Ewelina Jędrzejczak

Antropologia kultury wykład I dn. 23.10.10

1. Zakres oraz przedmiotowość Antropologii kulturowej

2. Nauka ta zajmuje się filozofią jednostki oraz człowiekiem.

3. Jeśli chodzi o Europę to występują różne dziedziny, czyli inaczej mówiąc gałęzie naukowe:

• będąca składnikiem nauk biologicznych antropologia fizyczna

• będąca składnikiem nauk filozoficznych antropologia filozoficzna

• będąca składnikiem, jeśli chodzi o nauki społeczne czy socjologiczne oraz dotyczące kultury jest to antropologia społeczna i kulturowa. Etnologia i etnografia pokrywa się z tym typem Antropologii

1. Jest wnikliwą kombinacją wiedzy wolności, które o ile się spotykają staje się doraźną pod obronę.

2. Przedstawienie przedmiotu i zakresu

3. Antropologia – nauka, filozofia o człowieku.

4. Antropologia, kilka dziedzin:

• Antropologia filozoficzna (biologia człowieka)

• Antropologia filozoficzna (filozofia człowieka)

• Antropologia religijna (Biblia)

• Antropologia społeczna i kultury (socjologia, nauki o kulturze, etnografia, etnologia)

1. Nauki pokrewne:

• Antropologia kulturowa

• Antropologia społeczna

• Antropologia etnografia

• Antropologia etnologia

1. Etnografia – opis kultury ludowej zbieranie artefaktów ludów przykłady sztuki ludowej. Nauka zajmująca się opisywaniem pewnych kultur nazywa się Etnografią.

2. Etnologia – opisuje ogólne teologie, wyjaśnienia całościowy opis kultury. Nauka zajmująca się opisywaniem kultur ( analiza teorii wyjaśniającej) nazywa się Etnologią.

3. Antropologia – wyjaśnia inne dziedziny, tworzą kultury społeczne, najszczerszy zakres badań. Nauka Antropologii dokonuje opisywania kultury wyjaśnianiem oraz badaniem zjawisk, jeśli chodzi o inne dziedziny naukowe na przykład ekonomia, geografia, polityka, socjologia.

4. Nauka zajmująca się badaniem nowych cywilizacji (kultura symboliczna) nazywa się Socjologią kultury.

5. Zadania antropologii kultury, problemy, którymi zajmuje się antropologia kulturowa:

• Analiza podobieństw i różnic między kulturami. Problemy, którymi zajmuje się antropologia kulturowa; zwrócenie uwagi na podobieństwa i różnice kulturowe.

• Analiza logicznej organizacji kultury. logiczna interpretacja, jeśli chodzi o organizację kulturową.

1. Kultura – globalnie jako taka

2. Kultury – poszczególne

3. Występuje antropologia społeczna i kulturowa to zróżnicowanie jest spowodowane genezą tej nauki. Geneza kulturowa – dyscyplina nauk społecznych i dział antropologii koncentrujące się na kulturowym wymiarze ludzkiej egzystencji. Bada organizacje kultury rządzące na prawa znacznie i funkcje jej poszczególnych elementów historycznych zmienność różności kulturowej. Ma na celu skonstruowanie ogólnej kultury i zrozumienie konkretnych kultur specyfiki grunt amerykański.

4. Antropologia społeczna – grunt brytyjski. Wielka Brytania. Tradycje socjologiczne zrodziły Antropologię społeczną. Zajmuje się ona badaniem społecznego wymiaru, jeśli chodzi o rzeczywistość, zasadami budowania struktur społecznych oraz prawami regulującymi ich funkcjonowanie. Nauka ta zajmuje się badaniem i analizowaniem kultury, w szczególności zajmuje się jej symboliką, postawami oraz wartościami. Obecnie wychodzi się z założenia, że takie podzielenie jest nieuzasadniona, ponieważ kulturę razem ze społeczeństwem powinno się badać w całości, w sposób holistyczny. Ten sposób jest charakterystyczny dla Europy, natomiast amerykanie zajmują się samą antropologią kulturową.

5. Etnologia – Francja. Grunt francuski i całej Europy.

6. Antropologia kulturowa – kulturologiczne studia uogólniają etniczne badania etnologiczne i etnograficzne małe społeczności przedustralne plemienne i chłopskie po długotrwałych badań antropologicznych nowoczesne społeczeństwa. Społeczeństwa obecnie przedmiotem badań kultura. Posługuje się psychologią historią archeologią językoznawstwem, geografią ekologią interdyscyplinarnych. Zachowują własną specyfikę kładzie większy nacisk na analizę kultury wzory idee symbole instytucje znaczenie z innymi składnikami rzeczywistości badań.

7. Antropologia społeczna – to dyscyplina nauk społecznych i działań antropologicznych zajmują się człowiekiem jako istotą społeczną tworzącą kulturę w szerszym rozumieniu jest odpowiednikiem kulturowe i etnologii w węższym, do tradycji brytyjskich nauk społecznych tworząc w ich ramach dyscyplinę pokrewną socjologii

8. Antropologia społeczna(pierwotnie) = socjologia społeczna (pierwotnie bada współczesne społeczeństwo przemysłowe)

9. Obecnie dąży do sformowania ogólnej teorii społeczeństwa zbliża się do socjologii na podstawie jakości analizy niewielkich grup społecznych prowadzenia metody badań terenowych w grupach egzotycznych i w przemysłowych metoda system stosunków społecznych w którego kontekście analizuje się zjawiska kultury wzory wartości instytucje zwyczaje symbole koncentruje się na relacjach między faktami społecznymi a zjawiskami badania nad systemem pokrewieństwa władzy gospodarki religii funkcja rytuałów i magii oraz materiałów. Społeczny wymiary społeczności zasady budowy struktury społecznej kulturowa bada strukturę kulturę, wartości symbole i postawy społeczne człowieka.

10. Podział współcześnie uważany że nie uzasadniony kultura i społeczeństwo jako całości na gruncie nauk europejskich zmiana nazwy na antropologię społeczna kulturową.

11. "Antropologia jest badaniem systemu różnorodności ludzkiej" to stwierdzenie zostało wypowiedziane przez Edmund Leach. Zastanówmy się, dlaczego ludzkość podzielona jest ze względu na język? Bardzo istotne jest badanie i odkrywanie tego, dlaczego ludzie różnią się między sobą a jednocześnie są między nimi podobieństwa, a więc należy poznać gramatykę kultury. Jeszcze niedawno ta nauka zajmowała się badaniem niecywilizowanych społeczności. Kultura europejska była badana do dziewiętnastego wieku, dlatego później zainteresowano się badaniem innych kultur. Odkrycie gramatyki kultury, jesteśmy inni, a jednocześnie podobni.

12. Do połowy dziewiętnastego wieku badana społeczność przed instrumentalna przed społeczna tylko kultury europejskiej. W Polowie dziewiętnastego wieku kultury plemienne, egzotyczne bo musieli docenić.

13. Początek dwudziestego wieku to okres, kiedy pojawia się antropologia nowoczesna, genezą dotyka okresów wcześniejszych. Jaka jest tego przyczyna?

14. Geneza antropologii kulturowej rewolucja gwałtowny rozwój nauki przyrodniczych Darwin o pochodzeniu gatunków teoria ewolucji powstała socjologia (August Comte) prawo Darwina do badań w społeczeństwie. Z socjologii wyodrębniła się antropologia. Była wtedy rewolucja techniczna nowe możliwości komunikacji i transportu badali wywiecie . badania terenowe.

• Rozwijają się różnorakie nauki a szczególnie przyrodnicze. Pojawia się wiele prac o tematyce przyrodniczej na przykład praca: "O pochodzeniu gatunku" Darwina.

• Wszelkie rewolucyjne odkrycia techniki pociągające za sobą geograficzne odkrycia.

1. I tak właśnie powstała antropologia kultury zakładająca, iż nie powinniśmy przyjmować tylko europejskiej kultury za wyłącznie istniejącej, ponieważ istnieją jeszcze inne sposoby ludzkiej egzystencji ujawniające się w innych kulturach.

2. Kultura europejska nie jedyny sposób życia i inne kultury różne wszyscy z tych samych źródeł krytykowali jedną kulturę europejską społeczeństwo proste pierwotne wiedza do poznania zróżnicowania kulturowego małe odizolowane od kultury europejskiej znakomity obiekt badań zdumieni wielością kultur opisywane w prosty sposób spojrzenie z zewnątrz, subiektywny obraz interpretacje kultury przez jej uczestnictwo uczestników, całościowe ujecie celów i jego kult. Nauka ta stwierdziła, że nie możemy mówić, że są kultury lepsze czy gorsze tylko są po prostu różnorakie. Założenie jest takie, że ludzie mają te same źródła. Nauka Antropologii krytykuje to, iż naukowcy postąpili bardzo pochopnie, gdy tworzyli tezy oparte wyłącznie na modelu europejskiej kultury. Wszystkich ludzi można oceniać przez pryzmat innych kultur, nie tylko brać pod uwagę Europę. Duże zainteresowanie Antropologów wzbudzały pierwotne cywilizacje. Jaka jest w tym przyczyna? Ponieważ właśnie z tych kultur dowiadujemy się najwięcej o zróżnicowaniach ludzi. Dlaczego właśnie z tych kultur? Ponieważ posiadają małe terytoria oraz są izolowane, jeśli idzie o europejską kulturę.

3. Na samym początku badacze doznali zdziwienia, iż tyle kultur funkcjonuje, w bardzo prosty sposób pisano o egzystencji tych kultur. W późniejszym okresie zainteresował naukowców subiektywny aspekt, jeśli idzie o zjawiska kulturowe, chodziło o to, aby zobaczyć jak każdy rozumie kulturę, z której pochodzi.

4. Zastanówmy się, co oznacza termin akulturacja? Akulturacja są to wpływy zachodnich cywilizacji na pierwotne kultury społeczne i wszelkie zmiany, jakie pod tymi wpływami zachodzą, tym problemem również zajmuje się antropologia. Zadajmy sobie pytanie, dlaczego ta nauka w sposób globalny podchodzi do jednostki ludzkiej i środowiska, w którym on żyje? Akulturacja – zjawisko przemiany pod wpływem zderzenia z cywilizacją.

• Ponieważ problematyka, którą się zajmuje dotycząca człowieka obejmuje wszelkie aspekty na przykład: psychologiczny, społeczny, kulturowy oraz fizyczny.

• Ponieważ małe społeczeństwo daje możliwość zbadania każdego aspektu oddzielnie danej jednostki. W takiej społeczności dokonywano opisu obrzędów, jakie tam panowały, kontroli społecznych, badano wytwory sztuki, opisywano technikę produkcyjną, badano, na jakim poziomie jest wiedza dotycząca przyrody, ogólnie wszystkie typy aspektów. Nauka ta obejmuje całą wiedzę na temat jednostki ludzkiej

• Techniki produkcji wytwory materialne wierzenia systemy kultury etnicznej wiedza o przyrodzie

1. Antropologia społeczna – jako uniwersytecka 50 – 60 lata dziewiętnastego wieku nowa dyscyplina nauka porównawcza o ludach europejskich na założeniach ewolucji dwudziestego wieku większy rozwój odkryć socjologii francuskiej Bronisław Malinowski.

2. Przedmiotem badań antropologii jest kultura. Nieustanne poszukiwanie. Wiele definicji kultury. Kultura oraz jednostka ludzka ujęta całościowo. Antropologia kultury zajmuje się badaniem zjawiska kulturowego. Kultura nie jest jasno ani ściśle definiowana, ponieważ istnieją przeróżne definicje, których świat używa. Istnieją różne dziedziny naukowe dotyczące jednostki ludzkiej i każda inaczej definiuje kulturę. Nie istnieje jedna jedyna definicja, jeśli idzie o kulturę. To słowo ma już swoje korzenie w czasach starożytnych. Pierwotnie tłumaczono to jako "uprawę" to znaczy zmiana czegoś, co było w stanie naturalnym do stanu ulepszonego, doskonalszego, użyteczniejszego. W czasach starożytnych kultura była rozumiana jako coś dobrego, pożytecznego, pozytywnie działającego, chodziło na przykład o nowe wynalezione narzędzia, odpowiednie zachowanie w danym miejscu. Literatura niemiecka (przełom siedemnastego oraz osiemnastego wieku) spopularyzowała to pojęcie. Samuel Pufendorf był filozofem prawnikiem i on kulturę interpretował w ten sposób, że są to na przykład wynalazki wprowadzone przez człowieka, sztuka, różne urządzenia, utożsamiał ją z instytucją polityczną, normami, prawem, ze wszystkim, co kieruje postępowanie ludzkim odnosząc się do wskazówek umysłu. Racjonaliści rozumieli kulturę w ten sposób, iż to, co będziemy określać tym pojęciem zdecyduje umysł ( selektywność oraz wartościowanie odnośnie różnych zjawisk).

3. Kultura w starożytności (kultura. Łac.) uprawa przekształcenia jakiegoś stanu rzeczy użyteczny w rolnictwie agrokultury. Narzędzie zaspakajania potrzeb ludzkich

4. Cyceron w znaczeniu przenośnym „kultura ducha” uprawa udoskonalenie selektywny i wartościujący praktyki korzystne dla człowieka wynalazki które poprawiły stan ludzkiego życia, Wysoka kultura agrarna-bardzo dobre przygotowanie pola do zasiewu. Metaforą kultury posłużył się Cycero, zastosował nazwę "kultura ducha" do nauki filozoficznej, można to interpretować jako uprawę duszy.

5. Osiemnasty i dziewiętnasty wiek w naukach niemieckich Samuel Uwendorf kultura to ogół wynalazków sztuk urządzeń wprowadzanych przez człowieka zaliczał instytucje polityczne regulujące ludzkie zasoby sprawiedliwości działania w myśl rozumu to co rozumne rozum decyduje o tym co jest kulturą

6. Przełom każdy lud na ziemi posiada jakąś kulturę stanowiące ogniowo łańcucha obejmujące cały świat. Wszystko co człowiek stworzył sposób przystosowania się człowieka do warunków naturalnych sposób zaspokojenia ludzkich potrzeb kultura sztuczne życie rekompensuje niedostatki w walce o byt. Jochan Hawder przełamał dotychczasowe pojmowanie, jeśli idzie o pojęcie kultury uważał, że każda społeczność na kuli ziemskiej charakteryzuje się jakąś kulturą, a ta kultura stanowi cząstkę wszystkich kultur na świecie. Pozbawiona kultury społeczność nie istnieje. Uważał, że nie istnieją kultury gorsze czy lepsze istnieje natomiast różnorodność tych kultur. Każdy wytwór człowieka stanowi kulturę. Jest również określana jako przystosowanie jednostki ludzkiej do bytowania( na różne sposoby są zaspakajane potrzeby ludzkie).Stara się rekompensować pewną ułomność ludzką, jeśli ta walczy o przetrwanie. Ze wszystkich organizmów żywych tylko my jesteśmy w stanie wytworzyć kulturę, mimo ze nie należymy do najsilniejszych.

7. Edward Taylor 1871 kultura lub cywilizacja to złożona całość obejmująca wiedzę wierzenia prawo obyczaje sztukę i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa . Definicja wyjaśniająca opisowa 150 definicji kultury około. Pierwsza naukowa definicję, jeśli chodzi o kulturę stworzył Edward Tyrol w tysiąc osiemset siedemdziesiątym pierwszym roku rozumiał on kulturę w ten sposób, że stanowi ona całkowite objęcie nauki, religii, prawa sztuki, zasady zachowań czy umiejętności jednostki ludzkiej należącej do danej społeczności.

8. Stefan Czarnowski kultura zobiektywizowana wspólnych szeregowych grup społecznych dzięki swej obiektywności zdalny swój zasięg w czasie i [przestrzeni współcześnie antropologia współczesny wynik kultury. Stefan Czarnowski był polskim socjologiem, inaczej definiował kulturę, pojecie to rozumiał jako zobiektywizowaną część dorobku ludzkiego, która w sposób obiektywny dalej może być rozszerzana. Jest tu mowa o kategoriach zjawiskowych wchodzących w skład kultury. Każdy naród tworzy swoją kulturę poprzez to, co wytwarza i jest to przyjmowane przez wszystkich, co do tej kultury należą. Jednostka indywidualna dysponuje swoją kulturą, ale jest ona zawsze składnikiem grupowej kultury, do której jednostka przynależy. Obecna antropologia czy etnologia uważają, iż kultura jest wynikiem ludzkiego działania w szerokim zakresie.

9. Inną jeszcze definicje przedstawia Ralph Linton pod tym pojęciem rozumie, że są to wyuczone zachowania, wyniki tych zachowań, pewne układy, które tworzą, elementarność ich oraz przekazywanie poprzez jednostki należące do tej społeczności. Alfred Kloeber oraz Klaun Kluckhow naukowcy antropologii pochodzący z ameryki w 1952 roku dokonali podsumowania wszystkich definicji kulturowych znajdujących się w pismach naukowych. W wyniku tej pracy stworzyli sto pięćdziesiąt różnych określeń kulturowych a następnie uporządkowali te określenia. Wyróżnili następujące kategorie:– kultura konfiguracją wytyczonych zakończonych zadań i rezultatów których elementy są podzielane i zachowywane przez członków danego społeczeństwa.

10. Klasyfikacja:

• Definicja genetyczna – źródła kultury naturalnej jeśli chodzi o genetyczną definicję -pokazuje źródło kulturowe, antagonizm kultury a natury.

• jeśli chodzi o historyczna definicję -ukazuje kulturę jako zbiorowy dorobek ludzkości, grup ludzkich (dziedziczenie jeśli idzie o tradycje)

• jeśli chodzi o psychologiczną definicję - zwraca uwagę na psychologię w kulturze, chodzi o przyswajanie nauki naśladowanie, mechanizm pozwalający przyswoić kulturę. Uczenie się i naśladownictwo

• jeśli chodzi o dysprubutywną definicję - kultura składa się z elementów które tworzą system, nie jest on jednak zamknięty, ponieważ dokonuje się proces dystrybucji, wymiany. Mowa jest o wielości kultur a nie o pojedynczej. Odrębne całości tworzące systemy które nie są zamknięte dokonuje się wymiana dystrybucja.

• jeśli chodzi o normatywną definicję - zwraca uwagę na składniki kulturowe takie jak: model, wzór, zasada wartościująca. Modele wzory zasady wartościowania jako elementy kultury

• jeśli chodzi o wyliczającą definicję - kultura człowieka nie jest ujmowana całościowo. Nie obejmuje całości kultury.

1. Próby uogólniające: Naukowcy socjologii oraz antropologii spróbowali uogólnić niektóre definicje tego pojęcia. Definicje opisową o szerokim zakresie, antropologiczną podaje Antonina Kłosowska będąca polskim socjologiem oraz antropologiem. Przez kulturę rozumie pewna zorganizowaną grupę ludzi z jej zachowaniami. Zawierająca pewne wzory wykształcone oraz przyswojone podczas procesu integrowania, również posiadająca własne wytwory. Kultura względem zintegrowanej całości obejmująca zachowania ludzi przebiegająca według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształcone i przekształcane w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań kultura jest czymś wyuczonym nabywana w toku życia. Co rozumiemy przez istotę kulturową? Jeśli chodzi o kulturę to jest procesem wyuczonym. Zostaje nam wpajana poprzez procesy wychowawcze oraz socjalizujące. Człowiek się z nią nie rodzi, lecz nabywa poprzez egzystencję. Kultura rozumiana w sensie szerokim (antropologicznym) dotyczy różnorodnych zjawisk, przedmiotów oraz obiektów, które są wytworami ludzkiej pracy, działalność ludzka, procesy dotyczące psychiki ludzkiej, mówimy tu o dyspozycjach, postawach oraz nawykach.

2. Antropologia przedmioty wytwory działania stany psychiczne człowieka

• Pojęcie kultury stanowi zjawisko społeczne. Nie można tego pojęcia oderwać od społeczności. Tylko grupa społeczna może je tworzyć. Jeśli idzie o kulturę to stanowi zjawisko bardzo zróżnicowane, nie istnieje jeden model kulturowy. Nie analizuje się bez społeczeństwa. Kultura społeczna jest mocno zróżnicowana.

• Pojęcie kultury stanowi zjawisko symboliczne, możemy to rozumieć jako wyuczone zachowania człowieka wyuczona dziedzina ludzkich zachowań, tradycji z pokolenia na pokolenie, kultura przekazywana jest przez pokolenia poprzez tradycję, formę symboliczną mowa tu o języku . język – charakter znakowy. To, co człowiek wytworzył jest o charakterze znakowym, dzięki temu ludzie mogą się między sobą komunikować, komunikacja międzyludzka, są wyznacznikiem zasad, norm, charakterystycznych dla danej grupy

• Rzeczywistość historyczna przekształca się. Stanowi historyczną rzeczywistość, chodzi o to, że społeczności w ciągu historii ciągle ulegają przemianą.

• Charakter instrumentalny wtórnie sztucznie środowisko wytworzone przez człowieka w określonym celu dla potrzeb. Posiada instrumentalny charakter, stanowi sztuczne, wtórne środowisko będące wytworem ludzkim, stworzone, aby zaspokoić potrzeby człowieka.

• Powiązana całość każdy element pełni określoną funkcję w tej całości. Stanowi ona holistyczną całość (kanon, który obowiązuje), elementy składające się na nią maja określone zadania, które sumują się na tą całość, elementy rozpatrywane oddzielnie nie są ważne.

• Zjawisko psychologiczne odnośne do jednostki fakt zbiorowy jednostkowy byt nad osobowy i byt. Kultura tym co mamy uczynione, to co możemy tworzyć to jest sztuka. Stanowi ona zjawisko psychologiczne, w odniesieniu do człowieka. Stanowi ona fakt zbiorowy oraz jednostkowy, można to rozumieć jako byt poza osobą, natomiast ostateczne jej źródło to człowiek. Człowiek pozostaje pod wpływem kultury.

1. System teoretyczny, jeśli idzie o antropologię. Etnologia -Współczesne pojmowanie antropologii. Naukę Antropologii możemy nazwać jako najlepiej rozwiniętą dziedzinę biorąc pod uwagę biologię jednostki. Przebieg rozwoju ludzkiej kultury- geneza, egzystencja ludzkości, sposób realizowania wzorców. Nauka ta interesuje się rozwojem człowieka oraz jego genezą. Początek dokonania analizy, - jeśli chodzi o kulturę jest ona atrybutem człowieka, zajmuje się wyodrębnieniem gatunku ludzkiego, oddzieleniem go od zewnętrznej rzeczywistości. Nie ma między nami różnic. Jednostka ludzka jest twórcą kultury co zapewnia jej wyodrębnienie ze świata zewnętrznego.

2. Ewolucjonizm – prekursorzy Covles, Prichard, Herbert, Spencer,

3. Inspiracje Darwin O pochodzeniu gatunków 1859 rozbudowany tytuł pierwotny później

4. Rozwój ludzkości = kultury

5. Zadania antropologii = rekonstrukcja rozwoju ludzkości ewolucjonizm

6. Spencer – dynamiczny rozwój nauk przyrodniczych teoria ewolucji miały wpływ przystosowanie dóbr naturalnych prawo przetrwania silniejszego walka o byt i konsekwencja i jako norma w świecie podstawowa moralności „idealne jest to co naturalne” natura do pogodzenia to fakt. Rozwijamy się według natury.

7. Przebieg rozwoju gatunku ludzkiego a przebieg rozwoju, jeśli idzie o kulturę.

8. Zainteresowanie budziła cala kultura oraz jej wytwory i dziedziny( myślimy tu o magii, nauce, religii, rodzinie, kulturze materialnej, sztuce, gospodarce).

9. Antropologicznym zadaniem było rekonstruowanie ludzkiego życia. To była opinia pierwszych twórców którzy reprezentowali proces ewolucjonizmu, stanowił on pierwszy antropologiczny nurt oparty na bazie teorii. Można powiedzieć, iż fascynacja ewolucją przyczyniła się do powstania antropologii. Prawa rządzące ewolucją kulturową są odpowiednikiem praw ewolucyjnych.

• Źródła pokarmu są organiczne na przestrzeni czasu stosunkowo się stabilizuje

• Wiąże się z tym ślepa walka o byt

• W obrębie gatunków rozmnażający płciowo właściwie nie dwóch identycznych osobników

• Niektóre z tych zmienności bezpośrednio

• Większość tych zmienności jest dziedziczone

• Osobniki umiejętnie przystosowane do środowiska mają mniejsze zdolności przeżycia mniejsze szanse rozmnażania się podczas gdy osobniki lepiej przystosowane mają większe prawdopodobieństwo przeżycia i tym samym reputacji

• Osobniki które przezywają mają większą szanse przekazania swoich dziedzicznych cech potomkom

• Ten wolno postępujący proces powoduje że populacja dostosowuje się do środowiska i ostatecznie po upływie wielu pokoleń zmienności kumulują się i prowadzą do utworzenia nowych odmian gatunkowych i w końcu nowego gatunku.

