     Upały (urazy słoneczne i cieplne).

10. h)     Susze.

11. i) Lawiny i     osuwiska.

12. j)     Pożary.

13. k)     Pyły.

14. 2. Zagrożenia spowodowane     działalnością człowieka:

15. a)     Zanieczyszczenie powietrza (spalanie paliw, związki siarki i     fosforu, pyły toksyczne, metale ciężkie).

16. b)     Efekt cieplarniany (ocieplenie klimatu, burze tropikalne,     podnoszenie się wód gruntowych).

17. c)     Dziura ozonowa (emisja freony, choroby oczu, promieniowanie UV).

18. d)     Kwaśne deszcze (związki siarki, zakwaszenie gleby).

19. e)     Zanieczyszczenie wód (ścieki przemysłowe, kopalnicze,     komunalne).

20. f)     Degradacja gleby (wycinanie lasów, nadmierne używane nawozów).

21. g)     Wysypiska śmieci.

22. h)     Katastrofy komunikacyjne (kolejowe, drogowe, lotnicze, wodne).

23. i)     Eksplozje (niewypału z II WŚ, gaz).

24. j)     Zagrożenia radiacyjne (energia jądrowa, telefony kom, anteny     różne).

25. k)     Choroby cywilizacyjne.

26. l)     Masowe imprezy.

27. m)     Działania destrukcyjne (przestępczość, terroryzm, sabotaż).

28. n)     Pożary.

29. o)     Powodzie.

3.Zagrożeniawynikajace z zachowań społecznych

4. Zapobieganie zagrożeniom:

a) Powodzie (wały przeciwpowodziowe, dokładna informacja o zagrożeniach, zbiorniki retencyjne, poldery [płaskie przestrzenie przy ujściach niszczą falę powodziową] zalesianie).

b) Pożary (przestrzeganie przepisów PPoż, stos materiałów niepalnych, sprawny sprzęt PPoż).

c) Katastrofy (przestrzeganie przepisów, dobry stan techniczny urządzeń, systematyczne przeglądy).

d) Trzęsienia ziemi i huragany (ostrzeganie w porę o zagrożeniach, stos materiałów odpornych na działanie tych zagrożeń, wzorowa ewakuacja).

e) Zagrożenia chemiczne (przestrzeganie przepisów BHP, właściwy transport i przechowywanie prod chem, urządzenia filtracyjne, oczyszczalnie ścieków, umiejętne i racjonalne nawożenie gleb)

A. Do naturalnych zagrożeń człowieka, zwanych tez klęskami żywiołowymi, które wywołują duże straty ludzkie i materialne, zalicza się m.in.: trzęsienia ziemi, powodzie, burze, mgły, mrozy, deszcze i śnieżyce, pożary.

Trzęsienia ziemi    to wstrząsy skorupy ziemskiej wywołane przemieszczeniami mas skalnych w jej głębi, wybuchami wulkanów, zapadaniem się stropów podziemnych jaskiń krasowych itp. Tylko w XX w. trzęsienia ziemi pochłonęły na świecie około 10 milionów ofiar. Zagrożenie to w małym stopniu występuje w Polsce.

Powodzie    to zalanie przez wodę terenów nisko położonych, zwykle nadbrzeżnych, w wyniku wezbrania rzek po dużych opadach deszczu, w czasie roztopów itp. Powodują liczne ofiary w ludziach i wyrządzają olbrzymie straty gospodarcze

.Burze    to gwałtowne zakłócenia równowagi atmosferycznej. Połączone z silnym wiatrem, grzmotami i piorunami oraz obfitymi opadami są przyczyna śmierci ludzi i szkód w budownictwie, komunikacji, łączności, rolnictwie.

Mgły    to zawiesiny mikroskopijnych kropelek wody, unoszące się nisko nad ziemia w postaci lekkiego obłoku, powstałe na skutek skroplenia oziębionej pary wodnej zawartej w atmosferze ziemskiej. Zmniejszając widoczność poniżej jednego kilometra, stają się przyczynami katastrof samolotów, statków i samochodów.

Mrozy    to temperatury powietrza poniżej 0 st. C mogące spowodować odmrożenia, a nawet zamarznięcia ludzi, trudności w komunikacji i gospodarce.

Deszcze i śnieżyce    to opady atmosferyczne w postaci kropel wody lub śniegu; obfite i długotrwałe, wraz z wiatrami lub mrozami, mogą by przyczyna zatopień lub zasp paraliżujących komunikację, łączność, zaopatrzenie. Mogą też powodować ofiary w ludziach.

Pożary    to ogień ogarniający budynki, lasy, torfowiska, płody rolne itp. Ze względu na swe niespodziewane powstawanie i szybkie rozprzestrzenianie się mogą wywołać następstwa wtórne, np. wybuchy zbiorników paliw, powstawanie trujących par i gazów, zawalenia się budynków. w 1992 r. w pożarze lasów w rejonie Kuźni Raciborskiej spłonęło około 15 tys. ha lasów. Charakter klęski żywiołowej przybierają też długotrwale susze i niebezpieczne zjawiska biologiczne, np. epidemie, duże wylęgi szkodników (szarańcza, gryzonie).

Klęski żywiołowe to zjawiska przyrody, prowadzące do naruszenia normalnego życia, stanowiące zagrożenia dla ludzi i ich mienia, powodujące zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki, transportu, łączności.

Występowanie zagrożeń naturalnych powoduje konieczność uprzedzania ludności o groźbie pojawienia się niebezpieczeństwa na określonym obszarze i podejmowania niezbędnych działań zapobiegawczych i obronnych. w zależności od rodzaju zagrożenia i jego zakresu uruchamia się odpowiednie służby, które działają rutynowo, lub mobilizuje się większe siły i środki niezbędne do akcji ratunkowej.

B. Zagrożenia związane z działalnością człowieka: Działania ludzkie maja bezpośredni lub pośredni wpływ na stan środowiska naturalnego. Niekiedy jest on szczególnie szkodliwy, doprowadza bowiem do zmian, które z upływem czasu powodują degradacje środowiska i zaczynają stanowić poważne zagrożenie. Podstawowa przyczyna degradacji środowiska jest dążenie do zaspokajania wzrastających potrzeb ludzkich przy stale zwiększającej się populacji. Przemysł i rolnictwo, zwiększając produkcje, wydajność, a w konsekwencji stan posiadania przy ograniczonych środkach na ochronę ekologiczna, a także transport - skażają powietrze, wodę, glebę. Produkcja energii elektrycznej bowiem opiera się na spalaniu węgla, hutnictwo - koksu, w motoryzacji korzysta się zaś z paliw ciekłych Zanieczyszczenie powietrza przez emisje płynów i gazów, takich jak dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenek azotu, uwalnianie do powietrza takich pierwiastków, jak: arsen, rtęć, ołów, kadm i innych są przyczyną wielu chorób i niedomagań ludzi, powodują skażenie także lasów, gleby, wody (m.in. kwaśne deszcze), niszczą ponadto substancje budowlane. Różne gałęzie przemysłu chemicznego, naftowego, spożywczego używają w produkcji amoniaku, chloru, różnorodnych kwasów i innych środków toksycznych. Jednym z głównych sprawców skażenia naturalnego środowiska człowieka jest współczesne rolnictwo. Duże zagrożenie z jego strony wynika ze złego gospodarowania powierzchni gleby, co powoduje erozje i pustynnienie gleby, używania środków chemicznych do ochrony roślin i do konserwowania zbiorów, a także nieprawidłowego stosowania nawozów sztucznych. Substancje trujące pochodzenia rolniczego powodują największe - po ściekach przemysłowych - zanieczyszczenie wód spływających rzekami do Bałtyku. Deformacje rzeźby powierzchni ziemi, np. szkody górnicze, zapadliska, pęknięcia, hałdy i wyrobiska eksploatacyjne, poważnie przyczyniają się do degradacji środowiska. Zagrożeniem są też składowiska odpadów przemysłowych, w tym promieniotwórczych, wibracje, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne.

Używane w gospodarce związki chemiczne lub mieszaniny, materiały promieniotwórcze, substancje biologiczne czynne oraz ich odpady zatruwające środowisko naturalne nazywamy toksycznymi środkami przemysłowymi (TSP).

5. Infrastruktura krytyczna państwa;

Ujęcie definicyjne infrastruktury krytycznej

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym w 2007 r.-  dokumencie tym infrastrukturę krytyczną określono jako wszelkie systemy oraz wchodzące w skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, W tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców”. Dodatkowo w ustawie tej wymieniono, że infrastrukturę krytyczną stanowią systemy odpowiadające za zaopatrzenie W energię, surowce energetyczne i paliwa; łączności; sieci teleinformatycznych; finansowe; zaopatrzenia w wodę; zaopatrzenia w żywność; ochrony zdrowia; transportowe; ratownicze; zapewniające ciągłość działania administracji publicznej; związane z produkcją, składowaniem, przechowywaniem i stosowaniem substancji chemicznych i promieniotwórczych (m.in. rurociągi przesyłowe substancji niebezpiecznych.

Podsumowując, można przyjąć, że infrastruktura krytyczna oznacza część kluczowej infrastruktury państwa ze względu na jego potencjał militarny i gospodarczy, bezpieczeństwo i porządek publiczny, a także funkcjonowanie administracji publicznej i społeczeństwa, której zniszczenie, uszkodzenie, awaria bądź inne pozbawienie możliwości funkcjonowania, mogłoby spowodować zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa)27. infrastrukturę krytyczną W takim znaczeniu mogą stanowić zarówno pojedyncze obiekty, obszary urządzenia czy transport, jaki systemy, sieci, węzły, instalacje bądź usługi”.

Infrastruktura krytyczna państwa charakteryzuje się:

·         podstawowym znaczeniem prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej i życia ludności, a jej całkowite lub częściowe zniszczenie lub dysfunkcja mogłoby wywołać masową utratę życia, mieć poważny wpływ na gospodarkę kraju lub inne poważne konsekwencje społeczne dla życia i zdrowia obywateli, a także stanowić bezpośrednie zagrożenia dla ciągłości rządu centralnego;

·         spełnianiem służebnej funkcji wobec społeczeństwa i całego państwa, ponieważ elementy infrastruktury krytycznej świadczą usługi produkcyjne i konsumpcyjne; wpływają także na poziom obronności państwa;

·         materialną i niematerialną postacią (symbole i wartości narodowe);

·         wszechobecnością i wzajemnym powiązaniem elementów, co może stanowić atrakcyjny cel nieuprawnionego oddziaływania (ataki terrorystyczne, hakerskie);

·         tym, że elementami infrastruktury krytycznej mogą być zarówno pojedyncze obiekty stałe, jak i zbiór wzajemnie powiązanych elementów o zhierarchizowanej strukturze wewnętrznej (np. powiązane ze sobą zespoły urządzeń i instalacji) tworzące złożone systemy;

·         tym, że o przynależności konkretnego elementu do infrastruktury krytycznej decyduje nie jego położenie, lecz realizowana funkcja i skutki dysfunkcji dla bezpieczeństwa państwa;

·         tym, że uszkodzenie czy awaria jednego elementu stanowiącego infrastrukturę krytyczną może niekorzystnie oddziaływać na inne elementy;

·         posiadaniem przez każdy z elementów infrastruktury krytycznej określonych istotnych cech pozwalających na zdiagnozowanie i określenie współzależności pomiędzy poszczególnymi jej elementami;

