3 podstawowe czynniki produkcji. Ziemia - szeroko rozumiane zasoby naturalne (ziemia uprawna, tereny od budowę, tereny rekreacyjne, drogi, lasy, wody, wszelkie zawarte w nich bogactwa naturalne). Praca - zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym działa on na otaczającą go przyrodę i kształtuje ją. Pracując zmieniamy nie tylko siebie, ale też otoczenie, wzbogacamy swój intelekt, doświadczenie i skalę potrzeb. Praca ma charakter społeczny, praca ludzi produkujących łączy się i zazębia, Efektem pracy coraz większej grupy ludzi jest dany produkt, dzięki procesowi uspołeczniania produkcji. Kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki.

Popyt - zapotrzebowanie na dane dobro, za które nabywca jest w stanie zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując do tego celu odpowiednią sumą pieniędzy. Im wyższa(niższa) cena, tym popyt mniejszy(większy). Popyt nie jest tylko funkcją ceny danego dobra, ale także funkcją wysokości dochodu, jakim rozporządza nabywca. Prawo popytu - zależność wysokości popytu od poziomu ceny rynkowej - rośnie popyt, a maleje cena i na odwrót.

Popyt komplementarny(wiązany) - wzrost popytu na dane dobro wywołane wzrostem popytu na dobro inne, np. wzrost sprzedaży paliwa wywołane wzrostem sprzedaży samochodów.

Czynniki poza cenowe wpływające na popyt: poziom cen dóbr substytucyjnych (zastępcze, np. zamiast chleba - bułki), komplementarnych (towarzyszących zasadniczemu, np. do chleba - masło). oczekiwany poziom zmian cen i dochodów; indywidualne preferencje konsumenta; poziom ceny danego dobra; Wysokość dochodów pomniejszona o obciążenia podatkowe państwa; liczba konsumentów.

Przypadek Giffena dotyczy dóbr podstawowych - mimo, że ceny rosną (np. chleba), popyt na nie także rośnie, jeżeli inne produkty żywnościowe nie są łatwo dostępne (złamane prawo popytu).

Popyt spekulacyjny - wzrostowi cen może towarzyszyć wzrost popytu, jeżeli konsument przewiduje, że w najbliższym czasie ceny będą nadal rosły.

PODAŻ - ilości dóbr dostarczona na rynek przez producentów, przy różnych alternatywnych cenach, w określonym miejscu i czasie, przy założeniu stałości innych czynników. Aby zmniejszyć (zwiększyć) podaż, trzeba zmniejszyć (zwiększyć) cenę. Wymień czynniki wpływające na podaż. Zmiana ceny wyrobu gotowego; zmiana kosztów wytwarzania; czas; większy lub mniejszy urodzaj; udoskonalenie metod produkcji; zmieniająca się liczba producentów. zjawisko niedoboru, równowagi lub nadwyżki w kontekście popyt - podaż.: Nadwyżkę obserwujemy w momencie, gdy popyt spada, a podaż gwałtownie rośnie i jest dużo większa od popytu, Niedobór - wtedy gdy popyt jest większy od podaży, Równowaga jest gdy popyt jest równy podaży.

CENA RÓWNOWAGI - cena czyszcząca z nadmiaru lub niedoboru towaru na rynku, najlepsza dla konsumenta i producenta, polega na równoważeniu popytu z podażą. Żadna inna cena poza ceną równowagi nie ma szans trwałości na rynku. Jeśli cena rynkowa byłaby niższa od ceny równowagi, wówczas popyt przewyższałby podaż; gdyby zaś cena rynkowa była wyższa od ceny równowagi, wówczas podaż byłaby wyższa od popytu. Jeden i drugi stan oznaczałby brak równowagi na rynku.

CENA MAKSYMALNA – jest ceną NIŻSZĄ niż cena równowagi.

