SP-PC 11 grupa 2

Temat pracy: Komunikacja interpersonalna jako czynnik wzmacniający lub osłabiający jakość relacji między ludźmi.

Komunikacja interpersonalna jest wymianą informacji między jej uczestnikami. Jest ona procesem psychologicznym, w którym jednostka przekazuje, a także otrzymuje informacje w kontakcie z inną osobą. Warunkami niezbędnymi do zaistnienia komunikacji są tzw. trzy ogniwa. Składają się na nie: osoba, która przesyła informację, czyli nadawca, osoba, która daną informację odbiera, czyli odbiorca, a także kod, czyli jej sposób przekazania. W skład kodu wchodzą między innymi obrazy, słowa oraz gesty. Ważne jest, aby te nośniki danych były zrozumiałe dla obu stron, zarówno dla odbiorcy, jak i dla nadawcy.

Komunikacja interpersonalna jest procesem zachodzącym nieustannie. Dzieje się tak dlatego, że ludzie przez cały czas wysyłają sygnały poprzez gestykulację, postawę ciała, mimikę twarzy oraz poprzez słowa. Komunikacja ta może być jednak zarówno czynnikiem wzmacniającym, jak i osłabiającym jakość relacji między ludźmi.

O efektywnej komunikacji można mówić w przypadku, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy danego przekazu. Aby tak właśnie się stało muszą zaistnieć odpowiednie mechanizmy, które leżą u podstaw każdej rozmowy. Mam tu na myśli następujące procesy: myśl, kodowanie, a także odkodowanie. Myśl pojawia się w momencie rozpoczęcia rozmowy w umyśle nadawcy. Kodowanie jest mechanizmem następującym w momencie przekształcenia treści pisanej na gesty i symbole. Odkodowanie zaś następuje w momencie przekształcenia komunikatu przez słuchacza, który stara się go zrozumieć.

Odkodowanie następuje w dwóch etapach. Pierwszy z nich to otrzymanie komunikatu przez odbiorcę, drugi zaś to przetwarzanie go. W procesie odkodowywania przekazu ważną rolę oprócz treści odgrywa również kontekst. Składają się na niego takie czynniki, jak: ton głosu, mowa ciała, a także kontakt wzrokowy. Wymienione przeze mnie elementy noszą nazwę ekspresji niewerbalnej.

Mimika twarzy jest źródłem informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich jak zadowolenie lub gniew czy sympatia lub wrogość. Obszarem wizualnej uwagi jest kontakt wzrokowy, ponieważ w trakcie rozmowy to właśnie na oczach w dużej mierze koncentruje się uwaga. Można powiedzieć, że „patrzenie na inną osobę jest wyrazem zainteresowania, a jednocześnie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to zainteresowanie”. Gesty, postawa ciała i jego pozostałe ruchy są również ważnym źródłem informacji. Ciało stale wysyła sygnały poprzez postawę, gesty, pochylenie, a także napięcie czy rozluźnienie.

Aby prawidłowo zaszła komunikacja interpersonalna przekaz musi spotkać się z odbiorem. Musi zajść więc proces odwrócenia komunikacji, w którym odbiorca wyraża reakcję na komunikat nadawcy, czyli sprzężenie zwrotne. Można wyróżnić jego dwa typy. Pierwszy z nich to wyrażenie bezpośrednie, na przykład potakiwanie głową, zaś drugi to wyrażenie pośrednie, którego skutkiem może być na przykład wzrost efektywności pracy. Im sprzężenie zwrotne jest silniejsze, tym lepszy jest proces komunikacji.

