Opracowane zagadnienia z części klinicznej:

1. Przedmiot psychopatologii wieku rozwojowego i psychologii klinicznej dziecka oraz relacja między nimi.

PSYCHOLOGIA KLINICZNA

PSYCHOPATOLOGIA

Dział psychologii stosowanej, której przedmiotem są zaburzenia psychiczne zachowania. Zajmuje się diagnozą, terapią i psychoprofilaktyką. Zadanie w zakresie diagnozy polegają na wyjaśnianiu przyczyn tego jak doszło do zaburzenia, zadania w zakresie terapii oraz tego jak będzie przebiegać realizacja programu terapeutycznego. W Polsce psychologia kliniczna jest uważana jako dziedzina medycyny i wyróżnia 3 działy: 1. psychologia kliniczna dziecka 2. psychologia kliniczna człowieka dorosłego 3. neuropsychologia

Jest to nauka interdyscyplinarna. Czerpie z medycyny i psychologii. Zaburzenia mogą występować pojedynczo lub jako zespoły. Jej celem jest opis i różnicowanie przejawów normalnego i zaburzonego zachowania.. Także wyjaśnianie, powstawanie i opis zachowań normalnych i zaburzonych, etiologie zaburzeń, tworzenie programów, buduje trafne programy klasyfikacyjne. Formułuje także wskazania do prawidłowego lecenia. Tworzy przesłanki teoretyczne i empiryczne do wyodrębniania tego co normalne, zdrowe, od tego co jest chore. Wypracowuje także odpowiednie narzędzia, które pozwalają na osiągnięcie celów. Wyróżnia się dwie klasyfikacje zaburzeń: 1. ICD10 – Międzynarodowa klasyfikacja zaburzeń (w Polsce) 2. DSM V – ukazała się w maju 2013 r. ale w Polsce jeszcze nie obowiązuje.

1. Na jakie pytania ma odpowiedzieć psychologia kliniczna dziecka?

Jakie są przyczyny zaburzeń, mechanizmy ich powstawania oraz skutki?

W jaki sposób można minimalizować skutki i zapobiegać?

Jak skutecznie radzić sobie z tymi skutkami?

Na czym polega prawidłowy rozwój?

1. Dlaczego psychologia kliniczna dziecka jest odrębną dziedziną stosunku do psychologii klinicznej i psychopatologii dorosłych?

Psychologia kliniczna dziecka jest odrębną dziedziną w stosunku do psychologii klinicznej dzieci, gdyż ze względu na wiek występują inne formy patologii, możliwości adaptacyjne, rodzaje czynników ryzyka oraz sposoby radzenia sobie z trudnościami.

Inna jest także specyfika diagnozy psychologii klinicznej dziecka, dziecko z zaburzeniami nawet jak się źle czuje, coś się z nim dzieje to nie ma potrzeby zmiany. Wówczas rodzice muszą zdecydować o badaniu. W przypadku dzieci istnieje koniczność formułowania diagnozy rozszerzanej. Dziecko jest elementem systemu rodziny, dlatego diagnozuje się całą rodzinę a także diagnozy całościowej, która obejmuje wszechstronną ocenę rozwoju psychosomatycznego dziecka (badanie dziecka przez zespół specjalistów, ocena funkcjonowania dziecka przez specjalistów). Zarówno przy diagnozie jak i leczeniu wymagane jest stosowanie specyficznych metod badawczych, (np. za względu na poziom intelektualny dziecka): metod projekcyjnych, rysunkowych, zabawę, obserwację.

1. Historia psychologii klinicznej dziecka – najważniejsze wydarzenia, które zapoczątkowały wyodrębnienie się tej dziedziny nauki.

Klasyfikacja zaburzeń: do lat 50-tych nie stworzono klasyfikacji zaburzeń. W 1952 r. stworzona klasyczny podręcznik Kretomina, ale nie obejmował ona specyficznych zaburzeń okresu dzieciństwa. Wówczas powstał także podręcznik klasyfikacyjny DSM I i obejmował on dwa rodzaje zaburzeń: schizofrenia dziecięca i zaburzenia. W 1966 r. powstał szczegółowy zakres klasyfikacji a dwa lata później w 1968 r. stworzono DSM II. Obejmował on klasyfikację zaburzeń dzieci na podstawie klasyfikacji dorosłych. Klasyfikacje te nie zawierały roli czynnika środowiskowego a objawów nie rozpoznawano ze względu na poziom rozwoju. Obecnie obowiązuje system klasyfikacyjny z 1996 r. ICD 10 i DSM V od 2013r.

Psychologia kliniczna dziecka wyrosła z praktyki wraz ze studium indywidualnego przypadku. W Berlinie powstała klinika dla dzieci z problemami. Jako pierwsza teoria psychoanalizy Freuda zwróciła uwagę na dziecko w okresie rozwoju (przypadek małego Hansa).

W 1896 r. założono Klinikę Psychologiczną czyli pierwszą na świecie poradnię psychologiczną dla dzieci. Powstała ona z inicjatywy Lightnera Witmera przy Uniwersytecie Stanu Pensylwania.

Natomiast w 1905 r. - stworzenie narzędzi pomiaru sprawności intelektualnej przez francuskiego psychologa Alfreda Binet i jego współpracownika Teofila Simon. W 1905 roku została opublikowana Skala Inteligencji Bineta-Simona która umożliwiała rozpoznawanie przypadków upośledzenia umysłowego u dzieci i określanie kierunku ich kształcenia.

Polska:

1923 r. powstała pierwsza placówka w której zajmowano się dziećmi z problemami (dr Szymańska w Warszawie)

1932 r. – działalność Baleya, prowadzone badania nad przestępczością nieletnich.

1935 r. powstał Ruch Higieny Psychicznej związany z nazwiskiem Kazimierza Dąbrowskiego.

1949 r. – powołano główną poradnię pomocy psychicznej dla dzieci. Zjednoczone Towarzystwo Pomocy Dzieciom świadczyło pomoc dzieciom zaniedbanym.

