1. Psychologia kliniczna, przedmiot, zadania, diagnoza psychopedagogiczna.

Psychologia kliniczna- jest gałęzią psychologii stosowanej. Przedmiotem jej zainteresowań są zaburzenia zachowania, wszelkie zaburzenia regulacji psychicznej.

Zadania psychologii klinicznej:

- diagnoza- rozpoznanie istniejących odchyleń, wyjaśnienie przyczyn.

- terapia- sformułowanie i realizacja programu postępowania. System działań stosowanych nie tylko wobec chorych, ale także jednostek poszukujących rozwiązań sytuacji trudnych, patologii społecznej, dotkniętej nałogami itp.

- profilaktyka- określenie optymalnych warunków życia i działania tak, by realizowali swe potencjalne możliwości oraz ochrona zdrowia psychicznego.

Diagnoza psychopedagogiczna- opiera się na wyniku badania, poznaniu problemu, postawieniu hipotezy, weryfikowaniu jej:

- opis symptomów zaburzeń zachowania.

- wyjaśnienie zaburzeń- wyjaśnienie dysfunkcji procesów psychicznych, emocjonalnych, społecznych, poznawczych i komunikacji tożsamościowych oraz zachowania.

- określenie udziału czynników środowiskowych, społecznych, biologicznych.

- rola czynników bezpośrednich i pośrednich.

2. Specyfika diagnozy dziecięcej.

a) brak motywacji do poddania się diagnozie

b) niski stopień trafności diagnozy

- indywidualna dynamika rozwoju,

- diagnoza uzależniona od stanu dziecka,

- trudno odróżnić objawy od reakcji na sytuację stresową,

- mylenie skutków z ich przyczynami (np. dysleksja).

c) diagnoza rozszerzona o rodzinę- ujęcie systemowe, czyli objawy dziecka są symptomem zaburzeń w rodzinie.

d) diagnoza wielostronna (przedszkole, dom, poradnia).

e) diagnoza musi uwzględniać aspekt rozwojowy (tempo rozwoju, harmonijność itp.)

f) diagnoza wielospecjalistyczna- stan somatyczny, rozwój fizyczny.

Rola nauczyciela:

- obserwacja,

- analiza wytworów,

- rozmowa,

- wywiad.

3. Pojęcie normy

1) Statystyczne- norma to średnia lub przeciętna(np. iloraz inteligencji w teście Weschlera

2) Norma społeczno- kliniczna:

Symptomy: objawy subiektywne i obiektywne

Krytyka- negatywny charakter tego ujęcia, brak symptomów, norma nic nie mówi o pozytywnych cechach badanego

3) Teoretyczne znaczenie pojęcia normy:

ustalono wzorzec normy osobowości w oparciu o różne koncepcje psychologii człowieka(obraz zbyt rygorystyczny albo zbyt liberalny)

Pojęcia typu norma, zdrowie, dewiacja, patologia, zaburzenia są same w sobie relatywne i zależne od uznawanych w danym społeczeństwie, określonym czasie norm i wartości. Niektórzy przeciwstawiają się używaniu takiemu określeń, jak zaburzenie czy choroba psychiczna i uważają tę praktykę za rodzaj sprawowania kontroli nad ludźmi o pewnej odmienności. Inni twierdzą, że pojęcie normalności ze względu na swój charakter wartościujący nie może być przedmiotem obiektywnych analiz, że można obejść się bez pojęcia normalności, gdyż całkowicie wystarczy właściwy opis kategorii zaburzeń. Stosowanie znaczenia normy zależy w dużej mierze od celu, jakiemu ona służy.

Norma statystyczna wynika z pomiaru cechy danej populacji. Na płaszczyźnie psychologicznej najlepiej jej zalety i wady można prześledzić na przykładzie badania ilorazu inteligencji, o ile jako odbiegające od normy są wartości mieszczące się poniżej wyniku średniego, o tyle nie można tego stwierdzenia odnieść do wyników powyższej średniej. Znaczne korzyści daje zastosowanie kryterium statystycznego w odniesieniu do tworzenia norm rozwojowych, czyli określenia wskaźników poziomu rozwoju odpowiednich czynności w danej grupie wiekowej.

Tak, więc norma statystyczna może być przydatna, ale nie może być stosowana bezkrytycznie i samodzielnie.

Norma społeczno-kliniczna określana także jako norma kulturowa. Preferuje ona zachowania przeciętne, konwencjonalne, typowe. To pojęcie normalności ma jeszcze bardziej relatywistyczny charakter niż norma statystyczna. Chodzi tu, zatem o przystosowanie do sposobu funkcjonowania w danej kulturze. Wymiar zdrowy - chory może być rezultatem poziomu tolerancji społecznej a nie faktycznych cech osobowości.

4. Modele psychologiczna - uwarunkowania powstawania zaburzeń i terapii (behawioryzm i psychoanaliza)

Od poł. XX w. w oparciu o zmiany zachodzące w systemach wartości oraz w związku ze wzrostem jakości i ilości badań psychologicznych powstawały różne modele wyjaśniające powstawanie zaburzeń psychicznych oraz proponujące sposoby ich leczenia

Na jednym końcu tego spektrum mamy model biologiczny, który klucz do zrozumienia ludzkiego zachowania widzi w procesach organicznych. Na drugim końcu - model socjo-kulturowy, który zachowanie ludzkie wyjaśnia przy pomocy wpływu społeczeństwa i kultury.

Między tymi dwoma skrajnymi modelami znajdują się 4 modele, które podkreślają psychologiczne i osobowe wymiany ludzkich przeżyć i zachowań.

Są to modele:

• model psychodynamiczny - zajmujący się głównie nieświadomymi, zewnętrznymi konfliktami;

• model behawioralny oraz model bazujący na teorii uczenia się - obydwa opierają się na wyuczonych sposobach zachowania oraz na procesach ich modelowania;

• model kognitywny - koncentrujący się na procesach myślenia leżących u podstaw zachowania;

• model humanistyczno-egzystencjalny - podkreślający znaczenie wartości i ich wyboru dla indywidualności i samorealizacji osoby.