Aby odbiorca informacji dobrze zrozumiał przekazany komunikat, musi on skutecznie słuchać. Na skuteczne słuchanie składają się: aktywne słuchanie, słuchanie empatyczne, słuchanie otwarte oraz słuchanie świadome. Aktywne słuchanie polega na parafrazowaniu, czyli definiowaniu swoimi słowami tego, co mówi druga osoba; precyzowaniu słów rozmówcy poprzez zadawanie pytań i jednoczesne upewnianie się czy trafnie rozumiemy przekazywaną informację; dzieleniu się swoimi własnymi przemyśleniami, odczuciami i doświadczeniami bez osądzania rozmówcy. Słuchanie empatyczne polega na słuchaniu z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy. Słuchanie otwarte to nieocenianie osoby, z którą rozmawiamy, zaś słuchaniem świadomym nazywamy zwrócenie uwagi na integrację emocji oraz słów.

Proces komunikacji interpersonalnej może odbywać się w dwóch formach, jako komunikacja werbalna i komunikacja niewerbalna.

Komunikacja werbalna to sposób komunikowania się z użyciem języka naturalnego, czyli za pomocą słów. W komunikacji tej bardzo istotną rolę odgrywają następujące czynniki: akcent i modulowanie wypowiadanych słów, stopień płynności mowy oraz treść wypowiedzi. Ze względu na kierunek przesyłanych komunikatów komunikację werbalną można podzielić na pionową oraz poziomą. Komunikacja pionowa dotyczy komunikatów formalnych, na przykład takich, które dotyczą przełożonego oraz pracowników. O komunikacji poziomej mówimy zaś wtedy, gdy przebiega ona między członkami tej samej grupy. Komunikacja pozioma może mieć zarówno charakter formalny, jak i nieformalny.

Komunikacja niewerbalna to zaś język i mowa ciała. Informują one o stanach emocjonalnych, intencjach i oczekiwaniach wobec rozmówcy. Komunikaty te nadawane i odbierane są najczęściej nieświadomie, lecz zdarza się również tak, iż mogą być one nadawane i odbierane na poziomie świadomym. Ważnymi czynnikami wchodzącymi w skład komunikacji niewerbalnej są komunikaty interakcyjne, czyli kontakt wzrokowy, o którym wspomniałem wcześniej, ale także relacje przestrzenne oraz dotyk. Relacje przestrzenne to odzwierciedlenie relacji w strukturowaniu przestrzeni. W dystans interakcji wchodzą następujące strefy: intymna (do 0,5 m), osobista (do 1,2 m), społeczna (do 3,5 m) oraz publiczna (do 7,5 m).

Aby komunikacja interpersonalna była czynnikiem wzmacniającym jakość relacji między ludźmi muszą więc zostać spełnione następujące warunki: informacja spotyka się z odbiorem, komunikat pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne (tak zwany szum), będzie przekazany dla konkretnego odbiorcy oraz zaistnieje jego skuteczny nośnik.

Jednak nie zawsze komunikacja interpersonalna występuje bez zakłóceń. Wszelkie bariery pojawiające się w trakcie komunikowania osłabiają jakość relacji między ludźmi. Bariery te to wszelkie czynniki zarówno te o charakterze fizycznym, jak i psychicznym, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi nadawcy. Do takich czynników zalicza się między innymi: wybiórczość uwagi, brak umiejętności decentracji, różnice kulturowe, stereotypy oraz samopoczucie.

Wspomniany przeze mnie brak umiejętności decentracji to brak zdolności przyjęcia perspektywy rozmówcy. W takim przypadku odbiorca komunikatu nie potrafi bądź nie chce zrozumieć i lepiej poznać sytuacji osoby, z którą się komunikuje. Prowadzi to do niepotrzebnych nieporozumień i ewentualnych kłótni. Stereotypy zaś to czynnik polegający na tym, iż chętniej słucha się osób o wysokim statusie społecznym. Osoby postawione w hierarchii niżej, z niższym wykształceniem czy doświadczeniem często nie są traktowane poważnie przez swoich rozmówców.

Inną barierą komunikacyjną jest prowadzenie tak zwanej komunikacji równoległej. Polega ona na równoczesnym prowadzeniu dwóch wątków rozmowy przez rozmówców. W takim przypadku nie słuchają oni siebie nawzajem, nie mogą więc zrozumieć tematu rozmowy i efektywnie porozumieć się.