1958 r. – w Instytucie Psychiatrii i Pediatrii powstała katedra psychologii klinicznej, które prowadziły badania nad chorobą sierocą, głównie prowadzone przez Hannę Olechnowicz.

Lata 60 XX wieku – w Warszawie powstał oddział psychiatrii dla dzieci. Psychologia kliniczna wyodrębniła się jako osobny dział.

1963 r. – na UW powstał zakład psychologii klinicznej

Halina Spionek badała dzieci w wieku szklonym, zaburzenia układu psychomotorycznego. Kładła nacisk na rozwój ontogenezy i czynniki patologiczne.

Ignacy Wald – współpracował z neurologami i psychologami dziecięcymi.

Wiktor Dega – badał dzieci z zaburzeniami psychoruchowymi.

1973 – wprowadzono specjalizację z psychologii klinicznej dziecka.

Ważne nazwiska: Prof. Irena Obuchowska, Mara Bogdanowicz,

Małgorzata Kościelska – zajmowała się badaniem dzieci upośledzonym umysłowo. W 1987 r. powstał pierwszy ośrodek dla dzieci upośledzonych umysłowo.

M. Chłopkiewicz – koncepcja zahamowania psychomotorycznego.

M. Zalewska – rozwój dzieci w świetle poczucia siebie, zaburzenie tożsamości ja dzieci.

1. Proszę wymienić, z czego wynika specyfika zaburzeń okresu dzieciństwa i podać przykłady zaburzeń specyficznych dla wieku dziecięcego.

Psychologia kliniczna dziecka ukierunkowana jest na prawidłowy rozwój. Według Kościelskiej oznacza on ukierunkowany ciąg zmian – przyrost wiedzy i umiejętności, wykształcanie się ja i poczucie osobowości, podmiotowości, zdolności do kierowania, podejmowania i dokonywania wyborów. Są to zmiany w zakresie doskonalenia zdolności, do utrzymywania integracji psychicznej i integracji otoczeniem.

Specyfika zaburzeń w okresie dzieciństwa wynika z niedojrzałości i nieodporności CUN, plastyczności układu nerwowego i trwałości efektów uczenia się.

Do specyficznych zaburzeń wieku dziecięcego zalicza się: chorobę sierocą, dysharmonię rozwojową, depresję dziecięcą, nadpobudliwość psychoruchową.

1. Co jest przedmiotem poszczególnych działów psychologii klinicznej dziecka: psychologii sądowej, defektologicznej, kliniczno-wychowawczej, pediatrycznej, neuropsychologii rozwojowej i psychologii neurologicznej, psychologii pedopsychiatrycznej.

a) psychologia sądowa – zajmuje się społecznymi aspektami przestępczości dzieci, patologią rodziny, resocjalizacją, psychologicznymi skutkami przestępstw dokonanych na dzieciach, psychologicznych zeznaniach świadków dziecięcych.

b) psychologia defektologiczna – defekty w zakresie słuchu, mowy, wzroku dzieci, które nie mieszczą się w zakresie normalnego nauczania. Związane szczególnie z nazwiskiem M. Grzegorzewskiej z Instytutu Psychologii Specjalnej. Wykrywanie zaburzeń współwystępujących z defektami. W ostatnich latach kładzie się nacisk na to co łączy dzieci chore i zdrowe. Integruje się obecnie obie grupy dzieci. Wyakcentowanie normalnego funkcjonowania na tle defektów i wydobywanie atutów dzieci.

c) psychologia kliniczno – wychowawcza – zajmuje się niepowodzeniami szkolnymi w nauce, np. dysgrafią czy dysleksją. Zajmują się tym działem: Halina Spionek, Barbara Sawa, Marta Bogdanowicz, Edyta Bluszczyńka.

d) psychologia pediatryczna – jest to najmłodszy dział psychologii klinicznej dziecka, zajmuje się wpływem czynników psychologicznych na rozwój chorób somatycznych oraz fizycznym, emocjonalnym funkcjonowaniem dzieci w środowisku i rodzinie w związku z chorobą. W jej zakres wchodzi profilaktyka. Obejmuje w proces leczenia równie rodziców dziecka.

e) neuropsychologia rozwojowa, psychologia neurologiczna – zajmuje się dziećmi z uszkodzeniem układu nerwowego np. mózgowym porażeniem dziecięcym a także ocenia możliwości edukacyjne dzieci z tymi problemami oraz pracuje nad modyfikacjami tych osiągnięć.

f) Psychologia pedopsychiatryczna – jest to połączenie psychologii klinicznej dziecka z psychiatrią dziecięcą. Zajmuje się badaniem dzieci z problemami psychiatrycznymi (np. borderline, anoreksja).

1. Zadania psychologii klinicznej dziecka.

Zadania psychologii: psychologia kliniczna jest to proces postępowania diagnostycznego, obejmuje:

• diagnozę Rozpoznawanie istniejących odchyleń w zachowaniu człowieka, wyjaśnianie ich przyczyn (etiologia) i patomechanizmów ich powstania.

• terapię - formułowanie i realizacja programu postępowania korekcyjnego wobec zaburzeń stwierdzanych w badaniu diagnostycznym.

• profilaktyką - określenie optymalnych warunków życia i działania ludzi, które umożliwiają realizowanie potencjalnych możliwości każdego człowieka a jednocześnie ochraniają go przed tym, co zagraża jego zdrowiu psychicznemu.

Zadania psychologii klinicznej (wg Lewicki):

1. Opis zaburzeń zachowania występujących u badanych w różnych sytuacjach życiowych,

2. Wykrycie dysfunkcji psychicznych leżących u podstaw zaburzeń,

3. Określenie jaki udział i jaką rolę w genezie zaburzeń miały procesy psychologiczne (czynniki sytuacyjne, środowiskowe, osobowości) a jaki zmiany mechaniczne,

4. Sporządzenie opinii – opis i zalecenia.

1. Jakie są specyficzne cechy diagnozy klinicznej dziecka?

Diagnoza - to wyjaśnianie zachowania dziecka zaburzonego w różnych sytuacjach. Może być diagnoza całościowa i cząstkowa (dotyczy wybranego aspektu funkcjonowania).