Model behawioralny- psychologia tej koncepcji bada zależność zachowania od środowiska zewnętrznego. Środowisko steruje ludzkim zachowaniem. Behawioryści zajmują się zachowaniami obserwowalnymi oraz wpływem otoczenia na zachowanie się poszczególnych jednostek. Zarówno sposób powstawania zaburzeń jak i metody ich likwidowania opierają się na zasadach procesu uczenia się. Behawioryści nie negują życia wewnętrznego, ale twierdzą, że nie reguluje działania człowieka.

W koncepcji Behawioralnej- wszystkie zachowania są nabyte, zachowania normalne i patologiczne są wyuczone i ich rozwój przebiega zgodnie z prawami uczenia się. Zachowania zaburzone powstają w sytuacjach wywołujących lęk oraz w sytuacjach konfliktowych. Terapia koncentruje się wyłącznie na objawach zachowań, nie zajmuje się uczuciami i przeżyciami pacjenta.

Model psychodynamiczny - zwolennicy tego modelu są przekonani, że zachowanie jednostki zarówno normalne, jak i zaburzone w dużym stopniu zostaje wyznaczone przez leżące u ich podstaw siły psychicznej, których osoba nie jest świadoma. Psychoanaliza kładzie nacisk na znaczenie konfliktów i doświadczeń nabywanych w toku wczesnego dzieciństwa. Zaburzenia występujące u ludzi dorosłych traktowane są jako wynik doświadczeń z odległej przeszłości i z pierwszych lat życia. Tamte związki rodziców i dzieci oraz nieświadome, traumatyczne doświadczenia z pierwszych lat są całkowicie odpowiedzialne za wszystkie formy zachowań i przeżyć. Zatem jedynie znajomość przeszłości dostarcza informacji niezbędnych dla zrozumienia trudności i zaburzeń człowieka dorosłego. Lęki i wytworzone do obrony przed nimi organizmy są nieświadome.

5. Modele psychologiczne - uwarunkowania powstawania zaburzeń i terapii (poznawczy i poznawczo-behawioralny)

MODEL POZNAWCZY-

1. Uwarunkowania powstawania zaburzenia:

-zaburzenia powstają w rezultacie procesu uczenia się. Niewłaściwy sposób percepcji i interpretacji zdarzeń przez jednostkę doprowadza do powstania jego dezadaptacyjnych zachowań.

- głowni reprezentanci to Aron Beck i A. Ellis

Aron Beck zwrócił uwagę, że sposób strukturalizowania i interpretacji własnych doświadczeń wpływa na stan emocjonalny i doświadczenia jednostki

- błędy w myśleniu są powodem zaburzeń emocjonalnych, bo napędzają emocje.

- w kognitywnym spojrzeniu- poznawczym modelu myśli analogicznie są jak bakteria która wywołuje infekcję, emocje wyzwalają poziom temperatury, a podłączone do emocji myśli są jak dodatkowe bakterie, które napędzają rozwój choroby i wzrost temperatury

- schematy poznawcze są dysfunkcjonalnymi postawami, ogólnymi zasadami oceny własnego życia i kierowania swoim działaniom, stanowią pewien kod determinujący znaczenie przypisywane bodźcom i zdarzeniom.

- sposób myślenia o sobie i o świecie zależny jest od wiedzy zapisanej w schematach. Aron Beck wyodrębnił charakterystyczne, błędne sposoby myślenia o sobie, które określił jako poznawcze, a są to:

* arbitralne wnioskowanie

* selektywne abstrahowanie

* nadmierna generalizacja

* dychotomiczne myślenie(czarno-białe)

* myśli automatyczne, nawykowe, które występują w formie zdań odnoszących się do siebie i sytuacji, w której znajduje się jednostka, przy czym mają one wyraźnie kasandryczny charakter w ocenie własnych możliwości działania

Szczególnie błędny sposób myślenia ujawnia się u osób depresyjnych w sytuacji stresowej

- dysfunkcjonalne przekonania dotyczące siebie i wadliwy styl przetwarzania powodują zniekształcanie wiedzy. Zawierają one negatywne założenia dotyczące własnej osoby i świata, ukształtowały się w dzieciństwie, przy czym pozostają na granicy świadomości i niezwykle łatwo uruchamiają automatyczne myśli

- występujące zaburzenia są wynikiem nieprawidłowego, utrwalonego sposobu myślenia o sobie jak i stylu przetwarzania informacji.

CELE TERAPI:

- nastawiona jest na usuwanie zaburzeń myślenia, uczy rozpoznawania dysfunkcjonalnego sposobu myślenia i jego eliminowania

- uczy pacjenta identyfikować schematy poznawcze, tkwiące u podstaw irracjonalnych myśli

- psychoterapeuta informuje pacjenta, w jaki sposób dochodzi do zaburzeń emocjonalnych oraz występowania dysfunkcjonalnych zachowań

- dowodzi, że między sytuacją a zdarzeniami w jakich pacjent uczestniczy a jego emocjami, zachowaniami pośredniczy sposób interpretacji zdarzeń składających się na tę interpretację

- psychoterapeuta zwraca uwagę pacjentowi na to, że stały automatyczny sposób interpretacji zdarzeń powinien być traktowany wyłącznie jako hipoteza, którą trzeba weryfikować empirycznie

- praca nad zmianą schematów poznawczych z terapeutą polega na współpracy terapeuty i pacjenta w celu rozpoznania i usuwania błędów w obrazie siebie i świata oraz w stylach interpretacji informacji-przetwarzania ich

