Prawo-kolokwium

1. Konstytucja- najwyższy akt normatywny. Ranga prawna. Wszystkie inne akty mają się pod nią dostosowywać. Akt z którym muszą pozostawać w zgodzie akty niższej rangi. Zawiera regulacje dotyczące organizacji państwa, praw i obowiązków obywateli. Określa ustrój państwa polityczny i gospodarczy. 22 XII 1989 r. Miała miejsce zmiana zasad naczelnych organizacji państwa. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku, odwołuje się do wcześniejszych okresów polski z wyłączeniem lat 1944 -1989.

2. Zasady naczelne-podstawowe wartości na których została oparta ustawa konstytucyjna. ( ustrój państwa)

1. Zasada republikańskiej formy rządów ( suwerenność narodu któremu zagwarantowano zakres wolności, ; „ odwołanie się od wolności i nadzieja na sprawiedliwość )

2. Zasada demokratycznego państwa prawa (władza podlega regulacjom, praworządność formalna) Zasada legalizmu- ( zas. Praworządności formalnej )- organy państwa mogą czynić tylko to na co wyraźnie pozwala im ustawa prawa.

Zasady 1. Państwa demokratycznego – to państwo w którym chodzi o realizację akceptowanego przez większość systemu wartości, standardów zachowania, 2. Zas. Państwa prawego – to państwo rządzone przez prawo ,czyli w którym prawo stoi ponad przedstawicielami władz. Władza podlega regulacjom prawa., 3. Obowiązywanie zasady sprawiedliwości społecznej.

1. Zasada autonomii i wzajemnej niezależności + działanie z Kościołami ( państwa : wyznaniowe, laickie)

2. Zasada wolnośći , praw człowieka i obywatela

3. Zasada suwerenności narodu ( wola powszechna narodu, naród ma prawo wyrażania woli przez referendum)

4. Zasada reprezentacji politycznej (wybieramy swoich reprezentantów, naród sprawuje władzę przez przedstawicieli)

5. Zasada równowagi władz( trój podział władzy )

6. Zasada dwuizbowości parlamentu (Sejm RP + Senat RP)

7. Zasada pluralizmu politycznego (mnogość partii, możliwość tworzenia przez obywateli związków i organizacji)

8. (Zasada społeczeństwa obywatelskiego)
   Zasada parlamentarnego systemu rządów ( prezydencki, parlamentarny, pół-prezydencki)

9. Zasada odrębności i niezależności sądów i trybunałów. (zasada zupełności)

10. Zasada społecznej gospodarki rynkowej ( zasada swobody działalności gospodarczej, ochrona własności prywatnej, solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych) ( lefebryzm gospodarczy – państwo ma prawo ingerencji : wojna , ochrona zdrowia)

11. Zasada Decentralizacji władzy publicznej i samorządu terytorialnego.

Państwo demokratyczne to takie, które realizuje zasady: suwerennosci narodu, pluralizmu i trójpodziału władz.

Zasady:

1. Zasada zaufania obywateli do państwa- lojalne postępowanie władzy państwowej.

2. Zakazanie działania prawa wstecz.

3. Zasada ochrony praw nabytych

4. Zasada sprawiedliwości społecznej

5. Zasada respektowania dobra ogółu

6. Zasada stabilnego i bezpiecznego prawa

7. Zasada podziału władzy

8. Zasada określoności przepisów prawnych

9. Zasada zakazu nadmiernej ingerencji ustawodawcy w prawa jednostki

PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA

Prawa człowieka
To szczególna postać praw jednostki służąca ochronie jej interesów, przypisywana każdej osobie ludzkiej niezależnie od przynależności państwowej. Źródłem praw człowieka nie jest państwo i jego system prawny ale prawo naturalne zgodnie z którym podstawowe prawa jednostki są przyrodzone. Mają charakter ponad państwowy, niezbywalny i nienaruszalny.

Prawa podstawowe
wyróżniony z ogółu praw system praw jednostki z racji zajmowania wyższego miejsca w hierarchii wartości panujących w danym społeczeństwie. Przyjmuje się ,że prawa wyrażone w konstytucji traktuje się jako prawa podstawowe.

Prawa obywatelskie
Jest to zespół praw przyznanych jednostce przez porządek prawny określonego państwa. Są przyznawane tylko jego obywatelom.

