Teoria rekreacji.ch

Definicje

Czas wolny – twórcą definicji jest Joffre Dimazeriere

• Zajęcia dobrowolne, dla spełniania zainteresowań

• Po wypełnieniu wszystkich obowiązków

Czas półwolny

• Autolityczna bezinteresowność

• Cele instrumentalne (użytkowe)

Czas wolny – życie w relatywnej wolności od zewnętrznych przymusów kulturowych i środowiska zewnętrznego

Wychowanie do czasu wolnego – zdolność do działania z własnych zamiłowań, uznawanych jako wartościowe i stanowiące podstawę do naszych przekonań

Czas wolny w budżecie dnia, tygodnia, roku, wypełniony różnymi treściami i zajęciami. Nie typ zachowań, ale przyjemność decydują czy zajęcie kwalifikuje się do kategorii czasu wolnego, rekreacji

Klasyfikacja zajęć czasu wolnego:

• Zajęcia kulturalne (TV, kino, teatr, itp.)

• Odpoczynek bierny

• Dokształcanie się

• Życie towarzyskie

Kultura fizyczna – postawa wobec własnego ciała, świadoma i aktywna troska o swój rozwój, sprawność i zdrowie, poglądy, postawy. Teorie i organizacja, funkcje wychowania fizycznego:

• Sport

• Rekreacja

• Rehabilitacja

Rekreacja – zajęcia podejmowane w czasie wolnym dla przyjemności, rozrywki, autoekspresji, formacji osobowości, odnowy sił psychofizycznych

Rekreacja fizyczna/ruchowa – zajęcia podejmowane w czasie wolnym, zajęcia o treści ruchowo-sportowej, turystyce, zabawy ruchowe, tańce, spacery

Rekreacja ruchowa uprawniana

• Autotelicznie – dla spełnienia własnych zainteresowań, samorealizacji

• Instrumentalnie – jako środek dbałości o zdrowie, sylwetkę, sprawność i wydolność fizyczną

Sport dla wszystkich – pojęcie i hasło zarazem, uznane w skali międzynarodowej, proklamujące prawo każdego człowieka sportu do korzystania z warunków uczestnictwa w sporcie. Druga rewolucja w sporcie – odczytanie na nowo koncepcji P. de Coubertin

Różne dyscypliny sportu, różne formy aktywności fizycznej od wykonywanych regularnie

Fitness:

• Ogólna sprawność

• Wydolność

• Kondycja psychofizyczna

• Siła

• Gibkość i zwinność

• Budowa i skład ciała

• Gotowość do wysiłku

• Wiele komponentów zdrowotnych i psychomotorycznych

• Stan sprzyjający zabezpieczeniu przed chorobą

• Programy promocji sprawności

• Formy i metody treningowe

• Nazwy ośrodków

Fitness – całość zjawisk organizacyjnych, metodycznych i programowych związanych z doskonaleniem ogólnej sprawności i kondycji psychofizycznej służącej zdrowiu i dobremu samopoczuciu

Istota, rola, znaczenie i uwarunkowania realizacji rekreacji

Choroby cywilizacyjne a rekreacja ruchowa

• Wyrównanie braku ruchu – kompensacja

• Neutralizowanie stresu i przeciążeń psychicznych

• Regenerowanie sił psychofizycznych – odnowa

• Prewencja wielu chorób i przeciążeń

• Rozwój somatyczny, psychiczny i społeczny

• Rozwój zainteresowań, stymulacja autoportretu, modyfikacja hierarchii wartości

• Zaspokaja różnorodne potrzeby

Funkcje rekreacji ruchowej

• Aktywność – dostarcza radość, odprężenie, przyjemne wrażenia, umożliwia relaks, obniża poziom kontroli emocjonalnej. Musi być prowadzona w sposób metodyczny i właściwy

• Dobrowolność – poczucie swobody wyboru i możliwość działania zgodnie z zainteresowaniami

• Odmienność – w stosunku do obowiązków i zasad dnia powszedniego – pełnionych ról społecznych, rodzinnych, zawodowych

• Bezinteresowność – brak motywów ekonomicznych przy podejmowaniu działań rekreacyjnych

• Zabawa i rozrywka – możliwość przeniesienia się w świat zabawy, podejmowanie działania dla przyjemności

Warunki rekreacji ruchowej

• Dysponowanie czasem wolnym

• Dostępność obiektów i urządzeń sportowo-rekreacyjnych (również turystycznych)

• Posiadanie określonych predyspozycji (uzdolnień, umiejętności, sprawności, stanu zdrowia)

• Możliwość wyboru odpowiedniej dla siebie formy rekreacji

• Sytuacja finansowa umożliwiająca realizację preferowanej formy

• Brak przeszkód natury prawnej, kulturowej, psychicznej

Dwoistość istoty ludzkiej – człowiek jest jednocześnie indywidualnym organizmem biologicznym i człowiekiem określonego społeczeństwa