1. Spencer – instytucja społeczna społeczeństwo różnicowe funkcje społeczne struktura

2. Teza – człowiek wykazuje zawsze te same cechy psychiczne niezależne od rasy epoki historycznej epoki środowiska a doświadczenia ludzkie postępuje tymi drogami. Jesteśmy tacy sami tylko w różnym miejscu tej samej drogi kultury pierwotne droga rozwoju kultury europejskiej.

3. Tezy rozwoju kultury Rozwój kulturowy tezy:

• Kultury rozwijają się poprzez następujące po sobie stadia takie same dla wszystkich społeczeństw – etapy kulturowego rozwoju. Wszystkie społeczeństwa mają identyczne stadia rozwojowe, jeśli chodzi o rozwój kultur, pierwotne cywilizacje dochodzą w końcu do etapu rozwiniętej cywilizacji.

• Każdą kulturę można scharakteryzować poprzez stadia jej rozwoju jeśli chcemy oddać istotę to wskazać stadia rozwoju. Kultura rozwija się i dlatego istnieje, analizując jak ona się rozwija możemy ją opisać, stadia rozwojowe kultury oddają jej istotę.

• Rozwój każdej kultury uwarunkowany jest jej stanem wcześniejszym teza genetycznego rozwoju kultury. Jak dana kultura się rozwija zależne jest od tego, w jakim była wcześniej stanie( tak rozumiany genetyczny rozwój, kumulatywność, jeśli idzie o rozwój)

• Progresywny rozwój kultury – przebiega od form niższych do wyższych nacechowany postępem. Progresywny rozwój- tezy -kulturowy rozwój przebiegający od najniższych ku najwyższym formom. Kultury rozwijają się w sposób równoległy do siebie i różnice czasowe nie mają tu nic do rzeczy.

• Każda z kultur rozwija się równolegle do innych

1. Ulinerane punkty rozwoju – stan kultury rozwinięty.

2. Ewolucjonizm jego tezy:

• cechy psychiczne człowieka są stale i nie ma na nie wpływu rasa, do jakiej człowiek należy, epoka historyczna i środowisko, jeśli idzie o empiryzm ma on tę samą drogę, tak uważał Adolf Bastion w swojej zasadzie dotyczącej stałości umysłu człowieka. Człowiek wykazuje zawsze te same cechy psychiczne, niezależnie od rasy, epoki historycznej czy środowiska, a doświadczenie ludzkie postępuje tymi samymi drogami. (zasada o jedności rozumu ludzkiego - Adolfa Bastiana). W gruncie rzeczy nie różnimy cechami psychicznymi czy dyspozycjami, ale w rożny sposób je wykorzystujemy zależnie od tego, w jakim okresie historycznym przyszło nam żyć. Nie ma różnic w rozwoju kultur. Przykładem może być pierwotna kultura będąca świadectwem na rozwój innych kultur w Europie.

1. Najważniejsi przedstawiciele:

2. Ewolucjonizm tezy podstawowe.

3. Możemy wymienić kilku słynnych ludzi ewolucjonizmu na przykład:

• Henry Morgan (1818 -1881) tereny miejscem badań

• Johann Bachofen (1815-1887)

• Edward Tylor (1823 – 1917) jako pierwszy zdobył tytuł profesora, jeśli idzie o antropologię

• John Lubbock (1834 – 1913)

• James John Frazer (1854 – 1941)

• Adolf Bastian (1826 – 1905)

1. Rozwój szczeblowy – od niższych do wyższych. Istnieje jedność psychiki ludzkiej. Rozwój kultury dyktowany przez naturę. Wynalazczość człowieka psychika człowieka jest bardzo do siebie podobna. Przeżytki kulturowe praktyki zwyczaje wierzenia artefakty – zmodyfikowane relikty. Ewolucjonizm wychodził z założenia, że to, co pobudza rozwój to wynalazki wprowadzane przez ludzi, w różnych grupach mogą być dokonane te same wynalazki. Z ogromną wagą analizowano przeżytki kulturowe, chodzi tu o takie składniki kulturowe: zwyczaj, praktyka, religia, one były charakterystyczne dla okresów poprzednich, ale dotrwały do czasów obecnych w formie reliktów, czyli forma zmodyfikowana. Spojrzenie etnologii, jeśli idzie o kulturę materialną -przykładowo: specjalne zrobione z żeliwa naczynia mające służyć jako poidło konia- obecnie wykorzystuje się często jako ozdoba na przykład jako doniczka( przez to przyczyniamy się do odtwarzania wcześniejszych kultur)."Człowiek w historii" książka napisana przez Bastiana , interesuje go jedność psychiki ludzkiej , wyróżnia idee wtórne i elementarne. Te drugie tworzą wspólny element ludzkości, natomiast te pierwsze nazywa ludowymi one różnicują społeczeństwa. W książce znanego autora Bachofena - "prawo macierzyste" - dowiadujemy się na temat problemów rozwojowych rodzin oraz o pokrewieństwie tworzącym system społeczny, dowiadujemy się o władzy oraz dziedziczeniu, którym kierują kobiety nazywa to matriarchatem. Kolejne etapy rozwojowe, jeśli idzie o rodzinę-(dane ugrupowanie jako cała rodzina nazywa to heteryzmem, kobiety kierują władzą oraz dziedziczeniem-jest to matriarchatem, mężczyźni rządzą władzą oraz dziedziczeniem -to jest patriarchatem. Badaniem plemienia irokezejskiego zajmował się Morgan. Zajmował się pokrewieństwem oraz powinowactwem, jeśli idzie o rodzinę człowieka. Jego celem było przeprowadzenie badań ankietowych "Społeczeństwo pierwotne. Schemat rozwoju rodziny". Powolne gromadzenie doświadczenia to jest rozwój według niego. Odkrycia oraz wynalazki zaspakajają ludzkie potrzeby, dlatego społeczeństwo się rozwija. Wyróżnia trzy składniki, jeśli chodzi o rozwój, po pierwsze posługiwanie się mową, po drugie wykorzystanie odpowiednie narzędzi, po trzecie spełnianie odpowiedniej roli przez instytucje społeczne oraz ich rozwijanie. Dwie linie rozwojowe, które są konieczne do śledzenia, chodzi o wynalazki oraz instytucje.

2. Morgan badał irokezów systemy powinowadztwa pokrewieństw w rodzinie ludzkiej. Rozwój drogą powodowanego prowadzonego doświadczenia dzięki odkryciom i wynalazkom zaspokojeniem ludzkich potrzeb.

• Mówienie

• Posługiwanie się narzędziami

• Powstanie i rozwój instytucji społecznych oraz wynalazków

1. Etapy rozwoju. Wyliczył takie etapy, jeśli chodzi o rozwój ludzki:

• Etap dzikości. Dzikość – rajski żywot natury zwierzęcej trwał do wynalazku ognia i narzędzi drewna i krzemu

• Etap barbarzyństwa. Barbarzyństwo – łuk i strzały garncarstwo osiadły tryb życia hodowla tkactwo

• Etap ucywilizowany. Cywilizacja – alfabet fonetyczny pismo państwa niższy, sredni, wyższy.

1. Edward Taylor

• Wczesny gatunek ludzki i rozwój cywilizacji (badania)

• Kultura pierwotna rozwój filozofii religii, sztuki zwyczajów i obyczajow

• Animizm – wiara w dusze i w duchy

1. Stadia rozwoju religii

• Animizm

• Politeizm

• Monoteizm

1. Teoria przeżytku kulturowego

2. James John Frazer

• Autor „złota gałąź – stadium magii i religii”

• Stadia rozwoju społecznego. Schematyczne przedstawienie wierzeń religijny:

• Magia – ponadludzkie siły znane jedynie siły znamy czarowników. Światem rządzą czarownicy czyli nadprzyrodzone moce

• Religia – dominacja istoty nadludzkiej do której można zwracać się o pomoc. Światem rządzi sam Bóg , jednostka ludzka jest mu podporządkowana

• Światopogląd naukowy – możliwości naukowej. Metody logiczno-naukowe rozwiązują problemy ludzi.

1. John Lubbock

• Początki cywilizacji

• Stan pierwotny człowieka

• Ateizm

• Fetyszyzm

• Totemizm

• Szatanizm

• Antromorfizm

• Bóstwo staje się twórcą kultury a religia staje się moralnością

1. Adolf Bastian

• Teza o jedności psychicznej człowieka dzięki niej istnieją idee we wszystkich kulturach

• Elementarne – wspólne dla wszystkich ludzi

• Wtórne – te które rozróżniają ich kulturę pojedynczą oddziaływania warunków środowiskowych

• Człowiek w historii (1960r. )

1. Johann Bachofen

• Prawo macierzyste

• Studium rodziny i systemy pokrewieństwa jako systemy społeczeństwa

• Odkrył tezę społeczeństwa władza i dziedziczenie u kobiet.

1. Trzy stopnie rozwoju.

"Początki cywilizacji, stan pierwotny człowieka i obyczaje dzikich współczesnych" tę książkę napisał Lubbock, poruszał w niej problem, iż proces ewolucjonizmu charakteryzuje się progresywnością. Uważał, że matriarchat nie istnieje. Jeśli chodzi o etapy rozwojowe religijności odnosiły się do ateizmu, fetyszyzmu, szamanizmu, totemizmu, antropomorfizmu oraz stadia nienazwane gdzie dane guru tworzy naturę, wyznanie religijne równa się prawo moralne Człowiekiem, który zajmował się duszą oraz duchem, czyli animizmem był Tyrol. Dal o tym wyraz w swoich książkach takich jak: - "Badania nad wczesną historią gatunku ludzkiego i rozwój cywilizacji", "Kultura pierwotna, badania nad rozwojem mitologii, filozofii, religii, sztuki i zwyczajów (obyczajów)", "Cywilizacja pierwotna". Były to nauki na temat dusz oraz jestestw bezcielesnych( zminimalizowane wierzeń religijnych). Przedstawił elementy rozwojowe, jeśli idzie o wierzenia religijne: wierzenie w duchy, czyli animizm, wierzenie w wielu bogów, czyli politeizm, wierzenie w jednego boga, czyli monoteizm( tu zaliczył chrześcijaństwo, judaizm, islam).Był twórca teorii, jeśli idzie o przeżytek kulturowy.

Następnym ewolucjonistą był Frazer napisał on - "Złota gałąź - studium magii i religii" -zajmował się pierwotną religią. Wyróżnił etapy, jeśli chodzi o rozwój społeczny. To, co przedstawił, jeśli chodzi o ewolucjonizm było mało wiarygodne. Informacji, zasięgał u ludzi mało wiarygodnych a byli to handlarz, misjonarz, kupiec. Jego osiągnięcie to fakt, iż stworzył pierwszy teoretyczny system ewolucji. Koncepcją rozwojową kultury jest ewolucjonizm. Ukazał, że do zdarzenia przyrodniczego można poodchodzić w ten sam sposób, co do społecznego. Jeśli chodzi o ewolucjonizm to powstała pewna terminowość, pojęciowość, niektóre znane do dnia dzisiejszego. W ewolucjonizmie pierwszy raz opisano kultury egzotyczne. W tym procesie były takie koncepcje, które spotkały się z opozycją.

Opozycją, jeśli chodzi o ewolucjonizm był prąd dyfuzjonizmu. Stanowi historie, jeśli chodzi o antropologię, interesował się przeszłością i drogami rozwojowymi kultury człowieka, post-ewolucjonizm stanowił pierwszą fazę. Była to szkoła zajmująca się historią oraz kulturą. Przedstawicielami dyfuzjonizmu byli: Wilhelm Schmidt, Smith, Perry, Ferdynand Ratzel, Leo Frobenius. Krytykowali to, iż o rozwoju społeczeństwa mogą decydować wynalazki. Decydentami rozwojowymi są zdecydowanie dyfuzje, chodzi o ciągłą przenikliwość pewnych czynników między wszystkimi kulturami. To, że występują podobne cech pomiędzy kulturami wynika z tego, że kiedyś się ze sobą kontaktowały, na przy6kład migracja ludności, tak uważał Ratzel. Mówił o następcach, jeśli chodzi o całe kompleksy kulturowe.

" Powstawanie kultury afrykańskiej"

1. Pojęcia

• Heteryzm – wszyscy jedną wielką rodziną

• Matriarchat – powodzenie, majątek w rękach kobiet

• Patriarchat – powodzenie majątek w rękach mężczyzn (mężczyźni brali władzę w wojnach i nie chcieli jej oddać

1. Robert …? Tezy stały się przebrzmiałe korzystano z materiału wątpliwego oparte o lektury dowody z drugiej ręki np. od kupców misjonarzy..itd. zasługi niepodważalne. Pierwsza szkoła popularyzacja antropologii zjawiska można badać obiektywnie jak przejdzie zakreślenie ram antropologii pierwsze opisy kultury egzotycznej.

2. Społeczeństwo pierwotne umysł pierwotny pierwotna kultura

3. Umysłowość w ramach społeczeństw niższych ich społeczeństwo pierwotne z której można wyprowadzić formy bardziej kulturowe posuwał pierwsze wrażenia kulturowe. Człowiek pierwotny świadoma istota racjonalna ale o ograniczonych właściwościach intelektualnych myśląca nielogicznie i zależna od zjawisk naturalnych których naukowa ma rozpoznać stąd magia kontynuacja koncepcji oświecenia rodzina magiczna własność prywatna komunizm.

4. Społeczeństwo europejskie rząd cechowość odwrotne.

5. Człowiek odległy – odległe terytoria kultury

6. Człowiek bliski – uchwytny empirycznie doświadczalny żywy materiał

7. Każdorazowo nadawano historyczny rozwój form ludzkiej kultury. Geneza wszelkich elementów kultury, początki drogi rozwoju. Szukali początków języka, kultury itd.

8. Koncepcja rodzina (1877r.). wprowadzono podział starożytnego społeczeństwa:

• Pronostiutyzm – bezład płciowy

• Egzogamii – nakaz małżeństwa poza plemieniem

• Związki grup pochodzeniowych – zespół ludzi pochodzenia rzeczywistego i i pochodzenia pozornego

• Endogamii – odwrotność egzogamii, czyli nakaz zawierania małżeństw w obrębie plemienia.

1. Spór o zakres kultury aktualny:

2. Fascynacja początkami rozwoju ludzkości prymitywne związki na pokrewieństwie pochodzeniowe grupy – charakter egzogamiczny. Straciły tu grupy pochodzeniowe własność prywatna organizacja własności prywatnej i organizacji terytorialnej typologiczno taksonomiczne.

Antropologia kultury ćwiczenia I dn. 24. 10.2010r.

Antropogeneza

1. Homo sapiens sapiens

2. Homo sapiens - człowiek rozumny

3. Homo habilis, człowiek zręczny

4. Homo floresensis

5. Homo freatea

Karol Darwin

W 1831 roku podróż dookoła świata MS Beagle w czasie 5 lat wyprawy zgromadził bogate zbiory zoologiczne botomiczne i genetyczne.

La Marc świat teologiczny celowy

W Ameryce południowej odkrył kopalne szczątki szczerbaków, małży

Doświadczenia i materiał podstawa teorii powstania gatunków.

1842 streszczenie poglądów pisał 1885 teoria upubliczniona o powstaniu gatunków

1. Austrolephiteaus (południowy małpolud)

• Pierwsze homonidy należą do rodzaju austrolepiku

• Pojawiły się 3,8 mln lat temu

• Niektórzy biolodzy twierdzą że istniały….

Najważniejsze znaleziska

• Kopalny szkielet Lucy – do wyżej wymienionego gatunku znaleziono (30 listopada 1974r)

• Ślady troje homonidów odkryte przez Mary Teaskey w 1976r. świadczące o tym, ze austrolephicus był istota ludzka.

• Spał na drzewie, krył się w koronach drzew.

1. Austotopileki

• Anamensis 4,2 – 3,9 mld lat temu

• Afarensis 4,2 – 3,0 mld lat temu

• Asfrikanus 3,0 – 2,5 mld lat temu

• Boiseri 2,5 – 1,4 mld lat temu

• Robustus 2,5 – 1,5 mld lat temu

1. Austrolopitekus anomensis

• Pierwsze szczątki 1995r.

• Przypuszczenie (przodek całego rodzaju ludzkiego)

• Waga 45 – 55 kg

• Wyprostowany, dwunożny

1. Austrolopitekus afarancis

• Waga 25 – 50 kg

• Mózg 380 – 450 cm3

• Wyraźny dimorfizm płciowy

• Odciski stóp pokazują jego wyprostowaną sylwetkę

• Szukał padlin i roślin

1. Africanus

• Potomek wyższego

• Waga 30 – 60 kg

• Wzrost 1,1 – 1,4 m

• Wyższe czoło mniejsze szczeki

• Mniej wyraźny dymorfizm płciowy

Homo (człowiek)

• Homo habilis 2 – 1,6 mld lat temu

• Homo erectus 1,8 – 0,1 mld lat temu

• Homo neartlensis 200 000 – 27 000 lat temu

• Homo sapiens 200 lat temu do współczesności, do dziś

1. Homo hasbilis

• Wielkością zbliżony do africanusa

• Pojemność mózgoczaszki 560 – 650 cm3

• Posługiwanie się narzędziami kamiennymi przy pomocy myśli

1. Homo erectus (wyprostoway)

• Mózg 800 – 1200 cm3

• Wzrost 1,5 – 1,9 m (zależny od populacji)

• Polował zbiorowo na zwierzęta

• Mieszkał w jaskiniach lekkie szałasy

• Posługiwał się ogniem i narzędziami

• Mniejsze starania obrabiane z każdej strony

• Szczątki pierwsze w 1894 roku w jawie rozwinął się w Azji dając odmiany

1. Homo neandertlensis

• Wykształcił się wtedy co homo sapiens

• Krępa budowa wiele mięsnie do surowego klimatu zimowego epoki lodowcowej

• Wzrost 1,5 – 1,7 m

• Czaszka 1245 – 1740 cm3

• Grube kości wyraźne wały nadczołowe wydatny nos

• Myśliwy w grupach na duże zwierzyny

• Bardziej wysunięta szczęka od poprzednika, brak brudki

• Nazwa od doliny rzeki

1. Homo sapiens (człowiek myślący)

• Przodek homo antecesor homo heldenbedensis

• Czaszka 1200 – 2000 cm3

• Powstał możliwe w Afryce skąd około 1000 lat temu kolonializacje na inne kontynenty

• Długonogi o smukłej budowie ciała

• Mowa

• Monogamia

• Myślistwo

• Bartnictwo

• Rolnictwo

• Koczowniczy tryb życia

• Wytwarzał bardziej zaawansowane technologiczne narzędzia w stosunku do poprzednika mniejsze delikatniejsze

• Odrębność stanowią przedmio0ty gliniane kościane figurki malowidła ryty naskalnie

• Podstawowe składniki szeroko pojętej kultury

1. Homo sapiens ignoranus

• Populacja w Indiach Nazarow nie zawierali małżeństw i toczyli wiele innych działań kobiety same wychowują dzieci brak więzi rodzinnej

Monogamia (Masajów, mężczyzna i kobieta)

Poligamia (poligymia) Afryka często wódź miał wiele żono

Poliandria jedna kobieta wielu mężczyzn w Indiach u Todów

Poligamia poliandria – wszyscy ze wszystkimi Jupi w Brazylii wódz ma wiele żon i dzieli się żonami z braćmi kompanami i gośćmi

RELIGIA W ANTROPOLOGII

Religia wynika z dualistycznego rozróżniania rzeczywistości na empiryczną i transcendalną (doświadczalny nadprzyrodzony ) to system wierzeń, które nie do zweryfikowania na drodze doświadczenia. Są to tez symbole, rytuały, zachowania dla danego systemu religijnego, zbiór wartości norm moralnych odwołujących się do autorytetu Boga, wspólnota, organizacja kościelna itp.

Religijność – to sposób przeżywania przez jednostkę swojego istnienia związana z określona dziedziną transcendencji .

Karol Marks

Religia to opium ludu, narodu coś co daje uniesienia wzmacnia,, wzmacnia ducha, ale niepotrzebna nieistotna.

Émile Durkheim

Uważa, że religia stanowi źródło najwyższej kultury. Religia jest również elementem przejścia między światem zwierząt, a światem ludzi.

Mircea Eliade, czyt. Mirczja

Uważał, że religia jest zaspokojeniem duchowych potrzeb człowieka. Każdy człowiek jest tzw. Osobą duchową.

Po co religia dla człowieka? Prawdopodobnie początek religii człowieka pierwotnego związany był z poszukiwaniem sensu życia, szczególnie w przypadku bezradności wobec siły natury.

1. Rodowód człowieka - Człowiek jako gatunek biologiczny

Homo sapiens - gatunek wysoko rozwiniętej małpy

Już od starożytności ludzie zainteresowani przyrodą zaliczali nasz gatunek do królestwa zwierząt, opisując jako zwierzę dwunożne, posiadające zdolność mowy. Według Linneuszowskiej systematyki organizmów żywych z drugiej połowy XVIII w., człowiek jako zwierzę znajdował się w grupie bliskiej ssakom naczelnym. Także Linneuszowi zawdzięczamy łacińską nazwę z naszego gatunku a mianowicie Homo sapiens (człowiek rozumny). W tym samym rodzaju według wybitnego XVIII-sto wiecznego uczonego miał znajdować się szympans (Homo troglodytes).

Bardziej zaawansowanych podziałów w systematyce małp dokonali później XIX-sto wieczni przyrodnicy specjalizujący się w zakresie zoologii. Poklasyfikowali oni na nowo ssaki naczelne tworząc m. in. nowe rodzaje małp człekokształtnych. Dziś nasz gatunek należący do rodziny Hominidae, wraz z dwoma innymi rodzinami Makakowate (Cercopithecidae) oraz małpy człekokształtne (Hominoidea) zaliczany jest w systematyce do nadrodziny małp wąskonosych (Cercopithecoidea).

Taka klasyfikacja naszego gatunku wynikała z faktu posiadania wielu wspólnych cech z małpami, zarówno pod względem anatomicznym jak i fizjologicznym. Taki stan rzeczy tłumaczyła przede wszystkim teoria ewolucji gatunków autorstwa Karola Darwina, którą uczony ten ogłosił w 1858 roku. Rok później wspomniana teoria została zawarta w książce o dobrze znanym nam, dziś tytule: "The Origin of Species by Means of Natural Selection". Kwestii powstania gatunku Homo Darwin poświęcił odrębną książkę o tytule The Descent of Man (Pochodzenie człowieka), która to ukazała się w 1871 roku. Uczony domniemywał, że najprawdopodobniej kolebką naszego gatunku była Afryka, gdyż właśnie tam żyją dziś nasi najbliżsi krewni tj. szympansy oraz goryle.

Takowa myśl jak na ówczesne czasy zdawała się być nazbyt śmiała i dla szerokiego grona naukowców oraz opinii publicznej nie do przyjęcia. Do dziś trwają nieustające spory między kreacjonalistami a ewolucjonistami o naturę przyrody w tym człowieka. Chociaż szala zdaję się przechylać na stronę tych drugich. W kwestii naszego pokrewieństwa z małpami wiemy m.in., iż nasze mózgi są bardzo podobnie (chociaż znacznie większe) do tych należących do szympansów czy goryli. Poza tym analiza naszego genomu wykazała 98% podobieństwo do genomu małpiego.

To jak w przybliżeniu przebiegał proces kształtowania się naszego gatunku dokumentują, oprócz danych genetycznych, znaleziska kopalnych szczątków tzw. form pośrednich.

Genealogia rzędu ssaków naczelnych

Początek występowania znacznej większość ssaków, które wytwarzają łożysko przypada na przełom dwóch er mezozoicznej oraz kenozoicznej. Przodkami tych ssaków najprawdopodobniej były grupa małych owadożernych zwierząt (również ssaków), które to pojawiły się jeszcze za panowania wielkich gadów. Wielka katastrofa, która miała miejsce około 65 milionów lat temu w dużym stopniu przyczyniła się do wyginięcia tych że gadów, a co za tym idzie do zwolnienia wielu zajmowanych przez nie nisz ekologicznych. Nisze te w relatywnie niedługim czasie zostały zajęte przez m.in. praprzodków ssaków naczelnych, za których uważa się niewielkich rozmiarów, żyjące na drzewach zwierzęta zaliczane do Plesiadapoidea z okresu paleocenu. Dalszymi krewnymi naczelnych są, co ciekawe, latawce oraz nietoperze. Razem rzędy te łączy się w grupę o nazwie Archonta.

Następująca po paleocenie epoka o nazwie eocen okazała się być, jak wynika z danych kopalnych, okresem sporych zmian, do których zaliczyć możemy silne różnicowanie adaptacyjne małpiatek a także wyrakokształtnych omomyidów.

Ze względu na tryb życia, jaki prowadziły ówczesne naczelne (nadrzewny) w toku ewolucji musiały wykształcić się rozliczne adaptację ułatwiające poruszanie się oraz zdobywanie pokarmu. Do takich zdobyczy zaliczamy wykształcenie się chwytnych kończyn, skórnych listewek na wewnętrznej stronie łap, paznokci a także przemieszczenie się oczu bardzie do przodu głowy wraz z nabyciem zdolności stereoskopowego widzenia - zdolność niezwykle cenna przy szybkim poruszaniu się w koronach drzew. Zmianą oraz ogólnemu zwiększeniu masy uległ mózg. We opisywanym wcześniej środowisku na znaczeniu zmalały takie zmysły jak węch czy słuch - doszło do redukcji wielkości organów odbierających bodźce węchowe i słuchowe.