·         możliwością funkcjonowania każdego elementu infrastruktury krytycznej jednocześnie jako pojedynczego obiektu, lecz także jako części systemu i tworzenia podsystemu lub podsystemów;

·         możliwością przynależności każdego elementu infrastruktury krytycznej do różnych systemów;

·         koniecznością postrzegania każdego elementu infrastruktury krytycznej(obiekt, urządzenie, instalacje, systemy) przez pryzmat jego powiązania z innymi;

·         możliwością postrzegania infrastruktury krytycznej państwa nie tylko jako całych obiektów (systemów), a przez dostrzeganie w nich kluczowych elementów (fragment, punkt, węzeł, odcinek);

·         krytycznością infrastruktury, która może mieć charakter systemowy albo symboliczny; może również wykazywać obie te cechy równocześnie; systemową krytycznością oznaczającą wielkość oraz siłę powiązań między elementami systemu;

·         znaczącym wpływem wszelkich zaburzeń i nieprawidłowości W funkcjonowaniu infrastruktury krytycznej na gospodarki i bezpieczeństwo całego państwa;

·         długotrwałą dysfunkcją elementu infrastruktury krytycznej, obejmującą swym zasięgiem duży obszar, co może prowadzić do poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu państwa, w tym jego bezpieczeństwa i porządku publicznego, zagrożeń życia lub zdrowia społeczeństwa, braku zaopatrzenia w ważne dobra i usługi, uniemożliwienia prawidłowego funkcjonowania rządu i administracji publicznej;

·         istotnością zakłócenia w funkcjonowaniu infrastruktury krytycznej powodującą sytuacje kryzysowe państwa, a nawet kryzysy;

·         zmiennością znaczenia poszczególnych elementów infrastruktury krytycznej dla bezpieczeństwa państwa skutkującą koniecznością systematycznej weryfikacji ich zaliczenia do tej infrastruktury;

·         koniecznością ciągłej modyfikacji infrastruktury krytycznej ze względu na nowe technologie oraz nowe zagrożenia, oraz systematycznego korygowania wykazów infrastruktury krytycznej państwa;

Rodzaje infrastruktury krytycznej państwa.

Kryterium lokalizacji obiektu wyróżnia się obiekty: naziemne (zlokalizowane na powierzchni ziemi) i podziemne (usytuowane pod powierzchnią ziemi).

Ze względu na kształt oraz zajmowaną powierzchnię wyróżnia się obiekty: punktowe (pojedyncze budowle), powierzchniowe (kompleksy budowlane, urządzenia techniczne wraz z przyległymi terenem), linearne (trasy komunikacyjne, rurociągi paliwowe, linie przesyłowe).

kryterium funkcji realizowane na rzecz bezpieczeństwa państwa wyróżnia się infrastruktur krytyczną:

·         dostarczając podstawowe dobra (niezbędne towary pozwalające na zapewnienie podstawowych potrzeb i umożliwiających przetrwanie w sytuacji kryzysu, takie jak: żywność, woda, energia elektryczna, paliwa, leki, środki opatrunkowe);

·         dostarczająca podstawowe usługi (przewóz osób, towarów, przesył energii, paliw, przesył informacji, dostęp do systemów i baz danych, bezpieczeństwo i porządek publiczny, ratownictwo);

·         zapewniającą sprawne funkcjonowanie administracji publicznej.

Ze względu na stopień krytyczności elementów infrastruktury krytycznej wyróżnia się; obiekty o niskim, średnim i wysokim stopniu krytyczności.

Ze względu na kolejność odbudowy (przywracania realizowanej funkcji) wyróżnia się elementy: I, II i III poziomu odbudowy.

Ze względu na rodzaj własności elementów infrastruktury krytycznej wyróżnia się własność: państwową, prywatną, spółdzielcza oraz inne.

Rodzaj infrastruktury krytycznej różnicują się na:

·         obiekty — budynki lub grupy budynków gromadzące w jednym miejscu znaczne rzesze ludzi, np. centra handlowe, centra rozrywki, stadiony sportowe;

·         obszary — np. lotniska wraz z całą infrastrukturą lotnisk, porty morskie i śródlądowe, miejsca składowania materiałów niebezpiecznych oraz miejsca zgromadzeń znacznej liczby osób (np. miejsca happeningów, imprez masowych);

·         urządzenia i instalacje — zapewniające sprawną dostawę; dóbr lub usług (np. wykorzystywane w procesach technologicznych, oczyszczaniu ścieków);

·         linie przesyłowe (np. energii elektrycznej, gazu, ropy naftowej, wodno-kanalizacyjne);

·         sieci i systemy informatyczne i teleinformatyczne (np. bazy danych, systemy operacyjne);

·         transporty — linie kolejowe, trasy samochodowe,1inie metra, korytarze dla statków powietrznych, drogi morskich oraz składy kolejowe;

·         ludzi —— pojedyncze osoby lub grupy, posiadające dostąp do informacji wrażliwych z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa.

Ze względu na skutki awarii, zniszczenia lub uszkodzenia elementu krytycznego wyróżnia się sytuacje zagrabiające: mieniu, zdrowiu i życiu ludzi, bezpieczeństwu obywateli i porządkowi publicznemu, środowisku, gospodarce narodowej, bezpieczeństwu państwa.

Ochrona infrastruktury krytycznej

,,Ochrona infrastruktury krytycznej” odnosi się do działań ukierunkowanych na ochronę wrażliwych systemów oraz tworzących je struktur i obejmuje: ludzi, majtek trwały oraz te elementy systemów, które są niezbędne dla bezpieczeństwa państwowego, stanowego i miast, stabilności gospodarczej i bezpieczeństwa publicznego.

Stosowane w ramach ochrony infrastruktury krytycznej metody, środki i procedury kierowane są na złagodzenie skutków ataków na infrastrukturę krytyczną wywołanych przez ludzi (terroryści, przestępcy, hakerzy itp.), katastrofy naturalne lub awarie techniczne (wypadki z udziałem niebezpiecznych materiałów, takich jak substancje nuklearne, promieniotwórcze, biologiczne i chemiczne) oraz zapobieganie im.

Przygotowanie efektywnej ochrony infrastruktury krytycznej wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego ochronę fizyczną, techniczną, osobową, teleinformatyczną, prawną, a takie pomoc strony rządowej w odbudowie zniszczonego (uszkodzonego) elementu.

W Polsce przyjęło się określać ochronę infrastruktury krytycznej jako część ochrony i obrony narodowej obejmującą wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia polegające na zapobieganiu, przygotowaniu, reagowaniu, których celem jest podniesienie odporności infrastruktury krytycznej na wszelkiego rodzaju zakłócenia ograniczające jej prawidłowe działanie, jak również skierowane na szybkie przywrócenie realizowanych funkcji w przypadku zniszczenia, uszkodzenia lub awarii. Przedsięwzięcia te obejmują zarówno działania legislacyjne, edukacyjne, fizyczne i techniczne, jak i wszelkie rozwiązania systemowe prowadzone na wszystkich poziomach administracji publicznej, a takie realizowane przez sektor prywatny, społeczeństwo oraz inne podmioty działające na rzecz bezpieczeństwa narodowego.

Ochrona infrastruktury krytycznej powinna uwzględniać następujące zasady:

1.       położenie, rozmiar i zasięg infrastruktury krytycznej państwa powoduje, że nie można założyć pełnej i całkowitej ochrony wszystkich elementów infrastruktury krytycznej przed możliwymi zagrożeniami;

2.       ochrona infrastruktury krytycznej powinna koncentrować się na zmniejszeniu ryzyka zniszczenia, uszkodzenia czy zamiecenia prawidłowego działania każdego kluczowego elementu tej infrastruktury;

3.       ochrona infrastruktury krytycznej obejmuje cztery podstawowe fazy: zapobieganie, przygotowanie, reagowanie i odbudowę systemu;

4.       ochrona infrastruktury krytycznej polega zlewnie na zabezpieczeniu wrażliwych elementów systemów i obejmuje ludzi, majtek trwały oraz te elementy, które są niezbędne dla bezpieczeństwa państwa;

5.       celem ochrony infrastruktury krytycznej jest zapewnienie funkcjonalności, ciągłości działań i integralności infrastruktury państwa oraz szybkiej jej odbudowy na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie;

6.       ochrona infrastruktury krytycznej to strategia, decyzje oraz gotowość potrzebna do ochrony, zapobiegania atakom oraz  w razie potrzeby reagowania na ataki skierowane na jej krytyczne elementy;

7.       infrastruktura krytyczna charakteryzuje się bardzo złożonym i heterogenicznymi oraz niezalenymi zespołami obiektów, systemów i funkcji, które są podatne na różnorodne zagrożenia, co utrudnia jej efektywną ochronę;

8.       ochrona infrastruktury krytycznej powinna uwzględniać współzależności między poszczególnymi elementami systemu;

9.       ochrona infrastruktury krytycznej wymaga przygotowania odpowiednich procedur uruchamianych w sytuacji kryzysowej wywołanej niesprawnością elementu krytycznego;

10.    ochrona infrastruktury krytycznej powinna być efektem analizy ryzyka każdego elementu krytycznego;

11.    każdy system (element systemu) infrastruktury krytycznej wymaga zastosowania odrębnej metody zaliczenia go (wyodrębnienia) do krajowej infrastruktury krytycznej, dokonania oceny zagrożenia i ryzyka, oraz ustanowienia priorytetów w celu zmniejszenia ryzyka dysfunkcji;

12.    ważne dla skuteczności ochrony infrastruktury krytycznej jest poznanie współzależności między jej elementami;

13.    o odporności infrastruktury krytycznej stanowi najsłabszy jej element;

14.    ochrona infrastruktury krytycznej jest realizowana różnie w poszczegé1nych państwach; niektóre z nich koncentrują się na zabezpieczaniu kluczowych węzłów i systemów, inne preferują globalne podejście do ochrony infrastruktury krytycznej, kładąc nacisk na przygotowanie administracji państwa oraz operatorów do skumulowanych wydarzeń, tzn. jednoczesnego ataku skierowanego przeciwko kilku obiektom infrastruktury krytycznej;

15.    plany ochrony infrastruktury krytycznej zazwyczaj są opracowywane na bardzo podstawowym lub lokalnym poziomie, najczęściej na poziomie konkretnego obiektu, urządzenia, sieci;

16.    ochrona infrastruktury krytycznej jest bezpośrednio związana z zarzadzaniem kryzysowym w sytuacji dysfunkcji elementu krytycznego państwa, może bowiem ograniczyć ponoszone straty;

17.    ochrona infrastruktury krytycznej, poza bezpośrednią ochroną, obejmuje również uwiadomienie pracownikom administracji publicznej, właścicielom i operatorom znaczenia infrastruktury krytycznej dla bezpieczeństwa państwa;

18.    ochrona infrastruktury krytycznej powinna uwzględniać międzynarodowy (globalny) jej charakter, wynikający z sieci międzypaństwowych wzajemnych powiązań;

19.    ochrona infrastruktury krytycznej powinna opierać się na współpracy (wymianie informacji, prowadzeniu wspólnych ćwiczeń) administracji publicznej z sektorem prywatnym, do którego należy znaczna część infrastruktury krytycznej państwa;

20.    istotne znaczenie w ochronie infrastruktury krytycznej ma zarówno przypisywane konkretnym organom kompetencji i obowiązków, jak i podniesienie świadomości obywateli związanej z możliwością zaistnienia sytuacji kryzysowej, wynikającej ze zniszczenia lub uszkodzenia elementu kluczowego, które mogą skutkowa czasowymi ograniczeniami w zaspokajaniu codziennych potrzeb, a takie wpłynę na obniżenie jakości życia obywateli.