Wolności obywatelskie
szereg praw ,które mają na celu zapewnić obywatelom sferę wolną od ingerencji państwa. Wolność nie wynika z żadnego przepisu prawa; człowiek jest z natury wolny. Prawo ma funkcję ograniczenia wolności, np. gdy wolność człowieka zagraża innym ludziom.

Wolności osobiste: np. prawo do zawierania związków małżeńskich, posiadania potomstwa, przemieszczania się.

Wyróżniamy jeszcze wolności np. polityczne, społeczne, ekonomiczne, kulturalne.

1948 – pierwsza deklaracja praw człowieka ONZ
1949 – konwencje Genewskie
4 maj 1949 – powstanie Rady Europy :

4 listopada 1950r. – Konwencja o Ochronie Praw Człowieka. Na jej podstawie powstał Europejski Trybunał Praw człowieka w Strasburgu

1979 – konwencja praw kobiet, praw dziecka

Międzynarodowy Trybunał w Hadze – osądza przestępców wojennych .
OBiWE – Organizacja bezpieczeństwa i współpracy w europie

1. OBOWIAZKI

Obowiązki ogólne wobec państwa:

1)Obowiązek wierności RP

Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne

2).OBOWIĄZEK PRZESTRZEGAIA PRAWA

Każdy obywatel ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

3)OBOWIĄZKI FISKALNE

Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, kreślonych w ustawie.

4)OBOWIĄZEK DBAŁOŚCI O STAN ŚRODOWISKA

Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenia. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

1. PRAWA

Prawa ogólne wobec państwa:

1. Wynagrodzenie szkody, wyrządzonej jednostce przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej

2. Zapewnienie jednostce pokrzywdzonej sądowego dochodzenia naruszonych wolności lub praw

3. Kontrola instancyjna, czyli możliwości zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji

4. Skarga konstytucyjna wnoszonej do Trybunału Konstytucyjnego i przysługującej każdej osobie, której konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszonej

5. Prawo występowania do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie wolności i praw, które zostały naruszonej przez organy władzy publicznej

POJĘCIA: (ĆWICZENIA)

1. Umowa międzynarodowa: konstytucja z 1997 r. Po raz pierwszy w historii polskiego konstytucjonalizmu podjęła problem miejsca prawa międzynarodowego. Artykuł 9 konstytucji z 1997 r. Stanowi że RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Przepis ten ustala zasadę generalnej przychylności polskiego porządku prawnego wobec prawa międzynarodowego. Jest to zasada o charakterze ogólnym i należy ją odnieść do wszystkich źródeł prawa międzynarodowego, a wiec nie tylko do umów, ale także do powszechnie uznanych zasad prawa międzynarodowego.

1. Ratyfikowane b) nieratyfikowane.

Taka umowa staje się częścią krajowego prawa wewnętrznego. Um. Międz. Mogą stać powyżej lub w mocy ustaw krajowych.

Cechy szczególne :

- ratyfikowane przez prezydenta
- ratyfikowane za zgodą parlamentu wyrażone w ustawie
- ogłoszone w trybie ustawy

Mają moc prawną wyższą niż ustawy zwykłe. Inne umowy tylko ratyfikowane przez prezydenta mają prawa takie jak ustawy .

Jeżeli państwo przyjmie jakąś umowę międzynarodową to przyjmie obowiązek przestrzegania tej umowy i realizowania jej postanowień. W przypadku naruszenia tego obowiązku państwo może się liczyć z międzynarodową odpowiedzialnością.

Ratyfikacja umowy międzynarodowej: to akt ostatecznego potwierdzenia woli państw do związania się z tą umową międzynarodową. 1 Etap-zawarcie umowy 2. Ratyfikacja.

Prawo Unii Europejskiej: prawo wspólnotowe-powstałe w wyniku pojawienia się w Europie Zach. Ponad narodowych systemów integracji gospodarczej. Na system prawa UE składają się umowy międzynarodowe, które tworząUE oraz prawa pochodne na które składają się różnego rodzaju akty normatywne stanowione przez organy UE. Państwo, które wchodzi do Unii ma obowiązek dostosowania swojego systemu prawa do wymogów prawa UE. Wymaga także przyjęcie określonych unormowań na poziomie konstytucyjnym. Miejsce Prawa UE w krajowym porządku prawnym określano w art 91 konstytucji.