• diagnoza całościowa- dotyczącą całokształtu funkcjonowania psychologicznego badanego dziecka (tzn. diagnoza osobowości).

• diagnoza cząstkowa- która dotyczy tylko wybranego aspektu psychologicznego funkcjonowania dziecka.

Specyficzne cechy diagnozy psychologii klinicznej dziecka:

1. Dziecko z zaburzeniami nawet jak się źle czuje, coś się z nim dzieje to nie ma potrzeby zmiany. Wówczas rodzice muszą zdecydować o badaniu.

2. Niski stopień trafności diagnozy (objawy u dziecka nie są stałe, zmiany przychodzą z wiekiem, rozwojem, objawy trudno rozróżnić, ze względu na sytuację lub normalne wzorce przystosowania)

3. Koniczność formułowania diagnozy rozszerzanej. Dziecko jest elementem systemu rodziny, dlatego diagnozuje się całą rodzinę

4. Kliniczno – ontologiczny charakter – ważne jest zbadanie sytuacji dziecka, jakieś czynniki ryzyka, jak rozwój przebiegał od początku, także w okresie ciąży. Wywiad prowadzony jest z matką.

5. Diagnoza całościowa, wszechstronna ocena rozwoju psychosomatycznego dziecka (badanie dziecka przez zespół specjalistów, ocena funkcjonowania dziecka przez specjalistów)

6. Diagnoza zaburzeń – diagnoza negatywna (ocena mocnych stron dziecka, na czym będzie psycholog bazował w terapii, np. pozytywnych aspektów środowiska, zasobów dziecka,

7. Diagnoza uczestnicząca – badanie psychologiczne uzupełnione diagnozą uczestniczącą, ewentualnie terapią

8. Stosowanie specyficznych metod badawczych, (np. za względu na poziom intelektualny dziecka): metod projekcyjnych, rysunkowych, zabawę, obserwację.

1. Jakie są specyficzne cechy terapii skierowanej na dziecko?

Terapia – wszelkiego rodzaju formy pomocy, w przypadku dziecka zawiera kilka specyficznych cech:

- nie wykazuje chęci zmiany swojego stany

- samo nie zgłosi się na terapię

- terapia jest silnie związana ze środowiskiem w którym żyje dziecko (ojęcie oddziaływaniem rodziny)

- terapia odwołuje się do zabawy, łączy się z formami oddziaływania pedagogicznego lub np. działaniami kompensacyjno – reedukacyjnymi, ćwiczenia w zakresie tych deficytach, które dziecko posiada.

- różne techniki oddziaływania – korygowanie funkcji zaburzonych, stymulowanie funkcji pozostałych

- nieuświadamianie dziecka w pełni jego patomechanizmów, czynników traumatycznych

Postawa terapeuty musi być aktywny, musi być pełen zrozumienia, musi aktywizować dziecko.

Rodzaje terapii:

- rehabilitacja – polega na usprawnieniu uszkodzonych funkcji w takim stopniu jak jest to możliwe. Gdy mamy do czynienia z osobami o niższym poziomie intelektualnym to wydo

- rewalidacja – polega na przywracaniu pacjentowi pełnej sprawności, może mieć formę:

• Reedukacji

• Resocjalizacji – ponowne uspołecznienie dziecka

Ze względu na przedmiot:

- terapia psychomotoryczna – usprawnianie równocześnie funkcji psychicznych i ruchowych.

-kinezoterapia – usprawnia motorykę dziecka

- logoterapia - rozwijającą mową i terapię logopedyczną – usprawniająca wymowę.

- terapia psychodydaktyczna - ćwiczenie czynności nabytych w toku nauczania, np. czytania.

- psychoterapia –leczy zaburzenia emocjonalne.

Ze względu na sposób oddziaływania na dziecko:

• - medyczna leczenie na drodze medycznej, biologicznej przez bezpośrednie oddziaływanie środków farmakologicznych na układ nerwowy,

• terapię psychologiczną - inaczej psychoterapię - leczenie na drodze psychologicznej metodami tzw. psychokorekcyjnymi,

• terapię pedagogiczna - oddziaływanie lecznicze metodami pedagogicznymi. Cel: aktualizacja możliwości dziecka, umotywowanie do aktywności, dostarczanie bodźców które stymulują rozwój dziecka.

1. Patomechanizm zaburzeń rozwoju – aby poznać go – co należy określić, ustalić.

Patomechanizmy zaburzeń rozwoju:

Najczęściej zaburzenia są uwarunkowane różnymi czynnikami – należy zbadać wszelkie możliwe źródła patologii. Docierając do patomechanizmów zaburzeń rozwoju, dociekając należy uwzględnić:

- wiek dziecka w którym zadziałał czynnik patogenny,

- etapy rozwoju c.u.n. związane ze stopniem odporności na uszkodzenia (jeżeli czynniki patogenne działają w pierwszy miesiącu ciąży powoduje najcięższe uszkodzenie, dalej mówi się o mikrouszkodzeniach)

- różnice indywidualne organizmu, zarówno w okresie prenatalnym jak i po urodzeniu (stopień uwrażliwienia płodu, ochrony łożyska0

- rodzaju, siły i częstości działania patogennych czynników (jeden silny czynnik, lub wiele o słabym oddziaływaniu).

- prawo torowania drogi – uprzedni torujący czynnik powodujący zmniejszenie odporności dziecka.

- prawo tła – sumują się czynniki – jest czynnik patogenny główny i jakieś wspierające działanie czynnika głównego.

- czynniki o charakterze społecznym czy rodzinnym

W procesie diagnostycznym ważne jest aby przeanalizować te czynniki które działały, ich rodzaj, liczbę, okres działania (prenatalny czy okołoporodowy), czas działania (jak długo dziecko było pod opieką instytucji, związek pomiędzy tymi czynnikami.

Mechanizmy: ważne jest żeby jak najwcześniej rozpoznać problem i wyjaśnić.

Klasyfikacja zaburzeń okresu rozwojowego, wybrane zaburzenia z różnych etapów rozwoju dzieci i młodzieży.