2. Podstawy prawne zarządzania kryzysowego – ustawy omawiane na zajęciach;

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r.

 Artykuł 1. określa zawartość ustawy. Są to zadania i zasady działania organów zajmujących się zarządzaniem kryzysowym oraz zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego.

Artykuł 2. określa czym jest zarządzanie kryzysowe. Zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej.

Artykuł 3. opisuje czym jest sytuacja kryzysowa i infrastruktura krytyczna. Sytuacja kryzysowa to sytuacja negatywnie wpływająca na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołująca znaczne ograniczenia funkcjonowania organów administracji publicznej poprzez nieadekwatność posiadanych sił i środków. Infrastruktura krytyczna to systemy oraz wchodzące w ich skład funkcjonalne obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i obywateli oraz zapewniające sprawne funkcjonowanie organów administracji publicznej, instytucji i przedsiębiorców.

Systemy infrastruktury krytycznej:

• zaopatrzenia w surowce energetyczne,

• łączności,

• sieci teleinformatycznych,

• finansowe,

• zaopatrzenia w żywność,

• zaopatrzenia w wodę,

• ochrony zdrowia,

• transportowe,

• ratownicze,

• zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,

• produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych.

Europejska infrastruktura krytyczna to systemy oraz ich funkcjonalne obiekty mające kluczowe znaczenie m.in. w zakresie energii elektrycznej, transportu drogowego, żeglugi morskiej, zlokalizowane na terytorium państw UE, których zakłócenie lub zniszczenie miałoby istotny wpływ na co najmniej dwa państwa członkowskie.

Ochrona infrastruktury krytycznej to wszelkie działania zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom.

Planowanie cywilne to całokształt przedsięwzięć organizacyjnych mających na celu przygotowanie administracji publicznej do zarządzania kryzysowego. Zawiera elementy jak: cykl planowania, siatka bezpieczeństwa, mapa zagrożenia, mapa ryzyka.

Artykuł 4. wymienia zadania z zakresu planowania cywilnego. Są to m.in. przygotowanie planów zarządzania kryzysowego i przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych.

Artykuł 5. opisuje Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego oraz plany szczebli samorządowych. Elementy planów zarządzania kryzysowego: plan główny, zespół przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowych, załączniki funkcjonalne planu głównego. Na potrzeby Krajowego Planu sporządza się Raport o zagrożenia

3. Pojęcie i istota zarządzania kryzysowego;

4. Przygotowanie do zarządzania kryzysowego;

           Organy administracji publicznej zobligowane są do prowadzenia działalności gwarantującej zapobieganie sytuacjom kryzysowym. Ponadto muszą być przygotowane do przejmowania nad nimi kontroli w drodze odpowiednio zaplanowanych i przemyślanych działań. Wskazuje to na konieczność przygotowania wszystkich podmiotów reagowania państwa na sytuacje kryzysowe.

Szkolenia

           Są jedną z podstawowych form przygotowania organów zarządzania kryzysowego. Mają zagwarantować organom zarządzania kryzysowego właściwe przygotowanie do podejmowania trudnych decyzji w skomplikowanych i napiętych społecznie sytuacjach.

           Wyróżniamy następujące rodzaje szkoleń:

A)    Ze względu na uczestników

- kadry kierowniczej administracji rządowej i samorządowej

- pracowników/ kierowników komórek administracyjnych

- pracowników będących członkami organów kolegialnych zarządzania    kryzysowego.

B)    Ze względu na szczegółowość podejmowanej problematyki szkoleń:

- szkolenia ogólne ( powinny dotyczyć zagadnień dotyczących wszystkich angażowanych w zarządzanie kryzysowe, niezależnie od posiadanej specjalizacji )

- szkolenia specjalistyczne ( adresowane do specjalistów określonej struktury i szczebla zarządzania kryzysowego )

Formy szkoleń:

- Wykłady

-  Pogadanki, prelekcje, konferencje

- Ćwiczenia

Cele szkoleń to nabywanie wiedzy i umiejętności z zakresu:

- Zarządzania kryzysowego

- Planowania

- Analizy ryzyka

-   Pracy zespołowej i współdziałania

- Koordynacji działań angażowanych podmiotów wykonawczych w sytuacjach kryzysowych

Organizatorami szkoleń są zazwyczaj osoby odpowiedzialne za zarządzanie kryzysowe danego szczebla, czyli przeważnie kierownicy jednostek jego administracji.

Ćwiczenia

Są bardzo skuteczną formą przygotowania wszystkich organów zarządzania kryzysowego, szczególnie spełniające ważną rolę w przygotowaniu praktycznym.  Celem ćwiczeń jest wyrabianie, utrwalanie i doskonalenie umiejętności niezbędnych w procesie realizacji zadań przez kadrę zarządzającą administracji publicznej, instytucji i organizacji biorących udział w reagowaniu na sytuacje kryzysowe.

Ćwiczenia powinny być przeprowadzane cyklicznie na wszystkich szczeblach zarządzania kryzysowego i obejmować sukcesywnie wszystkie organy zarządcze

( decyzyjne, konsultacyjne, administracyjne )

Ćwiczenia powinny zawierać:

KOMPLEKSOWOŚĆ – REALIZM – CIĄGŁOŚĆ – NIEJAWNOŚĆ - BEZPIECZEŃŚTWO

Rodzaje ćwiczeń

Pokazy

Ich celem jest prezentacja stosowanych procedur, metod i form pracy organów zarządzania kryzysowego, a także posiadanych przez nie narzędzi i urządzeń wspomagających procesy decyzyjne i sztabowe.

Gra decyzyjna

Jest prowadzona w celu kształtowania bądź doskonalenia kompetencji decyzyjnych organów zarządzania kryzysowego, w tym umiejętności pracy zespołowej, analizowania sytuacji, prognozowania jej rozwoju, podejmowania decyzji, doskonalenia współdziałania z innymi organami oraz weryfikacji planów i procedur zarządzania kryzysowego.

Ze względu na niskie koszty przygotowania i przeprowadzenia jest najczęściej występującą formą ćwiczeń organów zarządzania kryzysowego

Działania aplikacyjne

Są symulacją działań rzeczywistych realizowaną przez ćwiczących, często z wykorzystaniem symulatorów informatycznych.

Trening sztabowy

Ma charakter epizodyczny. Jego specyfika polega na praktycznym, indywidualnym lub zespołowym wykonywaniu określonych czynności wynikających z przynależności zadań. Jego głównym celem jest uzyskanie wysokiego poziomy wykonawstwa zadań i utrzymanie ćwiczących w stałej gotowości do wykonania obowiązków.

Ćwiczenie dowódczo – sztabowe

To najbardziej kompleksowa forma ćwiczeń, której celem jest weryfikacja przygotowanych i wdrożonych rozwiązań systemowych w zakresie zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Stosowane jest w praktyce do doskonalenia organów kierowniczych w warunkach zbliżonych do rzeczywistych w zakresie organizacji działań i współdziałania podmiotów zobowiązanych do działania w sytuacjach kryzysowych.

Podział ćwiczeń ze względu na zakres podejmowanej problematyki

KOMPLEKSOWE: Obejmujące całokształt problematyki zarządzania kryzysowego danego szczebla. Są zwieńczeniem cyklu ćwiczeń epizodycznych i wyznacznikiem praktycznego, organizacyjnego i szkoleniowego dorobku z zakresu zarządzania kryzysowego.

EPIZODYCZNE: Mają na celu podjęcie wąskiego problemu lub zsynchronizowania określonych czynności kilku organów.

Podział ćwiczeń ze względu liczbę angażowanych szczebli kierowania

WIELOSZCZEBLOWE: Angażowane są organy zarządzania kryzysowego co najmniej dwóch szczebli. Celami takich ćwiczeń jest między innymi synchronizacja pracy na linii przełożony – podwładny czy sprawdzenie drożności kanałów informacyjnych,

JEDNOSZCZEBLOWE: Cele są podobne, ale w relacjach równoległych.

Podział ćwiczeń ze względu cel

KONTROLNE: Mają za zadanie sprawdzenie poziomu przygotowania organów zarządzania kryzysowego do realizacji przewidzianych dla nich zadań

INSTRUKTAŻOWE: Wskazują jak mają być realizowane poszczególne procedury przez całe organy i osoby funkcyjne na poszczególnych stanowiskach.

ZGRYWAJĄCE I DOŚWIADCZALNE

Podział ćwiczeń ze względu zasięg terytorialny:

- międzynarodowe

- krajowe

-ograniczone obszarowo do określonego szczebla administrayjnego ( instytucjonalnego )

Fazy przygotowania ćwiczeń

WSTĘPNA – związana ze sformułowaniem decyzji o przygotowaniu i przeprowadzeniu ćwiczenia

PRZYGOTOWANIA – jej treścią jest opracowanie dokumentacji ćwiczenia, stworzenie bazy logistycznej, miejsc pracy dla ćwiczących

REALZACJI ĆWICZENIA

PODSUMOWANIA – wskazanie stopnia osiągnięcia celów ćwiczenia, ocena ćwiczących oraz wnioski

Decyzja ( wydana przez kierownika jednostki organizującej ćwiczenie ) o przygotowaniu i przeprowadzeniu ćwiczenia powinna zawierać:

-          Nazwę ćwiczenia

-          Cele ćwiczenia

-          Skład kierownictwa i zespołów ćwiczących oraz zabezpieczających

-          Miejsce i termin ćwiczenia

-          Skład i zadania zespołu autorskiego

-          Zasady ochrony tajemnicy w toku ćwiczenia

-          Ubiór uczestników ćwiczenia

-          Termin gotowości do ćwiczenia

Dokumentację ćwiczenia opracowuje zespół autorski, do którego powołuje się osoby o specjalnościach odpowiadających problematyce ćwiczenia

Zespół autorski podejmuje wstępne czynności realizacyjne:

- Analizuje temat, cele i zagadnienia ćwiczenia i na ich podstawie formułuje szczegółowe cele i zagadnienia szkoleniowe

-  Uszczegółowia zespoły ćwiczące, miejsca ćwiczenia i odpoczynku, terminy realizacji poszczególnych etapów ćwiczenia

- Rozpoznaje miejsce ćwiczenia i stopień jego przygotowania

-  Wypracowuje ogólny zarys przebiegu ćwiczeń

-  Określa i rozstrzyga problemy, które nie zostały określone w wytycznych kierownika ćwiczenia

-  Przygotowuje plan pracy zespołu autorskiego

Dokumentacja ćwiczenia zawiera

-          Koncepcje przeprowadzenia ćwiczeń ( temat ćwiczenia, podstawa ćwiczenia, cele szkoleniowe, zagadnienia szkoleniowe, rodzaj ćwiczenia, uczestników, strukturę kierowania, termin i miejsce przeprowadzenia ćwiczeń, sytuację wyjściową ćwiczenia, przebieg ćwiczenia, załączniki i uzgodnienia )

-   Założenia wprowadzające

-Plan przeprowadzenia ćwiczeń ( temat ćwiczenia, podstawa ćwiczenia, cele szkoleniowe, zagadnienia szkoleniowe, rodzaj ćwiczenia, etapy ćwiczenia )

- Plan pracy kierownictwa ćwiczeń

-Plan podawania wiadomości ( pełna nazwa instytucji będącej źródłem informacji,adresata informacji, treść informacji, czas astronomiczny i operacyjny podania informacji )

- Dokumenty uzupełniające lub komunikaty informacyjne

-  Zarządzeni i wytyczne

-Plan łączności i przekazywania informacji

- Plan pozoracji

Kierowanie ćwiczeniami

Na potrzeby ćwiczeń powołuje się następujące zespoły:

- ZESPÓŁ KOORDYNACJI I PLANOWANIA – kontroluje i nadzoruje przebieg ćwiczenia zgodnie z opracowanym planem oraz koordynuje pracę pozostałych zespołów

- ZESPÓŁ SPECJALISTÓW PROBLEMOWYCH – tworzony, gdy w ćwiczeniu uczestniczą przedstawiciele różnych podmiotów.