Już około 35 mln lat temu doszło do rozdzielenia się dwóch głównych linii ewolucyjnych naczelnych. Na terenie dzisiejszej Ameryki Południowej rozwijały się małpy szerokonose (dziś zaliczamy do nich m.in. wyjce, czepiaki oraz kapucynki), zaś małpy szerokonose zamieszkujące obszar określany mianem Starego Świata podzieliły się na hominoidy oraz makakowate. Na początku dominowały te pierwsze, które na początku miocenu wykazywały się większą różnorodnością gatunkową niż makakowate. Z biegiem czasu sytuacja ta uległa jednak odwróceniu. Dziś to makakowate są grupą bardziej zróżnicowaną pod względem liczby gatunków. Należą do nich m.in. mandryle, makaki, koczkodany czy też pawiany. Swój sukces zawdzięczają one nabyciu zdolności do odżywiania się nisko energetycznym pokarmem oraz zmianom budowy żołądka (jest on wielokomorowy).

Rodzina: Człekokształtne

Ich charakterystyczną cechą jest brak wyodrębnionego ogona, który to u małp szerokonosych pełni niezwykle ważną funkcję chwytną. Mimo to, przedstawiciele tej rodziny całkiem sprawnie radzili sobie w koronach drzew. Zawdzięczali to przede wszystkim swym niezwykle chwytnym kończyną, które to zaopatrzone były w przeciwstawny kciuk zarówno w wypadku rąk jak i stóp.

We wczesnym miocenie pojawiły się przodkowie dzisiejszych gibbonów oraz siamangów. Człekokształtne z tej epoki to np. zamieszkujące Afrykę oraz Azję siwapiteki. Małpy te w latach 60-tych ubiegłego wieku uważano za najstarszych przedstawicieli hominidów, jednak dalsze badania wykazały, że bardziej prawdopodobnym jest pokrewieństwo tych zwierząt z dziś żyjącymi orangutanami.

Człekokształtne z terenów azjatyckich do perfekcji doprowadziły charakterystyczny sposób poruszania określany mianem brachiacji. Polega on na huśtaniu się trzymającej się gałęzi małpy, wybicie z takiej pozycji i skok na następna gałąź. W takiej technice poruszania się pomagają tym małpom ich niezwykle długie ramiona. Możliwe, iż taki sposób poruszania był punktem wyjściowym do pionizacji postawy. Zdecydowana większość małp porusza się z kręgosłupem znajdującym się pozycji poziomej, sytuacja ta u człowiekowatych jest zgoła odmienna. Chociaż w pionie poruszały się również oropiteki, których szkielety przedstawicieli znaleziono na terenie dzisiejszych Włoch.

Drogi goryli i szympansów rozdzieliły się w późnym miocenie. Niedługo potem od szympansów oddzieliła się linia hominidów.

Główną właściwością różniącą małpy człekokształtne z terenów Afryki od tych z terenów azjatyckich jest ilość czasu spędzanego w obrębie korony drzew - małpy afrykańskie spędzają go tam mniej. U goryli wynika to w ogromnej masy ciała, zaś w przypadku szympansów ze względu na małą lesistość terenów, które zamieszkują. Małpy te w trakcie swego ruchu na ziemi nie poruszają się na płaskich dłoniach, lecz na knykciach ugiętych palców. Jest to kolejna cech odróżniająca te małpy od innych. Co więcej, świadczy to wysokim stopniu zaawansowana zdolności do poruszania się na dwóch nogach. U człowiekowatych ewolucja tej cech poszła dalej i doprowadziła do pojawienia się na Ziemi istot dwunożnych.

Ludzka linia ewolucyjna jest linią stosunkowo młodą. Powstała ona w wyniku oddzielenia się od szympansiej jakieś 10 mln lat temu (widać to przy porównywaniu sekwencji DNA nasze i szympansiej). Porównując materiał genetyczny można zaobserwować, że przyczyną jej oddzielenia mogła być fuzja dwóch szympansich chromosomów z numerem 6.

W lepszym poznaniu naszej odległej, zwierzęcej przeszłości pomagają także obserwację w naturze zachowań takich małp człekokształtnych jak szympansy dokonywanych chociażby przez Jane Goodall, orangutanów przez Birute Galdikas czy goryli przez Dianę Fossey. Badania prowadzone są również w laboratoriach oraz ogrodach zoologicznych. Najbardziej interesującymi aspektami życia tych zwierząt dla naukowców są ich zdolność do uczenia się oraz relacje społeczne.

Jak to było na początku, czyli piersi przedstawiciele hominidów?

Pierwotnie najbardziej eksploatowanym terenem pod kątem poszukiwania szczątków naszych praprzodków była Eurazji. Jednak znajdowano tam jedynie szkielety osobników zaliczanych do rodzaju Homo z okresu plejstocenu. Wybór obszarów Europejsko- Azjatyckich podyktowany był błędnym przeświadczeniem (poniekąd rasistowskim), iż o ta strefa klimatyczna miała najlepiej wpływać na proces kształtowania się "człowieka rozumnego". Argumentem wspierającym ten tok myślenia miało być odkrycie " człowieka z Piltdown", który jednak okazał się być fałszerstwem polegającym na połączeniu ludzkiej czaszki z żuchwą pochodzącą od orangutana.

Hipotezę wysnutą przez Darwina o afrykańskiej kolebce, z której wywodzi się nasz gatunek udało się dopiero potwierdzić odkryciami autorstwa Raymonda Darta z 1925 roku, które początkowo uznano za mało ważne.

Wiedzą o przeszłości naszych praprzodków z Afryki poszerza szereg badań prowadzonych przez zespoły paleoantropologów. Pozwala to na uzyskanie pełniejszego obrazu naszego drzewa rodowego, które to z każdym odkryciem jest uzupełniane oraz odpowiednio modyfikowane. Już wstępnie widać, że zarówno ewolucja hominidów jak i innych organizmów nie mogła i nie była procesem liniowym.

Szczątki odkopane w Afryce Środkowej oraz Wschodniej pochodzące z okolic późnego miocenu lub wczesnego pliocenu uznaje się za najstarsze odkopane szczątki hominidów. Zaliczamy tu szkielet ororina z obszaru Kenii oraz Sahelanthropus tchadensis pochodzącego z Czadu (oba sprzed mniej więcej 6 mln lat), a także ardipiteka (Ardipithecus ramidus) liczącego sobie ponad 5 mln lat.

Wszystko wskazuje na to, iż istoty te były już dwunożne jednak ich mózgi nie były jeszcze wystarczająco duże. Uzębienie wskazuje na etap pośredni między szympansem a hominidem. Najprawdopodobniej zamieszkiwały głównie lasy spędzając większość czasu wśród drzew, czyli nie "odeszły" jeszcze zbyt daleko od swych małpich przodków. Drzewa, także dla późniejszych hominidów, stanowiły najlepsze miejsce schronienia przed zagrażającymi im drapieżnikami.

Impulsem wywołującym zmiany w dotychczasowym trybie życia hominidów mogły być zmiany klimatyczne zapowiadające zbliżającą się epokę lodowcową. Afryka pustynniała, widać to było zwłaszcza na obszarach na wschód od gór, które otaczały Dolinę Ryftową. Było to miejsce, do którego chmury przenoszące wilgotne powietrze znad obszarów atlantyckich. Następował zanik Puszcz równikowych na korzyść sawanny, na terenie której dominowały trawy. Środowisko to stało się na następne miliony lat siedliskiem życia kolejnych hominidów.

Australopiteki - "południowe małpy"

Pojawiły się one około 4 do 1,5 mln lat temu pierwotnie na obszarze wschodnie a następnie również środkowej i południowej Afryki. Poruszały się w pozycji wyprostowanej na dwóch nogach, ich rozmiary ich mózgów nadal nie należały do imponujących. Obdarzone były wydatną szczęką, zaś wzrostem ledwo przekraczały wysokości 1 metra. Obszarem ich występowania była sawanna - szeroka, trawiasta powierzchnia. Osobniki te żywiły się pokarmem mieszanym, czyli wszystkim co udało się im zdobyć na sawannie - od roślinności po padlinę i drobne zwierzęta. Nie byli to jednak typowi łowcy, można raczej powiedzieć, iż należeli do spostrzegawczych obserwatorów.

Grupą australopiteków najbardziej odpowiadającą pod względem budowy rodzajowi Homo były tzw. australopiteki wysmukłe ( gracylne). Do grupy tej zaliczamy np. keniatropa - hominida żyjącego ok. 3 mln lat temu, czy też A. Afarensis, którego szkielet znaleziono w Etiopii. Najbardziej znanym "przedstawicielem" tego gatunku, którego odnaleziono niemal kompletny szkielet jest "Lucy". Prawdopodobnie do tego gatunku należeli także osobnicy, których ślady zostały utrwalone w wulkanicznym popiele z Laetoli w Tanzanii.

Niestety większość szkieletów tych najwcześniejszych hominidów odnajdowana jest w stanie niekompletnym, co zdecydowanie utrudnia pracę antropologom. Problem z określeniem rodzaju oraz liczby gatunków australopiteków wynika także ze znacznych różnic w budowie oraz wielkości między samcami i samicami (podobną sytuację mamy z resztą także w przypadku przedstawicieli Homo). Kłopotliwi są także sami naukowcy, gdyż niektórzy z nich mają wykazują tendencję do nadawania nowych nazw prawie każdemu okazowi dobrze zachowanemu, który został odkopany w jakimś inny miejscu niż pierwszy okaz.

Prawdopodobnie nabycie pionowej postawy było wynikiem adaptacji do przebywania na trawiastych terenach sawanny. Hominidy mogły dzięki temu sprawniej się poruszać no i dodatkowo zmniejszyła się powierzchnia padających na nie promieni słońca, co miało wpływ na termoregulację ciała. Przejście na lokomocję dwunożną posunęło za sobą inne zmiany w budowie kończyn zarówno górnych jak i dolnych. Stopy utraciły na swej chwytności (choć australopiteki miały je jeszcze dość sprawne), natomiast ręce uzyskały zdolność do wykonywania wielu ruchów manipulacyjnych. Ręce uwolnione od konieczności podpierania na nich ciała były wykorzystywane do przenoszenia różnych "narzędzi" oraz pokarmów.

Pierwsze znalezisko przedstawiciela australopiteków to Australopithecus africanus. Składało się ono raptem z czaszki, która jak się domyślano należała do bardzo młodego przedstawiciela tego gatunku, stąd zaczęto go określać mianem "dziecka z Taung". Domysły takowe wysnuto na podstawie analizy czaszki, której to struktura była bardzo delikatna. Fakt ten powiązano z już posiadaną wiedzą dotyczącą rozwoju dziś żyjących małp człekokształtnych. Ich młode posiadają głowę zdecydowanie okrąglejszą niż osobniki dorosłe a twarz płaską opatrzoną delikatnymi zębami i szczęką. Jak widać, zatem ewolucja człowieka związana była częściowo z procesem neotenizacji polegającej na tym, iż osobnik dorosły posiada cechy charakterystyczne dla stadium młodocianego. Ponadto uwidacznia się to w przedłużeniu czasu dorastania a także uzyskania samodzielności. Taka sytuacja musiała się odbić na "organizacji" struktury rodziny np. zwiększony udział roli samca w procesie wychowywania dzieci czy też dłuższe trwanie tych samych par).

Do ważniejsze tendencji w trakcie ewolucji człowiekowatych zalicza się stopniową redukcję różnic między płciami. Polegała ona m.in. na zaniku struktury o nazwie grzebień strzałkowy znajdującej się na czaszce samców; redukcji wielkości siekaczy oraz kłów; wzmocnienie szkliwa na zębacz trzonowych; przemieszczenie się otworu potylicznego bardziej pod czaszkę ( związane z pionizacją kręgosłupa); skrócenie łuku zębowego, który teraz przybrał kształt paraboli; zmiany w budowie miednicy z dwóch względów: pionowa postawa ciała oraz rodzenie dzieci o znacznie większym mózgu a co za tym idzie o większej głowie.

Inną bardzo przydatną dla australopiteków cechą były wydatne waty znajdujące się nad oczodołami. Takie struktury pełniły funkcję ochronną, osłaniając oczy przed silnym słońcem na sawannie. Bardzo mocny zgryz wywierał duży nacisk w kierunku górnej szczęki. Napięcie to było przekazywane w stronę sklepienia czaszki.

Inne australopiteki tzw. masywne

W tym samym czasie podczas pliocenu rozwijała się odrębna grupa australopiteków masywnych, zwanych inaczej parantropami. Osobniki te zajęły zupełnie inną niszę niż australopiteki wcześniej opisywane. Zaopatrzone w bardzo duże zęby trzonowe oraz mocne szczęki mogły odżywiać się o wiele twardszym pokarmem niż australopiteki wysmukłe. Takie struktury w obrębie czaszki jak silnie wykształcone łuki jarzmowe oraz grzebień strzałkowy sugerują, że przedstawiciele tej grupy posiadali bardzo silnie rozwinięte mięśnie szczękowe. Cechy te występujące u osobników z południowej i wschodniej Afryki, według niektórych naukowców, miały się wykształcić niezależnie.

Grupa tych australopiteków przeżyła do plejstocenu ( milion lat temu) jednak nie stwierdzono u jej przedstawicieli znaczących zmian w wielkości mózgu. Uważa się zatem, iż była to jedna z wielu ślepych ścieżek ewolucyjnych. Żyły one jeszcze niemal 1,5 mln lat równolegle z prymitywnymi reprezentantami rodzaju Homo. Było to możliwe dzięki zajmowaniu przez te dwie linie różnych nisz ekologicznych. Australopiteki głównie żywiły się tym, co znalazły tj. bulwami roślin, owocami, czasem drobnymi zwierzętami, zaś przedstawiciele rodzaju Homo zdecydowanie preferowali dietę mięsną. Początkowo mięso mogło pochodzić z padliny, później było już wynikiem zbiorowego polowania.

Pierwotni przedstawiciele rodzaju Homo

Uznaję się, że piersi reprezentanci rodzaju Homo pojawili się w Afryce (jej zachodniej części) mniej więcej 2,5 miliona lat temu. Formę tę, częściowo podobną do keniantropa, określono mianem Homo rudolfensis ( nazwa pochodzi od miejsca odkrycia okolic jeziora Rudolfa).

Następny członek naszego rodzaju Homo habilis, inaczej człowiek zręczny, pojawił się ok. 2 mln lat temu i żył równolegle z przedstawicielami innej linii człowiekowatych a mianowicie z australopitekami masywnymi. Jego mózg był już znacznie większy, osiągał on objętość mniej więcej 700 cm³. Zęby był mniejsze zaś szkielet o wiele delikatniejszy. Znalezione prymitywne narzędzia pozwalają uznać aktywność tych hominidów za początki jakiejkolwiek kultury. Nadano jej nazwę oldowajskiej.

We wczesnym plejstocenie (czas epoki lodowcowej) doszło do pierwszego opuszczenia przez naszych praprzodków kontynentu afrykańskiego. Drogą wiodącą przez obszary Bliskiego Wschodu podążali oni do Azji. Świadczą o tym chociażby znaleziska z terenów dzisiejszej Gruzji (Homo georgicus uznawany za najbardziej prymitywnego z hominidów znalezionych poza Afryką), Chin czy też Indonezji ( wyspa Jawa).

Odkrytym szkieletom pochodzącym z Indonezji, z przełomu wieków XIX/XX nadano nazwę Pithecanthropus erectus, co dosłownie oznacza "małpoluda wyprostowanego", dziś już zaliczanego do rodzaju Homo. Na obszarze Azji Południowo- Wschodniej szczątki pitekantropów odnajdywano w warstwach pochodzących jeszcze z czasów epoki lodowcowej.

Okazy odkryte w jaskini Zhoukoudian (okolice Pekinu) wstępnie nazywano "człowiekiem pekińskim" bądź też sinantropem. Jednak zbliżone formy pochodzące z terenów Afryki otrzymały nazwę Homo ergaster. Zaliczamy do nich odkopany szkielet chłopca z okolic jeziora Turkana liczący sobie ponad 1,8 miliona lat.

Szczątki najstarszych form europejskich praludzi pochodzą z terenów Hiszpanii. Zostały one ocenione na wiek około 800 tysięcy lat i nazwane Homo antecessor. Natomiast nieco młodszym, bo liczące mniej więcej 0,5 mln lat, znaleziskom z Niemiec oraz Anglii nadano nazwę Homo heidelbergensis. Formy te często nazywa się wspólnie pitekantropami. Zauważalna jest u nich tendencja do powiększania się rozmiarów mózgu (objętość powyżej 1 litra), jednak kształt puszki mózgowej pozostał nadal wydłużony do tyłu, przez co oczodoły znajdowały się dość nisko.

Hominidy te posługiwały się dość prostymi i mało zróżnicowanymi narzędziami np. tzw. pięściak aszelski chociaż zauważono, że okiełznały one ogień. W ich budowie widać tendencję do wysmuklania się sylwetki oraz wydłużania nóg, mogło to być związane z długimi dystansami jakie przebywały te osobniki.

Praczłowiek z okresu schyłku plejstocenu

Uważa się, że punktem wyjściowy do powstania człowieka neandertalskiego był Homo heidelbergensis. Neandertalczycy zamieszkiwali tereny Europy oraz zachodniej Azji w okresie między 230 tys. - 28 tys. lat temu. Charakteryzowała ich bardzo masywna budowa ciała oraz przystosowania pozwalające żyć w niezmiernie zimnym klimacie (czas trwania epoki lodowcowej). Jako pokarm spożywali głównie mięso upolowanych zwierząt, zaś za schronienie służyły im jaskinie. Co ciekawe objętością ich mózgi dorównywały naszym, czasem były nawet większe. Mimo to kultura wytworzona przez neandertalczyków była raczej uboga i nie obfitowała w żadnego rodzaju innowacje. Głównie korzystali oni z technik wypracowanych w kulturze mustierskiej, bardziej zaawansowane techniki przejęli dużo później od kromaniończyków - współczesnych ludzi, którzy do Europy przybyli z terenów Afryki. Pozwoliło im to na wypracowanie "kultury", którą określa się mianem szatelperońskiej. Najstarsze przejawy bytowania rodzaju Homo na terenach Polski należą właśnie do neandertalczyków.

Mimo to brak jakichkolwiek śladów sztuki bądź zdobnictwa. Uważa się także, że nie porozumiewali się ze sobą za pomocą mowy równie złożonej jak u nas. Chociaż przedstawiciele tego gatunku wykazywali się dbałością o rannych współplemieńców, a tych którzy zmarli grzebali. Niektórzy naukowcy posuwają się do stwierdzenia, że neandertalczycy wierzyli w kontynuację życia po śmierci.

Wyniki uzyskane na podstawie badań genetycznych wskazują na to, iż Homo neanderthalensis to odrębna gałąź w ewolucji rodzaju Homo. Widać to dzięki analizie porównawczej sekwencji materiału genetycznego, która pokazuję, że nasze drogi rozeszły się jakieś 600 tys. lat temu. Neandertalczyk był kolejną "ewolucyjną ślepą uliczką", chociaż notuję się krzyżówki tego gatunku z człowiekiem współczesnym.

Szczątki neandertalczyków odnajdywano już w XIX w. m.in. w jaskiniach z Niemiec czy Gibraltaru. Badacze od początku nie byli zgodni, co do statusu tego hominida. Byli wśród nich także tacy, którzy uważali, że są to szczątki człowieka obciążonego jakimiś defektami rozwojowymi. Jak się można spodziewać byli to przeciwnicy teorii ewolucji. Część wątpliwości wyjaśniało się w trakcie odnajdywania kolejnych szczątków kopalnych w warstwach z czasów epoki plejstoceńskiej. Jednak dowody na to, czy neandertalczyk był osobnym gatunkiem czy podgatunkiem Homo sapiens uzyskano dopiero pod koniec ubiegłego wieku.

Przegląd hominidów

1. Sahelanthropus tchadensis

Gatunek uważany za najstarszy okaz. Jego szczątki zostały odnalezione w Czadzie przez zespół złożony z naukowców francuskich oraz czadyjski (M. Bruneta i in. w 2002 r.). Badacze natrafili na owe szczątki w osadach z okresu późnego miocenu mniej więcej 6-7 min lat temu znajdujących się miejscu o nazwie Toros-Menalla. Znalezisko składało się z czaszki, żuchwy oraz innych kości.

Sahelantrop, bo tak w skrócie nazywa się tego hominida, posiadał małe kły, grube szkliwo na zębach ( cechy wskazujące na rodzaj Homo) oraz małe gabaryty puszki mózgowej i spore waty nad oczodołami. Niektóre cechy sahelantropa są wspólne z cechami o wiele późniejszych hominidów (np. keniantropa), przez co część naukowców uważa te formy za przodków gatunku Homo rudolfensis, z ominięciem australopiteków.

Odnalezienie pod koniec XX i na początku XXI w. szczątków sahelantropa, ardipiteka i ororina pochodzących z okresu późnego miocenu oraz początków pliocenie wskazują na to, iż w owych czasach człowiekowate były dość mocno zróżnicowaną pod względem morfologicznym grupą. Zamieszkiwały one tereny Afryki cechujących się szerokim spektrum warunków środowiska.

Na dziś dzień naukowcy posiadają szczątki kopalne pochodzące z czasów, kiedy to doszło do rozdzielenia się gałęzi ewolucji prowadzącej do gatunku Homo sapiens i dzisiejszych szympansów.

1. Orrorin tugenensis

Gatunek odkopany w 2000 roku w osadach formacji Lukeino przez badaczy B. Senut i M. Pickforda. Jego wiek szacowany jest na mniej więcej 5,6-6,2 min lat. Na stanowisku znajdującym się na obszarze wzgórz Tugen (Kenia) znaleziono żuchwę, trochę zębów oraz kości tworzące kończyny. Szczątki sugerują, iż ororin wielkością przypominał dzisiejsze szympansy. Na pewno był on dwunożny - wskazuję na to budowa odnalezionych kości uda. Jego kły był dość duże jednak nie większe niż szympansie pokryte (jak reszta zębów) grubym szkliwem. Cechy w budowie takie jak krzywizny policzków czy sposób przyczepu mięśni ramion sugerują, że przedstawiciele tego gatunku zamieszkiwali tereny lesiste (przystosowanie do wspinaczki po drzewach).

Analiza budowy ororina czy też ardipiteka pozwala domniemywać, że praprzodek ludzi i szympansów wyglądem przypominał australopiteka.

1. Ardipithecus ramidus

Hominid wschodnio afrykański, odkryty przez zespół pod kierownictwem T. White'a w 1994 roku. Jego szczątki znaleziono w osadach sprzed 4,4 milionów lat temu nad brzegami rzeki Awash znajdującej się w Etiopii. Siedem lat później znaleziono tam kolejne szczątki - tym razem starsze, bo datowane na 5,2-5,8 mln lat oznaczone jako podgatunek Ardipithecus ramidus ss. Kadabba.

Osobniki te poruszały się na dwóch kończynach dolnych w pozycji pionowej. Widać to przy lokalizacji otworu potylicznego w czaszce a także w schemacie budowy szkieletu ciała. Fakt ten może o tyle zaskakiwać, iż środowiskiem życia tych hominidów były lasy.

Osiągały one wzrost blisko 122 centymetrów a uzębienie miały pośrednie między tym występującym u australopiteków a u małp człekokształtnych.

1. Australopithecus anamensis

Występował na obszarze Afryki Wschodniej jakieś 4 miliony lat temu. Jego szczątki zostały opisane przez zespół pod kierownictwem Meave Leakey, A. Walkera w 1995 roku. Materiałem wyjściowym były tu szczątki znalezione w 1988 ( rejon Allia Bay) liczące sobie 3,9 mln lat oraz te z 1994 z Kanapoi datowane na ponad 4,2 mln lat. Zachowane fragmenty kości kończyn sugerują, iż osobniki te poruszały się na dwóch nogach, a ich fizjonomia była zbliżona do ludzkiej. Pierwsze szczątki 1995r. przypuszczenie (przodek całego rodzaju). Waga 45 – 55 kg. Wyprostowany, dwunożny 400 cm3 objętość mózgu.

A. anamensis wykazywał wiele cech wspólnych z A. afarensis jednak był od niego mocniej zróżnicowany jeśli chodzi o cechy wyznaczające płeć. Samice tych gatunków osiągały zbliżone rozmiary, jednak samce zdecydowanie różniły się wielkością ( A. anamensis osiągał wagę powyżej 55 kg a A afarensis maksymalnie 45 kg). Uzębienie zbliżone jest do małpiego (sporawe kły), chociaż szkliwo tu jest wyraźnie grubsze niż np. u ardipiteków.