- terapia ta koncentruje się na tym, co pacjent o sobie myśli i jak odbiera siebie, swój świat i przyszłość. Te czynniki nazywają się triadą poznawczą. Schematy poznawcze, które tworzą się od wczesnego dzieciństwa stanowią wzór dla dalszego kodowania informacji

- terapia polega na modyfikacji myślenia, Ne eliminowaniu przekonań dysfunkcjonalnych i wprowadzeniu na ich miejsce nowych, które nie powodują skutków myślenia. Restrukturalizacja myślenia dokonuje się poprzez dostarczenie argumentów na rzecz odrzucenia irracjonalnych, wadliwych przekonanń

TERAPIA NARRACJĄ W RAMACH MODELU KOGNITYWNEGO:

- każda dobra terapia zawiera element narracji- piszą Martin Selignam, Elaine Walker i Dawid Rosenhan

- terapię narracyjną określa się jako skoncentrowaną na rekonstrukcji modyfikacji narracyjnych wzorców, w ramach których ludzie strukturalizują własne doświadczenia

- terapia narracją jest sposobem pomocy jednostkom w usytuowaniu ich działania wewnątrz ich systemu wartości, tym samym pomaga w zdobyciu zdolności do osądzania(oceny własnej) działań według tych wartości

- terapia ta pomaga się uwolnić od destrukcyjnych samoocen poprzez zobiektywizowaną ocenę w tej terapii

Celem terapi narracji jest:

-pomoc jednostce w znalezieniu alternatywnej interpretacji, która będzie przez nią zaakceptowana, a także przez innych

- pomoc w wyartykułowaniu własnych problemów i preferencji

- analiza interpretacji dla znalezienia społecznego kontekstu- poprzez narracje pacjent zrozumie własne działania i uwydatni ich sens w kontekście społecznym.

Terapia zaburzeń” Ja” może się dokonywać przy pomocy narracji zewnętrznej ponieważ przez uwewnętrznianie nowych treści można uzyskać m.in. dostęp do siebie i swojej roli w wydarzeniach akceptację siebie a tym samym zmienić samowiedzę, otworzyć się na siebie i innych. Warunek stanowi dokonanie wglądu(refleksji) a przez to stopniowa lub gwałtowna zmiana(katharsis)

MODEL BEHAWIORALNO-POZNAWCZY:

- głowni reprezentanci: J. Wolpe, A. Bandura, H.J Eysenck

Uwarunkowania powstania zaburzenia

-objawy psychopatologiczne jednostki traktuje się jako nieprzystosowawcze- jako zachowania nabyte w procesie uczenia się. Zachowania te i zachowania przystosowawcze kształtują się poprzez mechanizm warunkowania klasycznego, instrumentalnego lub modelowania.

- kładzie nacisk na poznawcze, emocjonalne i behawioralne schematy, które kształtują się w dzieciństwie i są zależne od predyspozycji biologicznych jednostki, jej doświadczenia i warunków rozwoju w dzieciństwie

Metody behawioralne:

- samoobserwacja- sytuacja która zmieniła emocje, przekonania- myśli towarzyszące, ocena możliwości zmiany, możliwości modyfikowania,

- samoregulacja- analiza, poszukiwanie wsparcia, otwarcie się, rozumienie, empatia, komunikowanie się

Terapia poznawczo- behawioralna

- jest to rodzaj rozmowy na temat:

• tego, jak postrzegamy samych siebie, świat i innych

• w jaki sposób nasze zachowanie wpływa na nasze myśli i uczucia.

 

Terapia CBT może pomóc zmienić sposób myślenia („poznawczość”) i zachowania („behawioryzm”), co przyczynia się do poprawy samopoczucia.  W odróżnieniu od innych rodzajów psychoterapii, CBT zajmuje się problemami i trudnościami „tu i teraz”.  Nie skupia się na przyczynach dręczących nas problemów, ani na uprzednio pojawiających się objawach, lecz poszukuje sposobów poprawienia stanu świadomości pacjenta w chwili obecnej.

 

CELE TERAPII:

- terapia poznawczo behawioralna stawia sobie za cel zarówno zmieniać zniekształcenie, nieprawidłowe myślenie o sobie, styl przetwarzania, jak również nauczyć bardziej przystosowanych zachowań

- wzmacnianie świadomego” Ja” i pomoc w rekonstrukcji spójnego sposobu interpretacji zdarzeń i swojej w nich roli oraz rozpoznawanie automatycznych, nawykowych destrukcyjnych myśli i dialog wewnętrzny z nimi- to zadania terapeuty o orientacji behawioralno-poznawczej!

- zmiana sposobu myślenia o sobie zmienia także emocje i zachowanie jednostki, Praca nad zmianą schematów poznawczych polega na współpracy terapeuty i pacjenta w celu rozpoznania i usuwania błędów w obrazie siebie i świata

- psychoterapeuta wyjaśnia pacjentowi mechanizmy powstawania jego nieprawidłowych nawyków

- proponuje określone procedury terapeutyczne i wyjaśnia mechanizm ich działania

- psychoterapeuta wraz z pacjentem ustala kontakt w tym zwłaszcza cel terapii

6. Modele psychologiczne - uwarunkowania powstawania zaburzeń i terapii, podatność-stres (w tym pojecie stresu wg R. Lazarusa, koncepcja Antonowsky'ego)

MODEL PODATNOŚĆ- STRES

- czyli model współdziałania wielu czynników w genezie zaburzeń, podatność na zaburzenia określana jest przez predyspozycje jednostki, które mogą być spowodowane czynnikami biologicznymi, psychologicznymi i społeczno-kulturowymi- są one ważne ale nie są bezpośrednimi sprawcami zaburzeń. Musi zadziałać jeszcze stresor- sytuacja trudna, codzienne obciążenia lub krytyczne wydarzenia życiowe. Stresor+ podatność= zaburzenia.