- ZESPÓŁ PODGRYWAJĄCY – tworzy ćwiczącym sytuacje operacyjną zgodnie z dokumentacją ćwiczenia oraz decyzjami podejmowanymi przez ćwiczących; generuje informacje w trakcie ćwiczenia, pozwalające na tworzenie dynamicznej sytuacji operacyjnej; bierze udział w opracowaniu raportu końcowego przebiegu ćwiczenia

- ZESPÓŁ ZABEZPIECZENIA – zapewnia kierownictwu i zespołowi osób nadzorujących prawidłowy przebieg ćwiczenia odpowiednie warunki socjalno – bytowe, materiałowe i wyposażenie

-  ZESPÓŁ KONTROLNO – ROZJEMCZY – zapewnia właściwy i zgodny z planem przebieg ćwiczenia

- ZESPÓŁ OMÓWIENIA – przygotowuje materiał podsumowujący ćwiczenie, zawierający mieczy innymi ocenę ćwiczących.

-   ZESPÓŁ OBSŁUGI MEDIALNEJ – odpowiada za współpracę z mediami, szczególnie w związku z odpowiednim przekazywaniem informacji o aktualnym stanie przygotowania organów zarządzania kryzysowego i oprawę audiowizualną ćwiczenia.

- ZESPÓŁ EWALUATORÓW – stanowią zazwyczaj zewnętrzni eksperci, którzy oceniają przebieg ćwiczenia, kompetencje ćwiczących oraz proponują ewentualne zmiany w realizacji ćwiczenia

-  ZESPÓŁ OBSERWATORÓW – ocenia i bada poziom przygotowania ćwiczących do wypełniania zadań, ich kompetencje, zasadność podejmowanych przez nich rozwiązań oraz ich zachowanie indywidualne i grupowe.

Przebieg ćwiczeń

1)  Zapoznanie ćwiczących z sytuacją wyjściową oraz ich zadaniem

2) Zorganizowanie pracy kierowanych zespołów, podział problemów do rozwiązania dla poszczególnych podzespołów, synchronizacji ich pracy oraz podjęcia określonych decyzji.

3) Zespół podgrywający przekazuje ćwiczącym informacje dotyczące bieżącej sytuacji ( zgodnie ze scenariuszem ćwiczeń ) które powodują ciągłe uwzględnianie i korektę podejmowanych decyzji.

4) Decyzje podejmowane przez ćwiczących są przekazywane zespołom wykonawczym (podgrywki), analizowane a następnie powracają do ćwiczących jako stany sytuacyjne. Na ich podstawie ćwiczący podejmuję ewentualne decyzje korekcyjne

5. Infrastruktura krytyczna państwa;

6. System zarządzania kryzysowego;

Według E. Nowaka - System zarządzania kryzysowego jest to dający się wyodrębnić z całości układ: organów zarządzających; powiązań informacyjnych, niezbędnych do realizacji procesu zarządzania; metod i działań regulujących sposób i zasady funkcjonowania danej organizacji zgodnie z wytyczonymi celami; przy czym jest to układ dynamicznie zmieniający się w czasie, a motorem wprowadzonych zmian, dotyczących wszystkich elementów tego układu są organy zarządzające

W systemie zarządzania kryzysowego w Polsce nadrzędną funkcję pełni organ zarządzający, którego zadaniem jest w głównej mierze podejmowanie decyzji, podział zadań dla poszczególnych wykonawców i koordynowanie działań w czasie wystąpienia sytuacji kryzysowej. Organ zarządzający określa zakres przedsięwzięć, jak też ponosi odpowiedzialność za podjęte działania w poszczególnych fazach zarządzania kryzysowego, które sprowadzają się do zapobiegania powstawaniu sytuacji kryzysowej, przygotowania do podejmowania skutecznych działań, sprawnego reagowania i powrotu do stanu normalnego funkcjonowania. Podsystem realizuje swoje zadania poprzez zarządzanie, które jest procesem decyzyjnym składającym się z pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania oraz dystrybucji informacji.

Pod wpływem zagrożeń powstaje sytuacja kryzysowa, mogąca przerodzić się w kryzys.

Sytuacja kryzysowa jest stanem, w którym narastające napięcia wewnętrzne lub zewnętrzne (pomiędzy systemami) powodują destabilizację funkcjonowania systemu i wymuszają podjęcie określonych kroków naprawczych, które mogą doprowadzić do zażegnania sytuacji kryzysowej, a w przypadku działań nieskutecznych, mogą przerodzić się w kryzys.

Cechy sytuacji kryzysowych

1. złożona sieć warunkujących je czynników występujących w określonym czasie i przestrzeni, eliminująca linearne, przyczynowo – skutkowe myślenie,

2. narastająca intensywność oddziaływania sytuacyjnych czynników, których kulminacją jest kryzys, potęgujący możliwości zniszczenia postaw ludzkiej egzystencji i jej samej

Wymagania stawiane przez sytuacje kryzysowe związane z funkcjonalnym rozwojem systemów zarządzania kryzysowego

1. interdyscyplinarność wykorzystywanej wiedzy jako podstawy funkcjonowania systemów zarządzania kryzysowego

2. efektywne przywództwo – jako główna funkcja zarządzania kryzysowego,

3. sieciowa organizacja - jako warunek funkcjonalny skuteczności systemu reagowania kryzysowego,

4. łańcuch procesów przygotowawczych, realizacyjnych i usprawniających jako przedmiotu szczególnego pro-sprawnościowego zainteresowania kierownictwa.

Ad 1

Zdobywanie i posiadanie interdyscyplinarnych zasobów wiedzy, która jest determinantem indywidualnych i organizacyjnych możliwości przetwarzania docierających informacji, a jednocześnie stymulatorem potrzeb informacyjnych, przyczyniając się tym samym do zmniejszenia rozbieżności między otaczającą nas rzeczywistością a jej obrazem. Zasoby wiedzy mogą być postrzegane jako podstawowy i najważniejszy czynnik służący usprawnianiu funkcjonowania wszystkich podmiotów systemu zarządzania i składnik tworzący nowe organizacyjne kompetencje.

Ad 2 Efektywne przywództwo

Dobry lider zarządzania kryzysowego to menadżer dysponujący umiejętnościami tworzenia wizji skutecznej organizacji reagowania kryzysowego i wdrażania jej do praktyki. Przywództwa musi umieć działać pod presją w warunkach dynamicznie przeobrażającego się otoczenia oraz szybko rosnących i zmieniających się społecznych wymagań i oczekiwań. Przywództwo nie odnosi się tylko do wysokich stanowisk w hierarchii, a do umiejętności wpływania na jednostki i grupy ludzi na wszystkich organizacyjnych poziomach.

Ad 3 Postrzeganie systemu ZK jako organizacji sieciowej

Koncepcja ta może mieć istotny czynnik poprawy funkcjonalnej skuteczności systemu reagowania kryzysowego. Ideę funkcjonowania organizacji sieciowej tłumaczy jej model, który opiera się na wierzchołkach sieci oraz połączeniach między nimi. Wierzchołki są zespołami reagowania kryzysowego tworzonymi dla realizacji doraźnych zadań. Wyróżnikiem sieciowych zespołów reagowania kryzysowego, realizujących zadania o niepowtarzalnym i zmiennym charakterze, staje się ich elastyczność, czyli zdolność do adaptowania się do zmian zachodzących w dynamicznym, złożonym i niepewnym środowisku oddziaływania zagrożenia.

Ad 4 Stałe doskonalenie łańcuchów procesów przygotowawczych, realizujących i usprawniających zarządzanie

Podejście procesowe do zarządzania kryzysowego stwarza możliwości elastycznego dostosowywania zasobów materialnych i ludzkich systemu do wymagań, z jednej strony stwarzanych przez rozwijające się zagrożenia, z drugiej – kreowanych przez społeczne oczekiwania. Budowanie procesu, poprzez składanie poszczególnych czynności i zadań w logiczny ciąg działań, uświadamia ludziom ich rolę i ich znaczenie w zespole, a to sprawia, że czują się odpowiedzialni za dobre wykonanie całej pracy.

Podejście systemowe jest sposobem myślenia i działania, którego walorem jest możność łączenia wokół metodologii systemowej różnych aspektów funkcjonowania organizacji, instytucji, poszczególnych jednostek, zarówno tych działających w ramach zarządzania kryzysowego, jak i tych naruszających zasady bezpieczeństwa.

W ujęciu systemowym, zarządzenia kryzysowe uważane jest za układ otwarty, kontaktujący się z otoczeniem za pomocą „wejść” i „wyjść”. Wariant pierwszy, albo inaczej metoda „czarnej skrzynki”, koncentruje się na relacjach systemu z otoczeniem, pomijając znaczenie procesów wewnątrz-systemowych. Wariant drugi, zwany metodą „przeźroczystej skrzynki”, analizuje wnętrze systemu i mechanizmy zachodzących w nim zmian, w oderwaniu od otoczenia

Związki i zależności systemowe można prezentować w trzech optykach tj:

1. powiązania – pomiędzy elementami systemu zarządzania kryzysowego, a czynnikami generującymi zagrożenia. Optyka ta pozwala spojrzeć na układ „zagrożenia – bezpieczeństwo” jak gdyby z lotu ptaka i dokonać opisów systemu w kontekstach: funkcji, zadań, procedur oraz pracownika/zespołu pracowniczego.

2. funkcje – stan funkcjonalnych struktur systemu zarządzania kryzysowego w określonym czasie, ukierunkowanych na zagrożenie. Optyka ta skupia się na tym, czym jest układ: system zarządzania kryzysowego – zagrożenia w danym momencie. Spojrzenie to jest oglądem odzwierciedlającym sposób zorganizowania systemu zarządzania kryzysowego w aspekcie stojącym przed nim zadań;

3. zachowanie się – czynności i procesy realizowane przez system zarządzania kryzysowego dla spełnienia swoich funkcji. Optyka zachowanie się koncentruje się ma tym , co system czyni w czasie, jakie modele postępowania przyjmuje dla osiągnięcia założonych celów.