Klasyfikacja według DSM IV:

- zaburzenia niszczycielskie

- zaburzenia emocjonalne

- zaburzenia odżywiania – otyłość, bulimia

- upośledzenie umysłowe

- zaburzenia uczenia się

- wydalania

Klasyfikacja ICD 10:

- depresyjne

- emocjonalne : lękowe, fobia

- zaburzenia funkcjonowania społecznego – przywiązania

- tiki różnego rodzaju

- inne zaburzenia : moczenie, zanieczyszczanie się kałem, mowy, jąkanie się

Istnieją różnego rodzaju klasyfikacje na użytek praktyczny np. Poula Mc… wymienia:

- zaburzenia okresu wczesnego dzieciństwa – okres niemowlęcy, po-niemowlęcy, wczesne dzieciństwo. Wymienia zaburzenia:

- snu

- związane z treningiem czystości

- funkcjonowania intelektualnego

- całościowego sposobu funkcjonowania.

- Zaburzenia średniego i późnego dzieciństwa – (5-8 lat) wymienia zaburzenia

- zachowania,

-problemy z uwagą i nadaktywnością

- lękowe, wszelkiego rodzaju fobie

- związane z powtarzaniem czynności (obsesyjne – kompulsywne zaburzenie – zespół tureta

- choroby somatyczne – astma, padaczka, cukrzyca

Okres 10 – 12 lat, zaburzenia:

- Zażywnie różnych substancji psychoaktywnych

- reakcje lękowe

- stany depresyjne (w tym pierwsze objawy głębszej depresji)

- zaburzenia odżywiania (zwracanie uwagi na własną sylwetkę)

- stany schizofrenii

Dwie grupy problemów:

- zaburzenia wynikające ze znęcania się, przemocy emocjonalnej, fizycznej a także seksualnej

- problemy związane z przystosowaniem się do większych zmian życiowych: separacja i rozwód, sytuacja żałoby i osierocenia

1. Proszę przedstawić biologiczne przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego.

Przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego dziecka, poprzez okres prenatalny, okołoporodowy po okres niemowlęctwa.

1. Czynniki patogenne:

- biologiczne – najczęściej powodują uszkodzenie struktury C.U.N.

- psychologiczny – np. różne sytuacje trudne,

- społeczne – niekorzystne oddziaływanie środowiska społecznego.

Czynniki biologiczne dzielimy na:

Podział I:

- Te działające - bezpośrednio na tkankę nerwową, bezpośrednio uszkadzać mózg (np. w wyniku wypadku),

- Działające pośrednio, które również prowadzi do uszkodzenia funkcji mózgu, np. brak jakiegoś enzymu, wydzielają się substancje toksyczne, które uszkadzają.

Podział II:

- genetyczne – zestaw genów przekazywanych przez rodziców w chwili poczęcia, są to potencjalności jak i anomalie.

- para genetyczne – czynniki działające w okresie rozwoju zarodka płodu, mogą to być skutki chorób, urazów fizycznych, zaburzeń hormonalnych, które mają wpływ na potencjalne możliwości dziecka już po urodzenia.

2. Czynniki działające bezpośrednio przed zapłodnieniem, które są przekazywane przez rodziców.

• Wśród czynników genetycznych, czyli oddziaływujących na komórkę rozrodczą przed zapłodnieniem, wymienia się obecność w komórce rozrodczej jednego lub obojga rodziców genów patologicznych, przekazywanych dziedzicznie z pokolenia na pokolenie. Geny, które są nosicielami cech chorobowych, powodują zaburzenia w rozwoju, tzw. Genopatie.

• Do czynników genetycznych zalicza się też uszkodzenia lub zaburzenia rozwojowe komórek rozrodczych jednego lub obojga rodziców, tzw. gametopatie.

• Anomalie, które dotyczą liczby i budowy chromosomów, odpowiedzialne za nieprawidłowy rozwój organizmu dziecka to chromosomopatie.

3. Czynniki patogenne genetyczne działające po zapłodnieniu:

- chromosomopatia – nieprawidłowe zapłodnienie jaja. Organizm zawiera prawidłowe i nieprawidłowe komórki. Dziecko ma niektóre cechy zespołu downa (1:00)

- embriopatia - mogą być różnego rodzaju np. embriopatia wirusowa, gdy w czasie ciąży matka chorowała na chorobę wirusową,

- embriopatia bakteryjna

- embriopatia po naświetleniu dziecka promieniami UV

- embriopatia kliniczna w wypadu wybuchu jadrowego

- embriopatia w skutek nieprawidłowego odżywiania

- embriopatie toksyczne

- embriopatia w skutek konfliktu serorologicznego matki i płodu

- embriopatia w skutek nieprawidłowego krążenia krwi

- embriopatia w skutek zakażenia pasożytami

Przeżycia w życiu matki:

- skurcz naczyń krwionośnych może wywoływać mocne przeżycia emocjonalne w życiu matki, np. stres.

4. Czynniki patogenne działające w okresie porodu:

- uszkodzenie czaszki, pęknięcia naczyń śródczaszkowych,

- niedotlenienie w czasie porodu

- przedwczesny poród

- brak czynności ssania u noworodka, dziecko jest niedożywione

- urazy spowodowane przez wypadki

- padaczka dziecięca: pełnoobjawowa lub kilkusekundowa utrata świadomości

- napadowe bóle brzucha

5. Inne czynniki patogenne:

- infekcje mózgowe (świnka, nagminne zapalenie mózgu i opon mózgowych)

- przypadkowe zatrucia (lekami, tlenkiem węgla)

- na c.u.n. wpływ mogą mieć choroby somatyczne, zaburzenia metaboliczne, np. fenyloketonuria, gdy mniejsza jest liczba enzymów i nieprawidłowo zachodzą reakcje biochemiczne, które uszkadzają układ nerwowy, niedożywienie, nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych (przysadki mózgowej, tarczycy)

- choroby reumatyczne

1. Jakie choroby somatyczne mają bezpośredni patogenny wpływ na centralny układ nerwowy dziecka?

Fenyloketonuria – obniżone właściwości enzymów, nieprawidłowo przebiegają procesy związane z przemianą białka. Szkodliwe produkty wywołują zmiany w mózgu. Można zapobiegać przez odpowiednią dietę.