Zróżnicowanie sytuacji stresowych:

- deprywacji, braku

- frustracji(zewnętrzne i wewnętrzne) np. stan zdrowia, nieakceptacja swoich tendencji seksualnych itp.

- zagrożenia

-przeciążenia

- bólowe

- konfliktowe „++” „+-„ „- - „

Objawy stresu:

*zewnętrzne- niepokój ruchowy lub brak ruchu, drżenie, zmiana głosu- wysokość tonu, zacinanie się, moczenie

* fizyczne- kołatanie, mdłości, zawroty głowy, suchość w ustach

*poznawcze- myśl, że obleje, że nic nie umiem, w rezultacie dekoncentracja

*emocjonalne- wpadam w panikę

*komponent fizjologiczny doświadczonego stresu-rola gruczołów wydzielania

Pojęcie stresu według Lazarusa i Suzan Folkman:

- definiują stres jako określoną relację między człowiekiem, a otoczeniem, które oceniana jest przez jednostkę jako obciążającą lub przekraczającą jej zasoby i zagrażająca dobrostanowi.

Richard Lazarus- 2 podstawowe rodzaje procesów oceny:

• ocena pierwotna(czy sytuacja jest groźna czy nie)

• ocena wtórna(jakie jednostka ma zasoby, szacowanie różnych sposobów radzenia sobie)

Tu nie jestem pewna???

Koncepcja Antonovskyego(stresory)
Antonovsky stresorem nazywa każdy element który powoduje entropię, napięcie i sprzeczność. Stresory: psychospołeczne, fizyczno- biologiczne, krótkotrwałe, długotrwałe, działające przewlekle. Mogą pochodzić z środowiska zewnętrznego człowieka, z jego otoczenia, z wnętrza człowieka, z jego ciała i psychiki i również z relacji człowiek- otoczenie. Kategoria codziennych uciążliwości (dayly hassles, Lazarus, Folkman, 1984) wg której nagłe i drobne życiowe przeszkody życiowe, stanowią obciążające tło i podwyższają napięcie. Mają charakter negatywny, nękający. Kategoria krytycznych wydarzeń życiowych (sęk, 1997) - stresowe wydarzenia zmiany życiowej. Źródłem są czynniki endogenne i egzogenne., dotyczy różnych sfer życia. Obejmuje wydarzenia katastroficzne, związane z kryzysami rozwojowymi.

Napięcie przeradza się w stres i wychodzą objawy zaburzeń gdy energia i dostępne zasoby okazują się niewystarczające, aby zaradzić wymaganiom.

7. Style radzenia sobie ze stresem, pojęcie: wsparcia, zasobów.

Styl zadaniowy: (najlepszy)

- planowanie, zbieranie dodatkowych informacji w celu poradzenia sobie z sytuacją stresową,

- poszukiwanie kontaktów społecznych, szukanie wsparcia,

Styl emocjonalny:

- koncentracja na emocjach,

- samooskarżanie się za zaistniałą sytuację,

- odwracanie uwagi mające na celu regulację emocji,

- ekspresja emocji,

- zaburzenia somatyczne.

Styl unikowy:

- separowanie się od problemu,

- chowanie głowy w piasek.

Wsparcie społeczne- to rodzaj interakcji społecznej, która zostaje podjęta przez jednego lub obu uczestników sytuacji trudnej, stresowej lub krytycznej. Wsparcie może być:

- emocjonalne. Wsparcie emocjonalne, polegające na przekazywaniu emocji podtrzymujących, uspokajających, będących przejawem troski i pozytywnego ustosunkowania do osoby wspieranej. Zachowania wspierające mają też na celu stworzenie poczucia przynależności, opieki i podwyższania samooceny. Osoby cierpiące mogą dzięki wsparciu emocjonalnemu uwolnić się od własnych napięć i negatywnych uczuć, mogą wyrazić swoje lęki, obawy, smutek. Wpływa to nie tylko na poprawę samooceny osoby wspieranej, ale również na jej samopoczucie. Odpowiednie zachowanie osoby wspierającej wyzwala także poczucie nadziei. Takie wsparcie upewnia nas, że jesteśmy kochani i że komuś na nas zależy („są na świecie ludzie, którzy mnie kochają”). Ten rodzaj wsparcia najpowszechniej występuje w sytuacjach trudnych.

- informacyjne (wiedza na temat danej sytuacji). Wsparcie informacyjne to wymiana i udzielanie informacji oraz dawanie rad, które sprzyjają lepszemu zrozumieniu sytuacji, własnego położenia życiowego i problemów. Chodzi tu także o dostarczanie informacji zwrotnych o skuteczności podejmowania przez osobę wspieraną różnych działań zaradczych oraz dzielenie się własnym doświadczeniem przez osoby przeżywające podobne problemy, co ma miejsce na przykład w grupach samopomocy (np. Anonimowych Alkoholików). Wsparcie informacyjne odpowiada na potrzebę rozumienia sensu krytycznych wydarzeń i ich przyczyn. Tego rodzaju wsparcia udzielają nam najczęściej osoby, z którymi łączą nas kontakty towarzyskie („gdy mam problemy jest ktoś, kto mi poradzi”). Istnienie osób (znajomych), z którymi można razem spędzać czas jest również formą wsparcia.

- instrumentalne (jak sobie poradzić). Wsparcie instrumentalne polega na udzielaniu bezpośredniej pomocy w formie pożyczek, darów lub usług. Jest to także przekazywanie informacji o konkretnych sposobach postępowania oraz forma modelowania skutecznych zachowań zaradczych. Formą takiego wsparcia może być na przykład działanie na rzecz osób potrzebujących: karmienie, udostępnianie schronienia, mieszkania, przekazywanie środków do życia, zaopatrzenie w lekarstwa i środki lecznicze. Ten typ wsparcia, podobnie jak wsparcie informacyjne, jest najbardziej oczekiwany i potrzebny w sytuacjach katastrof, klęsk żywiołowych itp.

