1. Istota Prawa

   1. Trzeba odróżnić prawo w znaczeniu przedmiotowym ( prawo przedmiotowe) od prawa w znaczeniu podmiotowym (prawo podmiotowe). Prawo w znaczeniu przedmiotowym jest podstawowym pojęciem używanym w naukach prawnych

   2. Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.

   3. Normy prawne powstają w dwojaki sposób: są wydawane (ustanawiane) przez państwo lub też przez nie sankcjonowane. Z wydawaniem mamy do czynienia wówczas, gdy państwo – działając poprzez upoważniony do tego organ – tworzy nową, nieistniejącą przedtem normę. O usankcjonowaniu mówimy natomiast wtedy, gry państwo norme stosowana dotychczas zwyczajowo uznaje za obowiązująca poprzez działalność organów stosujących prawo, które zwyczajem zaczynają się posługiwać tak jak prawem. Wiele norm zwyczajowych, moralnych, i innych uzyskało w ten sposób rangę norm prawnych.

   4. Prawo jest nierozerwalnie związane z państwem

   5. Prawo nie może istnieć bez państwa, bez najwyższego organu władzy który ogarnie wszystkich ludzi. Wynika to z faktu że integralna cecha państwa jest przymus, stanowiący zabezpieczenie jego przestrzegania. Przymusem zaś dysponuje państwo, które stwarza w tym celu specjalny aparat, zwany też aparatem przymusu.

   6. Aparat przymusu w przyszłości może stać się zbędny ponieważ wskutek wysokiego poziomu świadomości społecznej stanie się zbędny – natomiast będzie istnieć szeroko rozwinięty system norm postępowania, regulujący różne dziedziny życia .

   7. Prawo nie jest zwykłym, bezładnym zbiorem norm, lecz stanowi zbiór uporządkowany. Ma to ogromne znaczenie, co staje się jasne, gry weźmiemy pod uwagę że prawo składa się z setek tysięcy norm. Posługiwanie się takiem zbiorem nie byłoby możliwe gdyby nie panował w nim określony ład. Uporządkowanie prawa wyraża się w podziale na gałęźie, w ramach których występują instytucje prawne.

2. Prawo a moralność

   1. Ludzie w swoim życiu kierują się nie tylko prawem. Wskazuje na to fakt że w wielu sytuacjach nie uregulowanych przez prawo ludzie przejawiają podobny sposób postępowania. Ponadto trzeba mieć na uwadze że nawet w sytuacjach uregulowanych normami prawnymi ludzie postępują w podobny sposób niekoniecznie pod wpływem tych norm , które często są im nieznane. Czynnikami pozaprawnymi kształtującymi postępowanie są normy obyczajowe, a także towarzyskie, sportowe i inne. Ważną rolę odgrywają normy moralne.

   2. Moralność to ukształtowany w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowanie jako dobre lub złe.

   3. U podłoża moralności leżą wiec wyobrażenia ludzi o tym co jest dobre i co jest złe. Są one jednak różnorodne. Wpływa na to epoka w której człowiek żyje, środowisko geograficzne, stosunki społeczne, przynależność plemienna, narodowość i szereg innych czynników. Wpływają na to też warunki życia człowieka , jego sytuacja życiowa.

   4. W każdym społeczeństwie istnieje zespół norm morlanych wspólnych dla całego społeczeństwa. Są to tzw. Elementarne normy morlane

   5. Są sytuację gdzie prawo i moralność stykają się. Może wtedy dochodzić do kolizji między nimi. Polegają one na tym że prawo zobowiązuje do takiego sposobu postępowania, którego moralność nie aprobuje lub wręcz zabrania. Rozbieżność między normą prawną a moralną może być całkowita lub częściowa.

   6. Z punktu widzenia określonej moralności można sklasyfikować normy prawne: morlanie pozytywne, morlanie negatywne, morlanie obojętne. Moralnie pozytywne nakazują ten sam sposób postępowania co moralność , Moralnie negatywne odwrotnie. Są też dziedziny nie objęte moralnością. Normy prawne regulujące takie sprawy jak np. zasady ruchu drogowego mają charakter moralnie obojętny.

   7. Różnic między prawem a moralnością jest wiele np. :

      • Na straży norm prawnych stoi aparat państwowy ze swoimi środkami przymusu. Do przestrzegania norm prawnych skłania ludzi przede wszystkim opinia publiczna , presja społeczeństwa a także nawyki wpajane w trakcie wychowania jak i sumienie.

      • Normy prawne mają charakter dwustronny, moralne jednostronny. Z normy prawnej wynika dla jednej osoby obowiązek dla drugiej zaś prawo. Normy moralne nakładają tylko obowiązek nie dając innym prawa żądania wypełnienia tych obowiązków.