Modelowe ujęcie systemu zarządzania kryzysowego pozwala na:

1. wydzielenie dwóch podstawowych podsystemów

• podsystem instytucji zarządzania

• podsystem narzędzi zarządzania

2. zdefiniowanie otoczenia systemu jako obiektów podlegających zarządzaniu kryzysowemu

(jednostki: ratowniczo-gaśnicze

system straży pożarnej,

ratownictwa medycznego pogotowia,

ratownictwa technicznego służ profesjonalnych

i komunalnych, ratownictwa specjalistycznego

np.. ekologicznem chemiczne)

7. Zarządzanie kryzysowe w strukturze administracji publicznej;

System zarządzania kryzysowego jako system ochrony ludności, jest niezbędny w sytuacjach wystąpienia zagrożeń wymagających podjęcia szczególnych działań ze strony administracji publicznej. Tworzą go władze publiczne wszystkich szczebli. W jego skład wchodzą wyspecjalizowane instytucje sektora publicznego i prywatnego oraz obywatele. Kompleksowy system zarządzania kryzysowego obejmuje, z jednej strony wszystkie poziomy zarządzania związane z podziałem administracyjnym kraju: centralny, wojewódzki, powiatowy, gminny  oraz sektor publiczny i prywatny, a także ogół ludności, a z drugiej wszystkie rodzaje zagrożeń wywołujące kryzysy: naturalne, techniczne i wojenne.

Planowanie cywilne - istotne narzędzie przygotowania organów administracji publicznej do działań w sytuacjach kryzysowych. Wg art. 3, pkt. a, Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, planowanie cywilne to całokształt przedsięwzięć organizacyjnych, polegających na opracowywaniu planów, w tym planów reagowania kryzysowego, i programów mających na celu optymalne wykorzystanie dostępnych sił i środków w sytuacjach kryzysowych oraz w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny, w zakresie zapobiegania sytuacjom kryzysowym, przygotowania do przejmowania nad nimi kontroli, reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz odtwarzania infrastruktury i przywracania jej pierwotnego charakteru.

Administracja publiczna jest odpowiedzialna za wykonanie zadań z zakresu planowania cywilnego:

1. Gromadzenie i przetwarzanie informacji o możliwych do użycia siłach i środkach w sytuacjach kryzysowych, w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny;

2. Opracowanie procedury postępowania na wypadek zagrożeń;

3.Przygotowanie plany reagowania kryzysowego

Powyższe zadania powinny równocześnie uwzględniać:

1)   Zapewnienie funkcjonowania administracji publicznej;

2) Zapewnienie funkcjonowania i możliwości odtworzenia infrastruktury lub przywrócenia jej pierwotnego charakteru;

3) Racjonalne gospodarowanie siłami i środkami w sytuacjach kryzysowych, w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny;

4) Warunki do przetrwania ludzi w sytuacjach kryzysowych, w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny.

Gotowość cywilna oznacza stan zorganizowania społeczeństwa (państwa), jego determinację (wolę) i możliwości (środki i umiejętności), pozwalające na podjęcie w określonym czasie, miejscu i zakresie, zorganizowanego, adekwatnego do sytuacji i efektywnego działania zgodnie z przygotowanymi planami lub improwizacji stosownie do zadań wynikających z rzeczywistego zagrożenia.

Celem gotowości cywilnej jest zapewnienie spokojnego i zrównoważonego rozwoju poprzez przygotowanie i utrzymanie wiarygodnych i adekwatnych do zagrożeń zdolności reagowania w przypadku wystąpienia klęski, katastrofy lub innego wydarzenia powodującego lub mogącego spowodować sytuację kryzysową. Wymaga to od administracji publicznej:

1)   Skutecznego administrowania w sytuacji wykraczającej poza granicę akceptowanego poziomu bezpieczeństwa;

2) Wdrażania i utrzymywania zdolności reagowania;

3) Zagwarantowania realizacji procesów społecznych i gospodarczych w sytuacji zagrożenia na akceptowanym poziomie;

4) Zabezpieczenia racjonalnej i terminowej pomocy ofiarom klęsk i katastrof;

5)   Zapewnienia wsparcia sektora cywilnego dla wysiłków militarnych i obrony  cywilnej podczas działań zbrojnych;

6) Racjonalnego wykorzystywania zasobów ludzkich, finansowych i materialnych.

W szerokim ujęciu do podmiotów administracji publicznej zalicza się:

●     organy administracji rządowej (państwowej),

●      organy przedsiębiorstw realizujących zadania administracyjne,

●     zakłady administracyjne,

●     organizacje społeczne wykonujące funkcję administracji publicznej,

●     podmioty prywatne pełniące funkcję administracji publicznej.

Wąskie ujęcie administracji publicznej zawiera ustawa z 25 lipca 2002 r. mówi że ograny to:

●        naczelne i centralne organy administracji państwowej,

●         terenowe organy administracji rządowej,

●        organy samorządu terytorialnego,

●     inne organy w zakresie, w jakim zostały powołane z mocy prawa do zała­twiania spraw z zakresu administracji publicznej

Obecnie w Polsce obowiązuje trójstopniowy podział terytorialny państwa, który został wprowadzony ustawą z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadnicze­go trzystopniowego podziału terytorium państwa. Jednostkami podstawowymi trójstopniowego podziału terytorialnego RP są:

•gminy - podstawowa jednostka samorządu(2478 gmin, w tym 1563 gminy wiejskie, 611 gmin miejsko-wiejskich oraz 304 gminy miejskie)

• powiaty - jednostki o charakterze lokalnym, (380 powiatów, w tym 314 powiatów ziemskich i 66 miast na prawach powiatu)

• województwa - największa jednostka podziału RP(16 województw),

Organy administracji publicznej

Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administarcyjnym -  „naczelne i cen­tralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej, organy samorządu terytorialnego oraz inne organy w zakresie, w jakim zostały po­wołane z mocy prawa do załatwienia spraw z zakresu administracji publicznej”.

Administra­cja rządowa ma budowę hierarchiczną, samorządowa zaś — zdecentralizowaną. W administracji rządowej wyróżnia się:

•      naczelne organy administracji rządowej,

•      centralne organy administracji rządowej,

•      organy administracji rządowej województwa.

Naczelnymi organami administracji rządo­wej w RP są:

•      Rada Ministrów,

•      prezes Rady Ministrów,

•      ministrowie kierujący działami administracji rządowej,

•    ministrowie członkowie Rady Ministrów oraz kierownicy komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów na mocy odrębnych ustaw.

Organami administracji rządowej w województwie są:

•      powoływany i odwoływany przez prezesa Rady Ministrów wojewoda,

będący przedstawicielem rządu w województwie,

•      kierownicy administracji zespolonej i niezespolonej.

Organami administracji samorządowej w powiecie są rada powiatu oraz zarząd powiatu. Starosta jest członkiem kolegialnego organu wykonawcze­go powiatu, czyli zarządu, jego przewodniczącym oraz kierownikiem starostwa, a w gminie odpowiednio — burmistrz (wójt) i rada gminy.

Organy zarządzania kryzysowego

Wymienionym osobom funkcyjnym administracji publicznej w Polsce przy­pisuje się następujące rodzaje zadań z zakresu zarządzania kryzysowego:

•      kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków wszelkich zagrożeń;

•      kierowanie planowaniem cywilnym, w tym:

—  przedkładanie szczeblowi nadrzędnemu do zatwierdzenia planów za­rządzania kryzysowego,

— wydawanie zaleceń do opracowania i zatwierdzanie planów zarządza­nia kryzysowego szczebla podległego,

— zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i trenin­gów z zakresu zarządzania kryzysowego,

—  organizacja i nadzór nad realizacją zadań z zakresu ochrony infrastruk­tury krytycznej,

— uzgadnianie działań podmiotów zewnętrznych, w tym pozarządo­wych, w sytuacjach kryzysowych,

— nadzór nad realizacją przedsięwzięć wynikających z dokumentów pla­nistycznych zarządzania kryzysowego,

—  organizacja realizacji zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycz­nej i nadzór nad nią.

!Krajowy szczebel  zarządzania kryzysowego!

Na terytorium kraju, konstytucyjnym podmiotem odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Rada Ministrów. Ma uprawnienia w zakresie zarządzania kryzysowego, a także ustawowe kompetencje zapobiegania skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych, mającej znamiona klęski żywiołowej, poprzez wprowadzenie na terytorium kraju lub jego części stanu klęski żywiołowej. W przypadkach nagłych za zarządzanie kryzysowe odpowiedzialny jest minister do spraw wewnętrznych.

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa

Jest podległe prezesowi Rady Ministrów, które zapewnia obsługę Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i zespołu w sprawach zarządzania kryzysowego. Jest odpowiedzialne za całokształt przedsięwzięć planistycznych zdefiniowanych w ustawie jako “planowanie cywilne”, w tym tworzenie krajowego planu reagowania kryzysowego oraz za koordynację działań z zakresu infrastruktury krytycznej, w tym opracowanie i aktualizowanie Krajowego Planu Ochrony Infrastruktury Krytycznej. RCB ma przyczyniać się do usprawnienia obiegu informacji między krajowymi i zagranicznymi organami i strukturami zarządzania kryzysowego.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wykonuje zadania z dziedziny obronności i ochrony bezpieczeństwa państwa oraz uprawnienia w stosunku do terenowych organów rządowej administracji ogólnej oraz organów samorządu terytorialnego. Do szczegółowych zadań należą m. in.: Inicjowanie oraz doskonalenie organizacji i metod działania administracji publicznej. Koordynacja działań porządkowo-ochronnych oraz czynności ratowniczych w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu. Sprawy z zakresu organizacji i planowania cywilnej ochrony ludności, mienia i środowiska w okresie pokoju i wojny.

Organem pomocniczym Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do spraw zarządzania kryzysowego jest Zespół Zarzadzania Kryzysowego Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Zadania CZK

Centrom zarządzania kryzysowego powierza się następujące zadania:

·         planowanie cywilne, w tym:

- proponowanie sposobów i środków reagowania na zagrożenia,

- opracowywanie i aktualizowanie planów zarządzania kryzysowego

-  analizę, ocenę i prognozę wszelkich zagrożeń,

- gromadzenie informacji o zagrożeniach,

-  wnioskowanie o zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom,

- planowanie wsparcia przez podmioty zewnętrzne, w tym pozarządowe;

•  bieżące monitorowanie zagrożeń;

•   uzgadnianie planów zarządzania, kryzysowego z podmiotami wykonaw­czymi;

•   przygotowanie uruchamiania zarządzania kryzysowego;

•   przygotowywanie projektów opinii i stanowisk zespołów ZK;

•   przygotowywanie i obsługa techniczno-organizacyjna prac zespołów ZK;

•   zapewnienie koordynacji informacyjnej;

• współdziałanie z podmiotami, komórkami i jednostkami zewnętrznymi ZK;

• organizowanie, prowadzenie i koordynacja szkoleń i ćwiczeń z zakresu zarządzania kryzysowego;

• zapewnienie obiegu informacji między organami zarządzania kryzysowego;

• realizacja zadań stałego dyżuru;

• realizacja zadań planistycznych i programowych z zakresu ochrony infra­struktury krytycznej;

• przygotowanie projektów zarządzeń niezbędnych w sytuacjach kryzysowych;

• informowanie członków zespołów ZK o potencjalnych zagrożeniach oraz działaniach podjętych przez właściwe organy;

• dokumentowanie działań centrów.