1. Australopithecus afarensis

Został on odkryty w osadach sprzed 3,9-3 mln lat przez D. Johansona i M. Taieba w XX w. (lata 70- te) na stanowisku zlokalizowanym w Etiopii ( Hadar). Później do tego gatunku zaliczono również osobniki z Laetoli (Tanzania). Hominidy te osiągały maksymalnie 150 cm wzrostu i cechowały się wyraźnym dymorfizmem płciowym. Puszka mózgowa miała pojemność ok. 375 do 450 cm³. W czaszce widać wyraźne szympansie element np. szczęki są wysunięte, czoło dość niskie, nie występuje bródka, chociaż uzębienie jest już bardziej zbliżone do ludzkiego ( np. paraboliczny łuk zębowy). Nogi dobrze przystosowane do chodzenia, ręce niemal ludzkie, choć jeszcze z cechami pomocnymi przy wspinaczce). Proporcja długości kończyn przednich do tylnich sugeruje chód na lekko ugiętych kończynach tylnich z przesuniętym ku przodowi tułowiu.

Najsławniejszy, prawie kompletnym okaz Australopithecus afarensis, znaleziony w Hadar nosi nazwę "Lucy" i pochodzi on sprzed 3,2 mln lat. Ślady znalezione w zachowanym wulkanicznym popiele z rejonów Laetoli (Tanzania) również przypisuję się osobnikom gatunku A. afarensis, jednak mogą one należeć do jakiegoś innego hominida.

1. Australopithecus bahreighazali

Znaleziony na terenie Środkowej Afryki w Czadzie. Jego czas występowania szacuję się na okres między 3 a 3,5 mln lat temu. Opisany w 1995 roku przez zespół M. Bruneta i D. Piłbeama (naukowcy pochodzili częściowo z Francji, a częściowo z Czadu) bazując na żuchwie z 7 zębami, którą wykopano w Koro Toro.

Znaleziska szczątków uznawanych za australopiteki często wykazują szereg cech charakterystycznych dla A. afarensis. Stąd też przypuszcza się, że odnalezione szczątki należą właśnie do jakiejś odmiany A. afarensis.

1. Australopithecus africanus

Zaliczany do tzw. australopiteków gracylnych występujących na południowych obszarach Afryki. Znaleziony przez Raymonda Darta w osadach sprzed 3 do 2,5 mln lat w 1925 roku. W świecie naukowym okaz ten znany jest jako "dziecko z Taung". Zachowana czaszka posiada dobrze zachowane odlewy powierzchni mózgu. Kolejne okazy znajdowano m.in. w Makapansgat, Sterkfontein czy Gladysvale (Afryka Południowa).

Pojemność puszki mózgowej u dorosłego osobnika tego gatunku wynosi ok. 420-500 cm³⁽. Rozmiary ciała przedstawiają się następująco dla samców: wzrost - 140 cm, waga 40 kg; dla samic: wzrost - 115 cm, waga 30 kg. Uzębienie: zredukowane kły, łuk zębowy o kształcie paraboli, zęby większe od ludzkich.

Wlicza się tu także osobniki wstępnie opisane w 1936 roku jako plezjantropy (Plesianthropus transyaalensis). Ich czaszka wykazuje szereg prymitywnych cech, lecz szkielet wskazuję na ruch dwunożny ( raczej chód, niż bieg) oraz poniekąd możliwość sprawnego poruszania się w obrębie drzew. Zgadza się to z warunkami środowiskowymi, które panowały na terenach zamieszkałych przez przedstawicieli tego gatunku, a były to mianowicie lasy, zarośla oraz częściowo sawanna.

1. Australopithecus (Paranthropus) aethiopicus

Ten gatunek zalicza się do grupy australopiteków tzw. masywnych. Znany jest on wschodnich terenów Afryki a dokładniej z Omo ( Etiopia) oraz z zachodnich brzegów jeziora Turkana (Kenia). Przedstawiciele Australopithecus aethiopicus żyli jakieś 2,7do 2,3 milionów lat temu. Po raz pierwszy okaz tego gatunku opisano jako Paraustralo-pithecus aethiopicus w 1968 roku.

Jego puszka mózgowa miała pojemność 410 cm³, a silnie odznaczający się grzebień strzałkowy wskazywał na mocno rozwinięte mięśnie szczęk. Poza tym w jego uzębieniu dominowały duże trzonowce i przedtrzonowce. Twarzoczaszka była płaska zaopatrzona w szerokie łuki jarzmowe. Niektórzy badacze uważają go za przodka gatunku A. boisei, inni za jego najbliższego krewniaka mają A. afarensis.

1. Australopithecus garbi

Kolejny gatunek zaliczany do grupy wysmukłych australopiteków. Zamieszkiwał om Afrykę mniej więcej 2,5 miliona lat temu, zaś po szczątkach został opisany przez badaczy T. White'a i B. Asfawa w 1999 roku odkrytych dwa lata wcześniej (Bouri nad Awash, Etiopia).

Charakterystyczne w budowie jego szczęk jest zrośnięcie się niektórych zębów np. trzonowców. Jego czaszka miała raczej prymitywną budowę a puszka mózgowa posiadała objętość mniej więcej 450 cm³. Proporcja długości ramienia do przedramienia wskazywałaby na małpę, ale już proporcja długości ramienia do uda na człowieka.

Cechy pozwalające zaklasyfikować okaz do grupy australopiteków gracylnych wraz z masywną strukturą zębów były dla badaczy sporym zaskoczeniem.

1. Australopithecus (Paranthropus) robustus

Hominid z grupy parantropów żyjący ponad 2-1,5 mln lat temu na terenie Afryki Południowej ( tereny Kromdraai oraz Swartkrans. Pierwszy okaz został odkopany w 1938 roku przez Roberta Brooma.

Osobniki te dorastały po poziomu 130 cm (samce) lub 110 cm (samice) a masa ich ciała znajdowała się w przedziale między 30-40 kg. Puszkę mózgową miały o pojemności niemal 500 cm³. Przebywały na sawannie żywiąc się przede wszystkim roślinami. Ich twarzoczaszka była masywna płaska bądź nieco wklęśnięta opatrzona mocnymi szczękami, na których występowały duże zęby policzkowe, siekacze oraz kły były małe.

Gatunek ten prawdopodobnie pochodzi od A. africanus, wnioskuję się to na podstawie podobieństwa w budowie szkieletów obydwóch gatunków. Nie do końca jednak wiadomo jakie jest jego pokrewieństwo z australopitekami masywnymi zamieszkującymi Afrykę Wschodnią, które to posiadały zbliżone adaptacje do spożywania ciężkich w obróbce pokarmów pochodzenia roślinnego.

1. Australopithecus (Zinjanthropus) boisei, zinjantrop

Następny przedstawiciel australopiteków masywnych. Pierwszy okaz odnaleziony w Olduvai w roku 1959 przez badaczkę Mary Leakey. Na chwile obecną znany jest z kilku innych stanowisk z obszaru Afryki Wschodniej tj. obrzeża jeziora Turkana czy miejscowości Konso. Osobniki tego gatunku żyły około 2,3-1,1 mln lat temu, a ich puszka mózgowa miała objętość nie całych 500 cm³. Był on silnie wyspecjalizowany co widać było po budowie zębów trzonowych, których korony mogły osiągać wymiar nawet 2 cm (niemal tak duże jak u o wiele cięższego goryla). Grzebień strzałkowy na czaszce wykazuje silny rozrost na odcinku od czoła do ciemienia, nie zaś bliżej części potylicznej.

Uważa się, że A. boisei pochodzi od A. africanus (jest od niego niemal 10% większy). Osobnik znaleziony w Konso opatrzony był w zęby, które przypominają te znajdujące się u A. robustus, natomiast jego czaszka ma kształt podobny do czaszki ówczesnych przedstawicieli rodzaju Homo.

Jeżeli chodzi o dymorfizm płciowy to nie był on zbyt silny. Samce osiągały wzrost 140 cm oraz wagę 50 kg, zaś samicę analogicznie 125 cm i 35 kg. Były to osobniki raczej roślinożerne, które prawdopodobnie posługiwały się narzędziami wykonanymi z kamienia.

1. Kenyanthropus platyops

Gatunek znaleziony a następnie opisany przez Meave Leakey roku 2001. Jego szczątki znaleziono w Kenii w warstwie osadów sprzed 3,5-3,2 mln lat. Do opisu gatunku posłużyły przede wszystkim szczątki pochodzące znad Lomekwi (rzeka) np. świetnie zachowana czaszka o wielkości zbliżonej do tej należącej do wtedy żyjących australopiteków oraz zęby i fragmenty żuchwy.

Keniantrop posiadał płaską część twarzową czaszki oraz zęby o wiele mniejsze niż u australopiteków. Owa płaskość twarzy stała się podstawą po nadania mu nazwy gatunkowej "platyops", poza tym tworzyła go podobnym do przedstawiciela rodzaju Homo żyjącego 1,5 miliona lat później (Homo rudolfensis).

Przedstawiciele tego gatunku zamieszkiwali tereny nadbrzeżne oraz skraje lasów oraz sawanny.

1. Homo habilis, człowiek zręczny

Znaleziony na terenie Afryki Wschodniej. Czas jego występowania szacuję się na okres między 2,4-1,5 mln lat temu. Odkryty przez Louisa Leakeya w latach 60., zaś opisany w 1964 przez zespół Leakeya, J. Napiera i Ph. Tobiasa. Pierwszy okaz pochodzi z wąwozu w Tanzani o nazwie Olduvai.

Osobniki dorastały do wysokości 125 cm przy wadze mniej więcej 45 kg. Objętość ich puszki mózgowej szacuje się na ok. 650 cm3 przy czym występuje duża rozpiętość wewnątrz gatunkowa od 500 do 800 cm³. Mózg był większy niż u australopiteków, zaś zęby mniejsze. Czaszka jest w miarę duża, opatrzona płaską twarzoczaszką.

Ten przedstawiciel rodzaju Homo poruszał się już całkiem wyprostowany. Kości jego miednicy oraz kończyn wykazywały silną adaptację to ruchu na dwóch nogach. Jak się uważa, był to pierwszy hominid, który korzystał z narzędzi wyrobionych z kamienia ( tzw. kultura oldowajska - powstała od nazwy wąwozu).

Do gatunku Homo habilis zalicza się również znaleziska z terenów: Koobi Fora liczące sobie ok. 2 mln lat ( jezioro Turkana - Kenia), z jaskiń znajdujących się na terenie RPA ( Swartkrans oraz Sterkfontein) a także z wąwozu Olduvai - jeden ze znalezionych tam okazów charakteryzował się dość małpimi proporcjami kończyn.

Pośród badaczy nie ma do końca jasnego stanowiska czy nie należy zaliczać tu także okazów, które określa się mianem H. rudolfensis - osobniki te posiadają zdecydowanie większe rozmiary mózgu oraz zębów).

1. Homo rudolfensis

Hominid sprzed 2,4-1,8 mln lat, zamieszkujący teren Afryki Wschodniej. Znany z okazu odnalezionego przez Bernarda Ngeneo w 1972 r. w Koobi Fora okolice jeziora Turkana a opisanego przez zespół prowadzony przez Richarda Leakeya. Osobniki tego gatunku wykazują duże podobieństwo do A. africanus oraz H. habilis.

Bazując na szczątkach odnalezionych w Kenii oraz Malawi można stwierdzić, że osobniki te posiadały dość spore trzonowce ale i dość duże zęby przednie ( cecha typowa dla rodzaju Homo). Wymiary puszki mózgowej oraz proporcje między kończynami zdają się przybliżać ten gatunek raczej ku bardziej zaawansowanym gatunkom Homo, niż H. habilis.

Status Homo rudolfensis do dziś nie jest jednoznaczny. Niektórzy twierdzą, że H. rudolfensis i H. habilis to ten sam gatunek, tylko że bardzo zróżnicowany płciowo. Rudolfensis to samce zaś habilis samice. Natomiast jeszcze inni naukowcy, zaliczają okazy opisane jako Homo rudolfensis do grupy australopiteków bądź też łączą w jedno z keniantropem.

Z pewnością możemy jedynie twierdzić, iż osobniki te żywiły się owocami a ich zręczne ręce mogły wytwarzać narzędzia.

1. Homo ergaster

Przedstawiciel hominidów z okresu wczesnego plejstocenu zamieszkujących obszary wschodniej Afryki. Przedstawiciele tego gatunku żyjący jakieś 1,9-1,7 mln lat temu byli wysocy (1,8 m) i smukli. Pojemność ich puszki mózgowej sięgała 800-900 cm³.

Poniekąd zbliżony cechami do H. erectus dlatego też przez niektórych badaczy zaliczany do tego gatunku. Dopiero w latach 80-tych (XX w.) ustanowiony jako odrębny gatunek rodzaju Homo ze względu na cechy, które łączą ten gatunek z o wiele od niego późniejszym H. sapiens np. cienkie kości czaszki bądź też odpowiednio wysklepiona puszka mózgowa.

Ponieważ jego mózg był jednak znacznie mniejszy niż ten u H. sapiens, bardzo prawdopodobnym jest to że osobniki tego gatunku poruszały się sprawniej niż przedstawiciele H. sapiens, których szeroka miednica u kobiet musiała ulec dostosowaniu do rodzenia dzieci o większych niż w przypadku Homo ergaster głowach.

Najlepiej zachowanym szkieletem tego gatunku jest tzw. chłopiec z Nariokotome, którego to wiek w momencie śmierci szacuję się na 9 lat. Nie przeszkadzało to jednak mierzyć mu już wtedy 160 cm.

1. Homo georgicus

Gatunek opisano w 2002 roku bazując na szczątkach odkopanych w Dmanisi (Gruzja). Dokonał tego naukowiec o nazwisku D. Lordkipanidz. Okaz pochodzi sprzed 1,8 mln lat i składa się z czaszek i żuchw różnych osobników, zarówno płci męskiej jak i żeńskiej, którzy wzrostem nie przekraczali półtora metra. Puszka mózgowa osiągnęła rozmiar tylko 650-680 cm³.

"Osobniki" te budową przypominają H. erectus, ale są od niego o wiele prymitywniejsze i starsze. Ich mózg jest mniejszy a kości solidniejsze. Mogą to być reprezentanci jednej z wcześniejszych fal migracyjnych praludzi z terenów Afryki, których etap zaawansowania jest zbliżony do H. rudolfensis

Homo erectus "człowiek wyprostowany"

Inaczej: człowiek jawajski, pitekantrop, człowiek pekiński, sinantrop;

Hominid z okresu plejstocenu występujący 1,9 mln do 300 tyś. lat temu ( są dowody na to że na Jawie mógł on przetrwać nawet do 30 tyś. lat temu). Cechował się wzrostem z przedziału 160 do 180 centymetrów, a objętość jego puszki mózgowej waha się między 750-1200 cm³, średnio mniej więcej 900 cm³ . Zarysowuję się wyraźna tendencja do powiększania się wymiarów mózgu u bardziej zaawansowanych przedstawicieli tego gatunku.

Osobniki posiadały wydatne wały nad oczodołami, ich szczęki były znacząco wysunięte do przodu ( silny prognatyzm) przy równoczesnym ich skróceniu. Zmniejszyły się także zęby, uwydatnił nos a ciało ma proporcję bliskie tym u człowieka współczesnego.

Jego narzędzia należały do wyrobów tzw. kultury aszelskiej, ponad to przedstawiciele tego gatunku umieli zachowywać ogień.

W budowie ciała widać wyraźne adaptację do długotrwałego chodu a także biegu. Pozwoliło to tymże osobnikom zdecydowanie bardziej efektywnie polować, przez co zwiększył się również udział mięsa w spożywanych przez nie posiłkach. Prawdopodobnie pierwotnie mięso pochodziło z padlin.

Kiedy odnaleziono po raz pierwszy szczątki tego hominida ( dokonał tego E. Dubois) na obszarze Jawy (Azja Wschodnia) w 1894 roku, nadano im nazwę Pithecanthropus erectus, czyli małpolud wyprostowany. Uważano, iż gatunek ten jest ogniwem łączącym w ewolucji małpy człekokształtne z człowiekiem.

Następne okazy znajdowano m.in. w Chinach, gdzie badania swe prowadzili D. Black i F. Weidenreich. Ich początek przypada na lata 20 ubiegłego wieku, obejmowały one obszar jaskiń Zhoukoudian znajdujących się pod Pekinem. Odnalezione tam szczątki nazwano Sinanthropus pekinensis, czyli chiński człowiek z Pekinu. Niestety znaczna część tych unikatowych znalezisk zaginęła podczas zawieruchy spowodowanej II Wojną Światową. W późniejszych latach odkryto na tym samym obszarze oraz na zupełnie innych stanowiskach np. w Lantian, nowe materiały.

Od 1951 roku materiały z Chin i Jawy uznano za jeden i ten sam gatunek z rodzaju Homo tj. H. erectus. Szczątki przedstawicieli tego gatunku znajdowano również w Afryce m.in. w Ternifine (Algieria) wstępnie nazwanych Atlanthropus mauritanicus, w Sidi Abderrahman i Sale (Maroko), czy też w Swartkrans (RPA) - pierwotna nazwa: Telanthropus capensis.

Te okazy, które budową były zbliżone do H. erectus, lecz były od niego o wiele wcześniejsze zaklasyfikowano jako odrębne gatunki i tak: "chłopca z Nariokotome" zaliczono do gatunku H. ergaster, zaś szczątki pochodzące z Dmanisi (Gruzja) do gatunku H. georgicus.

Wśród badaczy dziejów rodzaju ludzkiego występuję frakcja zwolenników koncepcji "multiregionalnej", która to zakładała, iż przodkami poszczególnych grup ludzkich ze Starego Świata były populację H. erectus zamieszkujące na danym terenie. Także miałoby istnieć jakieś genetyczne połączenie między współcześnie żyjącymi ludźmi np. Chińczykami a pitekantropami zamieszkującymi tereny Azji Centralnej. Dominuję jednak hipoteza mówiąca, że to populacja Homo sapiens pochodząca z Afryki wyparła przedstawicieli H. erectus i stała się grupą wyjściową dla nas dzisiaj.

1. Homo antecessor

Gatunek ten znamy na podstawie szczątków odnalezionych w Grań Dolina (Hiszpania) pochodzących sprzed mniej więcej 780 tyś. lat. Naukowcem, który opisał znalezisko w 1995 roku jest J. Arsuaga.

Puszka mózgowa u tego gatunku miała objętość niemal 1000 cm³. A liczne odnalezione kości wykazują spore podobieństwo do tych należących do H. heidelbergensis, ale są one o wiele starsze a także odznaczają się bardziej prymitywną budową. Istnieją jednak podejrzenia, że H. antecessor to wcześniejsza odmiana człowieka heidelberskiego. Co więcej uszkodzenia występujące na kościach wskazują na przejawy kanibalizmu.

Uważa się, że to właśnie H. antecessor mógł być punktem wyjściowym w ewolucji dla neandertalczyka i człowieka współczesnego.

1. Homo heidelbergensis, człowiek heidelberski

Gatunek pochodzący z środkowego plejstocenu, którego szczątki po raz pierwszy (1907) odkopano w okolicach Heidelbergu w Niemczech. Później przedstawicieli tego gatunku znajdowano jeszcze w wielu innych miejscach np. Steinheim (Niemcy), Boxgrove (Anglia), Petralona (Grecji), Aragowe (Francja) czy też Bodo (Etiopia) - czaszka z tego stanowiska należała do osobnika dorosłego, którego ochrzczono nazwą "człowiek rodezyjski". Niektórzy naukowcy do tego gatunku zaliczają również pewne okazy odkopane w Azji np. te z Dali (opisywane także jako człowiek archaiczny). Przedstawiciele tego gatunku żyli mniej więcej 600 do 250 tys. lat temu.

Szkielety, których właścicieli uznaję się za przedstawicieli archaicznej formy H. sapiens, posiadają wiele elementów wspólnych z szkieletami H. erectus czy H. neandertalensis. Datowane są one na czasy dawniejsze niż 200 tys. lat wstecz, kiedy to pojawił się H. sapiens.

Do cech charakterystycznych zaliczamy: mniej krępy w budowie szkielet niż to widać w przypadku H. erectus; mózgoczaszka jest szersza nie u podstawy a na poziomie skroni, zaś potylica uległa mocniejszemu wysklepieniu. Część mózgowa czaszki posiadała objętość ok. 1100 do 1200 cm³.

Pewna grupa badaczy uważa człowieka heidelberskiego za zaawansowaną ewolucyjnie formę H. erectus i dlatego nie powinno się go uznawać za odrębny gatunek.

1. Homo helmei

Gatunek ten uważa się za stadium przejściowe między dwoma innymi gatunkami Homo: heidelbergensis i sapiens. Jego szczątki były znajdowane głównie na terenie Afryki w osadach datowanych na 400 do 100 tys. lat temu.

Mózgoczaszka tego gatunku posiada dość imponujące wymiary, jednak jest nadal wydłużona ku tyłowi zaś czoło jest pochyłe i niskie.

Najważniejsze znaleziska szczątków tego gatunku pochodzą ze stanowisk: nad jeziorem Ndutu (Tanzania), Bodo (Etiopia) czy też z Florisbad, (RPA), Kabwe (Rodezja), Omo (Etiopia) oraz Ngaloby (Tanzania).

1. Homo neanderthalensis - człowiek neandertalski

Szczątki tego hominida odkryto już w XIX w. Pierwsze okazy pochodzą z jaskini Feldhofera, dolina Neandertal w pobliżu Dusseldorfu w Niemczech oraz z Gibraltaru. Później doszły do tego stanowiska z Belgii, Francji a także z rejonu Bałkan, Izraela czy Iraku.

Jak widać zatem gatunek ten miał dość szeroki zakres występowania od Europy po Azję Zachodnią a osobniki należące do niego żyły na przestrzeni 230 do 28 tys. lat temu. Osiągały one wzrost od mniej więcej 1,7 m, a objętość puszki mózgowej wahała się w przedziale 1300 - 1750 cm³, jednak średnio uważa się że miała ona 1500 cm³.

Szkielet miały masywny zaopatrzony w krótkie kończyny. Rozmiar jamy nosowej wskazuję na odpowiednie przystosowanie do warunków, w których przeważały zdecydowanie niskie temperatury.

W dawniejszych czasach przez niektórych badaczy zaliczani do gatunku Homo sapiens jako jego podgatunek. Jednak domysły te ostatecznie rozwiały wyniki badań genetycznych wykonane na próbkach pochodzących z okazów z Neandertalu oraz Kaukazu. Ostatecznie dowiodły one, iż H. neanderthalensis zdecydowanie różni się genetycznie od człowieka rozumnego.

Gatunek ten uznaję się za równoległą linie rozwojową rodzaju Homo występującą na terenie śródziemnomorskim, która to pojawiła się przy końcu plejstocenu by wyginąć nie pozostawiając po sobie dziedzica. Co prawda odnajdywane są czasem szczątki osobników, które uważa się za "krzyżówki" neandertalczyka z człowiekiem współczesnym, jak chociażby szkielet dziecka z portugalskiego Abrigo do Lagar Velho liczący sobie ok.. 25 tys. lat, jednak należą one tylko do marginesu wszystkich odkryć i nie można mówić tu o jakimś połączeniu się tych dwóch gatunków.

Najdłużej przetrwały populacje z obszaru Półwyspu Iberyjskiego, bo aż do 27 tys. lat temu oraz z Bałkan - jaskinia Yindija (Chorwacja).

Na czasze wyraźnie zarysowane były wały nad oczodołami z rozbudowaną mózgoczaszką, wysklepiona okolica nosowa, nisko osadzone czoło oraz mocno rozbudowana żuchwa pozbawiona bródki. Sprzeczne pozostają nadal opinie co do kwestii na ile człowiek neandertalski pojmował różnego rodzaju symbolikę czy posługiwał się mową (zdolnością przede wszystkim przypisywanym H. sapiens). Jedynie co wiemy to, to że osobniki te opiekowały się swoimi chorymi współtowarzyszami a także chowały je zachowując odpowiedni "ceremoniał". Poza tym przejmowały zdobycze "technologiczne" H. sapiens np. wyroby kultury szatelperońskiej (autorstwa neandertalczyków) miały swe źródła w wyrobach kromaniońskiej kultury oryniackiej.

Odnalezione szczątki neandertalczyków pozwoliły na przybliżoną rekonstrukcję krtani tych osobników, która okazała się być na tyle sprawna, że pozwalałaby ona im posługiwać się artykułowaną mową.

Mimo tego, ich organizacja struktur społecznych czy też postęp na obszarze kultury w niczym nie mogły się równać z tymi wykształconymi przez Homo sapiens, dlatego też najprawdopodobniej przegrali walkę o byt na naszej Ziemi.

1. Homo sapiens - człowiek rozumny

Jedyny dziś żyjący gatunek hominida, który wywodzi się z formy tzw. archaicznego H. sapiens. Analizy DNA pozwoliły stwierdzić, że przedstawiciele naszego gatunku pojawili się mniej więcej 200 tys. lat temu na terenie Afryki, która to opuścili 100 tys. lat później. Kierując się w stronę Bliskiego Wschodu rozeszli się niemal po całej Ziemi. W Europie pierwszymi przedstawicielami H. sapiens byli tzw. kromańczycy. Zasiedlenie kontynentu australijskiego nastąpiło jakieś kilkadziesiąt lat temu, zaś na kontynent Ameryki Północnej kilkanaście tys. lat temu.