Zaburzenia przemiany cukrowej i tłuszczowej - Nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych, spowodowane, są przyczyną występowania innych zespołów niedorozwoju umysłowego

Niedotlenienie mózgu może być z różnych powodują i w różnych miejscach.

Inne somatyczne choroby, które pośrednio wpływają na cun, rozwój osobowości, poczucie własnej wartości (choroby, które mogą być źródłem różnych dolegliwości):

- wada serca

- cukrzyca

- otyłość

- zbyt niski wzrost

- mała wydolność fizyczna – dzieci o wątłej budowie

- alergia

- astma

- choroba wrzodowa

- niepełnosprawność – wrodzone lub nabyte niesprawności umysłowe, fizyczne

1. Społeczne przyczyny zaburzeń rozwoju dziecka.

Społeczne przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego:

- środowisko rodzinne – dla prawidłowego rozwoju osobowości jest więź emocjonalna z matką lub inną bliską osobą, z którą dziecko przebywa od początku i z którą wiąże swoje poczucie bezpieczeństwa. Jeżeli nie ma możliwości nawiązania takiej więzi to w przyszłości może mieć problemy z nawiązaniem kontaktów społecznych, zaniedbanie dziecka, brak kontaktów społecznych, deprawacja społeczna. Może to powodować zespół rozłąki – najpierw jest faza rozpaczy, później martwienia się, a na końcu wyobcowania. Następstwem jest zaburzenie w funkcjonowaniu.

Aby określić przyczyny zaburzeń należy dokonać diagnozy rodzinnej. Konieczny jest dobry wywiad dotyczący środowiska rodzinnego.

- środowisko dalsze - żłobek, przedszkole, dom dziecka. Gdy zmieniają się opiekunowie, dziecko nie ma szansy przywiązać się do jednej osoby. Dzieci te okazują zawsze objawy choroby sierocej, są niepewne uczuciowo, są agresywne gdy zostają adoptowane. Przedszkole – są oddzielne miejs

14. Psychologiczne czynniki ryzyka zaburzeń rozwoju dziecka.

- przyczyny psychologiczne – różnego rodzaju sytuacje trudne, które powodują dysproporcje pomiędzy wymaganiami a możliwościami dziecka (np. pójście do przedszkola)

- Sytuacje trudne:

- sytuacja zagrożenia

- sytuacja przeciążenia (nie można przeciążać dziecka ponad jego możliwości, paryfikacja – dziecko wchodzi w obowiązki rodzica (którego nie ma, lub który jest alkoholikiem)

- sytuacja zakłócenia – przeszkoda, brak czegoś, zaskoczenia, zawodu,

- sytuacja deprawacji – psychiczna (w skutek zaniedbania, przemocy, niewłaściwych postaw wychowawczych), sensoryczna

- brak odpowiednich doświadczeń – np. rodzice nadmiernie rygorystyczne dzieci nie mają okazji do nabycia odporności.

15. Obraz kliniczny autyzmu wczesnodziecięcego – charakterystyka objawów.

Jedna z jednostek klinicznych, opisana w latach 40-tych.

Autyzm z gr. autos – polega na skłonności do zastępowania rzeczywistości marzeniami czy urojeniami, w takim znaczeniu jest objawem schizofrenii. Dzieci przejawiają:

- obsesyjne, lękowe utrzymanie stałości środowiska, nie znoszą zmian,

-zaburzenia mowy,

-nieużywanie słowa ja

- zainteresowanie przedmiotami a nie ludźmi

- przejawiają inteligentny wyraz twarzy ale słabe są w testach inteligencji.

Autyzm jest uwarunkowany czynnikami psychogennymi, negatywnymi postawami rodziców wobec dzieci.

Rutter i Lechnowicz :

Autyzm – to utrata kontaktu przed 30 miesiącem życia. Nie jest to schizofrenia. Można zdefiniować jako:

- całościowe zaburzenia rozwojowe, które obejmuje zmiany:

- w obszarze zaburzenia społecznego

- komunikacji i mowy (mowa nie służ do komunikacji),

- w zakresie zachowania

Epidemiologia:

-autyzm występuje od 0,3 do 1,5 % populacji i rozwijaja się, w pełni dorasta między 2 a 3 r.ż.

Dziecko w sferze kontaktów społecznych izoluje się, wycofuje z kontaktów, unika kontaktu wzrokowego, nie uśmiecha się do ludzi, nie ma ekspresji mimicznej, brak dialogu tonicznego, nie wykazują prób nawiązania kontaktu, nie potrzebują aby zwrócono na nie uwagi, dziecko nie odpowiada na gest otwarcia, nie lubi być przytulane, dotykane, ujawnia brak strachu wobec osób obcych, nie naśladuje, nie reaguje zadowoleniem na widok matki, brak zainteresowania zabawkami, nie można go rozśmieszyć, dzieci są nieobecne.

Opóźniony rozwój mowy, dziecko zaczyna gaworzyć a później jakby się cofa. Bawi się w udawanie, Powtarza to co usłyszy. Mowa tych dzieci jest o monotonnej, nienaturalnej, przerywanej tonacji. Brak ekspresji emocji. Występuje ekspresja lęku, zwłaszcza na zmiany otoczenia, gdy pojawi się jakiś hałas, zniknie zabawka. Dzieci te preferują bodźce dotykowe proste, lubią nawyki, mają tendencję do stereotypowych, powtarzają ruchy, chodzą na palcach, kręcą się w kółko, lubią bawić się prostymi zabawami(kamykiem, drucikiem), lubią budować z klocków. U starszych dzieci występuje zainteresowanie jakimś rodzajem przedmiotu (np. bawi się tylko kalendarzem). Wybuchy agresji, uderzenia głową o stół.