!W zarządzaniu kryzysowym obowiązuje zasada jednoosobowej (z wyjątkiem Rady Ministrów) odpowiedzialności władzy publicznej za zarządzanie kryzyso­we. Ponieważ problematyka ta jest bardzo rozległa i czę­sto specjalistyczna, osoby pełniące funkcje organów władzy publicznej muszą być wspomagane przez zespoły ekspertów czyli zespoły zarządzania kryzysowego powoływane na każdym szczeblu administracji publicznej!

Zadania ZZK

Zespołom tym powierza się następujące rodzaje zadań:

●     przygotowywanie propozycji użycia dysponowanych sił i zasobów nie­zbędnych do opanowania sytuacji kryzysowych,

●     doradzanie w zakresie kierowania działaniami i koordynowania ich w sy­tuacjach kryzysowych,

●      opiniowanie sprawozdań końcowych z działań podejmowanych w związ­ku z zarządzaniem kryzysowym,

●     opiniowanie potrzeb w zakresie odtwarzania infrastruktury lub przywró­cenia jej pierwotnego charakteru,

●     opiniowanie i przedkładanie do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajo­wego planu zarządzania kryzysowego,

●     opiniowanie projektu zarządzenia prezesa Rady Ministrów dotyczące­go wykazu przedsięwzięć i procedur systemu zarządzania kryzysowego z uwzględnieniem zobowiązań wynikających z członkostwa w NATO oraz określenie organów odpowiedzialnych za ich uruchamianie.

!Metodyka pracy organów zarządzania kryzysowego!

Metoda dyrektywna zalecana jest w sytuacji skrajnego de­ficytu czasu, posiadania wiedzy i doświadczenia w rozwiązaniu określonego problemu przez decydenta, w odniesieniu do stosunkowo prostych problemów (sytuacji), kiedy wszelkie konsultacje tylko opóźnią ich rozwiązanie (podjęcie de­cyzji). Metoda grupowa preferowana jest w prawie wszystkich pozostałych sy­tuacjach i może być realizowana w formie: burzy mózgów (wszyscy uczestnicy przedstawiają pomysły rozwiązań); generowania propozycji rozwiązań cząstko­wych przez podgrupy specjalistów i na podstawie zlecanych ekspertyz.

Najczęściej wszyscy biorący udział w rozwiązywaniu problemów kryzyso­wych, niezależnie od etapu zarządzania kryzysowego, są grupowani w podze­społy. Zespoły te pracują na wszystkich etapach zarządzania kryzysowego. Oczywiście mogą być tworzone inne doraźne zespoły do rozwiązania konkretnych problemów.

Praca zespołów zajmujących się zarządzaniem kryzysowym obejmuje kierow­nictwo oraz członków wszystkich podzespołów i przebiega w czterech przenikają­cych się wzajemnie etapach:

1)     ustalenia sytuacji wyjściowej,

2)     planowania,

3)     stawiania zadań,

4)     kontroli.

I. Etap ustalenia sytuacji wyjściowej

Celem tego etapu jest ustalenie faktów i zdarzeń będących przyczyną sytuacji kryzysowej (mogących ją wywołać) oraz ogólnych warunków, w tym dostępnych sił i zasobów, ich stanu i możliwości oraz poinformowanie wszystkich członków zespołu o zaistniałej sytuacji.

II. Etap planowania

Jest najtrudniejszy pod względem organizacyjnym i obejmuje:

•      ocenę sytuacji,

•      określenie problemów do rozwiązania,

•      wypracowanie wariantów rozwiązań poszczególnych problemów cząstkowych,

•      wybór wariantu racjonalnego rozwiązania każdego problemu (podjęcie decyzji),

•      korektę planu zarządzania kryzysowego,

•      opracowanie dokumentów dyrektywnych dla podmiotów wykonawczych.

Ocena sytuacji -określenie warunków sytuacji kryzysowej oraz możliwości dostępnych sił i zasobów. Obejmuje:

•    analizę i ocenę zagrożeń, ich możliwą ewolucję, źródła, charakter, zasięg przestrzenny, skutki,

•    potrzeby i możliwości posiadanych i wspomagających sił oraz potrzeb­nych zasobów wykonawczych,

•    środowisko i ograniczenia realizacji zadań ratowniczych,

•  inne czynniki mające wpływ na sposób realizacji zadań, w tym: ograniczenia prawne, czasowe, finansowe itp.

Rejestr problemów do rozwiązania jest uzależniony od wielu czynników  i najczęściej dotyczy:

•   zidentyfikowania i prognozy rozwoju i możliwych skutków zagrożeń, ich możliwego natężenia i zasięgu,

• określenia potrzeb sił oraz zasobów ratowniczych i ewakuacyjnych, miejsc tymczasowego zakwaterowania, zabezpieczenia logistycznego i medycz­nego ludności i sił ratowniczych, a także środków technicznych,

•   skonfrontowania możliwości posiadanych sił i zasobów z potrzebami,

• określenia: potrzeb i możliwości pozyskania wsparcia, zakresu, kolejności i czasu ewakuacji, dróg jej prowadzenia oraz zabezpieczenia,kolejności dzaiałań ratowniczych i ewakuacyjnych, zakresu, kolejności oraz adresatów  pomocy socjalnej.

Każdy problem powinien być rozwiązywany wariantowo przez podzespoły specjalistyczne i uzgadniany z podzespołem planowania.. Warianty użycia sił i zasobów wykonawczych po­winny być uzgadniane z przedstawicielami służb, inspekcji, straży, i wszystkich jednostek wykonawczych, które przewiduje się w tych działaniach.

Wybór wariantu przez decydenta jest równoznaczny z podjęciem przez niego decyzji o sposobie jego realizacji. Warianty rozwiązania poszczególnych proble­mów powinny być rozważane pod kątem ich mocnych i słabych stron, a porówna­nie ma służyć wyłonieniu wariantu najkorzystniejszego. Warianty te powinny być przedstawione decydentowi wraz z rekomendacją wyboru. Przy wyborze warian­tu rozwiązania każdego problemu decydent kieruje się najczęściej kilkoma kryte­riami, którymi mogą być:

•       minimalizacja strat,

•       możliwie jak najkrótszy czas likwidacji skutków sytuacji kryzysowej,

•      nakłady niezbędne do realizacji danego wariantu; możliwości posiada­nych sił i zasobów,

•      ryzyko wariantu,

•      medialność wariantu.

W wyniku podjętej decyzji dokonuje się korekty istniejącego planu zarzą­dzania kryzysowego, dostosowując go do konkretnej sytuacji.

Na podstawie podjętej decyzji i skorygowanego planu zarządzania kryzyso­wego tworzy się rozporządzenia, zarządzenia i decyzje administracyjne, za­rządzenia dla wykonawców oraz komunikaty i obwieszczenia dla ludności, które dystrybuuje się w obowiązującym trybie.

Gmina w systemie zarządzania kryzysowego

Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie gminy jest wójt, burmistrz, prezydent miasta. Jego zadania w tym zakresie to:

-         kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy;

-         realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego ( w tym: realizacja zaleceń do gminnego planu reagowania kryzysowego, opracowywanie i przekładanie staroście do zatwierdzenia gminnego planu reagowania kryzysowego),

-         -zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia,

-         wykonywanie przedsięwzięć wynikających z planu operacyjnego funkcjonowania gmin i gmin o statusie miasta,

-         przeciwdziałanie skutkom zdarzeń o charakterze terrorystycznym,

-         realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.

Swoje zadania realizuje przy pomocy komórki organizacyjnej urzędu miasta właściwej do spraw zarządzania kryzysowego oraz organem pomocniczym będzie gminny zespół zarządzania kryzysowego(powołany przez wójta, który określi skład, organizację, siedzibę i tryb pracy)

W skład GZZK wchodzą osoby powołane spośród:

-osoby zatrudnione w uzrędzie gminy, gminnych jednostkach organizacyjnych lub jednostkach pomocniczych

-pracowników zespolonych służb, inspekcji i straży, skierowanych do pracy przez przełożonych na wniosek wójta, burmistrza, prezydenta miasta,

-przedstawicieli społecznych organizacji ratowniczych,a także inne osoby zaproszone.

Grupy robocze o charakterze stałym i czasowym tworzy się spośród osob zatrudnionych w urzedzie gminy, gminnych jednostkach organizacyjnych lub jednostkach pomocniczych.

Grupy o charakterze stałym stanowią GCZK. Ich zadania są tożsame z zadaniami grup roboczych o charakterze stałym i są realizowane przez powiatowe zespoły zarządzania kryzysowego.

Grupy o charakterze czasowym -  ich zadania są tożsame z zadaniami grup roboczych o charakterze czasowym powiatowych zespołów zarzadzania kryzysowego.

Wójt na obszarze gminy (miasta) zapewnić ma także realizację zadań:

-         pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji,

-         współdziałanie z CZK organów administracji publicznej,

-         nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności,

-         współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska,

-         współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze, humanitarne.

-         stały dyżur na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa.

Powiat w systemie zarządzania kryzysowego

Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego

PZZK wykonuje na obszarze powiatu zadania przewidziane dla zespołu wojewódzkiego.

Zadania:

1. w fazie zapobiegania, m. in.:

-         analizowanie wszystkich potencjalnych zagrożeń możliwych do wystąpienia na obszarze powiatu,

-         skatalogowanie i ocena elemntów infrastruktury technicznej, środowiska naturalnego oraz grup i środowisk społecznych,

-         analiza i ocena funkcjonujących aktów prawa miejscowego pod kątem prawidłowości i skuteczności oraz aktualności zawartych w nich rozwiązan prawnych,

-         opracowanie projektów aktów prawa miejscowego oraz opiniowanie przepisów z zakresu bezpieczeństwa powszechnego,

-         monitorowanie i czynny udział w procesie planowania zagospodarowania przestrzennego,

-         i inne

2. w fazie przygotowania, m.in

-         opracowanie i aktualizowanie Powiatowego Planu Reagowania Kryzysowego

-         bieżące monitorowanie stanu organizacji oraz wyposażenia PCZK,

-         opracowanie, weryfikacja i aktualizowanie rozwiązań organizacyjno- prawnych oraz technicznych z zakresu komunikacji i łączności między wszystkimi ogniwami systemu, monitorowania zagrożeń i ich skutków, utrzymania w gotowości systemu ostrzegania i alarmowania

-         przygotowywanie zasad wymiany informacji

-         i inne.

3. w fazie reagowania:

-         podjęcie procesu czynnej koordynacji działań ratowniczych, porządkowych i ochronnych prowadzonych przez jednostki organizacyjne zaangażowane w reagowanie kryzysowe na obszarze powiatu,

-         podjęcie całodobowej pracy w pełnym składzie PZZK,

-         uruchomienie wszystkich systemów, struktur ratowniczych,

-         monitorowanie zagrożeń oraz ich skutków oraz prognoza ich dalszego rozwoju,

-         koordynacja działań w ramach w ramach procesu ewakuacji oraz z zakresu pomocy społ. i humanitarnej

-         wprowadzenie w życie aktów prawa miejscowego niezbędnych do właściwego kierowania działaniami

-         i inne.