Puszkę mózgową cechuje duża zmienność między osobnikami w przedziale od 1000 do 2000 cm^3.. Średnio jednak objętość ta wynosi 1350 cm³. Do wyróżniających nas cech zaliczamy: zdecydowanie pionową postawę ciała oraz twarzy, lekko zaznaczone łuki brwiowe, żuchwę z bródką oraz zredukowaną liczbę zębów. Szkielet ogólnie jest lżejszy niż u naszych przodków.

Nasz gatunek odznacza się także sporym zróżnicowaniem morfologicznym związanym z miejscem zamieszkania (położeniem geograficznym), mimo to pod względem genetycznym stanowimy jednolitą grupę spokrewnionych ze sobą jednostek. Zatem wszelkie teorie o wyższości jednej rasy nad drugą nie mają żadnego naukowego podłożą.

Pojawienie się artykułowanej mowy oraz zdolności do pojmowania symboli pozwoliło na szybki rozwój kultury, dzięki czemu to właśnie gatunek H. sapiens wygrał w wyścigu ewolucyjnym z innymi hominidami. Ten gwałtowny rozwój ma także swoje minusy, których skutki odczuwamy na co dzień.

Ćwiczenia 2 – 3 dn. 06.11.2010

Bronisław Malinowski - antropolog, etnograf, który 1910r. wyjechał z Polski do Londynu na uniwersytet, gdzie zostaje wykładowcą. 1927r. w jego inspiracji utworzono katedrę antropologii. Podróżując, przywożąc materiały do badań i książek. 1938r. wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykłada na uniwersytecie … Do jego prac zalicza się:

1. „Życie skelsualne dzikich”

2. „Wierzenia pierwotne ustroju społecznego” – w tej książce zastanawia się nad początkiem wiary.

Doszukiwał się wytłumaczenia istnienia wiary u człowieka pierwotnego. Myślała jakie jest znaczenie czynników indywidualnych i społecznych . twierdził, że religia powstaje jako łączenie dwóch czynników wewnętrznego to co my odczuwamy, myślimy, itd. Zewnętrzny główny i społeczny.

Dwa pojęcia odnoszące się do religii to

1. Tabu – święty zakaz , granica między co jest sacrum (święte), a profanom (świeckie) . gdzieś tam jest w nas granica, np.. do tego boga nie mieszamy. Wtapia się w życie codzienne aby Bóg mu pomagał. Przyciąganie człowieka w wielobóstwie są jednak różnice między światami religii, a życia w kościele. Są zasady, a za kościołem już ich nie ma.

2. Manu – u pierwszych ludzi.

Tłumaczenie wiary Malinowskiego dotyczy kwestii psychologicznych indywidualnych. Początek wiary umiejscowiony w psychice ludzkiej. Uważał, że odkrył elementarne akty wiary. Twierdził, ze emocje są odpowiedzialne za powstanie wiary, ponieważ emocje zmieniają percepcje rzeczywistości

„Idziemy przez ciemny pokój świadomie gdzie stoi mebel (np. stół) uderzamy się o ten mebel (np. nogą). Mebel zostaje obwiniony. W chwili uderzenia odreagowujemy. Tworzymy coś, co naprawdę nie istnieje. W ten sposób człowiek zaczął sobie Boga”. – Z. Miachalak

Wszelki przejaw wiary wywodzi się z emocji i jest on później połączony z czynnikiem zewnętrznym czyli społecznym. Wiara staje się nie tylko sprawą jednostki ale całej zbiorowości. Religia ma się najlepiej w zbiorowości.

Człowiek pierwotny nie mając możliwości racjonalnego wytłumaczenia zewnętrznych kwestii ucieka w kult religijny.

MITOLOGIA

Mity, symbole, rytuały

Człowiek pierwotny

Mit – opowieść nieznanego pochodzenia. Dotyczy najczęściej problemów nękających społeczność. Mit próbuje zrozumieć człowiekowi otaczający świat. Dzieło ponadczasowe i uniwersalne. Mit ogarnia treści i znaczenia, które nie dają się pojąć metodami świadomości. Spełnia ważne funkcje integracyjne wobec tego, co nieświadome, dlatego wzbudza zainteresowanie psychologii głębi, która stała się źródłem teoretycznych podstaw psychologii kultury i psychologii mitu. Jednym z problemów, które stają na drodze tych dyscyplin wiedzy, jest poznanie sposobu, w jaki mity są odczytywane we współczesnej codzienności. Równie ważnym, równoległym zagadnieniem jest poznanie przemian, jakim podlega współczesny mit.

Funkcje mitów:

• Poznawcza – mit tłumaczy ludziom zjawiska natury

• Światopoglądowa – tłumaczy ludziom ich miejsce na ziemi , przyczynia się do wzrostu więzi społecznej.

• Sakralna – wyraża i podtrzymuje wierzenia religijne

Mity spotykamy we wszystkich kulturach. Greckiej, rzymskiej, egipskiej, słowiańskiej, chińskiej itd.

Mity ze względu na podejmowaną tematykę dzielimy na:

• Kosmologiczne – mówią o powstawaniu świata

• Teogoniczne – o powstaniu bogów, boga

• Antropogeniczne – o genezie ludzkości

• Genealogiczne – o historii rodów

Za kodyfikatorów mitów uznaje się miedzy innymi:

• Homera

• Hezjoda

• Wergiliusza

• W XX wieku

• Michaela Granta

• Roberta Gradesa

• Jana Parandowskiego

Znaczenie mitów – wyrażały światopoglądy ówczesnych ludzi. Przyczyniały się do wytwarzania nowych gatunków i rodzajów wiry. Wiele wątków mitów wykorzystano w sztuce oraz związków frazeologicznych. Uczestnicząc w przemianach cywilizacji Zachodu, jesteśmy świadkami zjawisk, w których ścierają się ze sobą różne, często sprzeczne tendencje, jak np. trend globalny i trendy lokalne, przewartościowania autorytetów, zmiany w obrazie mężczyzny i kobiety. Na naszych oczach rodzą się i upadają mity, wywołując wrażenie sytuacji przejściowej. Obserwujemy, że mity kreujące wyobraźnię współczesnego człowieka są często nieczytelne, porwane, szokujące, podniecające, często nasycone treściami erotycznymi, pochodnymi świata techniki i zdobyczy naukowych. Mniejsza rola religii sprawia, że większą rolę odgrywa mit świecki, laicki. W takich warunkach wyraźnym procesom mitologizacji podlega nie tylko silnie związany ze sferą wyobrażeniową świat literatury i sztuki (szczególnie filmu), ale także świat nauki.

Obok tych tendencji możemy jednak zaobserwować zjawisko przebudzenia mitów, które odzwierciedlają świat wartości sakralnych, archetypowych. Mity sięgające głębszych uwarunkowań psychologicznych i kulturowych są zbyt cenne, aby mogły być zagubione przez tradycję.

Psychologia kultury inspirowana myślą Junga zwraca uwagę na to, że mity zakorzenione w treściach nieświadomości zbiorowej obejmują sprawy ciała (libido, funkcja percepcyjna), duszy (psyche) i ducha (archetypy). Tę koncepcję w odniesieniu do uwarunkowań cywilizacji Zachodu obszernie rozwinęli (lub dalej rozwijają) psychologowie postjungowscy. James Hillman zwraca między innymi uwagę na daleko posuniętą materializację świadomości człowieka Zachodu. Według niego, współczesny człowiek zagubił duszę (soul, psyche), nie odczuwa jej ani w ciele, ani w świecie. W tej sytuacji próby ratowania cywilizacji, jakiej podjęła się psychoanaliza i psychoterapia, na niewiele się zdają. Mimo stu lat ich rozwoju „świat nie stał się lepszy”1. Erich Neumann zwraca uwagę na patriarchalne i matriarchalne źródła kształtowania się tożsamości, które zaznaczają swój wpływ już od dziecka2. Verena Kast, kontynuując myśl Junga, bada symbole i mity tradycji okresu minionego i czasów współczesnych3, a Marie-Luise von Franz, jako bliska wieloletnia współpracowniczka Junga, rozwijała jego teorię, analizując m.in. związek baśni ze współczesnym obrazem człowieka4. Ole Vedfelt zajmuje się analizą związków między świadomością, treściami nieświadomości (sny) a zjawiskami kultury5.

Powiązania między sferą duszy człowieka, archetypami i mitami są czymś przyrodzonym (naturalnym), choć napięcia między tymi wymiarami mogą działać na jednostkę destruktywnie, szczególnie w okresach przemian życiowych. Biorąc pod uwagę wpływy i uwarunkowania, jakim podlega jednostka ze strony otaczającej kultury, należy przyjąć, że mit podlega złożonej dynamice, na którą składają się procesy o charakterze psychologicznym, społecznym, kulturowym.

Mitologia nowożytna (hitleryzm) – rewolucja francuska, prawdziwej wolności, wszyscy mogą być wolni.

Świat biblijny, a mitologiczny – różnice. W biblii są poruszane sprawy czysto ludzkie, Bóg jest stwórcą człowieka, mity natomiast powstały z potrzeby opisu, objaśnienia świata. Biblia pokazuje, ze to Bóg stworzył świat. Mit rozgrywa się wśród ludzi i ludzie przeżywają swoje mityczne losy, przygody, w takim stopniu, jak Greccy, herosi przezywali swoje. Biblia ukazuje poza widocznym światem, ukazuje serce transcendencji, w której wszystko jest możliwe. Biblia nie tłumaczy więc rzeczywistości, ale ukazuje sferę duchową. Kwestie tłumaczenia są inne, ważna relacja Boga i człowieka

Dynamika mitu – z mitem związane jest ożywienie mitu. Zwykle jest to proces gwałtowny , który Zaleśny jest od naszego archetypu. Ożywianie mitu zależne jest od tzw. Dzisiejszych szamanów, którzy często na własne potrzeby ożywiają mit. Np. okres zaborów i Polska mesjaszem narodów. Przemiany mitu w wymiarze kulturowo-cywilizacyjnym wyrażają się w różnego rodzaju prądach umysłowych, światopoglądowych, religijnych, w rewolucjach społecznych. Przywódcy ruchu społecznego czy światopoglądowego, odkrywając mniej lub bardziej świadomie jakąś ideę-symbol o znaczeniu archetypowym, organizują podstawy dla zrodzenia się nowego mitu. Aktualizację nowej symboliki (mitologii) w przestrzeni społecznej można określić jako mitologizację, a ponowne odkrywanie sensu mitu dawnego jako remitologizację. Z punktu widzenia teorii archetypów mitologizacja i remitologizacja mają podobne znaczenie psychologiczne6. Jung sformułował tezę, że trudnej do określenia ewolucji podlega również sfera nieświadomości zbiorowej (wartości kulturowe), co oznaczałoby, iż nowa epoka cywilizacyjna – oprócz powrotu do dawnych mitów – dokonuje wysiłku asymilacji wartości dotychczas niedostatecznie lub wcale nie uświadamianych.

Procesy powstawania („ożywania”) mitu mogą nosić znamiona zjawiska gwałtownego. Na obszarze psychologii jednostki odpowiadające mu procesy Jung nazwał przebiegunowaniem, któremu towarzyszy zwykle stan inflacji ego. W obszarze psychologii kultury taką nagłą zmianę, kiedy z nieuświadamianą dotychczas archetypową treścią identyfikują się szerokie rzesze lub grupy społeczne, można określić jako eksplozję mitu. Mit i jego społeczny odbiór podlegają do pewnego stopnia oddziaływaniom jednostek o cechach charyzmatycznych. Mogą one kreować, a nawet manipulować przebiegiem procesu mitologizacji lub remitologizacji.

Przykładem jest przypadek Hitlera i ruchu nazistowskiego, w którym obudziły się dawne germańskie symbole związane z mitem Wotana (wskazuje na to Jung). Towarzyszyło temu wykorzystanie motywów staroindyjskich (swastyka), astrologicznych, szamańskich (wcielanie do ruchu nosiło znamiona wcielania do tajnego związku) oraz chrześcijańskich (Gott mit uns). Jung porównał zachowanie Hitlera do człowieka opętanego przez mityczny kompleks kulturowy. Stan świadomości osoby opętanej ideą jest podobnie zmieniony, jak u inicjowanego szamana społeczności tradycyjnej (medicine man).

Paradoksem ruchu nazistowskiego była walka z głównym mitem Żydów, mówiącym, że są oni narodem wybranym. Naziści podeptali ten mit, umieszczając najwyżej własną rasę. Takie ustawienie świadomości zbiorowej narodu wokół mitu o własnej wyższości zorganizowało szerokie masy społeczne w tajemniczej misji, która w istocie nie miała celu pozytywnego. Była to wizja paranoicznego (urojonego) niszczenia i samoniszczenia, w której idea duchowego zbawienia (Mesjasza, doskonałości, tj. archetypu jaźni w znaczeniu psychologii Junga) została wyprojektowana do kolektywnej przestrzeni społecznej (rasa). Paranoja opętanej jednostki przeniesiona do przestrzeni społecznej, której podłożem jest nośny mit, może być zatrzymana tylko przez ofiarę zdolną zrównoważyć siłę zbiorowej (mitologicznej) destrukcji.

Podobnego rodzaju przesunięcie lub powierzchowne „odświeżanie” starego lub obcego mitu miało miejsce w przemianach rewolucji francuskiej czy październikowej. Aby lepiej zrozumieć ten proces, trzeba uwzględnić swoistą dynamikę mitu jako pochodną nie tylko procesów społecznych czy kulturowych, ale także psychologicznego zapotrzebowania mas i niedojrzałych jednostek, które dążą do „ożywienia” potrzebnego im mitu. Mogą one jednocześnie „uśmiercać” inne mity.

W psychologii mitu ważne jest więc śledzenie dynamiki procesów, jakie toczą się na linii świadomość indywidualna–świadomość mitologiczna, mit–wymiary tożsamości indywidualnej i wiele innych. Twórczy aspekt mitu zależy od jego zdolności transformacji świadomości indywidualnej i zbiorowej w kierunku integracji wszystkich wymiarów tożsamości, od somatycznej do transcendentnej.

Badając procesy rozwoju osobowości i zjawiska mitologizacji czy remitologizacji oraz dysponując koncepcjami psychologii kultury, zauważamy, że każde wyobrażenie (obraz) może być składnikiem mitu lub do niego prowadzić. Mit, zapisany językiem archetypów kulturowych, operuje niejako różnymi „technikami” psychologicznymi, na które jest podatna świadoma i nieświadoma sfera osobowości jednostki.

Dynamikę mitu w przestrzeni psychiki indywidualnej i zbiorowej charakteryzują różne zjawiska i procesy, w tym kwestia utajonej treści mitu, zjawisko degeneracji mitu (mit poronny), funkcja mitu jako personifikacji archetypu i amplifikacji w psychoterapii, wreszcie regresywny aspekt mitu.

Mit jako regresywna forma świadomości zbiorowej

Wychodząc ze stanu regresji w kontakcie z mitem i nieświadomością zbiorową, indywidualne Ja przechodzi różne etapy samopoznania. Etapy te, w oparciu o psychologię Junga i jej inspiracje w rodzaju psychologii mitu personalnego S. Keena8, mogą określać następujące formy doświadczania utajonych treści symbolicznych:

1. Personifikacje,

2. amplifikacje,

3. mit personalny.

Mit jako personifikacja – personifikuje ludzkie uczucia problemy doświadczenia i role życiowe. Posługuje się także przymiotami ludzkimi, aby wytłumaczyć pewne ułomności, np. kompleks Edypa, Elektry, Narcyzm, onanizm. Powszechną cechą mitów wielu kultur jest to, że personifikują one ludzkie uczucia, problemy, doświadczenia i role życiowe. W opowieści mityczne wplecione są wartości moralne i personifikacje systemu wartości danej kultury. Bohaterowie mitu wykazują się takimi cechami, jak wytrwałość, cierpliwość, godność, szlachetność, odpowiedzialność, odwaga, przyjaźń; posiadają pożądane talenty, jakimi są inteligencja, wrażliwość, spryt, zmysł organizacyjny, zdolność przewidywania. Ich przymiotami są także ludzkie ułomności: zazdrość, głupota, mściwość, nienawiść, duma, nieświadomość, ślepa namiętność itp.

Szczególnego rodzaju katalog ludzkich uczuć wyrażają postaci i zdarzenia zawarte w mitologii greckiej. Zostało to wykorzystane w nowożytnej psychologii klinicznej, głównie za sprawą psychoanalizy, do opisu powszechnych lub nietypowych problemów klinicznych za pomocą kategorii symbolicznych. Wystarczy tu wymienić kompleks Edypa i Elektry, narcyzm (od Narcyza), onanizm (od Onana), hermafrodytyzm (od Hermesa i Afrodyty).

W psychologii neojungowskiej i psychologii kultury swoją przydatność do opisu zjawisk psychologicznych wykazują takie pojęcia, jak kompleks Amazonki, kompleks Syzyfa, kompleks Prometeusza, kompleks Mojżesza czy Mesjasza i in. Odniesienia mitologiczne są cennym, syntetycznym narzędziem społecznej komunikacji, kiedy personifikujemy problem, mówiąc np. o pięcie Achillesa czy afrodyzjakach.

Antyplifikacja – (junga) mit pokazuje sposób wyjścia z sytuacji konfliktowej = wyjście z problemu = mit (Kambel). Mity nie powiedzą, co wypełni nasze szczęście, ale powiedzą, co się stanie, gdy pójdziesz za swoim szczęściem, jakie napotkasz przeszkody. Psychologia Junga wniosła do analiz fenomenologicznych, psychoterapii oraz psychologii kultury metodę amplifikacji, która służy poszerzaniu świadomości indywidualnej o kulturowy, tj. mitologiczny kontekst. Zdecydowana większość problemów ludzkich wynikających z niemożności rozwiązania konfliktu na płaszczyźnie materialnej, psychologicznej czy społecznej znajduje rozwiązanie w warstwie ponadpsychologicznej – mitologicznej (archetypowej). Mity wszystkich kultur, na co zwrócił uwagę Jung, wskazują, że zawsze istnieją sposoby wyjścia z sytuacji konfliktowej. Sytuacja przeżywana jako „bez wyjścia” (np. uczuciowy dramat czy biologiczna śmierć) wymaga odpowiedniej postawy świadomości, dzięki której możliwe jest zaakceptowanie cierpienia; wtedy często następuje odrodzenie osobowości i duchowe wyzwolenie. Taką funkcję mitu podkreśla kontynuator myśli Junga, Joseph Campbell, mówiąc, że „mity nie powiedzą ci, co zapewni ci szczęście, ale powiedzą, co się stanie, gdy pójdziesz za swoim szczęściem, jakie napotkasz przy tym przeszkody”.

Amplifikacja konfliktowych problemów – ukazanych w wyobraźni, zapisanych w snach, odczytanych w trakcie psychologicznej analizy – prowadzi stopniowo do mitycznego podania, które wskazuje, że dany problem na płaszczyźnie kultury i tradycji został już rozwiązany. Teraz należy poszukiwać rozwiązania na płaszczyźnie indywidualnej, na polu danej osobowości.

Mit personalny – wiąże się z indywidualnymi urazami np. wczesnodziecięcej relacji z rodzicami. Przekazywany z pokolenia na pokolenie. Inną formą rozwiązywania konfliktów wewnętrznych w kontekście kulturowego wymiaru istnienia (płaszczyzna mitologiczna, archetypowa) jest odkrywanie i rozpoznawanie mitu indywidualnego, mitu personalnego. Mit personalny może pochodzić z indywidualnych urazów, ale może mieć też faktyczny początek w przekazie międzypokoleniowym. Wskazówek prowadzących do rozwiązania wewnętrznego konfliktu jednostki nie można znaleźć w jej wczesnodziecięcej relacji z matką lub nawet ojcem (jak upatruje tego psychoanaliza), można je odkryć dopiero na płaszczyźnie symboli kulturowych, mitów, które dysponują szerszą perspektywą widzenia życia człowieka niż czyni to psycholog kliniczny zainteresowany głównie zapamiętaną i przypomnianą biografią klienta.

Współczesne mity w rozumieniu psychologii Junga wskazuje na ważność wielu mitów, które wciąż są obecne w kulturze współczesnej. Psychologia współczesnego mitu z perspektywy teorii Junga.

Wprowadzając metodę badania powiązań między psychiką jednostki a zjawiskami kultury, np. w metodzie amplifikacji, Jung stanął po stronie tych badaczy, którzy biorą pod uwagę subiektywne uwarunkowania odkrywanej wiedzy. Wiedza, w tym psychologia, jest żywą częścią kultury i należy ją rozpatrywać nie jako wyizolowane, laboratoryjne zjawisko, ale jako element światopoglądu epoki i jej dominującego lub przytłumionego systemu wartości.

Badając ślady archetypów, Jung wskazał na ważność wielu mitów, które wciąż są obecne w kulturze współczesnej lub zamierzchłej. Dla potrzeb psychologii kultury szczególnie aktualne znaczenie mają takie mity, jak:

Mit o Adamie i Ewie(Anthroposie) jako pierwszych ludziach na ziemi, o pierwszym człowieku; mit ten zrodził i ukształtował całą cywilizację judeochrześcijańską; w strukturze indywidualnej osobowości reprezentuje go archetyp jaźni;

Mit wielkiej motyki (bogini) – zawiera symbole związane ze śmiercią, życiem, odrodzeniem. Mit o pierwszej kobiecie Ewie. Wniebowstąpienie Matki Bożej kontynuuje. Mit matki (Wielkiej Matki, bogini) zawierający symbole związku między śmiercią, życiem i odrodzeniem, mit o pierwszej kobiecie-matce (Ewie); współczesną aktualizacją tego mitu jest ogłoszony w XX wieku przez Kościół katolicki dogmat o Wniebowstąpieniu Najświętszej Maryi Panny;

Mit odrodzenia przemiany – mit o wężu (ouroborosie), symbolu życia i śmierci, mit o nieskończonym ciągu wcieleń (reinkarnacji). Ciągła przemiana, reinkarnacja. Mity cienia, śmierci, szatana. Armagedon. Koniec świata, zagłady ludzkości, powrót Antychrysta. mit odrodzenia (przemiany). Mit otchłani, piekła, wiecznego labiryntu, który ożywa z jednej strony w koncepcjach złego boga (demiurga) czy Antychrysta, ruchach parareligijnych w rodzaju satanizmu, a z drugiej ujawnia się w społeczno – cywilizacyjno – politycznych, pseudomesjanistycznych wizjach Armagedonu, końca świata, atomowej wojny, zagłady ludzkości;

Mit uniwersalnego sacrum –(transcendencja, doskonałości, wieczności). Niezależny od deklarowanej opcji religijnej lub areligijnej, mit jedności i tajemnicy życia, który koncentruje energię wyobraźni człowieka, jego świadomości i nieświadomości na symbolach jednoczących; ich obecność w psychice współczesnych przyjmuje formę mitu świeckiego, którego głównym elementem są obrazy mandali i symbole czwórcy (mit UFO jako świeckiej, zbiorowej wizji archetypu jaźni w zlaicyzowanym społeczeństwie), zjednoczenia przeciwieństw (koło, kwadrat, krzyż, swastyka); społecznym wyrazem tego mitu są tendencje unifikacyjne i globalizacyjne (Internet, globalna wioska, unia monetarna euro, Unia Europejska, igrzyska olimpijskie, księga Guinessa itp.);

Mit omnipotencji – mit wszechmocny, obecność pierwiastka, gotowej wiedzy mądrości. Mity o duchowym nauczycielu mistrzu, który nami kieruje, prowadzi. (omniscjencji) człowieka (Starego Mędrca), obecności pierwiastka duchowej wiedzy, mądrości; reprezentują go mity o duchowym nauczycielu, mistrzu (guru), który opanował ciało i doskonale włada duszą;

Mity – o duszach, animach, ożywiają świadomość kultury,, żywotność tej kultury. Związane z obrazem kobiety. (Animie) ożywiający świadomość patriarchalnej kultury o żywotne, emocjonalne treści związane z obrazem kobiety; symbole tego mitu uzupełniają rzeczywistość o zdewaluowany pierwiastek uczuciowy i składają się na współczesne wyobrażenia o kobiecie-dziewicy w rodzaju konkursu Miss Universum czy reklam obezwładniających wyobraźnię nie wartością produktu, ale załącznikiem w postaci niewinnej, kuszącej kobiety (duszy, Animy).

