Podstawowe pojęcia z antropologii kulturowej: Pierwszą definicja kultury zaproponował Edward Taylor w 1870r. twierdząc że kultura jest pewną złożoną całością dającą się analitycznie rozłożyć na swoje czynniki składowe.
Pojęcie wartościujące zawietrało ocenę poszczególnych zbiorowości ludzkich, klasyfikowano je jako wyższe lub niższe lepsze lub gorsze bardziej lub mniej cywilizowane. W znaczeniu nie wartościującym kultura to zespół wielu zjawisk których wzajemne powiązania i uwarunkowania mogą być opisywane i analizowane ale nigdy nie wartościowane.
Jednostki elementarne w badaniu kultury:
(1) cechy kulturowe – uniwersalia (te cechy co odnoszą się do osób dorosłych) i specjalności (występują tylko w niektórych kulturach i odnoszą się do konkretnych podgrup.);
(2) temat kulturowy – jest to motyw kulturowy który występuje w danej społeczności.
3) wzór kulturowy – to pojęcie występuje w dwóch różnych znaczeniach.jest to mniej lub bardziej ustalony sposób zachowania się, myślenia danej społeczności.a także jest to pewien układ ceh kulturowych.
4) instytucja – sieci społecznych i kulturowych stosunków organizujących daną zbiorowość i decydujących o jej specyfice.
Składowe pojęcia kultury:-kultura jest związana z człowiekiem,-jest zjawiskiem społecznym,-kultura jest regularna,-jest zbiorem zjawisk wyuczonych.Są 4 zjawiska w jakich występuje kultura:materialna,behawioralna,psychologiczna i normatywna.
Dynamika zjawisk kultury:
Istotne cechy zjawisk kulturowych – różne teorie antropologiczne akcentują różne wymiary kultury:
kultura ma wymiar czasowy (ewolucjonizm)
kultura ma wymiar przestrzenny (dyfuzjonizm)
kultura jest systemem (funkcjonalizm, strukturalizm)
kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka
kultura jest prawidłowa (to znaczy trwa i zmienia się według pewnych zasad).
EWOLUCJA KULTUROWA pojecie to pojawiło się w związku z badaniem zmiany kulturowej a więc zmiany obyczajów, przekonań, sposobów postępowania, gustów. Zmiana ewolucyjna jest zawsze kierunkowana, prowadzi do bardziej lub mniej określonego celu, polega na ciągłej kumulacji, wzroście dorobku form kulturowych. Jest to proces od woli ludzkiej niezależny rozgrywa się zgodnie z wewnętrznymi prawami kultury.
DYFUZJA KULTUROWA służy do opisu i konceptualizacji zmian zachodzących w kulturze. Słowo dyfuzja oznacza przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie się elementów kultury (cech, instytucji, wzorów, wątków, tematów) w drodze zapożyczania. Jest dziś pojmowane jako zjawisko oczywiste wynikające z faktu uczenia się kultury i przekazywania jej na drodze pozabiologicznej.
AKULTURACJA jedna ze swoistych form dyfuzji kulturowej. Zachodzi wówczas gdy w bliski kontakt wchodzą dwa odmienne społeczeństwa, które dzieli najczęściej znaczny dystans kulturowy, społeczny i gospodarczy. Proces ten polega na gwałtownym przeobrażeniu się jednej kultury pod wpływem innej, a także pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych..
SYNKRETYZM KULTUROWY jest jednym z podstawowych następstw dyfuzji które dostrzeżono po zauważeniu i nazwaniu zjawiska akulturacji. Synkretyzm polega na wiązaniu w jednorodne całości elementów pochodzących z różnych genetycznie i historycznie odrębnych kultur. Można powiedzieć że wszystkie kultury są synkretyczne, gdyż wszystkie zdradzają obecność elementów pochodzących z odmiennych tradycji zbiorowości często odległych od siebie w przestrzeni
.CECHY MYŚLENIA PRELOGICZNEGO:-1.myślenie prelogiczne charakteryzuje się brakiem zasad logiki w myśleniu pierwotnym.2.dopuszczalność transformacji w myśleniu pierwotnym.3.symbolizm i obrazowanie.4.koncepcja czasu w myśleniu pierwotnym.5.wydarzenie symboliczne.6.koncepcja przestrzeni w myśleniu pierwotnym.7. znaczenie absolutne,absolutna prawdziwość i dosłowność mitu.8.dosłowność mitu.9.sakralność w myśleniu pierwotnym.10.element tabu 11.etuaentyzm w myśleniu pierwotnym.