4.  w fazie odbudowy:

nadzorownie procesu szacowania szkód oraz opiniowanie wniosków uprawnionych organów i instytucji o udzielanie pomocy finansowej i rzeczowej na usunięcie strat i szkód,

zapobieganie powstawaniu wtórych zagrożeń, które mogłby być spowodowane skutkami klęski żywiołowej,

zapewnie odpowiednich warunków egzystencji ludności poszkodowanej

monitorowanie: systemu pomocy społecznej, możliwości  systemu służby zdrowia, pracy instytucji ubezpieczeniowych,

modyfikacje i aktualizacje planów reagowanie kryzysowego, ocen zagrożenia i dokumentów pochodnych,

i inne

Zadania grup o charakterze stałym:

a)grupa planowania cywilnego - na bieżąco uaktualnia plan reagowania kryzysowego, przygotowuje roczne plany ćwiczeń, określa: potrzeby w zakresie środków ostrzegania i alarmowania, strefy ostrzegania, opracowuje system ostrzegania i alarmowania dla osób niepełnosprawnych, ustala wszelkie potrzeby planistyczne z kierownikiem CZK, ocenia zagrożenia itp.

b)grupa monitorowania, prognoz i analiz - prowadzi karty zdarzeń, analizuje decyzje podejmowane w celu likwidacji zagrożeń, pomocy poszkodowanym i ograniczenia strat oraz zarządza różnymi informacjami odnośnie działań w trakcie sytuacji kryzysowej.

Zadania grup o charakterze czasowym:

grupa operacji i organizacji działań - prowadzi dokumentacje odbudowy, sporządza wykaz strat, prowadzi projekt harmonogramu likwidacji strat i odbudowy, współdziała z grupą planowania cywilnego, utrzymuje bazę danych o zasobach, zapewnia przygotowanie niezbędnych porozumień z różnymi instytucjami i sąsiednimi gminami.

grupa zabezpieczenia logistycznego - opracowuje sposób udzielania pomocy i zabezpieczeń logistycznych w czasie reagowania kryzysowego, utrzymuje kontakt z lokalnymi mediami, współdziała z PCZK w zakresie opracowywanie inf. dla ludności i przedstawia je wójtowi/staroście,  opracowuje i rozpowszechnia informacje dot. realizacji fazy odbudowy, opiekuje się zwierzętami.

grupa opieki socjalno- bytowej- przedstawia sposób pomocy socjalno- bytowej poszkodowanym, opracowuje i rozpowszechnia informacje nt. prowadzenia opieki zdrowotnej, przedstawia wstępny bilans potrzeb, współpracuje z kierownikami różnych zakładów w związku z udzielną przez nich pomocą poszkodowanym, dostarcza pomoc poszkodowanym, stara się zahamować zagrożenia i ograniczyć straty i zniszczenia.

Województwo w systemie zarządzania kryzysowego

Wojewoda jest organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie województwa, dla tych zagrożeń które występują na obszarze większym niż obszar jednego powiatu, wchodzącego w skład województwa.  Wojewoda wykonuje zadania zarzadzania kryzysowego przy pomocy urzędu wojewódzkiego oraz zespolonych służb, inspekcji i straży.

Organem pomocniczym jest Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego, powoływany przez wojewodę, który określa jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy. Działa podstawie planów pracy zatwierdzonych przez wojewodę.

Obowiązek podjęcia działań w zakresie zarządzania kryzysowego spoczywa na tym organie właściwym, który pierwszy otrzyma infomacje o zagrożeniu!!  Niezwłocznie organ ten informuje o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wyższego i niższego szczebla.

8. Proces i fazy zarządzania kryzysowego;

Przedsięwzięcia zapobiegawcze: to działania, które mają eliminować lub redukować prawdopodobieństwo wystąpienia kryzysu i ograniczać jego negatywne skutki dla ludzi i środowiska

Przedsięwzięcia przygotowawcze: to działania planistyczno-organizacyjne:

1.       Tworzące plany i scenariusze, jak należy zareagować w przypadku określonego rodzaju sytuacji kryzysowej

2.       Działania mające na celu powiększanie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania

Także uczenie ludności jak ma się zachować w obliczu katastrofy. Aby działania reagowanie były efektywniejsze trzeba przygotować dobry plan reagowania, dobrze wyszkolony personel służb reagowania oraz zasobów sił i środków, za których pomocą można reagować.

Przedsięwzięcia reagowania: to zespół przedsięwzięć następujących po wystąpieniu katastrofy. Celem jest dostarczenie pomocy poszkodowanym oraz ograniczenie zniszczeń i strat(wtórnych i bezpośrednich). Główne siły reagowania- straż pożarna, policja, techniczne służby miejskie, służby medyczne.

Przedsięwzięcia odbudowy: to końcowa faza cyklu ZK, która ma na celu przywrócenie poprzedniego stanu oraz takie odtworzenie infrastruktury organizacyjnej i technicznej, która będzie mniej wrażliwa na kolejną katastrofę

4 fazy ZK:

-ZAPOBIEGANIE:

Podstawowym celem jest niedopuszczenie do wystąpienia sytuacji kryzysowych , a jeżeli jest to trudne - podejmowanie działań ograniczających prawdopodobieństwo wystąpienia takich sytuacji i działania mające na celu zminimalizowanie potencjalnych skutków kryzysowych sytuacji.

·         określenie priorytetów działania

·         analiza ryzyka zagrożeń

·         ocena wrażliwości społeczeństwa

·         stałe monitorowanie zjawisk mogących stanowić źródło zagrożeń

·         bilansowanie dostępnych zasobów

·         edukacja społeczeństwa w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom

·         planowanie i opracowywanie scenariuszy działań zapobiegawczych

-PRZYGOTOWANIE: (do reagowania kryzysowego)

Poznawanie potencjalnych zagrożeń, ich analiza i określenie prawdopodobieństwa wystąpienia. Polega na przygotowaniu i testowaniu systemów łączności, ostrzegania i alarmowania, współdziałania z organizacjami pozarządowymi oraz powiększenia zasobów niezbędnych do reagowania. Istotne jest przygotowanie szczegółowych scenariuszy

·         opracowanie planów reagowania kryzysowego

·         tworzenie warunków organizacyjnych, technicznych i finansowych sprawnego zarządzania kryzysowego

·         opracowanie zasad stosowania przymusu prawnego w stosunku do ludności, organizacji pozarządowych i sektora prywatnego

·         stworzenie warunków, zapewniających ciągłość funkcjonowania administracji publicznej i infrastruktury

·         szkolenie i doskonalenie służb specjalistycznych tj. służby ratownicze, Zespół Reagowania Kryzysowego

-REAGOWANIE:

Obejmuje działania ratownicze, bezpośrednio związane z likwidacją lub opanowaniem zaistniałej sytuacji kryzysowej, mające na celu pomoc poszkodowanym, np. prowadzenie ewakuacji, zapewnienie zastępczych miejsc zakwaterowania dla poszkodowanych oraz organizowanie wtórnych strat i zniszczeń.

·         gromadzenie informacji, dokumentowanie działań, ciągłość informacji i dyscyplina ich obiegu

·         unikanie działań nieprzemyślanych

·         wszczęcie odpowiednich procedur

·         koordynacja i kierowanie działaniami, aż do momentu ustania przyczyn, które spowodowały powstanie zagrożenia

·         organizowanie samopomocy społecznej

·         angażowanie  organizacji społecznych i humanitarnych do akcji ratowniczych

-ODBUDOWA

Obejmuje działania zmierzające do przywrócenia w możliwie krótkim czasie stanu sprzed sytuacji kryzysowej lub jego polepszenia z uwzględnieniem doświadczeń uzyskanych w fazie zapobiegania i przygotowania w celu niedopuszczenia do ponownego wystąpienia kryzysu

·         szacowanie szkód i strat powstałych w wyniku katastrof i sytuacji kryzysowych

·         odbudowa i przywrócenie sprawności i infrastruktury (obiekty i urządzenia)

·         przywrócenie równowagi i bezpieczeństwa ekologicznego

·         podsumowanie i wyciągnięcie wniosków - modyfikacja planów ochrony cywilnej, programów i procedur reagowania, inicjatyw legislacyjnych

9. Procedury zarządzania kryzysowego

Procedury działania uwzględniać powinny sposób realizacji następujących przedsięwzięć:

1. POWIADAMIANIE - po uzyskaniu informacji o potrzebie podjęcia działań reagowania kryzysowego od odpowiednich służb, Centrum Zarządzania Kryzysowego dokonuje analizy sytuacji i podejmuje decyzję  o powiadomieniu właściwych osób fukncyjnych.

2. ROZWINIĘCIE GMINNEGO/ POWIATOWEGO CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO - na polecenie wójta/ starosty/ burmistrza/ prezydenta Centrum przekształca się w centrum powiatowe lub gminne. Polega to na zwiększeniu liczby osób w grupach roboczych. Następnie tworzy się harmonogram dyżurów oraz gwarantuje się im odpowiednie warunki całodobowego działania.

3. KOORDYNOWANIE DZIAŁAŃ REAGOWANIA KRYZYSOWEGO- realizowane jest przez wójta/ prezydenta/ starostę którzy przy pomocy swoich zastępców, komendantów i naczelników odpowiednich służb wypracowują decyzję dotyczące przebiegu działań ratowniczych.

4. URUCHOMIENIE PROCEDUR REAGOWANIA - to działania związane z zabezpieczeniem miejsca zdarzenia, zmianą organizacji ruchu, wyznaczeniem komunikacji zastępczej, zabezpieczeniem żywności i wody dla osób poszkodowanych oraz centrum zarządzania kryzysowego, udzielenie wsparcia sprzętowego, organizacją pomocy socjalno-bytowej. Na tym etapie dochodzi również do informowania opinii publicznej o zagrożeniach i sposobie postępowania.

5. ORGANIZACJA DZIAŁAŃ ODTWARZANIA - wczesny etap odbudowy. Działania na tym etapie ograniczają się do odtworzenia niezbędnych do funkcjonowania systemów. Mają charakter krótko terminowy. Polegają min. na : ocenie szkód, pomocy finansowej, zapewnienie poszkodowanej ludności podstawowych warunków do przetrwania.

6. PRZEKAZYWANIE INFORMACJI, SKŁADANIE MELDUNKÓW- gminne/ powiatowe Centrum Zarządzania przyjmuje informacje doraźne, meldunki ( raporty) końcowe od wszystkich służb i komórek zarządzania. Przekazuje je do nadrzędnego Centrum Zarządzania Kryzysowego.

10. Plany zarządzania kryzysowego na różnych poziomach –rodzaje, treść i zasady ich tworzenia;

! Rodzaje planowania:

• Strategiczne – powyżej 5 lat

• Długoterminowe – od 2 do 5 lat

• Średnioterminowe – od kilku miesięcy do roku

• Krótkoterminowe – do trzech miesięcy

• Bieżące – szczegółowe czynności realizowane codziennie lub w skali tygodnia

Cele planów reagowania kryzysowego:

• Ma on zapewnić społeczeństwu odpowiednio na obszarze podstawowych warunków ochrony przed skutkami katastrof naturalnych  i awarii technicznych, noszących znamiona klęski żywiołowej oraz innych podobnych zagrożeń powodowanych siłami natury bądź działalnością człowieka.

• Ma on umożliwić wypełnienie obowiązku jaki nakładają na administracje publiczną ustawy i zarządzenia w zakresie: ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej, porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli i zapobieganiu innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi, zwierząt oraz środowiska.