„Mit rozgrywa się wśród ludzi i ludzie przeżywają swe mityczne losy
w takim samym stopniu, jak greccy herosi przeżywali swoje”. K.G. Jung

Utajona treść mitu – Dopóki treść mitu nie zdominuje znacznego obszaru świadomości jednostki lub grupy, występuje faza utajenia jego znaczeń symbolicznych i archetypowych (swego rodzaju „cisza przed burzą”). Utajenie sensu mitu jest tym większe, im więcej treści archetypu pozostaje na poziomie symptomatycznym i skojarzeniowym, a mniej w warstwie metaforycznej i symbolicznej. Z perspektywy psychologii kultury inspirowanej myślą Junga w objawach zaburzeń nerwicowych, treściach przeżyć psychotycznych, cechach osobowości borderline i innych stanach uznawanych za psychopatologiczne zawarte są utajone, nie przyswojone przez świadomość wątki mitologii. Powszechność zaburzonych, „odmiennych” stanów psychicznych tak w cywilizacji współczesnej, jak i w kulturach pierwotnych świadczy o tym, że pewne, istotne z psychologicznego punktu widzenia wartości, nie są dostatecznie zasymilowane na poziomie kultury. Wiele utajonych wątków mitologicznych zasila obszary sztuki (poziom metaforyczny mitu). Symbolizowanie wyobrażeń mitologicznych oraz świadoma z nimi konfrontacja przenosi utajone treści na bardziej złożony poziom, wskazując świadomości jednostki drogę do znaczenia archetypu.

W dawnych tradycjach funkcję rozpoznawania mitu i komunikowania jego ukrytej warstwy znaczeniowej (symbolicznej) wypełniali prorocy, szamani, wróżbici, kapłani, astrologowie. Współcześnie, w oparciu o znajomość praw z zakresu psychologii głębi, możemy śledzić procesy cywilizacyjne i kulturowe jako zjawiska w pewnym stopniu przewidywalne. W szerokim kręgu społecznym pozostaje to jednak głównie domeną najróżniejszych „szkół” wróżbiarskich, które z reguły utrwalają postawy lękowe i regresywne, a pomijają rozwojowy (teleologiczny) i aksjologiczny aspekt czynników nieświadomych. Odczytywanie archetypowego poziomu symptomów, metafor i symboli kulturowych, w świetle teorii psychologii kultury, jest więc obecnie nie tylko istotne dla psychoterapii i innych form pomocy psychologicznej, ale także dla opisu i programowania sytuacji społecznych i kulturowych.

Mity poronne (degeneracja mitu) – Obserwując dynamikę procesów uświadamiania sobie sensu mitów przez jednostkę i grupy społeczne oraz zjawisko, które możemy określić jako ich „zapominanie”, dostrzegamy proces, który możemy nazwać degeneracją mitu. Oznacza ono, że w świadomości zbiorowej symbole mitologiczne ulegają dewaluacji do poziomu wyobrażeń i luźnych skojarzeń. Za jedną z form zdegenerowanych mitów można uznać mity świeckie (społeczne), które są okrojonymi z symbolicznych, transcendentnych znaczeń fragmentami mitu religijnego (np. kult jednostki czy kult pieniądza w państwie świeckim odciętym od wszelkich formy religijności).

Elementy mitów „niekompletnych” spotykamy we wszelkich formach sztuki. Wiele współczesnych, dziwacznych „odkryć” artystycznych to odszczepione, wyjęte z kulturowego kontekstu treści mitologiczne, które dawniej należały do sfery sakralnej (religijnej), a współcześnie straciły odniesienia transcendentne (profanum). Dlatego możemy je określić jako mity poronne (resztkowe).

W rzeczywistości społecznej funkcjonują różnorodne zbiorowe struktury wyobrażeniowe naśladujące mity. Należą do nich różne formy pogłosek, plotek, przypowieści, rozbudowanych metafor, opowieści literackich. Cechą szczególną poronnego mitu jest jego płytkie zakorzenienie psychologiczne i społeczne, ulotność treści, brak powiązań z głębszymi strukturami sztuki, kultury i religii (normy i wartości kulturowe, rytuał religijny, sztuka archetypowa w rozumieniu Junga)7. Mogą one wywoływać szerokie zainteresowanie społeczne, pełniąc rolę substytutu dla głębokich treści mitologicznych, których sens można określić metodami psychologii kultury.

Mity zdegenerowane spotykamy także w świadomości jednostki, jeśli odbiera ona mit w oderwaniu od własnego, indywidualnego oraz społecznego i kulturowego wymiaru życia. Osoba taka ulega opętaniu przez mit (inflacja ego) lub traci jakikolwiek związek energetyczny (emocjonalny) ze sferą mitów (alienacja ego).

Cechy mitu poronnego mają urojenia wypowiadane i przeżywane przez osoby w stanie psychozy. Typowym urojeniom (zaburzenia z kręgu schizofrenii) dość często towarzyszą halucynacje, zwykle słuchowe (tzw. głosy), a czasem także wzrokowe (obrazowe) i oniryczne (w stanach katatonicznych, majaczeniowych). Wskazuje to na powiązanie urojeniowego przekonania (tu: mitu poronnego) ze strukturami wyobrażeniowymi (obrazy) i językowymi (słowa).

W świetle funkcjonalnej teorii mitu urojenia są formą nieświadomego, nieadekwatnego odczytania symbolicznej warstwy mitu kulturowego (błędnego z perspektywy świadomości jednostki i norm społecznych). Zagęszczenie znaczeniowe symboli, jakie występuje w myśleniu urojeniowym, można określić jako implozję mitu w indywidualnej przestrzeni psychologicznej. Znaczenia mitu, które odnoszą się do wymiaru transcendentnego (religijnego), społecznego, kulturowego (aksjologicznego), zapadają się w przestrzeni osobowości, rozsądzając ją niejako od wewnątrz. Jest to stan inflacji ego, w którym treść mitologiczna określa tożsamość jednostkową podmiotu. Poszerzone, głębinowe aspekty świadomości eksplodują w formie indywidualnych wyobrażeń, projekcji, identyfikacji oraz pojęć, które zawierają nadwyżkę metaforycznej treści (tzw. myślenie symboliczne). To, co kulturowe, mitologiczne, staje się treścią indywidualnych przekonań psychologicznych. Wymiary indywidualnej osobowości nie działają wtedy jako zintegrowany system, lecz podporządkowują się różnym kompleksom nieświadomości; struktura osobowości ulega wewnętrznemu rozszczepieniu (stan dysocjacji lub schizoidia), czego efektem jest rozszczepienie poznania.

Mitologia dostarcza treści i wyobrażeń, które pod względem psychologicznym są żywe lub martwe, co oznacza, że są one subiektywnie przeżywane lub pozostają aksjologicznie utajone i obiektywne nieme, tj. psychologicznie wyparte i nie zasymilowane przez świadomość. Udział kompleksów pochodzenia mitologicznego w świadomym i nieświadomym życiu jednostki i społeczeństwa jest więc w kontekście psychologii kultury czymś oczywistym i niewątpliwie istotnym.

MAGIA

Magia – człowiek, pełno magii, jest to dotyczący manipulacji siłami za pomocą różnego arsenału środków sił zaklęć. Czynności magiczne mogą mieć mniej lub bardziej skuteczne, ale zawsze polegają na manipulacji.

Różnica miedzy religią a magią leży w kontekście ich zastosowania itp. Religia ma charakter władany, a magia rozkazujący, nakazujący, rządzący.

Magia była stosowana w dwóch aspektach:

• Żeby Zycie stało się bardziej przewidywalne

• Manipulowano siłami w sytuacjach, w których coś się stało, w celu zmiany zdarzeń

Dwa rodzaje magii oparte na dwóch mechanizmach myślenia:

• Homeopatyczna – zasada: stwierdzenie, że podane sytuacje czy przyczyny będą wywoływały podobne skutki

• Kontaktowa – która uważała, że rzeczy, które pozostawały ze sobą w kontakcie, zawsze będą wywierać na siebie wpływ.

Czarownictwo – wszyscy, którzy odprawiają magię w plemionach było to dziedziczne. Musiał się czarownik sprawdzić. Za pomocą magii musiał zabić jedna z bliskich osób. Redukował napięcia, niepokoje, tłumaczył magię czynnikami psychologicznymi.

Rytuał – co to jest? W jakim celu jest stosowany? Ma powiązania magiczne, jak i religijne. Cele tych rytuałów integruje społeczeństwo pokazywanie norm wartości zasady kontrola nad społeczeństwem.

Kultura – termin kultura (cultura łac.). Po raz pierwsze użył go Cyceron w I w p.n.e. dosłownie a

Anglii to uprawianie umysłu. Kulturą nazywano kształceniem, doskonaleniem, czynności tworów ludzkiej działalności, a także do oznaczania wewnętrznej, duchowej aktywności ludzi lub zespół obiektywnych zasad, norm.

Kultura jest społecznym dziedzictwem członków społeczeństwa współcześnie w naukach społecznych kultura obejmuje wytwory materialne i duchowe ludzkości w procesie historii utrwalone dorobek wzbogacony nowymi dziełami twórczymi i pracą wszystkich społeczeństw. Kultura obejmuje całokształt historyczny ukształtowanie wartości zasad i norm w współżyciu, a określonych nalotów.

W socjologii kultura – całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości. Ustalony przez całe dzieje ludzkości nagromadzony.

Posiada bardzo szeroki zakres pojęciowy. Różnorodne wytwory ludzkie wchodzą w jej skład.

Ogół wartości związanych z nim przekonań kształtuje życie społeczne i nadaje odpowiednią strukturę (masowa, elitarna)

Praca domowa:

Przeczytać:

1. Krajewski - kultury, kultury popularnej wyd. UAM Poznań 2005r.

2. Ewa Nowicka – świat człowieka – świat kultury warszawa 2003

3. Bauman – Globalizacja kultury

Zwrócić uwagę na:

Wielokulturowość, europeizacja, globalizacja, hallowea.

Wykład 3 21.11.2010r.

Funkcjonalizm

Twórcy nowoczesnej antropologii. Punkt odniesienia do antropologii do dzisiaj.

Bronisław Malinowski (1884 – 1942)

Alfred Reginald Radcliffe – Brown (1881 – 1955)

Początek funkcjonalizmu książki B. Malinowskiego

1992 – Argonauci Zachodniego Pacyfiku

1929 – Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji.

1935 – ogrody kolorowe i ich magia

1944 – szkice z teorii kultury

Bronisław Malinowski (1884-1942) – etnolog i antropolog społeczny i kulturowy, podróżnik. (ur. 7 kwietnia 1884 w Krakowie; zm. 16 maja 1942 w New Haven) – jedyny syn Lucjana Malinowskiego i Józefy Eleonory z Łąckich, polski antropolog społeczny i ekonomiczny, podróżnik a także etnolog, religioznawca i socjolog. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz w London School of Economics and Political Science przy Uniwersytecie Londyńskim (1919 – 1913). Doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1908 roku. Prowadził badania terenowe, metodą obserwacji uczestniczącej. Wyniki badań w Nowej Gwinei i na Wyspach Triobranda zapewniły mu światową sławę. Malinowski otrzymał profesurę i objął Katedrę Antropologii na Uniwersytecie Londyńskim. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda (1906). Był profesorem Uniwersytetu Yale (od 1939r); był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Kierował Instytutem Polskim w Nowym Jorku. Stworzył podstawy teorii funkcjonalistycznej oraz tzw. „brytyjskiej antropologii społecznej”. Zapoczątkował nowe metody pracy badawczej w antropologii – badania terenowe. Do najważniejszych jego prac należą: Naukowa teoria kultury (1944), Zwyczaj i zbrodnia w społeczeństwach dzikich (1926), Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji (1929). Zmarł w 1942r. w New Haven.

Alfred Reginald Radcliffe – inspiracje August Comte, Emil Durkheim, James Frazer, Był współtwórcą funkcjonalizmu w antropologii społecznej. W latach 1906-1908 prowadził badania antropologiczne na Andamanach, a później, od 1910 do 1912 roku, w Australii. Główną dziedziną badań jaką zajmował się Radcliffe-Brown była struktura społeczna i system społeczny, sam określał siebie mianem ewolucjonisty społecznego. W terminologii jaką wprowadził do antropologii i socjologii bazował, podobnie jak organicyści, na analogiach w stosunku do nauk przyrodniczych. W systemie społecznym wyróżniał trzy bazowe elementy:

1. strukturę społeczną

2. praktyki społeczne

3. sposoby (wzory) myślenia i odczuwania

Negował psychologię jako istotną naukę w antropologii społecznej, zakładał również, że kultura jest jedynie drugorzędnym elementem wobec wzajemnego dostosowywania się osób do siebie w społeczeństwie, przez co jego stanowisko określone zostało mianem socjologizmu.

Ukończył Cambridge. Profesor wyspy andamańskiej obok Indii 1910 – 1912 wpływ francuskich socjologów:

• August Comte

• Emil Durkheim

• James Frazer

Ich teorie różniły się, ale miały wspólne punkty:

1. Założenia rozstrzygające znaczenie badań empirycznych dla tworzenia teorii antropologicznej

2. Założenia holistycznych charakterystycznych zjawisk społecznych i kulturowych

Malinowski opisał terenowe badania i opracował Brown zaś nie. Malinowski opisał pojęcia funkcja, cel rola jawna i ukryta:

Y = f(x)

U podstaw funkcjonalizmu są dwa założenia:

Podejście teoretyczne – wszystko co otacza ma jakiś cel i ma jakąś funkcję

Założenie integracji – wszystkie elementy jakiejś całości są współzależne i wzajemnie na siebie oddziałują. Są skonstruowane by podtrzymywać całość.

Potrzeby:

• Podstawowe (biologiczne jak potrzeba pożywienia, oddychania, zaspokojenia seksualnego, reprodukcji) i pochodne Utrzymania i reprodukcji aparatu materialnego (narzędzi i dóbr konsumpcyjnych)

• Pochodne wyrosłe z form adaptacji ? reakcje kulturowe. Potrzeby pochodne Reakcje kulturowe

• Integrowane

Funkcja – relacja odpowiedniości miedzy działaniem ludzkim a potrzebami. Organizowanie dialogu społecznego, co dla Malinowskiego oznacza odpowiedz na ludzkie potrzeby.

Rola jaka dany element pełni w całokształcie kultury współzależność pomiędzy elementami kultury.

Każdy element ma funkcje role, nie tych elementów oderwać analizowano pojecie elementu i powiązuje się z innymi.

Zmiana w jednej części systemy powoduje zmiany w reszcie. Reakcja łańcuchowa. Zbliżenie do matematycznej funkcji zmiany potrzeby z zmiany reakcji kulturowymi.

Instytucje, karta personalna,, normy, substraty, materialny działalność

Dwa poziomy abstrakcji funkcja cele do których służą elementy kultury, role jaką pełnią w całokształcie kulturowym plemię w suszy organizuje rytuał deszczu – teoria kontaktu kulturowego.

Robert Melton

Funkcje

Jawna i ukryta

Jawna – sprowadzenie deszczu

Ukryta – poczucie zjednoczenia ludzi w zagrożeniu

Malinowski – kultura stanowi niepodzielną całość empiryczną. Podstawowe zadania mechanizmy rządzące strukturami współwystępowania a nie rekonstrukcji liniowe odrzuca dyfuzjonizm i ewolucjonizm bo chce badać dostępne dane społeczeństwa pierwotnego istniejące współcześnie brak znalezionych materiałów o innych kulturach. Zarzut ahistoryzmu.

Kultura – jest integralną całością zaspakajania potrzeb ludzkich ma spełniać funkcje jest systemem rzeczy działań postaw każda cześć środek istnieją jako środek prowadzący do celu zaspakajania ludzkich potrzeb.

Uwarunkowanie życia (determinizm)

Biologiczne

Kulturowe

Zaspakajanie potrzeb zawsze przy pomocy kultury nie naturalnie

Potrzeby:

• Podstawowe pochodzenie interaktywne (hierarchia kolejności potrzeb)

• I rząd podstawowe

• Biologiczne – przetrwanie organizmu (żywność, fizjologia itp.)

• Metaboliczne – środki do metabolizmu

• W organizmie człowieka istotna potrzeba kultura na nie odpowiada i daje środki na to reprodukcja gatunku bezpieczeństwo organizmu

• II rząd pochodne

• społeczne funkcjonowanie ludzi w grupie społecznej każdej potrzebie odpowiada potrzeba kulturowa

• produkcja narzędzi i dóbr konsumpcji

• reakcja kulturowa - wytwarzanie gospodarki transmisja kultury, kodyfikacja

• reakcja socjalizacyjna uwarunkowany sposób wprowadzania osób w kulturę

• inny rodzaj organizacji zbiorowego i politycznego działania

• III rząd integratywne

• Intelektualnie realizują reakcje kulturowe wiedza religia i magia etyka moralność sztuka – to wszystko kultura symboliczna.

Te potrzeby muszą być do prawidłowego rozwoju

Potrzeba – system warunków w ludzkim organizmie i w układzie kulturowym oraz relacja ich obu do naturalnego środowiska co jest wystarczające i konieczne do przetwarzania grupy i organizmu

Instytucja – najmniejsza cześć systemu kultury dwa rozumienia

1. Zorganizowany system działań ludzkich

2. Ludzie realizujący te działania

Reakcje kulturowe możliwe dzięki instytucjom. Charakter uniwersalny każdy system społeczny ma te same instytucje zaspakajania potrzeby

Uniwersalny charakter instytucji

• Karta – zespół wartości umożliwia zorganizowanie się ludzi

• Personel – grupa ludzi wraz z podziałem obowiązków i autorytetów

• Normy – wymagane umiejętności tych ludzi zwyczaje prawo obowiązków członkostwa w instytucji

• Substrat materialny – narzędzia i urządzenia którymi dysponuje grupa ludzi którzy wykonują zadania

• Działalność – konkretna i rzeczywista objawy działania instytucji

• Funkcja instytucji – właściwy rezultat zorganizowania działalności

Lata dwudzieste Malinowski wśród mieszkańców na Wyspach Triobranda lata trzydzieste w Afryce nowy schemat badań badania nad problematyką zmiany kulturowej z teorią kontaktu kulturowego pierwotnych w wyniku zderzenia kulturowego

Modernizacja westerrnizacja w wyniku zderzenia dochodzi do zapożyczeń elementów kulturowych. Tłumaczy przemiany organizacyjne w krajach przedinsdudtrialnych modyfikacja lub odrzucenie danych instytucji tworzenie nowych.

Sankcje zmian

• I kultura pierwotna poddana oddziaływaniu innej kulturze

• Dominująca kompleksowa cywilizacji industrialnej

• Proces zmian

Przedmiot tych badań przed i po kontakcie

Kontakt – wytrącenie systemu kulturowego ze stanu pierwotnej równowagi konsekwencja zmiana potrzeb i zmiana instytucji wywołują do realizacji potrzeb

Szkielet z teorii kultury – ukoronowanie dorobku

Aspekt funkcjonalny – gospodarczo wychowawczy ustrój polityczny tradycja społeczna prawo magia religia sztuka wiedza rekreacja (reakcja kultury zaspakaja ludzkie potrzeby) przeniknięte przez substrat kultury organizacje i język)

Te aspekty tworzą strukturę systemu kulturowego

Struktura kulturowa scharakteryzowana analiza przebiegu życia jednostki życia zbiorowego w skali plemiennej grupowej lokalnej zdjęcie demograficzne na mapach struktura przez analiz e czynników zewnętrznych i środowiskowych rasy historii kontaktu kulturowego model klasyczny opisu kultury. Funkcjonalne i systemowe ujęcie kultury.

Kultura jest aparatem funkcjonalny spełniającym ludzkie potrzeby

Alfred Reginald Radcliffe – Brown

Twierdził że przedmiot to struktura społeczna funkcjonalny charakter zjawisk społecznych i kulturowych wszelkie zjawiska społeczne i kulturowe spełniają określone funkcje w ramach systemu jakie istnieją ich sens rozumiany jest przez proporcje. Nie ma różnic miedzy autorytetem społecznym a socjologicznym europejskie a tam to pozaeuropejskie a metody są identyczne. Przedmiotem badań systemów społecznych. Kultura jest traktowana jako część tego systemu. Wymienia systemy i struktury społeczne. Terminy utożsamiane z funkcjonalizmem strukturalnym.

• Struktura społeczna – można badać zachowania i produkty badań z przeszłości. Przedmioty zachowane wraz ze stosunkami społecznymi jakie zachodzącą tworzą strukturę społeczną i integracje relacji między podmiotami zachowania. Opis możliwy przez opis i analizę ludzkich zachowań. Struktura społeczna nie bezpośrednio ale przez analizę zachowań ludzi

• Organizacja społeczna – z dynamicznymi aspektami systemu społeczno statystycznego aspekt to także uporządkowanie działań ze względu na role społeczne ludzi.

Funkcja – to sposób w jaki działania ludzkie przyczyniają się do utrzymania się ciągłości system. Są trzy warunki, wymogi funkcjonalne:

• I – stopień funkcjonalnej zgodności między członkami społeczeństwa w celu zapewnienia ciągłości w strukturze społecznej gdzie celem jest podtrzymanie tej struktury społecznej

• II – odpowiednia konstrukcja norm społecznych aby nie mogły powstawać niemożliwe konflikty społeczne

• III – istnienie działań ludzkich – utrzymanie systemu społecznego i jej ciągłości (instytucje społeczne)

Instytucja społeczna – to zestandaryzowane sposób działań ujęty w normy, zasady. Stworzył założenia metodologii badań społecznych:

• Morfologia społeczna – bada budowę systemu społecznego podobieństwa i różnice, klasyfikacje systemu.

• Fizjologia społeczna – bada działalność systemów społecznych. Pyta: jak możliwe jest istnienie społeczeństwa? Jak funkcjonuje ten system? Jakie organizmy przyczyniają się do utrzymania tego systemu?

• Badania nad zmianami systemów społecznych. Badanie konieczne do uwzględnienia procesu zmiany uwzględniające czynnik czasu. Niepowtarzalna historia w strukturze społecznej. Charakter synchroniczny i diakroniczny.

• Zmiany społeczne

• Zmiana w strukturze społecznej znaczy forma strukturalna systemu jest niezmierzona a zmiany to podania adaptacja powiązanie ekologiczne do środowiska, instytucji, kulturowa do norm i wartości

• Zmiana struktury społecznej – rozwój wewnątrz bodźców z zewnątrz

• Zmiana endogenna – ewolucja społeczna, restrukturyzacja (przemiana wewnątrz)

• Zmiana egzogenna – działanie czynników zewnętrznych na skutek np. dyfuzji.

• Dystansował się na dyfuzji i na ewolucjonizmie

• Oba stanowiska zbliżone trochę i istotna różnica jedna

• Malinowski wyszedł od kultury i potrzeb

• Brown od struktur społecznych i roli społecznej

Instytucja – grupa ludzi zjednoczonych wspólnota człowieka związane z określonym wycinkiem środowiska rozporządzeniem materialnym i rządzącym regułom.

Struktura społeczna – trwałe uporządkowanie osób w obrębie sieci stosowania społecznych określeń i podporządkowania przez instytucje to społecznie ustanowione normy i wzory zachowań

Wprowadzenie kategorii potrzeb ludzi jako dynamiczna czynnika w kulturze malarskiej mógł dojść do teorii zmiany kultury wobec której został bezradny Brown

Malinowski pogląd Browna odrzuca wrażliwość ma sankcje funkcja wymaga systemu zgodność funkcji w poszczególnych wymogach systemu mechanizmów kontroli społecznej

Teoria Browna uboższe dominowała jednak i potrzeba biologiczna w jego analizie

Edmund lich u amerykanów się nie przyjął w Europie zaś tak.

20.11.2010 wykład 2

Dyfuzjonizm – krytyka założenia funkcjonalizmu. Krytyka społeczeństwa pierwotnego scharakteryzowana wieloelementowa podlegająca określonym prawom funkcjonalnym.

Twór konkretnych ludzi związanych siecią złożonych relacji. Społeczeństwo pierwotne stało się terminem technicznym podmiot badań antropologii kulturowej.

Nowe określenie społeczeństwa pra literackie frywolne ludowe.

Nie chodziło o jakąkolwiek prywatność nie kiedy ale jakie cechy miało

Dyfuzjonizm przedstawiciele:

1. Szkoła angielska

• Eliot Smith

• William Perry

Społeczeństwo pierwotne już nie jako wczesna forma społeczeństwa naturalna typologia jakościowa

Zadania – analizowanie dlaczego są podobne i odmienne.

Małe izolowane nieliterackie przedpiśmienna lokalna kultura homogeniczne z dystrybucji wiedzy postaw i funkcji ubogie technologicznie i prosta ekonomia.

Jednostka w takiej grupie nie stanowi wyraźnie wyodrębnionej części od całości usystematyzowanej.

Kultura pierwotna – zmieniło się jej pojęcie:

• I – żywe społeczności realnie istniejącej z którą stykał się badacz od czasów Malinowskiego. Trobiliandczycy Malinowskiego, Annemani

• II – skonstruowany przez badacza idealny obiekt teocentryczny wyższy poziom interpretacji. Ilustrowano generalne zasady życia społecznego, kultura jako tako.

Kultura nowożytną nie nadawała się do tego celu e względu na swoją złożoność i zakłócenia przez sprzeczności i ingerencje złożoności i presje nieustannie się zmieniała do lat 70siątych XX wieku.