Potrzeby stymulujące aktywność ruchową

• Wypoczynku i relaksu (oderwania się od codziennych obowiązków)

• Aktywność psychofizyczna (ruchu, wyładowania nadmiaru energii)

• Zmiany trybu i środowiska w życiu (urozmaicenie życia)

• Kontaktu z naturą (z przyrodą)

• Emocji i przyjemnych wrażeń

• Obniżania samokontroli (spontaniczności, swobody, beztroskiej zabawy)

• Konfliktów (zwłaszcza nieformalnych z innymi ludźmi)

• Osiągnięć uznania i dowartościowania, dominacji, wyróżniania się – W REKREACJI NIE MA PRZEGRANYCH

• Współzawodnictwo (rywalizacji, walki, wyładowania agresji)

• Nowych doświadczeń, wiedzy, umiejętności

Grupy rekreacyjne

Cechują się dużą atrakcyjnością wynikającą z nieformalnego charakteru stosunków społecznych łączących ludzi i członków grup

Interakcje zachodzące pomiędzy poszczególnymi członkami grupy mają charakter podmiotowy i bezpośredni. Są pozbawione formalizmu i nie powodują negatywnych następstw

Celem grup rekreacyjnych jest zaspokojenie potrzeb uczestników – zwłaszcza zdeprymowanych w codziennym życiu, odbywa się to w atmosferze zabawy, pozytywnego nastawienia do świata zewnętrznego

Normy grupowe (tj. przestrzeganie przepisów i reguł) nie są narzucane z zewnątrz, a jedyną sankcją jest wykluczenie z uczestnictwa w grupie

Praca animatora (instruktora)

• Programowanie i organizowanie zajęć

• Prowadzenie zajęć

• Upowszechnienie treści rekreacyjnych

• Kształtowanie wartości i postaw prokreacyjnych

Warunki skuteczności działań animatora

• Wygląd zewnętrzny i sprawność fizyczna

• Wiedza i umiejętności wynikające z doświadczenia i wykształcenia

• Cechy osobowości: uprzejmość, życzliwość, kultura osobista, pogodne usposobienie

Pewne prawidłowości i zasady postępowania

Nagrody (bez przesady), ale to działa skuteczniej i w sposób trwały mobilizuje do działania

Emocje szybciej wywołują pożądane zachowania, jednak należy uświadomić cele i sposoby ich realizacji

Prawo Yerkesa-Dodsona

Optymalny poziom motywacji:

• Człowiek w perspektywie i retrospektywie

• Lubimy tych, którzy nas lubią

• Zasada maksymalizacji własnych interesów

• Subiektywna wartość i dostępność rekreacji

Zasady według M. Demela

• Konkurencji

• Etapowości

• Indywidualizmu

Uczenie się i nauczanie czynności ruchowych

Trzy fazy nauczania – uczenia się czynności ruchowych:

• Faza koordynacji ogólnej

• Faza koordynacji precyzyjnej

• Faza stabilizacji i adaptacji

Koordynacja ogólna

• Pokaz

• Objaśnienie

• Decyzja o metodzie (analityczna, syntetyczna, mieszana)

• Wykonywanie ruchu

Koordynacja precyzyjna

• Powtarzanie

• Doskonalenie

• Indywidualizacja treści

Stabilizacja i adaptacja

• Tworzenie nawyku ruchowego przez częste powtarzanie

5 stopniowa strategia działania (Robert Singer)

• Przygotowanie się

• Wyobrażanie sobie

• Koncentrowanie się

• Wykonanie

• Ocenianie

Skala poprawia efektywność sprawności zamkniętych – powtarzających się w przewidywalnych sytuacjach

Skutki psychospołeczne rekreacji

• Łatwiejsza adaptacja

• Integracja społeczna

• Rozwijanie uzdolnień

• Pielęgnacja zdrowia i urody

• Stymulowanie rozwoju (szczególnie w zakresie rozwijania zainteresowań sportowych, turystycznych, kulturalnych)

• Wraz z wiekiem maleje uczestnictwo w rekreacji

• Mężczyźni częściej niż kobiety uprawiają sport dla wszystkich

• Mieszkańcy dużych miast intensywniej uczestniczą w rekreacji ruchowej

• Istnieją duże rozbieżności między uznawanymi a realizowanymi wzorami spędzania czasu wolnego

• Rekreacja ruchowa najczęściej uprawiana jest nieregularnie

• Preferencje w zakresie rekreacji indywidualnej, rodzinnej, prywatnej

Aktywność fizyczna w stylu życia Polaków

Składowe stylu życia:

• Aktywność ruchowa

• Ostrożne stosowanie leków

• Niepalenie tytoniu

• Nie nadużywanie alkoholu

• Prawidłowe odżywianie

• Czyste środowisko naturalne

• Racjonalny wypoczynek

• Radzenie sobie ze stresem

• Inne

WHO – alkohol, narkotyki i papierosy są głównym zagrożeniem zdrowia publicznego

Cel – określenie postaw wobec aktywności fizycznej, masy ciała i własnego zdrowia

Problem – jakie są w opiniach badanych najistotniejsze czynniki decydujące o ich zdrowiu

Hipoteza – wraz z wiekiem maleje zainteresowanie aktywnością ruchową

Wnioski – zdrowy styl życia wyraża się koncepcją promocji zdrowia, a starania o nie zazębiają się z aktywnością fizyczną, turystyką, wychowaniem ekologicznym i zdrowotnym. Istnieje konieczność ścisłego współdziałania w tym zakresie wymienionych powyżej sektorów decyzyjnych

Wychowanie i socjalizacja do rekreacji

Społeczno-wychowawcze funkcje rekreacji turystyki:

• Edukacyjna

• Wypoczynkowa

• Socjalizacyjna (przystosowująca)

• Integracyjna

• Samorealizacyjna

• Akulturacyjna

Środowisko rekreacji:

• Rodzina

• Grupy koleżeńskie

• Osiedle mieszkaniowe

• Grupy celowe

  • Małe dzieci

  • Młodzież szkolna

  • Studenci

  • Ludzie dorośli

  • Kobiety

  • Emeryci

  • Bezrobotni

  • Niepełnosprawni

  • Imigranci

• Zakłady pracy

• Wspólnoty religijne

Wychowanie do rekreacji to budzenie zamiłowania do aktywności ruchowej, rozwijanie potrzeb aktywności ruchowej, przekazywanie wiedzy o jej znaczeniu, nauczanie umiejętności kształtowania sprawności. Wychowanie od socjalizacji różni się celowością. Celem wychowania do rekreacji jest uczestnictwo w niej przez całe życie. Wychowanie to działanie intencjonalne mające na celu przygotowanie do wartościowego, aktywnego spędzania czasu wolnego. Jest to budowanie zamiłowania do aktywności fizycznej. Wychowanie do rekreacji jest jednym z celów wychowania fizycznego

Socjalizacja – proces, podczas którego człowiek jest włączany do sportu. Ludzie i sytuacje nieustannie wywierają wpływ na wybory dotyczące uczestnictwa w sporcie przez całe życie

Środowiska procesu socjalizacji do sportu:

• Rodzina, koledzy, trenerzy, media

• Sytuacje społeczne (środowiska zabawy i sportu)

Istotny czynnik procesu socjalizacji do sportu – osobiste cechy i zdolności

Środowiska wychowania i socjalizacji:

• Rodzina

• Szkoła

• Grupy rówieśnicze

• Środowiska lokalne i zawodowe

• Organizacje kultury fizycznej

• Środki masowego przekazu

Skąd potrzeba wychowania i socjalizacji do sportu?

1. Wzmagająca się potrzeba kontaktów społecznych i partnerstwa przez sport, koleżeństwo, sąsiedztwo

2. Wzrastająca potrzeba dbałości o ciało, o jego sprawne funkcjonowanie i wygląd (kultura somatyczna)

3. Wzrastająca potrzeba podróżowania

Cechy współczesnego sportu dla wszystkich

• Ustawiczność – permanentność, uczestnictwo w sporcie przez całe życie, np. pływanie, tańczenie, narciarstwo, marsz, żeglarstwo

• Prozdrowotność – ćwiczenia fizyczne – sporty wpływające pozytywnie na stan zdrowia w aspekcie bio-psychospołecznym, daje to pierwszeństwo w rekomendacjach sportom o wysiłku aerobowym, długotrwałym, ciągłym, charakteryzującym się ruchem cyklicznym, np. jogging, jazda na rowerze, pływanie, aerobik, gimnastyka, biegi narciarskie)

• Przystępność – możliwość dostosowania stopnia skomplikowania techniki i przepisów do różnych poziomów osób ćwiczących, czyniąc zajęcia przystępnymi i atrakcyjnymi dla osób o różnych zdolnościach motorycznych, dla mniej sprawnych i niepełnosprawnych jak też dla osób o zdolnościach powyżej przeciętnych

• Przydatność dla treningu zdrowotnego –

  • Dla treningu fitness – dzięki elementom służącym doskonaleniu wydolności fizycznej jak i sprawności ruchowej

• Atrakcyjność – spełnianie oczekiwań, przez dostarczanie możliwości współzawodnictwa, integracji, socjalizacji, rozrywki, przygody