Jest ustalana m.in. przez państwo, dobra w tej cenie były rzadko

dostępne dla szerszej grupy społeczeństwa. Raczej już się jej nie

używa, dlatego że cena maksymalna pozwala robić przebitki

cenowe na wolnym rynku, a ceny produkcji musiałoby pokryć państwo.

CENA MINIMALNA – jest WYŻSZA niż cena równowagi.

Odnosi się do wzrostu podaży – ma zagwarantować dobrą

produkcję.

cenowa elastyczność popytu (współczynnik ep). Określa reakcję konsumenta na zmiany ceni dochodów. Reakcja popytu na zmiany cen jest różna dla różnych towarów. do mierzenia tej reakcji popytu na zmianę ceny stosuje się współczynniki cenowej elastyczności popytu.

ep - współczynnik cenowej elastyczności popytu
ep > 1 - elastyczność wysoka (popyt elastyczny)
ep - 1 - elastyczność jednostkowa
ep < 1 - elastyczność niska (popyt nieelastyczny)
ep = 0 - popyt sztywny
ep = ∞ - popyt doskonale elastyczny
Δp = - przyrost(lub spadek) popytu przez zmianę ceny
p - dotychczasowy popyt na towar przy cenie c
Δc - przyrost(lub obniżenie) ceny towaru
c - dotychczasowa cena towaru

cenowa elastyczność podaży (współczynnik es).

Elastyczność podaży - stosunek względnego przyrostu podaży do względnego przyrostu ceny:

Es - współczynnik cenowej elastyczności podaży
ΔS - przyrost (lub spadek) podaży na skutek zmiany ceny
S - dotychczasowa podaż towaru przy cenie c
ΔP - przyrost (lub spadek) ceny towaru
P - dotychczasowa cena towaru
ES = 0 - podaż sztywna
ES = ∞ - podaż doskonale elastyczna
ES > 1 - silniejsza reakcja na zmianę ceny
ES < 1 - słabsza reakcja na zmianę ceny
ES = 0 - podaż sztywna

Płaca nominalna - wynagrodzenie jakie otrzymuje pracownik do ręki
Płaca realna - decyduje o tym, co można przeciętnie kupić za nią na rynku. Płace realne wzrosną tylko wtedy, gdy płace nominalne będą powyżej wartości inflacji. Każda wartość realna wynika z podzielenia wskaźnika większości nominalnej przez przeciętny wskaźnik wzrostu cen, ustalony jako średnia ważona wskaźników wzrostu cen w poszczególnych grupach towarowych.

Użyteczność - suma zadowolenia (satysfakcja), jaką daje konsumentowi posiadanie danego produktu, kategoria subiektywna będąca funkcją poziomu i struktury konsumpcji.

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA – in. marginalna, stosunek przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumpcji lub zapasu dobra. Użyteczność krańcowa zmniejsza się (rośnie) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra.

Linia budżetu - linia obrazująca graficznie wszystkie kombinacje dwóch dóbr, które konsument może nabyć dysponując dużym poziomem dochodu. Wszystkie kombinacje zakupów (zestawy dóbr) leżące na linii budżetu leżą w zasięgu możliwości konsumenta. Każda z kombinacji wyczerpuje jego budżet w pełni. Racjonalne działający konsument wybierze punkt w którym linia budżetu styka się (jest styczna) z krzywą obojętności konsumenta.

PKB jest równy sumie wydatków konsumentów C oraz inwestorów prywatnych I na dobra finalne, powiększonej o wydatki państwa G Y = C + I + G PKB jako suma wartości dodanej – jest to różnica wartości (ceny) produktu i wartości (ceny) zużytych do jego produkcji dóbr pośrednich , które przedsiębiorstwo kupiło od innych przedsiębiorstw. PKB jako suma wynagrodzeń czynników produkcji – wartość dóbr finalnych w gospodarce, a wiec także suma wartości dodanej, czyli PKB, równa się sumie dochodów właścicieli czynników produkcji.