- rzeczowe (materialne),

- duchowe (światopoglądowe, związane z sensem życia). Wsparcie duchowe związane jest ze szczególnie krytycznymi sytuacjami życiowymi (nieuleczalna choroba, stany terminalne). Dotyczy opieki hospicyjnej, w której pomoc wobec cierpienia i bólu duchowego, związanego z sensem życia i śmierci, wymaga odniesienia się właśnie do sfery sensu życia i ducha.

Zasoby:

1. osobiste- podlegają ćwiczeniom.

2. zasoby poznawcze i energetyczne- podlegają regeneracji. Tworzą się w relacji ze środowiskiem, gromadzenie i utrata zasobów trwa nieprzerwanie do końca życia jednostki.

Poczucie koherencji-pewności, że wszystko jest przewidywalne, wytłumaczalne. Składa się z:

- poczucia zrozumiałości,

- poczucie zaradności- sterowalności,

- poczucie sensowności (jest najważniejsze).

8. Przyczyny zaburzeń (model bio-psycho-społeczny)

Modele zaburzeń

Model biologiczny (medyczny, etologia zaburzeń np. czynniki teratogenne, predyspozycja, biochemia mózgu, anatomia układu nerwowego)

rola zaburzeń w budowie mózgu (zaburzenia struktury)

w pracy neuroprzekaźników (ilość neuroprzekaźników, receptory, neurony hamujące połączenia (szczególnie rola stresu, rola leków, używek), urazy zakażenia itp.

Uwarunkowania genetyczne (temperament, predyspozycje np. schizofrenia u bliźniąt monozygotycznych 40-50%, a u dyzygotycznych 5-15%)

Modele psychologiczne

a) behawioryzm (rola czynników środowiskowych, człowiek zewnętrznie sterowny)

rola wzmocnień - warunkowanie patologiczne

klasyczne np. geneza powstania fobii, asocjacje(muzyka filmowa - film „Szczęki”)

warunkowanie sprawcze (uczenie się w oparciu o konsekwencje, kształtowanie nieprzystosowanych zachowań)

Teoria uczenia się społecznego -uczenie się przez obserwację, rola zastępczego wzmocnienia.

b). model psychodynamiczny

Terapia podejście psychoanalityczne.

Rozwiązywanie konfliktów nieświadomych, ponieważ jeśli pozostają nierozwiązane to generują lęki, złe samopoczucie i w rezultacie powoduje to uruchomienie mechanizmów obronnych i postępującej patologii.

Budowa osobowości wg Freuda (id, ego, superego), Pojęcie energii psychicznej, w którą ludzie są wyposażeni. Energia wyraża się w emocjach, hamowana w jednej dziedzinie jak Feniks z popiołów odrodzi się w innej sferze.

Różnica między zaburzoną osobowością a normalną polega na niezrównoważonym podziale energii psychicznej. Wyodrębnił poziomy: świadomy i nieświadomy(wyparte informacje) większość interakcji między składnikami osobowości zachodzi na poziomie nieświadomym.

9. Przyczyny psychospołeczne

• rola doświadczenia (deprywacja, uraz, nieorganiczny zespół dziecka lekko upośledzonego umysłowo)

• dysfunkcjonalny zespół rodziny

• sytuacje stresowe - sytuacje deprywacji (brak jedzenia, snu, tlenu, brak zaspokojenia podstawowych potrzeb). Przy braku ujawniają się psychozy.

• sytuacje frustracyjne (przeszkoda np. ucieka nam autobus), zewnętrzna: nie możemy dostać się na studia, wewnętrzna: nie akceptujemy siebie np. osoba, która porusza się na wózku. Sytuacje te prowadzą do gniewu, lęku, wstydu, wielu negatywnych emocji. Sytuacje zagrożenie generują lęk np. nie zdam egzaminu. Sytuacje przeciążenia-z przepracowania.

• sytuacje konfliktowe (typu ++ mamy dwie sytuacje pozytywne i nie wiemy którą wybrać, typu -- pójdę na wagary żeby nie dostać 1, ale mogę ponieś konsekwencje wagarów, +- będziemy skoczkami spadochronowymi, idziemy na kurs szkoleniowy, im bliżej egzamin tym bardziej zaczynamy się bać)

10. Rola tożsamości w powstawaniu zaburzeń (schemat ,,ja” i schemat świata)

1. Tożsamość rozumiana jako świadome poczucie siebie, które reguluje relacje ze światem zewnętrznym i tymi aspektami psychiki, do których ma dostęp. Zarządza i interpretuje, również doświadcza siebie kognitywnie i emocjonalnie

2. Tworzenie tożsamości i jej stała rekonstrukcja jest jak opowiadanie o sobie, co się wydarzyło, co zrobiłem i dlaczego. Celem jest połączenie doświadczeń w jedną całość dla zrozumienia świata społecznego i siebie, co niewątpliwie służy lepszej adaptacji do świata społecznego, do funkcji w grupie innych ludzi

Konstruowanie wg. Tożsamości czy rozumienie innych dokonuje się głównie dzięki procesowi myślenia narracyjnego w permanentnym konstruowaniu lub rekonstruowaniu własnego doświadczenia w formie narracji (zawierającej sens)

Tożsamość przepracowuje narracje o sobie i innych poprzez narracje jednostka kreuje i nie kreuje tożsamość w zależności od interpretacji, czyli zachodzi proces względnej zmiennośći

Tożsamość kształtuje się głównie dzięki myśleniu narracyjnemu i jest niekończącym się, dynamicznym procesem .