Akty prawa miejscowego – specyficzna grupa aktów powszechnie obowiązujących. Posiadają wszystkie cechy tych aktów, ale obowiązują tylko na obszarze działania organu, który wydał akt prawa miejscowego.
Należy do org. administracji rządowej i samorządowej ( np. plan zagospodarowania przestrzennego ) Dotyczy spraw lokalnych i ludności zamieszkującej dany obszar. Akt ten możemy zaskarżyć do wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Rozporządzenie – akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego.
Akt prawny służy wykonaniu regulacji zawartych w ustawie.

SAMORZĄD TERYTORIALNY

Gmina-podstawowa jednostka samorządu terytorialnego. Stanowi wspólnotę samorządową. Jest także jednostką podziału terytorialnego państwa. Wykonuje zadania publiczne i posiada osobowość prawną. Zadania publiczne wykonuje na własną odpowiedzialność. Odpowiedzialność giminy podlega ochronie sądowej. Otrzymuje określone zadania na które otrzymuje określone środki. Organy gminy- rada gminy ( rada miejska), - wójt, burmistrz, prezydent miasta ( zależy od liczny mieszkańców). Powstaje na mocy ustawy. Przynależność do niej obywateli jest przymusowa.

Powiat- 2 szczebel samorządu. Zajmuje sie infrastrukturą, pomocą społeczną, turystyką, gospodarką, (powodzie, ład przestrzenny). Na czele stoi starosta (Zarząd powiatu) + Rada Powiatu. Składa się z kilku gmin lub obszaru miasta na prawach powiatu. Rozróżniamy powiaty: ziemski oraz grodzki.

Województwo-3 szczebel sam. Teryt. Składa sięz kilku powiatów. Jest jednostką samorządu terytorialnego oraz administracji rządowej. Sejmik Wojewódzki + Zarząd Województwa. Regionalna wspólnota samorządowa. Podnoszenie atrakcyjnośći województwa. Ochrona środowiska naturalnego. W imieniu Rady Ministrów władzę sprawuje wojewoda.

+ Dodatkowo moje notatki z samorządu tetytorialnego:

-od 1 stycznia 1999 r. Z moc prawa każdy mieszkaniec RP jest członkiem trzech rozdzielnych wspólnot samorządowych. (gminnej, powiatowej i wojewódziej) Wspólnot niepowiązanych ze sobą hierarchicznie.

-Ustawy o samorżadzie tetyrorialnym województwa, powiatu i gminy gwarantują autonomię poszczególnych jednostek samorządu.

-Samorządy woj. I powiatu nie stanowią w stosunku do siebie organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym. Podstawową jednostką samorządową posiadającą najmocniejszą pozycję i najobszerniejszy pakiet zadań i kompetencji pozostaje samorząd gminny

-Gmina- żywa wspolnota mieszkańców, swoista korporacja prawa publicznego o osobowości prawnej, reprezentująca interesy gminy czyli mieszkańców.

-Wprowadzenie 3 szczeblowego samorzadu pozwoli na efektywniejsze i sprawniejsze zarządzanie środkami publicznymi. Wskazywano również, że system zarządzania w Polsce zbliży sie w ten sposób do rozwiązań UE

-zapewnienie rozwoju danego regionu.terenu i zaspokojenie potrzeby zbiorowe ludności

-w systemie tym powiat i woj. Spełniają rolę pomocniczą a gmina podstawową. Podział ten został dokonany z uwagi na zakres działań, jakie mają do spełnienia poszczególne jednostki, nie zaś ze względu na zakres podległości.

-Jednsotki te działają niezaleznie od siebie, ale mogą i powinny współpracować dla dobra mieszkańców, tworząc różnego rodzaju porozumeinia o wzajemym powierzaniu sobie okreslonych zadań publicznych

-mieszkańcy identyfikują się ze swoim samorzadem lokalnym i biorą udział w jego działalnosci(społeczna autentyczność)

-instytucja samorządu terytorialnego jest powołana do wykonywania istotnej częsci zadań publicznych we własnym imieniu i na własną odpowiedzialnosć.