      • Normy prawne odnoszą się tylko do czynów i słow, moralne odnoszą się również do psychiki np. nienawiść nie jest przestępstwem jednak przekracza normy morlane

      • Normy prawne są sprecyzowane, moralne zakreślają tylko ogólny charakter.

3. Świadomość prawna

   1. Świadomość prawna to ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku.

   2. Można by więc powiedzieć że świadomość prawna to zbiór tych wszystkich norm, które – zdaniem społeczeństwa – powinny tworzyć prawo. Jest to więc prawo z ludzkich wyobrażeń o sprawiedliwości.

   3. Świadomość prawna wchodzi w skład moralności.

   4. Niezgodność obowiązującego prawa ze świadomością prawną osłabia działanie prawa. Dlatego państwo nie może lekceważyć świadomości prawnej społeczeństwa i dopuszczać do zbyt wielkiej rozbieżności między prawem i świadomością. Państwo stara się wpływać na świadomość prawną , a jednocześnie w razie potrzeby zmienia przepisy.

4. Praworządność

   1. Praworządność jest to taki stan faktyczny, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane.

   2. Pierwsza przesłanka praworządności to istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej, obejmującej wszystkie istotne dziedziny życia.

   3. Pojęcie praworządności nie odnosimy do państw starożytnych i średniowiecznych, może ono się wiązać jedynie z państwem współczesnym.

   4. Kolejnym elementem praworządności jest przestrzeganie prawa przez wszelkie organy publiczne. Organy państwowe mogą działać tylko na podstawie obowiązujących przepisów i w zakreślonych przez nie granicach. Szczególne znaczenie ma rygorystyczne stosowanie się do przepisów organów uprawnionych do stosowania przymusu np. policji, i organów wymiaru sprawiedliwości. Każde naruszenie prawa przez te organy jest nad wymiar niebezpieczne, prowadząc do naruszenia swobód obywateli.

   5. Jeśli organy państwowe naruszą obowiązujące przepisy właściwa metoda działania jest zmiana obowiązujących przepisów , idąca w pożądanym kierunku.

   6. Praworządność w państwie stwarza atmosferę zaufania i daje każdemu obywatelowi pewność że jego prawa bądą respektowane i chronione a jego obowiązki – podobnie jak obowiązki innych- skrupulatnie egzekwowane.

   7. Ustroje współczesnych państw stwarzają zazwyczaj warunki do wprowadzenia pełnej praworządności. Warunki te nazywane są niekiedy - z pewną przesadą – materialnymi gwarancjami praworządności.

   8. Najskuteczniejszym środkiem zapewnienia praworządności w działaniu administracji państwowej jest wprowadzenia sądownictwa administracyjnego, tzn. sądów rozstrzygających skargi obywateli na decyzje organów administracji państwowej i ustalających czy są one zgodne z prawem i czy mieszczą się w ramach kompetencji danego organu.

   9. O jakimś państwie mówimy że jest praworządne lub niepraworządne w zależności od tego jak postępują organy państwowe. Natomiast stopień poszanowania prawa przez obywateli decyduje jedynie o ładzie i jest wykładnikiem stopnia świadomości prawnej społeczeństwa.

5. Norma prawna

   1. Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

   2. Norma prawna ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, na której ciąży wynikający z niej obowiązek. Każdy kto znajdzie się w sytuacji opisanej przez normę, ma obowiązek zachowywać się tak jak ona nakazuje.

   3. Norma prawna ma charakter dwustronny. Z każdej normy wynika dla jednej obowiązek, a dla drugiej prawo, będącej korelatem tego obowiązku.

   4. Norma prawna jest zagwarantowana przymusem państwowym, stosowanie się do niej nie jest wiec zależne od woli zainteresowanych osób.

   5. Norma prawna zbudowana jest z 3 części: hipotezy, dyspozycji, sankcji. Każda norma znajduje zastosowanie w pewnej sytuacji. Sytuację tą opisuje hipoteza. Dyspozycja to ta część która wskazuje obowiązujący w danej sytuacji sposób zachowania. O tym co wolno a czego nie opisuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową częścia normy. Sankcja to ta część normy która opisuje ujemne skutki które pociągnie za sobą nie stosując się do normy. Sankcji nie należy utożsamiać z kara. Jedynie w normach prawa karnego sankcja przybiera postać kary.

6. Normy karne bezwzględnie i względnie obowiązujące.

   1. W systemie prawnym występują dwa rodzaje norm prawnych które różnią się od siebie charakterem i mocą obowiązującą. Są to: Normy bezwzględnie obowiązujące – imperatywne, oraz normy względnie obowiązujące – dyspozytywne.