W gospodarce zamkniętej PKB jest równy sumie wydatków konsumentów C oraz inwestorów prywatnych I na dobra finalne, powiększonej o wydatki państwa G Y = C + I + G.

Do produkcji finalnej zaliczamy wszystkie dobra wytworzone w kraju i wyeksportowane do innych krajów. Produkcję finalną działu lub gospodarki obliczamy w ten sposób, że od produkcji globalnej odejmujemy sumę przepływów międzygałęziowych. Produkcja finalna występuje, gdy zakończony został proces produkcji i dane dobro nie podlega już dalszemu przetworzeniu w kraju. Dobra finalne - są przeznaczona bądź do konsumpcji, bądź jako dobra kapitałowe na inwestycje czyli do dalszego rozwoju gospodarczego kraju. Produkcja finalna to nadwyżka produkcji globalnej danej gałęzi nad potrzebami produkcyjnymi innych gałęzi.

PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych (wobec wielokrotnego wliczania do niej wartości dóbr i usług pośrednich, wartość globalna nie odzwierciedla rzeczywistych efektów działalności gospodarki - jest w stosunku do nich zawyżona). PKN jest więc to PKB uzupełniony o saldo dochodów z własności czynników produkcji między krajem, a zagranicą.

BUDŻET PAŃSTWA - zestawienie dochodów i wydatków na różne cele społeczne. Ilustruje on, jakie dobra i usługi chce kupić w danym roku, jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić.

źródła wpływów do budżetu państwa- Podatki bezpośrednie od zysków przedsiębiorstw; podatki bezpośrednie od indywidualnych dochodów obywateli; podatki pośrednie w cenie nabytych towarów.

wydatki budżetu państwa. Nakłady na obronę narodową, oświatę, kulturę, służbę zdrowia; wypłaty z funduszu ubezpieczeń społecznych – emerytury, zasiłki dla bezrobotnych i inne; odsetki płacone od długu wewnętrznego i zadłużenia zewnętrznego.

PODATEK – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne, przekazywane przez podatnika na rzecz budżetu państwa, miasta, gminy lub innej instytucji publicznej. Pobierany na podstawie przepisów prawnych, określających warunki, wysokość oraz terminy płatności tych świadczeń.

Krzywa Laffera - graficzna ilustracja zależności między wysokością stopu opodatkowania,a łącznymi wpływami do budżetu państwa z tytułu podatków. Opiera się na założeniu, że wpływy do budżetu zależą od dwóch wielkości: podstawy opodatkowania Y oraz wysokości stóp podatkowych.

motywy którymi kierują się podmioty gospodarcze zgłaszające popyt na pieniądz. • Motyw transakcyjny - wynika z potrzeby gromadzenia pieniędzy w stanie płynnym w celu zawierania bieżących transakcji. Generalnie chodzi o zachowanie synchronizacji wpływów i wydatków. Popyt na pieniądz transakcyjny jest zawsze popytem w kategoriach realnych. Rośnie dochód narodowy → rośnie ilość zawieranych transakcji → wyższy popyt na pieniądz transakcyjny.

• Motyw ostrożności - jest związany ze zjawiskiem niepewności co do przyszłych dochodów i wydatków. Podmioty gospodarcze utrzymują pewną rezerwę gotówki na wypadek nieprzewidzianych okoliczności lub nagłego pojawienia się szansy zajęcia zyskownych transakcji. Im większa jest możliwość nieprzewidzianych okazji, tym większa jest skłonność trzymani pieniądza gotówkowego w celu szybkiego zawarcia opłacalnej transakcji.

• Motyw spekulacyjny - jest związany ze skłonnością pewnej części podmiotów gospodarczych do gdy na rynku papierów wartościowych, a głównie obligacji skarbowych charakteryzujących się najwyższym stopniem gwarancji. Gwarantują one stały dochód z reguły większy, niż depozyt w banku. Wraz ze wzrostem dochodu narodowego rośnie popyt na pieniądz transakcyjny i przezorności. popyt na pieniądz spekulacyjny rośnie przy spadające realnej stopie procentowej w bankach komercyjnych. Gdy zaś stopa procentowa rośnie, spada popyt na pieniądz spekulacyjny.