Modulacja zmysłowa i motoryka – obniżona lub wzmożona aktywność na bodźce zmysłowe, dążenie do wytwarzania takich bodźców, klaskanie, obracanie się w kółko. Preferowanie odgłosów wegetatywnych, fizjologicznych, lubią głosy zwierząt, są obojętne na przywoływanie. Fascynacja głosami szczególnego rodzaju: odkurzacza, szelestu papieru. Opóźnienia i anomalie w zaburzeniu motoryki, np. dziecko zaczyna o czasie chodzić a później się cofa. Zaburzenia snu – sen niespokojny, płaczem lub bezsenność. Dziecko leży w spokoju, znieruchomieniu. Lęki przed hałasami. Dzieci te mają obniżony poziom intelektualny. Niektóre znajdują się w normie intelektualnej ale sporo z nich charakteryzuje niedorozwój umysłowy.

Osoby autystyczne nie mają zdolności rozpoznawać stanów emocjonalnych innych osób, nie mogą więc nawiązywać prawidłowych związków społecznych.

Teoria umysłu – oznaczanie pewnej prawidłowości, pojawia się między 3 a 4 r. ż., u jej podstaw leży zdolność do pozorowania. Dziecko używa pewnych przedmiotów i nadaje mu pewien sens, inne właściwości (np. klocek to autobus).

Przyczyną autyzmu są czynniki psychogenne. W latach 50-tych pojawiła się teoria genetyczna. I już dalej akcentowano rolę czynników genetycznych, rolę infekcji wirusowych, zwłaszcza na wczesnych etapach rozwoju płodu ale i obciążenia prenatalne. Wg psychoanalizy główną rolę pełnią czynniki genetyczne ale brano także wpływ czynników środowiskowych. Dzieci przychodzą na świat i konfrontują się z matkami które pragnęły ich śmierci.

Hanna Frączak podkreślała rolę więzi, dziecko przychodząc na świat przy zaburzonej więsi emocjonalne nie rozwija się normalnie.

Można wypunktować, symptomy, które wskazują na wczesne objawy zaburzenia, które mogę ewoluować w kierunku autyzmu:

- dziecko nie antycypuje zachowania drugiej osoby(matka chce wziąć dziecko na ręce, dziecko jest wobec tego obojętne, zaburzenia kontaktu wzrokowego, opóźnienia w zakresie motoryki, dziecko nie reaguje na uśmiech, brak zainteresowania zabawkami, poruszanie zabawkami).

- lęki wobec hałasów (np. odkurzacz, wiertarka) czasami także szczególne zainteresowanie tymi hałasami

- wybuchy agresji

- brak naśladownictwa, brak reakcji emocjonalnych

- brak powtarzania sylab w wieku 9 miesięcy

- gdy dziecko przy końcu 1 r. ż. nie interesuje się przedmiotami obok

- brak zainteresowania otoczeniem, minimalne jego poznawanie

- problem ze snem, z przyjmowaniem pokarmu

- skrajne reakcji (od nadmiernej aktywność fizycznej do braku aktywności)

Metody postępowania:

- Magdalena Grądzka, Ewa Ksula

- metoda holtingu – przytulanie dziecka, mocne przytulanie dziecka do siebie, próba dawania poczucia bezpieczeństwa.

- metody zaproponowane przez samo dziecko, metody autoterapii.

- ważny jest dotyk przy nawiązywaniu kontaktu (dziecko autystyczne nie lubi kontaktu) oswajanie dziecka z dotykiem (najpierw pleców)

- metody behawioralne – nagradzanie dziecka (matka przytuli i jednocześnie da słodycze)

- metoda kuchenna – dziecko uczestniczy w tym co matka robi, naśladuje matkę.

(Chłopiec bardzo dorodny)

Zespół Aspergera – wyodrębnił jednostkę kliniczną – autyzm bez cech opóźnienia mowy i poznawczego. Po 3 r. ż. Pojawia się defekt w poznawaniu świata, trudności w odczytywaniu uczuć drugiej osoby, ekspresji mimicznej, prawidłowy rozwój umysłowy, w miarę rozwoju pojawia się tendencja do … dzieci są upośledzone społecznie. Niekiedy mają miejsce epizody psychotyczne. Im lepsza zdolność intelektualna tym lepsze wychowanie. Polega na jakościowych zaburzeniach w obszarze interakcji społecznych.

16. Zaburzenia wynikające z deprywacji psychicznej – zespół rozłąki – przyczyny, typowe objawy i fazy.

Lęk separacyjny – jest to lęk przed rozstaniem, Przejawia się tym, że dziecko przeżywa ciągły lęk przed rozłąką z rodzicami. Wyobraża sobie, że rodzicom coś się stanie. W domu ciągle przebywa z rodzicami.

Objawy: mogą występować dolegliwości somatyczne. Dziecko reaguje całym sobą, miewa bóle brzucha, głowy, wymioty gdy rozstaje się z rodzicami. Jeżeli taki lęk występuje co najmniej przez 2 tygodnie. Jest to najczęstszy … Gdy te lęki są mocno nasilone ma problemu z pójściem do przedszkola. Najczęściej występuje w okresie wczesnego, średniego dzieciństwa, ale i w późnym. Często pojawiają się po zdarzeniach traumatycznych. Większe ryzyko występuje u dzieci, gdy rodzice mają jakieś zaburzenia, fobie, ale także w rodzinach w których występują silne więzi emocjonalne, nadmierne. (To było podane na wykładzie). Dalej dopisałam sama.

Choroba sieroca czyli zespół rozłąki:

To całokształt zaburzeń psychosomatycznych występujących u niemowląt i małych dzieci na skutek pozbawienia ich opieki rodzicielskiej. Choroba sieroca jest bardzo trudna do zdiagnozowania i terapii. Równie trudno jest jej zapobiegać.

 

Najczęściej pojawia się w przypadku wczesnej rozłąki dziecka z matką. Do choroby sierocej dochodzi też na skutek nieokazywania dziecku miłości macierzyńskiej i ojcowskiej na skutek zaburzeń więzi emocjonalnej. Dzieje się tak, gdy żadne z rodziców nie chce, bądź nie potrafi nawiązać kontaktów emocjonalnych z dzieckiem. Zatem choroba sieroca spowodowana jest też brakiem więzi z bliskimi osobami przez co jest nazywana też chorobą „braku miłości”.