   2. Normy imperatywne zawierają niepodważalny nakaz państwa, od wypełnienia którego nie można się uchylić. Osoba do której norma ta jest skierowana zobowiazana jest tak się zachować jak wskazuje norma. Każde odstępstwo jest naruszeniem prawa. Normy imperatywne obowiązują bezwzględnie – bez względu na wolę zainteresowanych osób. Takie dziedziny jak prawo konstytucyjne , administracyjne, finansowe, karne – składają się niemal wyłącznie z norm imperatywnych.

   3. Norma dyspozytywna ma odmienny charakter. Strony umowy zobowiązane są w trakcie jej wykonania postępować zgodnie z normami dyspozytywnymi tylko wtedy, gdy spraw, których norma dotyczy, nie uregulowały inaczej w umowie. Najwięcej norm dyspozytywnych zawiera prawo cywilne.

   4. Normy dyspozytywne odgrywają bardzo ważna i pożyteczną rolę. Pozostawiają one stronom swobodę w układaniu stosunków umownych. Gdy inny sposób ułożenia wzajemnych stosunków okaże się dla stron korzystniejszy, mogą one zawrzeć w umowie odpowiednie postanowienia i w ten sposób wyłączyć działanie norm dyspozytywnych. Z drugiej zaś storny nie zachodzi konieczność drobiazgowego normowania wszelkich szczegółów w umowie, bo w sprawach nie uregulowanych wchodzą automatycznie w gre normy dyspozytywne.

7. Przepis prawny

   1. Akt normatywny składa się z przepisów prawnych.

   2. Przepisem nazywamy elementarna część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest wiec paragraf, artykuł, punkt, ustęp itd.

   3. Względy techniczno-prawne uzasadniają często zamieszczenie pewnych elementów normy w różnych artykułach i paragrafach lub też sformułowanie w danym przepisie jedynie sankcji, z pozostawianiem określenia innych elementów normy odrębnym aktom normatywnym, sa to tzw. Przepisy blankietowe.

   4. Tym co oglądamy czytając np. kodeks karny, jakies rozporządzenie – są przepisy a nie normy prawne. Normy prawne są w pewien, najczęściej dość złożony i zawiły sposób zakodowane w przepisach prawnych; wykładnia przepisów prawnych polega na odkodowaniu zawartych w tych przepisach norm.

   5. Niektóre akty normatywne zaopatrzone są także we wstęp, zawierający określone deklaracje ustawodawcy, zwłaszcza wyjśnienie calu, w jakim akt został wydany. Jest to tzw. Preambuła.

8. Stosunek prawny

   1. Człowiek w sowim powszechnym dniu wiele razy styka się z ludzmi a także instytucjami, przedsiębiorstwami itd. Dochodzi do powstania więzi zwanych stosunkami społecznymi.

   2. Stosunek społeczny zachodzi między co najmniej dwiema osobami, z których przynajmniej jedna oddziaływa na drugą lub których postępowanie wobec siebie albo innych osób jest w jakiś sposób uregulowane.

   3. Stosunkami stanowionymi (tetycznymi) nazywają się te stosunki społeczne których dotyczy jakaś norma postępowania (prawna, moralna, towarzyska, sportowa itd.) Wskazuje ona uczestnikom stosunku, jakie mają wobec siebie obowiązki i jakie prawa.

   4. Pozostałe stosunki społeczne, do których nie odnosi się żadna reguła postępowania , noszą nazwę stosunków faktycznych.

   5. Państwu nie jest obojętne jak ludzie postępują wobec siebie w pewnych sytuacjach. Chcąc ich skłonić do korzystnego postępowania dla siebie , państwo reguluje te stosunki za pomocą norm prawnych. Takie stosunki nazywam stosunkami prawnymi.

   6. Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez państwo.

   7. Osoby lub grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami bądź stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to że podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może w określony sposób postępować wobec niego.

   8. W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów: prawo podmiotowe, obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu, podmiot prawa, podmiot obowiązku, przedmiot stosunku prawnego. Za alementy stosunku prawnego uważa się wiec strony tego stosunku oraz prawa i obowiązki, które im przysługują, a nadto przedmiot stosunku, czyli to o co w danym stosunku chodzi (rzeczy, dobra materialne, działania)

   9. Przykład: dłużnikiem jest podmiot stosunku, a wierzycielem podmiot prawa, Przedmiotem stosunku prawnego jest więc to wszystko do czego odnoszą się prawa i obowiązki stron (pieniądze w tym przypadku)

   10. Prawo podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi prawa możności domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (np. oddania pieniędzy)

9. Zdarzenie prawne

   1. W pewnych przypadkach, dość rzadkich, stosunek prawny powstaje w chwili wejścia w życie aktu prawnego (np. ustawy), ustanawiającego prawa i obowiązki będą treścia stosunku prawnego. Np. sam fakt wydania ustawy regulującej wzajemna zależności miedzy ministrami kreuje między nimi oznaczone stosunki prawne. Wejście w życie konstytucji, a w szczególności przepisów o obowiązkach obywatelskich, powoduje samo przez się nawiązanie między państwem a obywatelem stosunków prawnych o określonej treści.