Inflacja to wzrost średniego poziomu cen w danym okresie. Stopa inflacji to procentowa zmiana poziomu cen.

PRZYCZYNY INFLACJI: Inflacja popytowa – gdy globalny popyt będzie większy niż globalna podaż (przy pełnym zatrudnieniu), wzrośnie cena dóbr, które gospodarka może wyprodukować (przesunięcie AD do AD’, ceny rosną z P₀ do poziomu P₁). Inflacja podażowa – gwałtowny wzrost kosztów produkcji (np. w wyniku wzrostu cen ropy naftowej lub wzrostu płac) powoduje obniżenie podaży dóbr, co przekłada się na wzrost ich cen (przesunięcie AS na AS’, ceny rosną z P₀ do poziomu P₂).

SKUTKI INFLACJI: drenaż podatkowy – przy progresywnym systemie podatkowym, wzrost nominalnych dochodów powoduje przesunięcie podatnika do wyższej grupy podatkowej, czyli powoduje wzrost efektywnego opodatkowania, jeżeli progi podatkowe nie są dostosowywane. redystrybucja dochodów – inflacja powoduje spadek realnej wartości stałych dochodów. Spadają także realne przychody pożyczkodawców, ale spadają także realne zobowiązania pożyczkobiorców.

POLITYKA MONETARNA: Restrykcyjną p. p. (politykę drogiego pieniądza) realizuje BC poprzez wzrost žmiane):

• stóp podstawowych NBP,

• stopy rezerw obowiązkowych,

• sprzedaży państwowych papierów wartościowych.

Działania te zmniejszają podaż pieniądza i powodują podwyższenie rynkowej stopy procentowej i zmniejszenia rozmiarów kredytów. Prowadzi to następnie do zmniejszenia inwestycji, popytu globalnego, poziomu zatrudnienia i produkcji oraz tempa wzrostu cen.

Ekspansywna p. p. (polityka taniego pieniężna) - polega na obniżaniu:

- stóp podstawowych NBP,

- stopy rezerw obowiązkowych,

- sprzedaży państwowych papierów wartościowych.

Działania te prowadzą do wzrostu podaży pieniądza, wzrostu możliwości udzielania kredytów przez banki i obniżki się rynkowej stopy procentowej, Prowadzi to do wzrostu inwestycji i popytu globalnego, a następnie do zwiększenia zatrudnienia i produkcji oraz zwiększenia tempa wzrostu cen

RODZAJE BEZROBOCIA- Frykcyjne – minimalny poziom bezrobocia, niemożliwy do obniżenia, który wynika ze stale zmieniającej się struktury siły roboczej. Strukturalne – wynika z niedopasowania podaży pracy o określonych cechach i popytu na nią. Keynesowskie – inaczej zwane Koniunkturalnym - powstaje, gdy po spadku popytu globalnego ceny i płace nie zdążyły się dostosować, by przywrócić pełne zatrudnienie. Klasyczne – powstaje, gdy płace są utrzymywane powyżej poziomu, który wynika z równowagi popytu i podaży pracy

FUNKCJE PIENIĄDZA - środek wymiany - pośrednictwo w transakcjach; korzyść w postaci znacznego obniżenia kosztów transakcyjnych. jednostka rozrachunkowa w jednostkach pieniężnych podawane są ceny dóbr i prowadzone rozliczenia; najczęściej jednostka rozrachunkowa jest jednostką wymiany (ale nie zawsze). środek tezauryzacji przechowywanie wartości (gromadzenie oszczędności) warunek konieczny dla zaakceptowania pieniądza jako środka wymiany. miernik odroczonych płatności pieniądzu można wyrazić wartość także przyszłych transakcji.