-powołanie zamorzadu wyzwala wiele inicjatyw i twórczych pomysłow w skali lokalnej

-organy samorządu tet. Nie są organami państwa, ale wchodzą w skład aparatu administracji publicznej w państwie

-samorząd t. Jest powołany do realizacji częsci wykonawczych funkcji państwa. Stosując ustawową zasadę pomocniczości.

-Samorządząca sięspołęczność lokalna w której kształtuje się kultura polityczna i odpowiedzialność przez wączenie ludzi w procesy podejmowania decyzji odnoszących się do warunków ich życia

-nie powierzac jednostce wyższej to co może zrobić niższa

-władze samorzadowe powinny działać w interesie społeczności lokalnych czy regionalnych a nie tracić energię na ciągłe montowanie koalicji, paktów, porozumień dla ciągłości władzy lub jej utrzymaniu.

SĄDY I TRYBUNAŁY

SĄDY- historycznie pierwszy segment władzy sądowniczej opartej na silnej tradycji. Ich rolę należy widzieć w pierwszym rzędzie na tle ochrony praw jednostki.

Funkcja- sprawowanie wymiaru sprawiedliwośći. Działalnosć państwa polegającą na wiążącym rozstrzyganiu sporów o prawo, w których przynajmniej jedną ze stron jest jednostka lub inny podmiot podobny.

Struktura sądów:

-Sąd Najwyższy

Jest to naczelny organ sądowy w RP, w skład którego wchodzą: pierwszy prezes (jest powoływany przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego), jego zastępcy oraz sędziowie. Są oni powoływani na czas nieokreślony przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Sąd Najwyższy dzieli się na następujące oddziały:
- Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
- Izba Cywilna,
- Izba Karna,
- Izba Wojskowa

Zadania:
* sprawowanie nadzoru nad działalnością sądów powszechnych szczególnych zakresie orzekania
* rozpoznawanie spraw w zakresie przekazanym szczególnymi przepisami ustawowymi (np. protest wyborczy)
* opiniowanie niektórych projektów ustaw

*stwierdzenie ważności wyborów do sejmu i senatu oraz prezydenckich

Sądy Powszechne

Rejonowe: Obejmują 1 lub więcej gmin (Gmin jest 300) Sąd I instancji. Rozstrzyga sprawy karne i cywilne. W ramach jego można utworzyć Sąd Rodzinny i Sąd Pracy

Apelacyjne: podlega pod niego kilka okręgów sądowych. Rozpatrują apelacje od orzeczeń sądów okręgowych działających jako I instancja (wydziały- cywilne, karne, pracy, ubezpieczeń społecznych)

Okręgowy: Sąd wyższego stopnia. (45) Ma charakter mieszany. Sąd odwoławczy w sprawach I instancji. Rozpoznaje w I instancji sprawy ważniejsze określone przez ustawę.

Organem sądów powszechnych jest- prezes + organy samorządu sędziowskiego

Naczelny Sąd Administracyjny

Składa się z prezesa, wiceprezesów, prezesów izb, prezesów ośrodków zamiejscowych sędziów. Są oni powoływani przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na : Iby: Finansowa, Ogólnoadministracyjna i Gospodarcza

Zadania:

* sprawowanie wymiaru sprawiedliwości poprzez kontrolę administracji publicznej

* rozstrzyga spory między obywatelami a organami administracji publicznej poprzez rozpatrywanie odwołań i skarg na:

~ decyzje administracyjne,

~ postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym,

~ postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym,

~ uchwały organów gmin stanowiące przepisy gminne,

~ akty terenowych organów administracji rządowej stanowiące przepisy prawa miejscowego,

~ akty nadzoru nad działalnością organów samorządu terytorialnego

Sądy wojskowe

System sądów wojskowych tworzą:
- sądy okręgów wojskowych
- sądy garnizonowe
Podlegają one Izbie Wojskowej Sądu Najwyższego.

Zadanie:
* rozpatrywanie spraw dotyczących przestępstw związanych z obronnością państwa, np. szpiegostwo.

Trybunał Stanu,

Organ sądowy powołany do orzekania o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe.

Trybunał Stanu może orzekać kary: utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk, utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych, może również wymierzać kary przewidziane w ustawach karnych. Ściganie przez Trybunał Stanu jest dopuszczalne przez 10 lat od popełnienia czynu, a w przypadku przestępstwa - w okresie przewidzianym przez ustawę.