Do tego momentu dzielono prace na trzy etapy

• I – empiryczny – badania wejście w wybrane obce kultury zamieszkanie, nauka języka, tubylców opanowanie wartości i norm. Prowadzenie obserwacji uczestniczące, notatki artefakty istotne itd.

• II – etap polega na przełożeniu wartości i interpretacji w kategoriach naukowych teorii. To teoretyczne uogólnienia.

• III – etap – badania porównawcze. Najwyższy stopień wtajemniczenia. Formułowanie autorskiej teorii kultury.

Schemat ten obowiązywał około 1000 lat!

Dyfuzjonizm – opozycja ewolucjonistyczna druga po ewolucjonizmie. Szkoła historyczna podejście w badaniach kultury co znaczy ze pyta o przeszłość i drogi rozwiązywania ludzkich kultur. Nastawienie to upodabnia do ewolucjonizmu (nastawienie historyczne)

Oba kierunki stawiały te same pytania i cele ale powstawały inne odpowiedzi.

Fazy dyfuzjonizmu:

• Faza postewolucjonistyczna – reprezentowana przez szkołę kulturowo historyczna. Rozwój przez wynalazczość nie! Dyfuzja – rozprzestrzenianie się elementów kulturowych. Przenikanie z jednej kultury do drugiej. Dyfuzja decyduje o charakterze obecnej kultury

• Faza Rachela F. – podobieństwa są wynikiem kontaktow kulturowych migracji. Rozprzestrzenianie się pojedynczych elementów kultury jak i całych kompleksów kulturowych.

Trzy szkoły dyfuzjonizmu:

• Angielska

• Niemiecko – austriacka

• Amerykańska

1. Angielska

• Eliot Smith (1871 – 1937) założyciel kierunku nie od początku antropolog tylko chirurg. Uważał, ze cywilizacja ludzka specyficzne komunikacja cechy rodzące się tylko raz. Gdzie jest to miejsce? – rejon morza śródziemnomorskiego. Jego zdaniem Egipt rozprzestrzeniła się na ziemię. Impulsem była religia wiara w przyszłość i balsamowanie zwłok. Walka coś więcej niż życie. Znaleziska w Ameryce środkowej kult słońca piramidy, mumifikacja, nawadnianie. Tam ujawniały się te cechy. Dyfuzja z Egiptu. Pochodzi z jednego miejsca

• William Perry (1887 – 1949) uczeń Smitha. Autor książki „dzieci słońca” wydanej w 1923 r. poprawniejsze.

1. Szkoła niemiecko – austriacka kulturowo pohistoryczna

• Frederick ratzel – (1844 – 1904) antropografem w kręgu językowym i kulturowym

• Leo Frobenius (1873 – 1934) kustosz

• Bernard Akerman (1859 – 1943) kustosz

• Fritz Grebber (1877 – 1834)

• Wilhelm Smith ( 1868 – 1954)

Badania historyczne analiza zbiorów muzealnych a niebezpieczne wyprawy terenowe zwolniono. Brak całości kultury. Wypracowali koncepcje kręgów kulturowych. Zakładała że dana kultura to zespół zjawisk powiązanych funkcjonalnie. Negowanie twórczej inicjatywie ludów w drogach rozprzestrzeniania się elementów kultury. W badaniach skąd pochodzi dany wytwor. Jaka jest droga do tego terenu.

Kryteria badań:

• Formy – podobieństwa wytworów drugorzędnych wskazuje na wspólne pochodzenie

• Ilości – podobieństwa wspólne źródła

• Ciągłości (wzbogacało) – dla jednej i drugiej cechy na drodze badania.

Koncentracja na miejscach pochodzenia wytworów kulturowych i śledzenia ich szlaków migracji dla rekonstrukcji historii danych kultur

Cel – powstawanie etapów powstawania ludzkości ewolucjonizmu i dyfuzjonizmu zaś inne czynniki sprawcze zmiany

Dyfuzjonizm teoretyczny uboższy śledzili zapożyczenia kulturowe zwykle materialne.

Mapa wpływów

Nie zajmowali się istotą kultury jako całością abstrahowali twórczość człowieka w kulturze.

Wilhelm Smith - kontynuował początkowo teorie swojego nauczyciela. Istniało kilka kultur zasady rozprzestrzeniały się jak kręgi na wodzie dając wtórną koncepcje kręgów kulturowych. Rozprzestrzeniało się w przestrzeni i czasie zmierza do odtwarzania do mapowania rozprzestrzeniających się elementów kultury.

Kryteria następczości występowania kultury chronologia względnej kultury. Wędrują nie tylko pojedyncze elementy kultury ale całe kompleksy kulturowe np. ekologiczne gospodarcze organizacyjno społeczne obyczaje wierzenia zawsze istniały kultury zasadniczo wpływające na rozwój kultur wtórnych. Dla niego kolebka cywilizacji to Azja.

Kryterium podziału rozróżniania kultur dla organizacji Społecznych

• Matriarchat

• Patriarchat

• Egzogenne

• Endogenne

Formy wierzeń

• Monoteizm

• Politeizm

• Wielobóstwo

Typ narzędzi i przedmiot materialny łuk strzały czy bumerangi

Ośrodki badań

• I – ośrodek badań 1906 „Antrophos” pismo wydawane do dziś

• II – Amerykańskie

Clark Wissler (1870 – 1847)

• Koncepcja areałów kulturowych automacje przestrzenne areał – pewna przestrzeń obejmująca kultury podobne do siebie pod różnymi względami areał przestrzeń zachodzenia dyfuzji. Muc alnik koncepcja zmierzała do unowocześnienia koncepcji muzealnej. W Indiach niejedne założenia kryteria językowego nie wyróżnia plemiona. Podobny sposób zdobywczy żywności oraz zachodzący historyczny fakt dyfuzji. Każde areały miały swoje centrum, gdzie rodzą się nowe elementy kultury rozprzestrzenia się na resztę areałów. Obserwacje nagromadzona gęstość danej kultury nasycone najstarszymi elementami na obrzędach i dominujący jest ich mniej. Tu też kręgi na wodzie, węższy zasięg mają nowsze. Twierdził, że istniało kilka kultur zasad gdzie powstały areały krytyka. Robert Dickson - dyfuzja nie musi być koncentryczna równomierna nie symetryczna,. Nowe formy nie tylko w centrum ale i na obrzeżach.

• W latach czterdziestych w Europie zaczęła zbliżając się do socjologii. W USA ciągle antropologia kulturowa powstawała silna i ciekawa szkoła z przedstawicieli

Struktura norm społecznych

1. Zwyczaje – rutynowe czynności dnia codziennego nawykowe (ubiór, odpowiedni jedzenie leki zwyczaje mają małe znaczenie moralne bywają bez smaku czy gustu

2. Obyczaje – normy uważane za najistotniejsze dla funkcjonowania społecznego i życia społecznego jako całości

3. Tabu – oznacza tzw. Obyczaje prospektywne czy określające czego nie powinno się robić. Naruszenie tabu pociąga za sobą surowe sankcje.

4. Prawa – normy ustanowione i wymuszane przez władzę państwową w społeczeństwie zostały one spisane i skodyfikowane w postaci ustawodawstwa. Przekaz ustny to prawo zwyczajowe.

Znaki naturalne – posiadają immanentny związek z tym co przedstawiają ciągły stały (dym – pożar, chmura – deszcz)

Symbole znaki konwencjonalne nie mają naturalnego pochodzenia są arbitralne, stworzonymi przedstawieniami, które zyskuja na znaczeniu dzięki umowie społecznej

Flaga – symbol narodu polskiego

Uwaga niebezpieczeństwo – symbol dla zachowania ostrożności na drodze

White flag – poddaje się

Język to społeczny wytwarzany zbiór znaczących symboli i najważniejszych aspektow kultury. Główny element porozumiewania się ludzi.

Werbalny – słowa mowa, pismo

Niewerbalny – mowa ciała gestykulacja gesty mimika

Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury

Atrybutywne – kulturą jest tzw. Cechą stałą występującą tylko i wyłącznie w liczbie pojedynczej

Dystrybutywne – to zbiór cech i zjawisk występujących w określonej zbiorowości kultura w liczbie pojedynczej i mnogiej chłopska, robotnicza, masowa itd.

Początek XX wieku kultura w świecie jest dwubiegunowa

Subkultura – grupa społeczna, która różni się od społeczeństwa np. pochodzenie etniczne praca, religia celami zainteresowaniami szczególnie widoczne w dużych społecznościach i społecznościach złożonych (hipisi, punk, skitesi, sekta, blokersi, hiphopowy, Emo)

Kontrkultury – grupy społeczne, których wzorce kulturowe są nie tylko różne ale i przeciwne wzorom społecznym, ucieleśniają przekazywanie wartości, normy, które są wyraźnym przeciwieństwem tych, które wyznają społeczne kontrkultury są w konflikcie ze społeczeństwem (anarchiści sekty, sataniści, neoanarchiści, gangi, kibole, mafie)

Relatywizm kulturowy – nie istnieje jeden wzorzec kultury żadna kultura nie jest ani dobra ani zła

Kultura chłopska, kultura tradycyjna – wszelka ścienienie którą wstępne generacje przekazują pokoleniom wchodzącym w Zycie za pomocą tzw. Transmisji mowy i pokazu rzadka za pomocą pisma (np. potrawy) występowała w czystej postaci u ludów pierwotnych społeczno prymitywnych w Europie miał swoje miejsce na wsi skrystalizowała się w ustroju feudalnym.

Cechy charakterystyczne kultury tradycyjnej

• Rolnictwo uprawa ziemi miłość do ziemi

• Hodowla zwierząt i roślin

• Religijność (obrzędowość, zabobony magia)

• Przystosowanie do ciężkiej pracy fizycznej

• Utrzymanie w wyrobów samowystarczalność

• Rodzina wielopokoleniowa razem mieszkająca

• Ustrój patriarchalny (Mężczyzna rządzi kobieta nie)

• Więzi społeczne wspólnota

• Zawieranie małżeństw pod ziemię

• Nauczyciel ksiądz najstarsza osoba w domu autorytetami najwyższymi

• Tajemnica wspólnoty

• Hierarchia społeczna

• Narzędzia proste anonimowy wytwór

• Wszystkie wynalazki wspólne wsi

• Uniforyzm kulturowy

• Oszczędność odzieży i innych rzeczy

Kultura mieszczańska

• Początki kapitalizmu wytworzona w szczególności w okresie w Anglii w latach 1764r. Smith „Podróżnik”

• Rozwój nowoczesność technika, technologia

• Ułatwianie życia

• Mniej pracy wygodniej szybciej prędzej

• Cecha zysku i wszystko dla zysku

• Luźne więzi społeczne

• Większa anonimowość

• Wścibstwo

• Niezależność większa od ziemi (naturalnego porządku świata)

• Mniejsze więzi rodzinne

• Wszelkie obrzędy religijne w mniejszym stopniu

• Mniejszy szacunek wzajemny

• Interesowność w zysku

• Mniejsza kultura mniejsze poczucie wspólnoty

• Prywatność indywidualizm rywalizacja

• Dążenie do sukcesu

• Inne przełożenia w autorytecie

• Ksiądz nie jest najważniejszy

• Otwartość na nowość, tolerancja, otwartość na myślenie wielorakie

• Ruchliwość pospiech

• Liczenie księgowe (przenika do partnerstwa życiowego)

W domu globalizacja mac donalizacja kultura masowa uniwersalna

Globalizacja i my

Globalizacja baumana

Ćwiczenia 12.12.2010

Wszelkie zdanie lub zespół zdań w których prezentowane jest znacznie jakiegoś konkretnego znaku ujmują zagadnienie jeszcze szerzej można by powiedzieć że definicją jest wszelki zabiegu zmierzający do przedstawienia jakiegoś konkretnego znaku (oglądanie filmu „Konopielka”)

Kultura masowa (popularna czy też popkultura) wstała stworzona przez technologię przemysłową i sprzedawana na zasadzie popytu i podaż . określa się ją również jako kultura komercyjna produkowana masowo dla masowo dla masowego odbiorcy. Jej silny rozwój powoduje że inne rodzaje kultury przestają się rozwijać lub też zanikają. Odbiorcy w tej kulturze postrzegani są jaki konsumenci oddający się manipulacji mediów. W kulturze masowej brak intelektualnego wyzwania i stymulacji. Preferują wygodę co spłyca rzeczywistość uprasza świat i fałszywie tłumaczy jego problemy.

Ćwiczenia

Przestrzeń i czas

Proksemik – przestrzeń jako relacja miedzy osobami

Terytorium – to przestrzeń oznaczana za pomocą znaków wizualnych wokalnych czy zapachowych głosowych. Człowiek stworzył materialną ekspansje terytorialności a także nie widzialną nie materialna oznaczenia dla terytoriów.

Przestrzeń trwała – wzorce zmaterializowane ale także niewidoczne które kierują zachowaniem człowieka. Zaliczamy budowle, architekturę urbanistykę według. Np. UAM?

Przestrzeń półtrwała – przestrzeń ta wywiera Duzy wpływ na nasze zachowanie a także przestrzeganie rzeczywistości przestrzeń ta potrafi niszczyć albo wzmagać niektóre pragnienia nastroje emocje. Meble nastrój pokoju dekoracje ścienne itp. Nastrój przestrzeni półtrwały zależy od przestrzeni kulturowej mieszkańców.

Przestrzeń nieformalna dotyczy dystansu jaki ludzie utrzymują miedzy sobą. W świecie zwierząt wyróżnia się następujące rodzaje dystansów ucieczki. Krytyczny indywidualny i społeczny w świecie ludzi, człowieka mówi się o dystansie indywidualnym i społecznym. Krytyczny i ucieczki całkowicie wyeliminowany. Przestrzeń nieformalna dotyczy działania człowieka.

Przestrzeń terytorialna – ludzie przemieszczają się ze wsi do miast i tym samym zmienia się ich przestrzeń terytorialna zamieszkania od 100 lat początkowo miasta były małymi przestrzeniami gdzie ludzie znali się między sobą i dochodziło do wszystkich wszystko wiedzą stan ten w mniejszych społeczeństwach jest obierany jako wolny i stanowi gwarancję bezpieczeństwa dlatego ingeruje ten stan wewnętrznej społeczności stan ten również działa od strony cenzuralne4j wymusza uniformizm jednorodność zachowania wszystko staje się jawne w przypadku Tomasza zasada nieuniknione są sankcje z czasem z 4 w przechodzimy w taki styl ze nikt nic nie wie popędem przechodzenia były zwiększające się demograficznie miasta co potęguje anonimowość tendencją jest przyspieszający rozwój cywilizacji. Przestrzeń zaczyna nam się kurczyć świat staje się coraz mniejszy.

Czas – poczucie czasu między mieszkańcami Afryki a Europy różni się przede wszystkim pojmowaniem czasu Afryka czas jest wartością w nim samym. Europa – czas jest wartością poza człowiekiem

Dawniej czas był kolisty (pora roku, pora dnia) Europa widzi koniec świata i nas. Afryka że znowu przyjdzie lata, ze znowu przyjdzie dzień.

W siedemnastym wieku e Europie czas mierzyły klepsydry wyznaczały pewien odcinek czasu wcześniej były to zegary słoneczne i wodne. Nie myślano o dokładności. Pierwszy zegar mechaniczny wymyślono – twierdzi się że w 1888 roku w Chinach. Zaczęto budować je w europie. Nie miały one wskazówek. Potem jedna wskazówka. Umieszczano je na wieżach kościoła. Potem na gmachach publicznych. Pory dnia wyznacznikiem nadal była natura. Rytm życia władcy nabożeństw nastawni zawsze na czekanie. Czas pojmowano w formie kolistej potem w historie nowożytnej czas linearny.

Istotnymi elementami w pojmowaniu czasu okresy, periodyzacja czasu.

• Przechodzenie z jednej epoki do drugiej

• Obrzędy przejścia

• Sankcjonowało przejście z jednego stanu w inny . narodziny chrzest pełnoletniość i tak dalej

• Obrzędy przejścia związane z rytuałami wyłączaniu lub przełączaniu

• Czas linearny związany z początkiem i końcem początek Polski świata itp. To co ma początek musi mieć koniec. Symboliczne powtórzenie kosmogonii związane z początkiem i końcem. W ujęciu linearnym stykamy się również z corocznymi ujęciem kolistym np. powtórzenie się świąt chrześcijańskich wydarzeń świeckich itp. Np. sylwester boże narodzenie jest co roku inne ale to samo i wydarzenie

• Porównanie czasu pogańskiego a chrześcijańskiego

Stereotypy

Inny – osoba różniąca się w pewnych kategoriach swój i obcy inny w otoczeniu znanym sobie ktoś nowy. Służy kategoryzowaniu osób ludzi rzeczy podkreśla osoby które różnią się od nas w sposób godny uwagi od innych których mieliśmy na uwadze. Inność.

Obcość – dalszy wybór inności kiedy pojawia się aspekt wartościujący i inność przekształca się w ocenę. Obcość jest także efektem stereotypów. Wiąże się z cierpieniem i przyjemnością.

Nieprzystosowane dziecko konflikt z liderem gorsza sytuacja rodzinna uprzedzenia stereotypy wizualnie skromny ubiór wiejskie pochodzenie zamkniecie w sobie odmienność w zachowaniu smutny wyróżnia się nastawienie negatywne rodzinne agresja dystans do ludzi brak zaufania społeczna agresja brak pewności siebie walczyć o swoją pozycję przypodobać się wagary nałogi zaimponowanie próby samobójcze

Agresja – samookaleczenia, autoagresja nadpobudliwość, fizyczna, werbalna, malowanie czarnych obrazków, niszczenie mienia, nieprawdziwa plotka, bezpośrednia, pośrednia, spontaniczna, instrumentalna, kierowana ku innym, autoagresja,

Swojskość – związana z jakimś przedmiotem dzierżawieniem jakiegoś przedmiotu, który to przedmiot potem określony jako swój. Pozytywne związki emocjonalne bliskość uczuciowa to co swojskie zakłada poczucie bezpieczeństwa podobieństwa bliskości poczucia swojskości nabywania w społeczeństwie w procesie socjalizacji lub mniejsza grupa społeczna tym większe poczucie prywatności i swojskości małe grupy kompensują braki intensywnością więzi

Przejście z obcości do swojskości – czyli oswojenie polega na pokonywaniu dystansu społecznego długotrwałego z obcością można prowadzić do osłabienia obcości. Możliwe przy imigracjach

Praca domowa

Mały książę – oswojenie lisa przez małego księcia „ja ci odzień będę siadał bliżej siebie” – lis i książę płakali że muszą się rozstać.

Częsty kontakt z obcymi prowadzi do przemiany świadomości polegającej w nas zamykanie się w celu ochrony własnej tożsamości podziału życia na sferę kontaktów z obcymi łącznik obcymi i bliskimi ale musi i tak wybierać.

Przestrzenie zasięgu swojskości czyli unifikacja świata czyli obcy stają się swojskimi pozytywne przeżycia gdy odkrywamy czyjeś podobieństwo bliskość itp.

Asymilacja grup wyznaniowych jest trudniejsza niż grup mniejszości narodowych czy wyznaniowych im mniej rygorystyczne są normy wyznaniowe tym asymilacja jest łatwiejsza.

Przechodzenie od swojskości do obcości wyobcowanie to co było swojskie może już nie istnieć mamy do czynienia z izolacją czasową relacja po ukończeniu szkoły.

Gdy obcość zastępuje swojskość w zbiorowości jakieś i grupie społecznej to następuje rozpad tej grupy, zbiorowości. Obcość jest potrzebna każdej grupie ale nie może przeważać nad swojskością.

Społeczeństwo zamknięte brak różnorodności w sferze kulturowej wyznaniowej politycznej brak kontaktów z odmiennością i wysokich poziomu leku przed obcością.

Społeczeństwo otwarte definicja odwrotna

Zamknięta polska jedność etniczna 90% wyzna boimy się czegoś nowego ograniczamy kontakt ze światem

Uprzedzenia i stereotypy

Uprzedzenie – powiązane z trzema elementami podejście emocjonalne afektywne poznawcze obejmujące przekonanie myśli

Behawioralne – dotyczące działania drugiej osoby.

Prowadzą do znienawidzenia do prześladowania ogółowi spojrxze4nie zamiast indywidualnego wychowania

Stereotypy – uprzedzenia wynikiem dyskryminujących działań

Bierzemy jakąś grupę oskarżamy jej członków o posiadanie pewnych cech traktujemy ich tak jakby Zasze oskarżane były faktami a gdy znaczna oni postępować tak jak przewidzieliśmy wykorzystujemy ich postępowanie do udowodnienia trafności naszych określeń to zjawisko zwiemy tworzeniem stereotypów czy stereo typizacją.

Raz sformułowany stereotyp jest odporny na zmianę pod wpływem jakichkolwiek informacji.

Stereotyp to z góry przyjęte tendencje wyobrażenia jak ludzie danej rasy narodowości zawodu wyglądają lub się zachowują. W przypadku stereotypów korzystamy z gotowego wzoru. Dlatego będzie czymś poważniejszym, czymś szerszym zbiorem.

Wychowanie kontakt empatia.

(poniżej wykres)

Michael J silverstrein

2028 rok kobiety zarobią więcej

Najbogatsze polki są zwykle samotne

Coraz częściej samochody kupują kobiety

Emocje – rzadko kobiety otrzymują stanowisko kierownicze

Kobieta jest kojarzona ze skalaniem , kobieta jest podporządkowana komuś lub czemuś.

Symbolicznie kojarzona z natura mężczyzna z kulturą, wychowywanie dzieci dbałość o rodzine na dole po lewej, mężczyźni kojarzeni z kulturą z czymś na górze na prawo,

Plemię kouungow

Społeczeństwie zachodnim nie są wysoko oceniane jako inicjatorki działań seksualnych całkowicie inaczej niż u koulungów aktywna kobieta, i pasywni mężczyźni.

Wykład z dn 9.02.2011

Strukturalizm

Claude Lévi-Strauss (ur. 28 listopada 1908 w Brukseli, zm. 30 października 2009 w Paryżu (1908 – 2009)

Podejście bazujące na psychologii procesu poznania zapoczątkowane w latach 50tych

Rodzina Lévi-Straussa opuściła Belgię podczas I wojny światowej. Dorastał w XVI Dzielnicy Paryża, mieszkał przy ulicy Nicolasa Poussina. Uczył się w ekskluzywnym Liceum Hoche w Wersalu, potem w Janson-de-Sailly w Paryżu. Studiował prawo i filozofię na Sorbonie. Nie ukończył studiów prawniczych; w 1931 otrzymał agregację z filozofii. Po kilku latach nauczania filozofii w gimnazjach w Mont-de-Mersan i Laon, w 1935, namówiony przez Celestyna Bougle, dyrektora École normale supérieure, postanowił wziąć udział we francuskiej misji kulturalnej w Brazylii. Wykładał jako profesor gościnny na uniwersytecie w São Paulo.

W Brazylii mieszkał do 1939; w tym czasie przeprowadził pierwsze terenowe badania etnograficzne, badając regiony Mato Grosso i dżungli amazońskiej. Badał życie ludów Guaycuru i Bororo, mieszkając przez jakiś czas wśród tych plemion. Po kilku latach powrócił tam, prowadząc drugą roczną wyprawę, której celem było badanie ludów Nambikwara i Tupi-Kawahib. Edmund Leach na podstawie informacji, jakie zawarł Lévi-Strauss w Smutku tropików, sugeruje, że w żadnym z opisywanych przez siebie miejsc nie mógł spędzić więcej niż kilka tygodni, a zatem nigdy nie był w stanie swobodnie rozmawiać z tubylczymi informatorami w ich własnych językach. Do Francji powrócił w 1940, żeby zaciągnąć się do wojska; po kapitulacji kraju Lévi-Strauss, z pochodzenia Żyd, musiał uciekać z Paryża. Otrzymał wówczas stanowisko w New School for Social Research, a wraz z zaproszeniem otrzymał też prawo wjazdu do USA. Nauczał tam wraz z innymi emigrantami, wśród których znajdowali się: Jacques Maritain, Henri Focillon i Roman Jakobson; był jednym z członków-założycieli École Libre des Hautes Études, uniwersytetu dla studentów francuskich na uchodźstwie. Spędzone w Nowym Jorku lata wojny oraz przyjaźń z Romanem Jakobsonem wywarły istotny wpływ na dzieło Lévi-Straussa i na ukształtowanie się jego teorii strukturalnych. Wtedy też poznał antropologię amerykańską, której głównym przedstawicielem był wówczas Franz Boas, wykładający na nowojorskim Columbia University, który w 1942 zmarł na zawał serca w trakcie obiadu z Lévi-Straussem. Fakt, że Lévi-Strauss ukształtował swe wczesne dzieło pod silnym wpływem antropologii amerykańskiej, pomógł mu zdobyć akceptację na kontynencie amerykańskim. W latach 1945–1948 pracował jako attaché kulturalny w ambasadzie francuskiej w Waszyngtonie.1950 – 64 – profesor antropologii na uniwersytecie w Paryżu. 1958 – 1962 wykładowca w college Franz od 1973 – uczelni (akademii francuskiej) prowadził badania terenowe w Bazyli w dorzeczu amazonki Pakistanie i Afganistanie. System społeczeństwa pokrewieństwa, mity ludów pierwotnych łączył z refleksja metodologiczną w II wojnie światowej opuścił Francje i był na amerykańskiej tułaczce. Po wojnie objął katedrę antropologiczną społeczną w Francji.