 

Alicja Szymborska wyróżniła trzy stopnie osierocenia:

1. najwyższy: całkowite opuszczenie dziecka, brak kontaktów z rodzicami, opiekę nad dzieckiem przejmują obcy ludzie.

2. średni: kontakt jest niepełny, dziecko widuje rodziców rzadko, w nierównym czasie, nie potrafi określić kiedy kontakt nastąpi i ile będzie trwał

3. najniższy: kontakt w zasadzie jest częsty, chociaż niecodzienny, rodzice nie nawiązują z dzieckiem odpowiedniego kontaktu emocjonalnego

Najwięcej szkód wywołuje choroba sieroca, które pojawia się do trzeciego roku życia, jest to okres krytyczny dla rozwoju, kiedy dziecko rozwija się najintensywniej i potrzebuje szczególnie dużo opieki, musi czuć się bezpieczne i kochane.

 

Przebieg choroby:

Zazwyczaj wyróżnia się 3 fazy: protestu (buntu), rozpaczy (pozornej akceptacji), wyobcowania.

              I. Faza protestu: dziecko reaguje protestem na rozłąkę z rodzicem, domaga się bliskości, pojawia się agresja, próby ucieczki, ślinienie, drżenie ciała. Podłożem tych zachowań jest lęk i zachwiane poczucie bezpieczeństwa. Przy braku działań faza ta po kilku godzinach lub dniach przechodzi w fazę drugą.

           II. Faza rozpaczy: następuje stopniowe wyciszenie, zobojętnienie dziecka na bodźce zewnętrzne, opuszcza je energia fizyczna, jest obojętne. Jest to faza, w której dziecko przyzwyczaja się do nowej sytuacji. Występują zaburzenia ze strony układu nerwowego i zachowania stereotypowe. Trwa ona od kilku dni do kilku tygodni.

         III. Faza wyobcowania: jest to najgłębsze stadium choroby, groźne dla rozwoju dziecka. Następuje całkowite uspokojenie się dziecka z powodu pogłębiającej się apatii. Jest bierne, posłuszne, nie ucieka przed dorosłymi. Sprawia wrażenie pogodzonego z losem. W tej fazie znacznie obniża się bariera immunologiczna dziecka.

17. Nadpobudliwość psychoruchowa – charakterystyka zespołu, podstawowe objawy.

Nadpobudliwość psychoruchowa

Zaburzenie istnieje od dawna. Istnieje wiele opracowań na ten temat (Narutowska, Spionek). Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, zespół hiperkinetyczny, deficyt uwagi, nadruchliwość dziecięca. Zaczyna ówcześnie dominować określenie medyczna – określa się je jako ADHD – zespół deficytów uwagi z nadpobudliwością.

Objawy dotyczą trzech sfer:

- fizycznej

- poznawczej

- emocjonalnej.

O zespole mówi się wtedy gdy objawy są tak nasilone, że utrudniają dziecku naturalne funkcjonowanie. Dziecko łatwo się rozprasza, łatwo się denerwuje, przerywa rozpoczęte czynności, zmienia swoją aktywność z jedną na drugą, szybciej rob niż myśli, słabo kontrolują zachowania, zapominają, gubią rzeczy, chcą być pierwsze, szybciej wypowiedzieć się, wyrywają się w swojej aktywności, wszystko chcą dotknąć, zachowują się gwałtownie, nie przestrzegają zasad. W kontaktach z innymi słuchają ale nie słyszą co się do nich mówi, są zdezorganizowane, nie potrafią kontrolować tego co robi, są lekkomyślne, impulsywne.

Wg ICD10-

DSMIV- można rozróżnić 3 typy: podtyp z przewagą uwagi, z przewagą nadaktywności, podtyp mieszany.

Jest to zaburzenie które rozpoznaje się już w okresie 6-7 r. ż. Najwięcej problemów jest w okresie wczesnoszkolnym. Od strony rozwojowej już u niemowlaków można zaobserwować pewne objawy: mało śpią, często budzą się z krzykiem, są ruchliwe, ruchy s nieskoordynowane.

Okres poniemowlęcy 2-3 r. ż.: nadmierna aktywność, dziecko wspina się, nie można go na chwilę zostawić samego, jest podatne na urazy, chwiejne emocjonalnie, niszczy zabawki. W nowych miejscach może tupać, rzucać się na ziemię.

Wiek przedszkolny 3-7 lat: nadaktywność całego zachowania, nadruchliwość, nadaktywność, dziecko często dostaje urazów, mają problemy z przyswojeniem reguł, podatne są na frustracje, zaburzenia snu, lęki nocne.

- młodszy wiek szkolny – nadmierna emocjonalność, niewłaściwe zachowania w klasie, problemy w skupieniu uwagi, w podporządkowanie się regułom, sprawiają kłopoty nauczycielom, kształtuje się w nich niska samoocena. W klasach od 1-4 jest najlepszy czas bu pomóc dziecku.

- starszy wiek szkolny – nadpobudliwość emocjonalna, nakładanie się pewnych tendencji z dążeniem do niezależności, niska samoocena, zachowania aspołeczne, kradzieże, niszczenie przedmiotów.

- okres adolescencji – impulsywność, wybuchowość, różne formy nieprzystosowania, sprzeciw wobec autorytetów, problemy szkolne, emocjonalne, problemy w kontaktach z innymi, stany depresyjne, niska samoocena, objawy mogą się w 70 % w okresie dojrzewania, około 30% w okresie dorosłości.

- okres dorosłości – są to typy osobowości A, ludzie wiecznie zajęci, słomiany zapał, inicjują wiele akcji, ale większości nie kończą. Nastawieni są na osiąganie sukcesu, żyją pod presją czasu, mają skłonność do rywalizacji, mają problemy ze snem, są to ludzie czynu. Widzą świat w barwach czarno – białych, są bardzo radykalni, albo coś jest dobre, albo złe.