   2. Z reguły jednak norma prawna ustala że przewidziany w niej obowiązek określonego zachowania się różnych podmiotów prawa wobec siebie powstaje dopiero wtedy kiedy zajdzie pewne zdarzenie wskazane przez normę prawna

   3. Przez zdarzenie prawne należy każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.

   4. Można to samo zrozumieć inaczej mówiąc że zdarzeniem prawnym jest wszystko co powoduje nałożenie na podmiot prawa (człowieka, osobę prawną) tych obowiązków i praw które są przewidziane w tej normie prawnej.

   5. Do kręgu zdarzeń prawnych należą wydarzenia z różnych dziedzin życia: legalne i sprzeczne z prawem, dokonane celowo i przypadkowo. Zdarzeniem prawnym jest zawarcie umowy najmu, narodziny dziecka. Zdarzenie musi mieć skutki prawne.

10. Podział zdarzeń prawnych

    1. Zdarzenia prawne dzielą się na zdarzenia sensu stricto (w ścisłym tego słowa zanczeniu) i na działania. Różnica między nimi polega na tym, że pierwsze są niezależne a drugie zależne od woli człowieka. Zdarzenia SS tworzą niewielka grupę (np. śmierć, klęski żywiołowe) i nie podlegają dalszemu podziałowi. Działania natomiast tworzą rozgałęziony system.

    2. Działania dzielą się na czyny i akty prawne. Czynami są takie zdarzenia, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków prawnych (np. złodziej który nie chce wywołać żadnego skutku). Natomiast aktami prawnymi są zdarzenia wywołane w zamiarze skutków prawnych (np. kupujący zawiera umowę ze sprzedawca właśnie po to by ten miał obowiązek przenieść na niego własność za zapłatą ceny kupna.

    3. Czyny dzielą się z kolei na dozwolone i niedozwolone. U podstaw tego podziału leży stosunek obowiązujących przepisów prawnych do danego czynu. Czynem niedozwolonym jest każdy czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest każdy czyn nie zabroniony przez prawo, łącząc z nim jednak określone skutki prawne. Czynem dozwolonym jest np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.

    4. Akty prawne dzielą się na czynności prawne, akty administracyjne oraz na orzeczenia sądowe konstytutywne.

11. Stosowanie prawa

    1. Stosowanie prawa polega na posługiwaniu się przez organy publiczne przepisami prawnymi jak instrumentami, służącymi do podejmowania decyzji.

    2. Stosowaniem prawa zajmują się tylko organy państwowe, zwłaszcza organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracyjne oraz organy samorządu terytorialnego.

    3. Stosowanie prawa odbywa się w jednej z dwóch następujących form:

       • Ustalanie istnienia (lub braku) między stronami nowego stosunku prawnego

       • Stworzenie (zniesienie, zmiana) między stronami nowego stosunku prawnego

    4. Pierwsza z wymienionych form polge na tym że sąd lub organ administracji państwowej – najczęściej na żądanie jednej ze stron – autorytatywnie stwierdza że między stronami istnieje (lub nie) stosunek prawny o określonej treści i ze w związku z tym strony mają (lub nie) wobec siebie takie to a takie prawa i obowiązki. Przykładem takiej formy jest wyrok sądu w sprawie cywilnej o zapłatę należności.

    5. Druga z wymienionych form stosowania prawa polega na tym że wskutek wydania przez organ państwowy aktu prawnego nienormatywnego (akt administracyjny, orzeczenie sądowe) między stronami powstaje nowy stosunek prawny, bądź też stosunek już poprzednio istniejący uległ likwidacji bądź zmianie. Wyrok rozwodowy stwarza między stronami nową sytuację prawną, gdyż zrywa łączący je dotąd stosunek prawny.

    6. Charakteryzując ogólnie proces stosowania prawa przez organ państwowy można w nim wydzielić trzy etapy:

       • Ustalenie stanu faktycznego

       • Wyszukanie (ustalenie) normy prawnej odnoszącej się do danego stanu

       • Wnioskowanie i wydanie decyzji

    7. Ustalenie właściwej normy prawnej nosi nazwę kwalifikacji prawnej. Kwalifikacja niektórych stanów faktycznych jest niezwykle trudna, wymaga dobrej znajomości przepisów i właściwego ich rozumienia. Niekiedy zachodzi potrzeba ustalenia, czy odszukane przepisy jeszcze obowiązują.. Wnioskowanie polega na ustaleniu prawnych konsekwencji, jakie w danej sytuacji wynikają dla stron z zastosowania odpowiedniej normy.