! Etapy procesu opracowania i doskonalenia planu reagowania kryzysowego

•         Badania

-Przegląd prawa, planów, porozumień o wzajemnej pomocy i poradników

-Analiza zagrożeń (ryzyka) i wrażliwości na nie

-Określenie bazy zasobów przydatnych do reagowania

-Uwzględnienie specjalnych właściwości środowiska

•         Opracowanie

•         Wprowadzenie do użytku

•         Aktualizacja -proces działań naprawczych, proces przeglądu planu, dokumenty wdrożeniowe

W zakresie Zarządzania Kryzysowego i obrony cywilnnej

Planowanie cywilne

Opracowywanie planów (w tym planów reagowania kryzysowego i programów) w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny, w zakresie zapobiegania sytuacjom kryzysowym, przygotowania do przejmowania nad nimi kontroli, reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz odtwarzania infrastruktury i przywracania jej pierwotnego charakteru.

Zadania z zakresu planowania cywilnego obejmują:

1) Gromadzenie i przetwarzanie informacji o możliwych do użycia siłach i środkach w sytuacjach kryzysowych, w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny;

2) Opracowywanie procedur postępowania na wypadek zagrożeń;

3) Przygotowywanie planów reagowania kryzysowego.

Krajowy Plan Reagowania Kryzysowego - Plany reagowania kryzysowego zawierają elementy:

1. Plan główny zawierający:

• Charakterystykę zagrożeń oraz ocenę ryzyka ich wystąpienia, w tym mapy ryzyka i zagrożenia powodziowego;

• Charakterystykę sił i środków, w tym stan rezerw państwowych oraz ocenę możliwości ich wykorzystania;

• Analizę funkcjonowania administracji publicznej , jej skuteczności i możliwości wykorzystania w sytuacjach kryzysowych;

• Przewidywane warianty działań w sytuacjach kryzysowych;

• Wskazanie trybu aktualizacji planu oraz poszczególnych załączników funkcjonalnych.

2. Procedury reagowania kryzysowego określające zespół przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowych, w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny, a w tym:

• Zadania w zakresie monitorowania zagrożeń;

• Bilans i tryb uruchamiania sił i środków niezbędnych do usuwania skutków zagrożeń;

• Uruchamianie działań przewidzianych w planie reagowania kryzysowego oraz zasady współdziałania, a także sposoby ograniczania rozmiarów strat i usuwania skutków zagrożeń;

3. Załączniki funkcjonalne planu głównego określające:

• Standardowe procedury operacyjne, opisujące sposoby działania podmiotów realizujących zadania z zakresu zarządzania kryzysowego;

• Organizację łączności między podmiotami realizującymi zadania z zakresu zarządzania kryzysowego;

• Organizację systemu monitorowania zagrożeń, ostrzegania i alarmowania;

• Zasady informowania ludności o zagrożeniach i sposobach postępowania na wypadek zagrożeń;

• Organizację ewakuacji z obszarów zagrożonych;

• Organizacje opieki społecznej i medycznej, z uwzględnieniem planów zabezpieczenia ratownictwa medycznego;

• Organizacje ochrony przed zagrożeniami radiacyjnymi, biologicznymi i chemicznymi;

• Wykaz zawartych umów i porozumień związanych z realizacja zadań zawartych w planie reagowania kryzysowego;

• Zasady oraz tryb oceniania i dokumentowania szkód.

4. Załączniki funkcjonalne planu głównego określające organizację ochrony przed zagrożeniami radiacyjnymi zawierają tylko plany reagowania kryzysowego, które są tworzone na poziomie krajowym i wojewódzkim.

5. Plany reagowania kryzysowego są aktualizowane nie rzadziej niż co dwa lata.

! Plan reagowania kryzysowego na szczeblu gminy/powiatu

! Bazę dla tworzenia planu reagowania kryzysowego w gminie stanowią:

1. Sytuacje będące następstwem: działania sił przyrody; katastrof i wypadków wynikających z działalności człowieka; zdarzeń naruszających bezpieczeństwo obywateli i porządek publiczny,

2. Cztery etapy zarządzania kryzysowego: zapobieganie, przygotowanie, reagowanie, odbudowa.

3. Gminny/powiatowy szczebel zarządzania oraz gminny/powiatowy poziom sektora publicznego, prywatnego i ogółu ludności.

! Elementami składowymi planu są:

•         ocena stanu zagrożenia gminy/powiatu

•         sposoby reagowania podmiotów szczebla gminy/powiatu na sytuacje kryzysowe

•         ogólna procedura działań podejmowania na szczeblu gminy/powiatu w fazach reagowania i odbudowy

•         szczegółowe procedury specjalistyczne dotyczące postępowania jednostek organizacyjnych i instytucji szczebla gminnego/powiatowego w sytuacjach występowania wytypowanych zagrożeń

•         bilans sił i środków szczebla gminnego/powiatowego i możliwości ich wykorzystania w procesie reagowania kryzysowego

! Zasady i założenia opracowania planu zarządzania kryzysowego dla gminy/powiatu

Przy opracowaniu planu uwzględnia się następujące uwarunkowania i założenia:

•         wielkość obszaru gminy/powiatu objętego/nieobjętego systemem wykrywania i alarmowania,

•         stopień przygotowania teoretycznego i praktycznego społeczeństwa gminy/powiatu w zakresie sposobów zachowania się w przypadku wystąpienia zagrożeń,

•         poziom przygotowania władz i służb gminy/powiatu do podjęcia działań reagowania kryzysowego,

•         możliwości działania i wielkość rezerw Państwowej Straży Pożarnej, Policji oraz służb, straży i inspekcji, potrzebnych do realizacji i do wsparcia działań reagowania kryzysowego prowadzonych przez samorząd terytorialny,

•         osoby funkcyjne i szefowie instytucji oraz organizacji pozarządowych przewidzianych do działań reagowania kryzysowego są w ciągłej dyspozycji do podjęcia działań maja opracowane i aktualne standardowe procedury oraz harmonogramy niezbędne do wykonania przewidzianych dla nich zadań,

•         możliwości operacyjne i techniczne utrzymania ciągłości współdziałania pomiędzy wszystkimi uczestnikami reagowania kryzysowego oraz wsparcia przez szczebel wyższy,

•         możliwości zapewnienia niezbędnej pomocy i odpowiednich warunków przetrwania ludności z terenów zagrożonych lub dotkniętych sytuacja kryzysową.

 

Uruchomienie gminnego/powiatowego planu reagowania

Organami odpowiedzialnymi za organizowanie i koordynowanie reagowania kryzysowego są w:

•         powiatach ziemskich - starostowie,

•         powiatach grodzkich (miastach) - prezydenci miast,

•         miastach - burmistrzowie (prezydenci),

•         gminach - wójtowie.

11. Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego

Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, funkcjonuje przy Radzie Ministrów, jako organ opinio-doradczy właściwy w sprawach inicjowania i koordynowania działań podejmowanych w zakresie zarządzania kryzysowego.

W skład Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (RZZK) wchodzą:

– Prezes Rady Ministrów – przewodniczący Zespołu,

– Minister Obrony Narodowej i minister właściwy do spraw wewnętrznych – zastępcy przewodniczącego,

– minister właściwy do spraw administracji publicznej,

– Minister Spraw Zagranicznych,

– Minister Koordynator Służb Specjalnych (jeżeli został powołany),

W posiedzeniach Zespołu, na prawach członka, biorą udział wyznaczone przez przewodniczącego, w zależności od potrzeb, następujące organy administracji rządowej:

• Ministrowie odpowiadający za strategiczne i wrażliwe na występowanie zagrożeń dziedziny życia społecznego i gospodarczego, czyli ministrowie odpowiedzialni za: Administracje publiczną, Budownictwo, Gospodarkę przestrzenną i mieszkaniową, Finanse publiczne, Gospodarkę, Informatyzację, Łączność, Środowisko, Transport, Zdrowie.

• Do RZZK będą również wchodzili szefowie administracji zespolonej i niezespolonej oraz kierownicy urzędów centralnych. Zaliczyć do nich można: głównego geodetę kraju, głównego inspektora sanitarnego, głównego lekarza weterynarii, komendanta głównego Państwowej Straży Granicznej, prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego, szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, szefa Agencji Wywiadu, szefa Obrony Wywiadu wojskowego.

• Dodatkowo Prezydent RP może skierować do prac zespołu, na prawach członka: szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego lub innego przedstawiciela.

• Przewodniczący może zapraszać do udziału w posiedzeniach Zespołu, na prawach członka, inne osoby

Zadania Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego:

1. Przygotowywanie propozycji użycia sił i środków niezbędnych do opanowania sytuacji kryzysowych;

2. Doradzanie w zakresie koordynacji działań organów administracji rządowej, instytucji państwowych i służb w sytuacjach kryzysowych;

3. Osprawozdań końcowych z działań podejmowanych w związku z zarządzaniem kryzysowym;

4. Opiniowanie potrzeb w zakresie odtwarzania infrastruktury lub przywrócenia jej pierwotnego charakteru;

5. Opiniowanie i przedkładanie Radzie Ministrów Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego;

6. Opiniowanie projektu zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, o którym mowa w art. 7 sprawowanie zarządzania kryzysowego na terytorium RP, ust. 4;

Zespół realizuje do czasu wprowadzenia stanu wojennego i uruchomienia systemu kierowania obroną państwa, zadania wynikające z Planu Reagowania Obronnego RP.

Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego składa się z szefa, dwóch zastępców: stałego i czasowego oraz grup roboczych o charakterze stałym i czasowym.

Działa na podstawie planów pracy zatwierdzonych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i administracji. Dokumentami działań i prac zespołów są:

1.      roczne plany pracy

2.      plany reagowania kryzysowego

3.      plany ćwiczeń

4.      protokoły posiedzeń grup roboczych o charakterze stałym i czasowym

5.      raporty bieżące i okresowe

6.      karty zdarzeń w przypadku uruchomienia grup roboczych o charakterze czasowym

7.      raporty odbudowy

Uproszczony schemat struktury rządowego zespołu zarządzania kryzysowego

GRUPA ROBOCZA O CHARAKTERZE STAŁYM

Skład : osoby powołane przez minstra właściwego do spraw wewnętrznych na wniosek Ministra Obrony Narodowej oraz ministrów właściwych do spraw: zagranicznych, administracji publicznej, zdrowia, zabezpieczenia społecznego, środowiskam kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, oświaty i wychowania, gospodarki wodnej, finansów publicznych, Skarbu Państwa, rolnictwa, gospodarki, gospodarki morskiej, łączności oraz transportu, spośród sekretarzy i podsekretarz stanu w urzędach obsługujących tych ministrów

GRUPA ROBOCZA O CHARAKTERZE CZASOWYM

Skład: osoby powołane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych na wniosek Szefa kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Szefa Agencji Wywiadu, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, Głównego Inspektora Sanitarnego, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, Głównego Dyrektora Transportu Drogowego, Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, Głównego Lekarza Weterynarii, Głównego Geodetę Kraju, Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz osoby wyznaczone przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, spośród osób zatrudnionych w urzędzie obsługującym tego ministra, w jednostkach organizacyjnych przez niego nadzorowanych oraz w urzędach obsługujących organy podległe temu ministrowi.

12. Organizacja i funkcjonowanie systemu reagowania kryzysowego na szczeblu gminy, powiatu i województwa;