Animizm-anima-dusza.przekonanie o tym że wszystkie wydarzenia religijne charakteryzują się podziałem na rzeczywistość materialną i duchową.Tabu-oznacza zakaz lub ograniczenia,nie jest jednak rodzajem moralności religijnej,gdyż ta stanowi swoisty system pochodzący od istoty wyższej.Tabu natomiast stanowią zakazy powstające same przez się.
Istotne cechy zjawisk kulturowych
1. Kultura ma charakter czasowy tzn. charakteryzuje się rozciągłością w czasie. Kultura rozumiana w sensie atrybutywnym, jako cecha ludzkości, zmieniała się, rozwijała i kumulowała w miarę upływu czasu. Również w sensie dystrybutywnym kultura jako zbiór cech określonej zbiorowości istnieje zawsze w planie czasowym: rozwija się, przeżywa rozkwit i upadek, ma swoją historię.
2. Kultura ma wymiar przestrzenny, tzn. rozciągłość w przestrzeni zjawisk kulturowych, rozprzestrzenianie się ich po różnych obszarach. Poszczególne kultury określonych zbiorowości wyodrębniały się miedzy innymi w wyniku zajmowania ograniczonego obszaru. Kultura ma wymiar przestrzenny zarówno w sensie atrybutywnym jak i dystrybutywnym.
3. Kultura jest systemem, a więc każda pojedyncza kultura ma własną wewnętrzną logikę. Tworzy wewnętrzną całość. Między jej elementami zachodzi proces integracji.
4. Kultura jest prawidłowa. Kultura trwa i zmienia się według pewnych praw i regularności. Dlatego można ją nie tylko opisywać , ale i także szukać zasad jej działania.
5. Kultura jest też mechanizmem (aparatem) adaptacyjnym człowieka, jest pośrednikiem między człowiekiem, a środowiskiem, które ten zamieszkuje.Metoda terenowa – jej twórcą był B. Malinowski, wybitny polski antropologpolega na tym, że na pewien okres czasu badacz staje się członkiem jakiejś grupy i angażuje w życie grupowe, trwa przynajmniej rok.Badania terenowe nie przynoszą danych w postaci liczb, na których dokonuje się analiz statystycznych, czy demograficznych, służą przede wszystkim poznaniu i zrozumieniu badanego zjawiska.
Metoda terenowa opiera się na obserwacji. Wyróżniamy kilka rodzajów obserwacji:Obserwacja uczestnicząca,Obserwacja jawna, obserwacja ukryta.Drugim elementem metody terenowej są wywiady – rozmowy z badanymi. Główną techniką jest obserwacja. Wśród obserwacji naukowych można wyróżnić obserwacje skategoryzowane i nieskategoryzowane. Obserwacje skategoryzowane są prowadzone według jakiegoś ściśle określonego schematu i zwracają uwagę na konkretne zagadnienia. Natomiast obserwacje nieskategoryzowane są luźne, ale zwrócone na poznanie pewnego problemu. Obserwacja może być tzw. uczestnicząca – prowadzona przez badacza, który jest traktowany przez członków badanej zbiorowości jako jej współczłonek oraz nieuczestnicząca, gdzie badacz jest uważany za osobę z zewnątrz.
W tej metodzie stosowane są następujące typy badań:
- badania etnologiczne - charakterystyczne dla badaczy kultury; badacza interesuje specyfika i szczegółowość zjawisk i procesów zachodzących w zbiorowościach (nie interesuje go statystyka: jak często?, jak dużo?, ale samo zjawisko jako takie);
- badania socjologiczne – są to badania o charakterze jakościowym i ilościowym, typu etnologicznego ale są uzupełnione przez różnego rodzaju dokumenty, które osoba przeprowadzająca badania zdobędzie na temat procesu, czy określonej zbiorowości;
- badania socjopsychologiczne – są one nastawione na poznawanie świadomości ludzi tworzących daną zbiorowość.