„JA” balansuje między potrzebą autonomi a zobowiązaniami wobec innych (Jerome Bruner)

11. Zaburzenia lękowe (strach, lęk); zaburzenia lękowe uogólnione, zespół leku napadowego

Rodzaje zaburzeń lękowych :

1. Zaburzenie związane ze strachem

2. Fobie(strach) (etiologia - uwarunkowania genetyczne i neurofizjologiczne, częściej występuje u bliźniąt nomozygotycznych)

3. Neurofizjologiczne - zaburzenia seratoniczne, dopaminy,

Zaburzenie lękowe

1. Zespół lęku napadowego

2. Agorafobia

3. Zaburzenia lękowe uogólnione

4. Fobia społeczna

5. Zaburzenia obsesyjno kompulsywne

6. Zaburzenia pozaurazowego PTSD

7. Zaburzenia separacyjne

Zespół lęku napadowego

• Lęk psychiczny - silny niepokój, napięcie

• Brak tlenu, zawroty głowy, traci kontrole nad sobą. Napady to tak 10minut, apogeum, poczucie że zaraz umrze

• Bez agorafobii chory nie zna źródła lęku

Etiologia:

Osoba doznaje np. po podaniu środków farmakologicznych

• Genetyczne u monozygotycznych, 25-30% dyzygotycznych, 10-15% rodzinne uwarunkowania pomaga farmakoterapia. Zaburzenia miejsxa sinawego

• Terapia poznawcza

• Psychologiczna Interpretacja - zaburzenie katastroficzne myślenie

• Nadmuchiwanie w trąbkę- objawy i ich rozumienie, zmiana przekonania wyleczenia 75-90%

• Terapia farmakologicznie obniża lęk i katastroficzne myśli, stosowana okresowo, nie ma poprawy, krótko się stosuje

Uogólnione zaburzenia lękowe

Objawy:

Emocjonalne objawy, napięcie, rozdrażnienie

• Poznawcze- nie wie dlaczego się tak czuje ale wie że będzie źle

• Fizyczno- wzmożone

• Napięcie mięśni , drażliwość, zaburzenia snu

• Behawioralne - nie może znaleźć dla siebie miejsca, pobudzenia

Etiologia

- Zaburzenia na poziomie: miejsca….

- Od dzieciństwa częste doświadczenia strachu, nieadaptacyjne myśli

Podatność biologiczna ( genetyczna)

Uogólnione zaburzenia…

12. Agorafobia i fobia społeczna, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Agorafobia - strach przed rynkiem, tłumem

Terapia - technika wizualizacji, potem na zew. A także technika poznawcza - zmiana sposobu myślenia

Fobia społeczna

Na fobie społeczna podatne są dzieci wstydliwe, lękowe, zahamowane, takie, które unikają obcych.

Dzieci te często mają poczucie, że przesadzają z lękiem, ale nie potrafią go kontrolować. Unikają społecznych sytuacji (np. na lekcji), co w konsekwencji rodzi frustrację, izolację, depresję. Nieraz występuje selektywny mutyzm, który rozwija się wcześnie.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Obsesje - lękowe myśli, powracające, natrętne myśli, wyobrażenia lub impulsy, przesadne, niepożądane, nieracjonalne.

Kompulsje - czynności przymusowe, reakcje na obsesyjne myśli

Sztywne rytuały np. mycie rąk, sprawdzanie czy żelazko jest wyłączone, drzwi zakluczone itp. Czynności umysłowe - liczenie, modlitwa, powtarzanie słów

Rodzi to złe samopoczucie, kompulsje redukują chwilowo lęk

Obsesje - lek, depresja

2,3% ludzi występowanie leków, obniżenie odporności, obsesje

Osobowość obsesyjno-kompulsywna: sztywność poznawcza, koncentracja na szczegółach, moralizator, nie potrafi współpracować z innymi, dbałość o czystość, sprawdzanie, wątpliwości, wysoki poziom lęku- rodzi perfekcję

Etiologia:

• koncepcja psychoanalityczna - obsesyjna myśl obronna przed jeszcze bardziej nieakceptowana myślą, wynik nieświadomych konfliktów, chroni przed lekiem

• poznawczo-behawioralna - wyjaśnia uporczywość słabością odrzucenia- brakiem, zaburzenia poczucia własnej wartości, rytuał - redukcja lęku, hamowanie kompulsji , redukcja obsesji, wygaszanie obsesji

• neurologiczne - zaburzenia struktur mózgowych obwodu kory prążkowatej ze wzgórzem ważne ewolucyjnie, bo zabezpieczenie siebie i bliskich, sprawdzanie, mycie

Badania nad zastosowaniem metod neuroobrazowania - narzucają nowe światło na zespół Tourette'a i zab. obsesyjno-kompulsywne. 50-70% z zespołem Tourette'a ma zab. obsesyjno-kompulsywne. Chorzy z zespołem Tourette'a prezentowali większą aktywność w korze przedmotorycznej i móżdżku odpowiedzialnych za motorykę i mniejszą aktywność w prążkowi i korze oczodołowoczołowej związanej z podejmowaniem decyzji i uczenia się. Niewydolność mózgu tych osób wynikałaby z niemożności powstrzymania działań.

Osoby, które chorują na te oba zaburzenia częściej mają zaburzenia kompulsywne. Obsesje związane są głównie z przedklinkiem - obszarem związanym ze świadomością. Tiki są podobne do kompulsji. To przecież dodatkowe ruchy mimowolne.

Oceny poziomu lęków - testy Spielberga, techniki = progresywna relaksacja, medytacja itp.

13. Zaburzenia stresu pourazowego PTSD i lęk separacyjny

Zaburzenia stresu pourazowego PTSD

Konfrontacja z zagrożeniem lub śmiercią powodująca reakcję przerażenia i bezradności.