Istnieje również wiele barier utrudniających słuchanie. Można do nich zaliczyć przede wszystkim: filtrowanie, porównywanie, skojarzenia, przygotowywanie odpowiedzi, domyślanie się, osądzanie, utożsamianie się, udzielanie rad, sprzeciwianie się, przekonywanie o swojej racji, zmianę toru oraz zjednywanie.

Filtrowanie polega na tym, iż odbiorca komunikatu słucha wybiórczo, docierają do niego tylko cząstkowe informacje wysłane przez nadawcę. Porównywanie polega na ocenianiu i porównywaniu siebie z rozmówcą. Nie należy popełniać takiego błędu, gdyż każdy człowiek jest inny i kieruje się w życiu innymi wartościami. Skojarzenia polegają na tym, iż treść wypowiedzi naszego rozmówcy wywołuje w nas inne podobne zdarzenia czy wspomnienia, stajemy się wtedy rozkojarzeni i gubimy sens wypowiedzi osoby, z którą rozmawiamy.

Przygotowywanie wypowiedzi to również jedna z barier zaburzających komunikację. Dotyczy ona wcześniejszego przygotowania odpowiedzi, odbiorca zastanawia się nad tym, co mógłby za chwilę odpowiedzieć, choć stara się wyglądać na zainteresowanego dyskusją. Osądzanie polega na tym, iż w trakcie rozmowy odbiorca informacji osądza swojego rozmówcę, reagując schematycznie. Należy postarać się najpierw zrozumieć, co kierowało osobą, z którą rozmawiamy, że podjęła daną decyzję, a nie osądzać ją. Utożsamianie się jest kolejnym błędem często popełnianym w rozmowie i utrudniającym komunikację. Polega on na odnoszeniu do własnego życia i osądzania w kontekście własnych doświadczeń tego, co mówi rozmówca.

Sprzeciwianie się można zaś podzielić na gaszenie oraz dyskontowanie. Gaszenie to wygłaszanie sarkastycznych uwag, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy. Dyskontowanie zaś polega na tym, iż kiedy odbiorca słyszy komplement natychmiast wylicza wszystko, co mogłoby obniżyć jego wartość.

Przekonywanie o swojej racji następuje w momencie, kiedy odbiorca komunikatu podnosi głos i atakuje swojego rozmówcę w celu obrony własnego stanowiska. Przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki i brak zgody na inny punkt widzenia. Zmiana toru, czyli kolejna bariera utrudniająca słuchanie, a tym samym komunikację polega na tym, iż odbiorca zmienia wypowiedź rozmówcy w żart lub całkowicie zmienia temat rozmowy. Zjednywanie zaś to tak zwane słuchanie minimalne – słuchamy na tyle, by nie zgubić wątku, ale w rzeczywistości w ogóle nie angażujemy się w rozmowę.

Aby prawidłowo zaszła komunikacja interpersonalna konieczne jest to, aby w rozmowę zaangażowały się dwie osoby: nadawca informacji oraz jej odbiorca. Jednostronne zaangażowanie nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. Może to jedynie doprowadzić do niepotrzebnych nieporozumień. Istnieje także wiele barier psychicznych oraz fizycznych utrudniających prawidłową komunikację. Niezależnymi od ludzi barierami są między innymi brak znajomości języka, którym posługuje się nasz rozmówca czy niesprzyjające rozmowie otoczenie, głośny dźwięk z ulicy czy inne tego typu dźwięki. Należy jednak postarać się o to, aby jak najbardziej je zminimalizować, by nie przeszkadzały one w efektywnej komunikacji interpersonalnej, niezbędnej w dzisiejszym świecie.

Bibliografia:

1. pl.wikipedia.org/wiki/Komunikacja_interpersonalna (definicja, bariery komunikacyjne)

2. „Komunikacja międzyludzka” Z. Nęcki