Etiologia: neurologiczne upodobania –podobieństwo z dziećmi z uszkodzeniami c.u.n. W latach 60 –tych wskazywano na zatrucia konserwantami, ołowiem.

Później wiązano z mikrouszkodzeniami mózgu. Opierano się na wskaźnikach z testów psychologicznych.

W latach 70-tych powstała hipoteza związana z uszkodzeniami kory czołowej.

Barkley – stwierdził, że podstawowym deficytem który przyczynia się do ADHD jest deficyt hamowania, który jest podstawowym warunkiem samokontroli.

Najnowsze badania wskazują na genetyczne uwarunkowania ADHD. Występuje u nich wysoki poziom dopaminy i noradrenaliny. Wskazano na niższy przepływ krwi w obszarach czołowych i innych strukturach, które łączą obszar czołowy.

Wobec dziecka można stosować terapię psychologiczną z terapią farmakologiczną.

Dziecku trudno jest żyć normalnie w środowisku, mogą się utrwalać zaburzenia nerwicowe, jąkanie się, agresywność, moczenie nocne. Objawy mogą mieć wpływ na nieharmonijny rozwój psychoruchowy, zaburzenia zachowania. U dzieci takich występuje wysokie ryzyko agresji, zarzywania środków psychoaktywnych.

Ważne jest obserwacja.

Choroby somatyczne mogą przypominać ADHD. Przy astmie, chorobach grzyborodniczych. Dzieci z niskim ilorazem inteligencji mogą przejawiać takie zachowania. W autyzmie, w trudnych sytuacjach dla dziecka (np. rozwód rodziców, wszystko jest dla niego za trudne).

18. Depresja u dzieci – obraz kliniczny (objawy).

Depresja

Od lat 70-tych zaczęto interesować się problemem depresji u dzieci i młodzieży. Jest to zagadnienie kontrowersyjne i otwarte. Można depresje ujmować jako nastrój, który cechuje smutek. Depresja jako symptom oznacza pewien nastrój, charakteryzujący się smutkiem, rozdrażnieniem. Może być reakcją na utratę.

Depresja jako syndrom – to zespół symptomów, z określonym zespołem symptomów: smutek, w ramach tych objawów może być spadek zainteresowania aktywnością dotychczasową, zaburzenia snu. Można mówić o jednostce, charakteryzuje się jakąś historią.

Wcześniej uważano, że depresja nie występuje u dzieci. Dopiero od lat 70-tych zaczęto interesować się depresją dziecięcą. Wówczas uważano, że depresja dziecięca składa się tylko z ekwiwalentów (zły humor, agresywność)depresji diagnozowanych u dorosłych.

Kryteria diagnozy depresji (związane z wydaniem DSMIII ) miały istotny wpływ na wykrywanie depresji u dzieci.

Uważano, jednak że inaczej się diagnoza rozwija u dzieci a inaczej u dorosłych. Dopiero po rewitalizacji DSM III stwierdzono, że depresja u dzieci jest zespołem afektywnych i somatycznych objawów i nie może być przypisywana innym zaburzeniom.

Diagnoza depresji u dzieci:

- okres przedszkolny i wczesnoszkolny – 5-8 lat – depresja charakteryzuje się epizodami smutku, zachowaniami dysfotycznymi (drażliwością), pojawiające się w zależności od sytuacji, może towarzyszyć poczucie winy, niedostosowanie społeczne, somtyzacja (bóle psychogenne, bóle brzucha).

- 9 – 17 lat – obniżona samoocena, smutek, apatia, pesymizm, brak czerpania przyjemności z aktywności, pojawiają się problemy szkolne, wycofanie się z relacji rówieśniczych, myśli samobójcze (głowy, anoreksja). W okresie dojrzewania pojawiają się bóle podobne do dorosłych, poczucie braku wyjścia z sytuacji, może się pojawiać skłonność do nadużywania leków.

10 podstawowych objawów depresji u dzieci. Aby zdiagnozować depresję musi wystąpić 5 objawów w ciągu 6 tygodni:

- uczucie smutku,

- brak poczucia satysfakcji z tego co dziecko robi

- samopotępienie (samo obwinianie),

- płaczliwość,

- poczucie mniejszej wartości,

- reakcje izolacyjne

- słabsze wyniki w nauce

- zachowania psychomotoryczne

- zaburzenia snu i łaknienia

- próby samobójcze

Trudności w kontaktach społecznych, patologiczne poczucie winy, męczliwość, skargi somatyczne (np. ból głowy), spadek koncentracji uwagi, deficyt uwagi, obsesyjne myśli, pesymizm, negatywne oczekiwania wobec przyszłości, moczenie nocny, zanieczyszczanie się kałem, wybuchowość, samobójstwa.

Przyczyny:

- brak ciepła,

-brak bezpieczeństwa

- braki materialne

Ważne jest aby wcześnie objąć takie dzieci opieką psychologiczną.

Często dzieci nie mają dojrzałej wizji śmierci. Dziecko nie rozumie czym kończy się próba samobójcza.

19. Jadłowstręt psychiczny – charakterystyka i symptomatologia zaburzenia.

Anoreksja

- zburzeń, które pojawiają się w okresie pokwitania i wczesnej dorosłości

- współcześnie wiek ten obniża się

- najczęściej diagnozuje się anoreksję u dziewcząt między 14 a 20 r.ż.

- jeżeli problemy z wagą pojawiają się w tym okresie może powodować jadłowstręt psychiczny.

Przyczyny:

- wizja siebie jako osoby grubej

- lęk przed przybraniem na wadze

- osoby te lubią przygotowywać posiłki dla innych

- obsesyjnie skupiają się na unikaniu jedzenia i ćwiczeniach

Objawy:

- wyniszczenie organizmu

- zaburzenia metabolizmu

- zaburzenia ciepłoty ciała

- zaburzenia dermatologiczne – suchość i marszczenie skóry, wypadanie włosów, zanik menstruacji, zmiany kości narządów rozrodczych, objaw małego serca, zanik ciśnienia krwi, omdlenia.

2 główne typy:

- ograniczona – ciągłe ograniczanie jedzenia

- objadająco się - wydalająca