Zaburzenia po stresie pourazowym:

1. powracające i natrętne wspomnienie urazu

2. koszmary senne

3. złudzenia powtarzania się urazu, halucynacje, epizody dysocjacyjne

4. niepokój przed symbolami sygnalizującymi lub przypominającymi traumę

5. trwałe unikanie bodźców związane z urazem

• unikanie myśli, uczuć związanych z urazem

• dążenie do unikania czynności, miejsc lub ludzi kojarzących się z urazem

• niemożność przypomnienia sobie szczegółów

• zmniejszona aktywność

• poczucie wyłączenia lub wyobcowania

• ograniczenie w zakresie innych afektów np. miłości

• poczucie zamkniętej przyszłości

Ostre objawy - gdy trwają mniej niż 3 miesiące

Przewlekłe - powyżej 3 miesięcy

Opóźnione gdy pojawiają się po 6 lub więcej miesiącach po urazie.

Objawy 30-65% doświadczonych stresem pourazowym.

Zaburzenia wegetatywne, kilkusekundowe wtargnięcia, lęki, depresja, amnezja, zab. pamięci., podatność na zab. lękowe

Co blokuje - przygotowanie się, stoicyzm, wew. wartości, nastawienie prospołeczne

Lęk separacyjny

Lęk separacyjny to lek przed porzuceniem

Lęk separacyjny (inne nazwy: SAD; lęk przed separacją w dzieciństwie) to nadmierne zamartwianie się lub strach przed byciem z dala od rodziny lub osób, do których dziecko jest najbardziej przywiązane. Dzieci z SAD boją się, że się zgubią lub że komuś z rodziny stanie się coś złego w czasie, gdy będą rozdzieleni. SAD nie jest tym samym, co lęk przed obcymi, który jest normalną fazą w rozwoju dzieci w wieku 7-11 miesięcy.  Lęk w SAD jest znacznie intensywniej przeżywany i problem dotyka ok. 4% dzieci.

Co jest przyczyną lęku separacyjnego?

Zaburzenia lękowe mogą mieś podłoże biologiczne i środowiskowe. Dziecko może odziedziczyć biologiczną tendencję do intensywniejszego  doświadczania lęku. Lęk i strach mogą być też zachowaniem wyuczonym od osób z otoczenia dziecka, które często reagują w sposób nadmiernie lękowy. Traumatyczne zdarzenie może również wywołać reakcję lękową.

Jakie są objawy lęku separacyjnego?

Poniżej podajemy najbardziej powszechne objawy SAD, zwracając jednocześnie uwagę, że dzieci mogą różnie je przeżywać:

• odmawianie spania w swoim łóżku;

• powtarzające się koszmary senne, w których oddzielenie od bliskich jest głównym tematem;

• poważny niepokój w sytuacji oddzielenia od bliskich z powodu wyjazdu samego dziecka lub członków rodziny lub w sytuacji, gdy taka rozłąka jest spodziewana;

• nadmierne zamartwianie się bezpieczeństwem członka rodziny; zamartwianie się zgubieniem się;

• odmawianie chodzenia do szkoły;

• lękliwość i niechęć do pozostawania samemu;

• częste bóle brzucha, głowy uskarżanie się na stan zdrowia;

• bóle mięśni lub napięcie mięśni;

• nadmierne zamartwianie się swoim bezpieczeństwem;

• nadmierna „przylepność”, nawet, gdy dziecko jest w domu z rodzicami;

• objawy paniki lub wybuchy złości w sytuacji separacji od bliskich.

Diagnoza i leczenie lęku separacyjnego

Lęk separacyjny diagnozowany jest przez psychologa lub psychiatrę dziecięcego.  Leczenie polega na psychoterapii dziecka, pracy z rodzicami lub całą rodziną i, o ile to możliwe, współpracy ze szkołą lub przedszkolem dziecka.  W najbardziej nasilonych przypadkach może by zaproponowane leczenie farmakologiczne.   Wczesne zdiagnozowanie i leczenie mogą znacznie złagodzić nasilenie lęku, przywrócić dziecku możliwość normalnego rozwoju i poprawić jakość kontaktów dziecka lub młodego człowieka z rówieśnikami.

14. Zaburzenia somatoformicznie i dysocjacyjne

Zaburzenia somatoformiczne:

1. Konwersja - przekształcanie stresu psychicznego w objawy fizyczne. Jeden lub więcej objawów obejmuje czynności ruchowe, czuciowe, sugerujące schorzenia neurologiczne

a).Wcześniej występują silne stresy, konflikty

b).mechanizm jest nieświadomy , brak lęku, obojętność na objawy

c).Wykluczone schorzenie somatyczne

d).kliniczne znaczące dolegliwości dla funkcjonowania społecznego

e).Ustępuje po katharsis.

2. Zaburzenia somatyzacyjne - wielość objawów (bólowe, somatyczne, sfera seksualna i jeden objaw pseudoneurologiczny , które nie mają podłoża somatycznego , częściej dotyczy prawej niż lewej strony ciała( rola lewej półkuli mózgowej).

3. Zaburzenia bólowe- psychalgia( zaburzenia bóli mięśniowych), hipochondria, rola doświadczeń z dzieciństwa. Rodzice okazywali zainteresowanie tylko w okresie choroby dziecka.

4. Dysformiczne zaburzenia ciała. Nie akceptowanie własnego wyglądu zewnętrznego, najczęściej twarzy. Przeglądanie się obsesyjne w lustrze, depresje.

Diagnoza zaburzeń somatoformicznych:

• nie może kontrolować zachowań, a symulant może

• wtórne korzyści ( dawanie uwagi czy innych gratyfikacji)

• charakterystyczne objawy np. upada kalecząc się, nie widzi, ale omija przedmioty, obiekty które mogłyby stanowić zagrożenie.

Podatność na zaburzenia somatoformiczne: młode osoby, przeważnie kobiety.

Psychoanaliza- konwersja - mechanizm obronny, lęk, symbolizuje źródłowy konflikt. Obrona spostrzegawcza przed lękiem, poznawcza, stres.