Strukturalizm – metodologie antropologię na całą humanistykę z tradycji szkół Durkheima i językoznawstwa.

Najważniejsze książki

1955 – smutek tropików

1958 – antropologia strukturalna

1962 – totemizm życia

1962 – myśl nieoswojona

1975 – drogi masek

Została oswojona że nie dostrzegano juz autora, mistrza cichego anonimowego, Straussa

„ Tak oto ustatecznił się…”

Tak oto ustatecznił się bunt strukturalizmu. A strukturalizm był przecież w chwili swego pojawienia się - właśnie za sprawą Lévi - Straussa - buntem. Buntem przeciw zastanym nałogom, archaicznym nałogom nauk społecznych i humanistycznych zakorzenionych ciągle mocno - mimo XX stulecia i jego nowych duchowych prądów - w schematach XIX-wiecznych jeszcze idei pozytywistycznych. I buntem przeciw rzeczywistym albo domniemanym iluzjom humanistyki, którą Lévi-Strauss chciał uczynić - idąc jakby tropem Kartezjusza - wiedzą pewną i obiektywną. Strukturalizm - twierdził zatem - "zmierza do obiektywizmu, badając najchętniej zjawiska, które powstają niezależnie od złudzeń świadomej myśli i dają się określić za pomocą stosunkowo ograniczonej liczby zmiennych pozwalających wyjaśnić różne formy, jakie te same zjawiska przybierają w odmiennych społeczeństwach". Chciano uczynić tą naukę nauką ścisłą.

Inspiracje

E. Durkheim fakt społecznego jako istniejącego wcześniej od jednostek i mające zdolności wywierania na nie wewnętrznego wpływu przymusu

M. M Mauss – teoria wymiany zastosowania systemów pokrewieństwa i systemu językowych teoria rozszerzania wymuszania dóbr i informacji

Ferdynand De Saussure i semiotyka

przedmiotem jego zainteresowania są reguły i konwencje organizujące język (language) a nie przypadku jego użycia z życiu codziennym (parole)

diachroniczne i synchroniczne badanie języka

relacje syntagmatyczne i asocjacyjne (paradygmatyczne) – to pierwsze relacje w obrębie zdania, to drugie to skojarzenia np. czerwony kolor

oznaczające (słowo lub symbol) i oznaczane (rzecz, którą słowo lub symbol zastępuje) – tworzą się znaki – z cechą jaką jest arbitralność Strukturalizm zakłada, że rzeczywistość jest uporządkowana i zorganizowana, inaczej „ustrukturyzowana” i tylko przez badanie struktur można odkryć sens i funkcje elementów rzeczywistości

struktury są zróżnicowane, ale również samowystarczalne,

Podobna praca 80%Claude Levi - Strauss "Miejsce antropologii wśród nauk społecznych".

posiadają one ogólne i konieczne cechy – struktura ma potrójny charakter: całości, przekształceń i samosterowania (trwałość i niezmienność), człowiek istnieje w ugrupowaniach społecznych, które są całościami; całości te ulegają przekształceniom, czyli transformacjom, a istnienie norm i sankcji społecznych to zapewnienie samoregulacji systemu społecznego; kształt stosunków społecznych i kultury tj. obserwowalna rzeczywistość społeczna i kulturowa jest zewnętrznym wyrazem, znakiem nie uświadamianych przez ludzi struktur. Struktury te są odnajdywane dzięki transformacyjnej analizie strukturalnej.

struktury:

1) reguły zawierania małżeństw – krążenie kobiet i wymiana ekonomiczna,

2) mit – mit jest słowem, czyli całością znaczącą – nie jest tym co zawiera przekaz, ale sposobem znaczenia, formą, - jest wtórnym elementem semiologicznym, tworzącą znak całość

„Mit nie jest wyrazem podstawowych uczuć człowieka, nie jest przejawem archetypów, nie jest tłumaczeniem zjawisk niezrozumiałych i nie jest protohistorią – mit jak język ujmuje świat, tylko że na innym poziomie – istnieje logiczna spójność myślenia mitycznego i myślenia naukowego, a różnice dotyczą charakteru rzeczy, do których odnoszą się operacje umysłowe elementem konstytutywnych mitu jest mitem jak fonem, morfem czy semem istnieje logika myślenia nieracjonalnego i wyraża się ona w mitach – „wszystkie mity mówią to samo”; obecność mitu jest stałym atrybutem myślenia ludzkiego;

Roman Jakobson

Noam Chomsky

Frederick Hegel

Doniosłości model teoretycznych w ujmowaniu rzeczywistości

Pojęcia

• Reguła transformacji

• Płaszczyzny transformacji język sztuka mit

• To co najważniejsze poza rzeczywistością

• Strukturalizm to metoda badania głębokich ukrytych rządzących myśli struktury p[podporządkowanej nieświadomości ludzi umysłu Inie są one bezpośrednio obserwowalne człowiek sobie ich nie uświadamia jednak otwarta rzeczywistość dostarcza przesłanek do jej odkrycia ale to nie łatwe konieczne znalezienie odpowiedzi reguł transformacji

• Opozycje binarne

• Struktura

• Reguły przenoszenia z jednego układu do drugiego. Istnieje wiele takich transformacji płaszczyzny języka sztuki mitu jest najmniej osadzony w naszych realiach a więc stanowi największe pole do badań przekształceń struktur.

• Mit czynnik pierwszy mityczny śledzi powiązania między poszczególnymi minemiami przy istota istota mitu nie tkwi w jego treści a więc w jego strukturze

• Model badania języka Ferdynand uważał że język należy badać

1. Jako system nadrzędny do materialnej/pozamaterialnej rzeczywistości

2. Jako system nadrzędny do mowy jednostkowej

3. Systen powiazanych elementow którym znaczenie każdego elementu ojreślic jako stosunek do innych znaków

4. W płaszczyźnie synchronicznie gdyż tym co się zmienia są jedynie pojedyncze zdarzenia językowe parole czyli mowa jednostkowa a nie system języka a nie kmę czyli system języka

• Badanie kultury

Kultura - nieobserwowalne gołym okiem wewnątrz uświadomiona ukryte struktury języka kulturowego oparte na zasadach opozycji i korelacji składają się zer stosunków statycznych

Myślenie człowieka na binarnych opozycjach dzień – noc, czarny – biały, duch – materia, kobieta – mężczyzna

Dualizm ujawnia się powierzchniowo na rozmaite sposoby zawsze podzielenie świata na przeciwstawne grupy wiązanie ich z innymi grupami wyróżnionymi na zasadzie opozycji. Pary opozycji nakładają się na siebie.

Struktura powierzchniowa ukryta głęboka ukryta

Świat składa się z określonych opozycji u podstaw tych opozycji leżą głębokie ukryte struktury podstawowe które należy odkryć. Nie jest zbiorem obserwacji faktów wytworów ludzkich działań.

Istotę kultury stanowią idee istoty w ludzkich umysłach uświadomione i nieuświadomione.

Struktura nie jest składnikiem rzeczywistości empirycznej ale może być na jej podstawie odkryta

Wzbogacenie antropologii o szerszą refleksję filozoficzna charakterystyczne nauki obiektywne ścisłej znajomość języka i jego struktury pozwala poznać wartości logiczne i wartości moralne różne od tych którymi dysponuje badacz.

Szczególne znaczenie badań nad językiem dla tworzenia raźnej roli kultury. Docenia role psychologii do wyjaśniania miała być nauką semiologiczna czyli w znakach. Droga postępowania w badaniach od szczegółu do ogółu od uświadomionego do nieuświadomionego od widzialne4go docierać do ukrytego.

Zasługi naukowca

Wyszedł od językoznawstwa, metody do badań nad kulturą dokonał wielkiego dzieła, wydarł studia a objął europocentryzmu zerwał z rozciąganiem kategorii myślenia jako wzorowanym dla całej ludzkości powszechne istnienie umysłu u wszystkich ludzi zajmował się analizą elementów podziałów i szczególnego znaczenia pisał w badaniu opozycji które miały doprowadzić do odkrycia schematów w regularności w zjawiskach kulturowych.

Analiza – kulinarne życie, życie erotyczne, obyczaje, sztukę itp. Do odsłaniania struktur nie ma powiązań miedzy nimi który następnie nadawał sens ogólny

Model ten miał mieć słabości

• Badanie kultur prastarych np. kultura masowa kino refleksja powieść kryminalna nie dla zjawiska

• Ahistoryzm

• Lekceważenie dziejów

• Twórca ukryte założenie o abstrakcyjności natury ludzi w powszechności określonej struktury logicznej umysłu.

Ma swoich kontynuatorów

• Spójność historii

• Brak znaczenia świadomości jednostki czyli śmierć człowieka

• Człowiek nie jest suwerenny władza dyskursu języka mówi co w danej epoce się da powiedzieć.

Antropologia współczesna

Od początku lat 90-tych dziedzictwo badań kultur tej refleksji towarzyszy pytaniom „jaki mam być status i rola antropologii? Jakie mają być badania?”

Meta refleksja – refleksja nad własną dziedziną nad sobą

Kryzys antropologii – wszystko zakwestionowane ale kryzysów było wiele gdy odrzucono jakąś doktrynę antropologiczną by ustąpić nowej. Świadomość kresu koncepcji innego kształtu wiedzy konfrontacje z przeszłością zmagania z teraźniejszością w kontekście przyszłości.

Tradycja:

• Podstawowe wartości kulturowe

• Systemy rządów zjawisk materialnych

• Język i zachowania języka

• Pismo i inne środki porozumiewania

• Liternictwo i sztuki wizualne

• Rzemiosło zdobnictwo

• Ubiór zdobnictwo ciała

• Stratyfikacja społeczna podziały

• Obyczaje małżeństw

• Związki pokrewieństwa

• Rząd zachodni i polityka

• Socjalizacja i edukacja

• Życie jednostek i jego etapy

• Religia

• Magia

• Zjawiska naturalne

Założenia dawniejsze

• Kultury prostsze niż te z których pochodzą badacze(pierwotne i chłopskie)

• Wymóg długiego pobytu w danej społeczności całościowy opis ich funkcjonowania

• Pomijano w opisie szersze konteksty historyczne wyabstrahowane z kontekstu

• Badanie antropologii swoiste zatrzymanie w czasie opisywanych zjawisk

• Raz dokonana analiza stawała się wzorem

• Kultury podlegają zmianą w czasie

• Mały stopień uwzględniania konfliktów podziałów zróżnicowanych

• Dokonywał się podział na dwa światy i nie zakładano spotkań dwóch światów

• Peryferie i metropolitarne centrum

Zmiany współczesne

• Filozoficzne

• Metodologiczno naukowe

• Postmodernizm

• Kwestionuje epistonologię metodologicznych teorii nauk

Postmodernizm – problem uwikłania badacza w realia w których przebywa ni9emoznośc statusu obiektywnego badań czynniki pozanaukowe:

• Kontekstowość (skądś badacz przychodzi)

• Retoryczność (swoja poetycka)

• Instytucjonalność (też ma wpływ)

• Gatunkowość

• Polityczność

• Historyczność

Nurty opozycyjne nowe wobec wcześniejszej antropologii

1. Dekonstrukcjonizm

2. Zrewidowanie pojęć i teorii do modelu badań

3. Antropologia krytyczna

• Tekstylializm

• Metalieantropologią

1. Natury reformistyczne

2. Eksperymentalizm

3. Antropologia wielu miejsc (próba porównania badań na d rzeczywistością zdominowana nad wielokulturowością ukazanie różnic miedzy wieloma miejscami w globalnych systemach znakow i wartości)

Citfford Geertz (Gritz)

(ur. 23 sierpnia 1926 w San Francisco, zm. 30 października 2006 w Filadelfii) - antropolog amerykański.Podczas drugiej wojny światowej służył w wojsku. Po zakończeniu służby wojskowej studiował filozofię w Antioch College w Yellow Springs, Ohio). Studia te ukończył w 1950 roku. Następnie studiował antropologię społeczną na Wydziale Relacji Społecznych na Harvard University. Studia zakończył w 1956 roku obroną doktoratu. Uczył w kilku szkołach a w końcu dołączył do antropologów pracujących na University of Chicago i wykładał na tym uniwersytecie w latach 1960-1970. Następnie został profesorem nauk społecznych na uniwersytecie w Princeton. Pracował tam w latach 1970-2000 po czym przeszedł na emeryturę. Geertz zaczął zajmować się atropologią dość późno, w zasadzie przez przypadek. Z czasem stworzył oryginalną koncepcję badań, stał się jednym z najbardziej inspirujących antropologów swego pokolenia i radykalnie odmienił oblicze współczesnej antropologii. Koncepcje swoje rozwinął w oparciu o filozofię hermeneutyczną, fenomenologię, semiotykę. Wpływ na jego idee mieli tacy myśliciele jak Paul Ricoeur (znany z filozofii łączącej opis fenomenologiczny z interpretacją hermeneutyczną), Martin Heidegger, Max Weber, Alfred Schütz (który łączył fenomenologię Edmunda Husserla z rozwijaną przez Maxa Webera teorią działania oraz z amerykańskim interakcjonizmem symbolicznym) oraz Kenneth Burke. Prowadził własne badania w Afryce Północnej (w Maroku) i Azji Południowo-Wschodniej (na Bali i Jawie). Był jednym z pierwszych antropologów, którzy zdali sobie sprawę ze złudzenia niewinności i fikcji jaka pojawia się w badaniach terenowych, przy uprawianiu antropologii. Stał się twórcą i najwybitniejszym przedstawicielem (obok Victora Turnera) antropologii interpretatywnej, która charakteryzuje się położeniem nacisku na osobę badacza, jego przeżycia i jego "nieprzezroczystość" - skupia się bardziej na interpretacji kultury, niż na doszukiwaniu się jej struktur. Geertz podkreślał uwikłanie badacza w proces tworzenia opisu, niemożność dotarcia w badaniach antropologicznych do absolutnej prawdy i problemy komunikacji między kulturami. Zamiast badania ujednolicających, syntetycznych, całościowych kategorii (takich jak sztuka, światopogląd czy prawo zwyczajowe) postulował on analizy skoncentrowane na szczegółach i fragmentach. Geertz był jednak zdania, że badacz nawet w najdokładniejszym opisie nie osiągnie obiektywnej reprezentacji rzeczywistości innej kultury – może wytworzyć jedynie pewne wyobrażenia z pozoru obiektywnej rzeczywistości a w istocie zgodnej z tym co w jego kulturze uznawane jest za obiektywne. Antropolog prowadząc badania nieświadomie przypisuje temu co zaobserwował swoje prawdy i stawia je ponad prawdy badanych. Dlatego antropologia powinna zdawać sobie sprawę z niemożności osiągnięcia pełnego zrozumienia, z niekompletności i fragmentaryczności wiedzy na temat innych kultur. Dlatego też w badaniach należy na pierwszym miejscu stawiać wiedzę, którą posługują się na co dzień badani (wiedzę lokalną) a nie wiedzę badacza. Na wiedzę lokalną składają się skomplikowane, zmienne relacje symboli. Relacje te swoje znaczenie wyrażają i uzyskują w działaniach członków danego kręgu kulturowego. Innymi słowy zdaniem Geertza to symbole kierują działaniem. Pracując na uniwersytecie w Chicago, Geertz stał się głównym rzecznikiem antropologii symbolicznej, która skupia uwagę na roli jaką w społeczeństwie odgrywa myślenie czyli "symbole". W swojej pracy z 1973 roku Interpretation of Cultures (Interpretacja kultur) definiuje kulturę jako system dziedzicznych idei wyrażanych w symbolicznej formie, za pomocą których ludzie komunikują się, uwieczniają i rozwijają swoją wiedzę o życiu i podejścia wobec życia. Kultura nadaje światu znaczenia i czyni go zrozumiałym. Zadanie antropologa polega na próbie (choć nie jest to w pełni możliwe) interpretacji symboli, które w danej kulturze pełnią funkcje przewodnie. Geertz też, podobnie jak Victor Turner, wskazywał na trudność w stawianiu jednoznacznych hipotez na temat istniejących w danej kulturze symboli z uwagi na ich kondensację (jeden symbol może określać wiele sensów, działań i znaczeń) oraz sprzeczność, wykluczanie i polaryzację znaczeń. Określony sens powstaje dynamicznie. Niemożliwe jest więc określenie tego co oznacza na przykład dany gest, zachowanie, rytuał gdyż w zależności od kontekstu może on oznaczać każdorazowo coś innego. Członkowie danej kultury dokonują interpretacji doświadczeń, które im się przydarzają w życiu codziennym i odpowiednio do tych interpretacji podejmują określone działania. Badacz natomiast dokonuje interpretacji tych interpretacji starając się w ten sposób zrozumieć badanych. Ustalenia badacza są więc zawsze jedynie pewną fikcją wytwarzaną przez badacza. Nie można więc na gruncie antropologii interpretatywnej raz na zawsze ustalić wersji prawdy tej samej dla badacza i badanego - możliwe jest natomiast osiągnięcie pewnego chwilowego porozumienia. Dlatego też według Geertza antropologia powinna uwzględniać niemożliwość osiągnięcia pełnego zrozumienia, a co za tym idzie niekompletności i fragmentaryczności wiedzy antropologicznej na temat innych kultur. Geertz wskazał na myślowy związek pomiędzy działaniami członków danej społeczności i sensem. Jeśli działania ludzi zawsze niosą ze sobą jakieś sensy (i wytwarzają je) to powinny być odczytywane w sposób podobny do tekstów literackich. Kulturę można więc traktować jak tekst a działalność antropologa można upodobnić do badań literackich, mających na celu interpretację tekstów kulturowych. Nie należy więc poprzestawać na tym co Geertz określił jako „opis rzadki” czyli tradycyjnej rejestracji zaobserwowanych faktów i rozszyfrowywaniu na ich podstawie praw danej kultury. Trzeba przyjąć perspektywę badawczą określoną przez Geertza mianem „opisu gęstego”, który uwzględnia nie tylko zachowania, ale także ich kontekst. Jego często cytowany esej Deep Play. Notes on the Balinese Cockfight (Głeboka gra. Notatki na temat walk kogutów na Bali) zawarty w książce Interpretation of Cultures to klasyczny przykład opisu gęstego. Opis taki nie formułuje uniwersalnych teorii. Zamiast tego skupia się na badaniu znaczenia - dąży do zrozumienia sensów jakie swoim działaniom przypisują członkowie obcych kultur. Antropologia Geertza jest czymś w rodzaju przekopywania się przez warstwy utrwalone w danej kulturze i ukazywania ich z pomocą warstw opisu. Takie podejście było bardzo nowatorskie. Geertz był jednym z pierwszych badaczy, którzy spostrzegli, że wgląd jaki daje filozofia operująca zwykłym językiem i analiza literacka mogą mieć w naukach społecznych znaczacą moc objaśniania. Praca Works and Lives to zbiór czterech portretów kluczowych postaci dwudziestowiecznej antropologii: Claude'a Levi-Straussa, Edwarda Evans-Pritcharda, Bronisława Malinowskiego, Ruth Benedict. Geertz zapuścił się w tej pracy jeszcze dalej ze swoim podejściem interpretacjonistycznym i zinterpretował twórczość samych badaczy kultury. Geertz ukazuje sposoby skonstruowania ich prac (a ściślej konstruowania świata jaki przedstawiają w swoich pracach). Wskazuje dlaczego dzieła te oddziałują tak mocno i wytyczają drogi dla innych. Analizuje sposoby obrazowania i metafory stosowane przez wybranych autorów i dowodzi, że antropologia jest po prostu odmianą pisarstwa. Geertz otrzymał doktorat honoris causa z piętnastu uczelni i uniwersytetów, w tym Harvard University, University of Chicago i University of Cambridge. Był dwukrotnie żonaty z antropolożkami. Z Hildred Geertz, a po rozwodzie z Karen Blu.Zmarł w 2006 roku na skutek komplikacji po wykonanej operacji serca. Antropolog podróżnik obserwator komentator wielokulturowości wszystkie kultury są różne, równe, światopoglądowy pluralizm nauczyciel tolerancji.

„Łatwiej wzywać do tolerancji kultur przy odseparowaniu społeczeństw. Brak duchowego powiązania o pierwszych piszemy drugich informujemy”

Nie ma podziału na zachód i resztę upadek idei.

Idea postmodernizmu i rozwiązania

Celowości historii i praw społecznych

Obiektywności nauki

Możliwości kontrolowania i przewidywania zjawisk

Nauka zawsze spóźniona do faktów żywa natura tylko dostępne we fragmentach nauka ma ograniczenia

Przezwyciężone „the West on the Rest”

Zachód i reszta

Świata kultury i społeczeństwa nie opisze się całościowo jako abstrakcyjną wzór

Dziś świat jest polifoniczny

Brak podziału na centrum i peryferiom

Zadania kultury - pomoc we wzajemnym porozumiewaniu się ludzie poprzez rozpoznawanie i akceptację różnic które między nimi istnieją

Antropologia jako mediatorka wielokulturowości nowoczesne techniki zastosowania dialogu tylko to o czym rozmawia jak traktować innych ludzi

Przedmiot badań antropologii współczesnej. Problematyka etniczna i narodowościowa do głosu lat 60 – 70 pod wpływem upadku kolonializmu

Upadek kolonii oznacza upadek badań terenowych.

Chciała dostarczać wiedzy o wariantach kulturalnych które wydawały się autentyczne.

Idea związana z krytyką społeczeństwa przeciw negatywnym strukturą industrializacji upadek państw kolonialnych zaczęli członkowie tradycyjnych społeczeństw badanych dotąd na ich terenie pojawili się elementem danego pejzażu etniczne danego kraju wysoko rozwiniętego

„Świat stał się globalna ekumeną która nie stabilnie ekonomicznie i etnicznie” zdominowane więzi etniczne ponadnarodowe korporacje i sieci informatyczne”

W opisie współczesno społecznym

Plemię społeczeństwo plemienne – grupy etniczne współcześnie

Zmiana modelu badań i terminologii

Od izolacjonistycznych kultur jako statyczne jednostki do bardziej naturalnej dynamiki złożoności związków różnego rodzaju grup etnicznych

Thomas Eriksen

I – miejskie mniejszości etniczne badania dotyczą procesów adaptacji industrialnych rasowych relacji do społeczeństwa gaszącego problemy zmiany kulturowej

II – ludy tubylcze miejscowi danego terytorium pozbawionego obecności władzy politycznej pierwsze mieszczańskie danego terytorium zostają na etapie przedindustrialnym

III – protonarody – grupy mające swoich liderów politycznych i ideologicznych którzy dążą do utworzenia własnego państwa. Terytorialna zakorzeniona liczniejsze od zbiorowości innych grup ( Czeczeni, Kronowie, Waszkowie, Palestyńczycy, Sichowie)

IV – grupy etniczne w społeczeństwie pluralistycznym populacja heterogenicznych grupy odmienne między sobą Indonezja Jamajka Kenia grupy są odmienne

Etniczność – dwie lub więcej grupy etniczne pozostają we wzajemnym kontakcie charakteryzuje grupy społeczne z pewnym stopniem zwartości i solidarności posiada środowisko wspólne polityczne

Wieź etniczna – ma charakter pozaracjonalny tkwi głęboko w świadomości człowieka, członków grupy.

Etniczność zawiera się w obszarze pierwotnej tożsamości to co arbitralne to trwałe materialne i odwieczne

Sodek służący do mobilizacji danej grupy do osiągnięcia rożnych celi ekologicznych i politycznych więź etniczna rodzaj symbolicznego kapitału w walce etnicznej

Kryteria

Język i religia ma nie tylko wpływ ale nie jest wyznacznikiem tożsamości etnicznej

Grupa etniczna (łóżko krew i kultura)

Etniczne – endogeniczne jednostki wspólne prawdopodobne pochodzenie i religia

Rasa i krew – są od faszyzmu niemieckość krwi i ziemi

Benedict Anderson

Wspólna wyobraźnia naród to wyobrażona wspólnota polityczna wszystkie wspólnoty mają charakter wyobrażeniowy. Naród jako wspólnota wyobrażona

Granice wspólnoty

Tożsamość etniczna i narodowa to konstrukcje kulturowe to ze jesteśmy ludźmi a kim jesteśmy np. Polacy nie są naturą lecz kulturą

Jednostka nie jest suwerenna część narodu prawo do indywidualnych wyborów naród wyidealizowany istnieje poza czasem kategoria nadrzędna

Nacjonalizm oznacza miłość do ojczyzny nie powiązana z niechęcia do innych narodów nawołujących do wykluczenia obcych.

Kto nie nasz ten wróg

Kosemofobia – postawa zamknięta otwarcie na inne kultury.