• Plenerowość – możliwość uprawiania sportów w naturalnym środowisku, ze względu na wartości relaksacyjne i zdrowotne same w sobie

• Sezonowość – korzystanie z przyjemności uprawiania sportów sezonowych

• Przygodowość – możliwość sprawdzenia się w sytuacjach trudnych, nawet ekstremalnych (np. żeglarstwo, windsurfing, jazda konna, alpinizm, skałki, surival)

• Integracja – zajęcia grupowe, sporty zespołowe, kooperacja, integracja, socjalizacja (np. w grupach koleżeńskich, zawodowych, rodzinnych i innych grupach celowych)

• Indywidualizacja – dawkowanie właściwych obciążeń wysiłkowych, stosowanie do osobniczego stanu wydolności, sprawności i zdrowia

• Kształtowanie sylwetki – stosowanie metod gimnastyki i kulturystyki opartych na trenażerach, przyborach i przyrządach oraz stosowaniu wysiłków badań z zakresu racjonalnego żywienia, fizjologii sportu i biomechaniki

Zmęczenie – wypoczynek

Zmęczenie – tan obniżonej zdolności do pracy i obniżony stan sprawności w wyniku wykonywania wysiłków fizycznych. Zmęczenie może być wywołane pracą zawodową, uprawianiem sportu i wykonywaniem zadań życia codziennego

Klasyfikacja zmęczenia:

• Fizyczne

• Umysłowe

• Obwodowe

• Ośrodkowe

• Przewlekłe

• Wyczerpanie

• Narządowo-lokalne

• Ustrojowe

• Znużenie

• Hormonalne-obronne

• Patologiczne przemęczenie

Wypoczynek – wyrównanie zaciągniętego długu tlenowego likwidacja produktów przemiany materii

Efekty wypoczynku:

• Ekonomiczne:

  • Zwiększenie wydajności pracy

  • Zmniejszenie liczby braków w pracy

  • Zmniejszenie liczby wypadków

• Zdrowotno-higieniczne:

  • Usunięcie stanu zmęczenia i znużenia

  • Wzmocnienie odporności

  • Przeciwdziałanie deformacjom zawodowym

  • Kształtowanie sprawności fizycznej

• Psychiczne:

  • Poprawa samopoczucia

  • Poprawa czynności funkcji poznawczych

  • Poprawa funkcji działania

Rodzaje prac:

• Lekka

• Średnia

• Umysłowa

• Ciężka

Praca lekka – monotonna, mało ruchliwa, wymuszona pozycja ciała, ograniczony ruch rąk, napięcie uwagi i wzroku. Ćwiczenia – dynamiczne, korekcyjne, rozluźniające, angażujące emocjonalnie

Praca średnia – ruchliwość i różnorodność czynności, statyczne napięcie mięśni tułowia i nóg. Ćwiczenia – intensywność mniejsza niż przy pracy lekkiej, rozluźniające, poprawiające krążenie w nogach, korekcyjne stóp

Praca umysłowa – nieznaczny wysiłek fizyczny. Duże zaangażowanie procesów myślenia. Ćwiczenia – zaangażowanie dużych grup mięśniowych, dynamiczne, angażujące emocjonalnie

Praca ciężka – duży wysiłek fizyczny, napięcie mięśni, duże straty energii. Ćwiczenia – rozluźniające z koordynacją oddechu, mało intensywne, formy relaksacyjne

Determinanty zajęć ruchowych:

• Wiek

• Płeć

• Stan zdrowia

• Warunki terenowe, lokalowe

• Stopień sprawności fizycznej

• Charakter ćwiczeń

Sześciotok ćwiczeń gimnastycznych:

1. Ćwiczenia ramion, nóg, małe natężenie

2. Ćwiczenia tułowia – płaszczyzna strzałkowa, czołowa i poprzeczna

3. Ćwiczenia ramion, nóg, duże natężenie

4. Marsze, biegi, koordynacja oddechowa

5. Ćwiczenia tułowia, płaszczyzna uzupełniająca

6. Koordynujące, uspokajające, rozluźniające (ćwiczenia Dennisona)

Ćwiczenia specjalistyczne

• Lekka – ręce

• Średnia – dynamiczne nóg, rozluźniające

• Umysłowa – równomierne wykorzystanie ćwiczeń, duża amplituda ćwiczen

Praca lekka i umysłowa wymagają ćwiczeń

• Rozluźniających mięśnie nóg i rąk

• Poprawiających krążenie krwi

• Uaktywniających duże grupy mięśniowe

• Profilaktycznych

• Oddechowych

Praca ciężka

• Oddechowe

• Rozluźniające

• Zabiegi higieniczne

• Leżenie

• Spanie

• Zajęcia rekreacyjne przyspieszające procesy regeneracji