Zaburzenia dysocjacyjne:

-Głębokie i trwałe zaburzenia pamięci

-oderwanie pewnego obszaru pamięci od świadomości

-pacjent nie doświadcza lęku ,przejawy w formie:

• depersonalizacja( oddzielenie od siebie - oglądanie siebie z zewnątrz)

• derealizacja( nierealny świat, ale nie włącza osoby)

• pomieszanie tożsamości(nie jest pewien kim jest)

• zmiana tożsamości( posiada umiejętności o których osoba wcześniej nie wiedziała lub tożsamość wieloraka - doświadczanie urazów szczególnie w dzieciństwie)

• amnezja ( luka pamięciowa lub nie pamięta własnej tożsamości, ale posiada wiedzę ogólną)

• cofa się nagle

Zaburzenia afektywne:

-zaburzenia nastroju

-zaburzenia procesów fizjologicznych, psychologicznych

-mania epizod maniakalny od higomanii ( podwyższone samopoczucie, wzmożony napęd do manii, podniecanie, euforia, brak zahamowań, kontroli, pobudzenie, rozdrażnienie, przewrażliwienie, zaburzenia snu i łaknienia).

15. Depresja - charakterystyka (u dzieci, młodzieży i dorosłych)

Stopnie depresji: łagodna, umiarkowana, ciężka.

Objawy:

-(smutek, motywacja, działanie i podejmowanie działania)

-poznawcze( pesymizm, beznadziejność)

-fizyczne( sen i apetyt)

-psychosomatyczne: ( spowolnienie psychoruchowe, znużenie, utrata łkania, bezsenność lub nadmiar, brak przyjemności, wzmożona męczliwość)

-psychopatologiczne ( utrata zaufania do siebie, obniżenie poczucia własnej wartości, trudność w podejmowaniu decyzji, niezadowolenie, utrata zainteresowania, osamotnienie, lęk, pesymizm)

-procesy poznawcze ( spowolnienie toku myślenia, zaburzenia snu i łaknienia, zaburzenia seksualne)

-psychopatyczne: samoponiżenie, grzeczność, urojone prześladowanie, urojenia choroby.

Nadużywanie alkoholu, zaburzenia histrioniczne, hipochondryczne, fobie, natręctwa, brak energii, obniżenie napędu psychoruchowego.

Objawy u dzieci i młodzieży:

-nastrój dysforyczny, poczucie mniejszej wartości, sprawności, zachowania agresywne , zaburzenia snu, apetytu, zmiana wagi. Maskowana objawami: znudzenie, niepokój, zainteresowanie własnym ciałem, trudności z koncentracją. Zachowania typu: wybuchy złości, ucieczki z domu, bunt w późnej adolescencji, obraz depresji jak u dorosłych.

U małych dzieci zaburzenia snu, łaknienia, zahamowanie rozwoju, obniżenie napędu, napady płaczu, moczenie nocne, fobie szkolne, autoerotyzm.

Depresja wzrasta w okresie dorastania szczególnie u dziewcząt, przyczyny stresu, braki w kompetencjach. Do objawów zaliczamy:

-negatywny nastrój, brak odczuwania przyjemności, zainteresowania

-negatywne myśli o sobie

-oskarżanie siebie

-osłabienie aktywności, relacji z innymi, gwałtowne zmiany nastroju

-somatyczne objawy: apetyt, sen.

Zaburzenia depresyjne, a depresja- różnica w ciężkości objawów. Zaburzenia poznawcze, emocjonalne, motywacyjne, fizjologiczne.

Rodzaje:

-Dystymia - przewlekle obniżony nastrój, zmęczenie

-sezonowe zaburzenia afektywne -SAD - zmęczenie, senność, smutek, wzrost apetytu, niechęć, niepokój, pojawia się lęk.

-Depresja reaktywna- wzorzec- żal, odp. Na stres, wydarzenia życiowe- niekorzystne traumy.

-po porodowa depresja- występuje często zazwyczaj po 72 godzinach po urodzeniu dziecka, odpowiedź na stres. Patologia jeżeli trwa dłużej niż 72 godziny. Występuje smutek, odrętwienie, wycofanie się z relacji z innymi, zmęczenie, problemy ze snem, przejadanie się lub utrata apetytu, silne poczucie nieprzystosowania, brak zainteresowania dzieckiem albo się za bardzo zamartwia o dziecko.

-zespół depresyjny- jednobiegunowe zaburzenie afektu. Zespół maniakalno- depresyjny.

-depresja analityczna u dzieci - 1946 - Rene Spitz. Częstość u dzieci 3% w okresie adolescencji 6,4%.

Epidemiologia:

25% populacji, 1/3 przebieg lekki, kobiety częściej: 2xl , w USA 16% obywateli leczy się na depresję.

Przyczyny:

1. farmakologiczne - środki owadobójcze, niektóre neuroleptyki, metale ciężkie, steroidowe środki antykoncepcyjne, narkotyki.

2. choroby zakaźne- grypa, AIDS, gruźlica, wirusowe zapalenie płuc.

3. hormonalne- niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga, Addisona.

4. neurologiczne- stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, uraz głowy, guzy, bezdech śródsenny.

5. żywieniowe- niedokrwistość

6. nowotworowe- rak głowy trzustki

7. stres np. oddzielenie od matki, wzrost reakcji hormonalnej.

16. Teorie depresji

Objawy u dzieci i młodzieży- poczucie mniejszej wartości, zaburzenia snu, uczenie się, apetytu, zmiana wagi, zmiana stosunku do obowiązku szkolnego, utrata energii, maskowanie objawami znudzenia, niepokój, zainteresowanie własnym ciałem. U małych dzieci: zaburzenia snu, łaknienia, zahamowanie rozwoju, moczenie nocne, napady płaczu.

Objawy:

-negatywny nastrój, brak odczuwania przyjemności, płytkość, uczucie pustki,

-negatywne myśli o sobie

-osłabienie aktywności, także relacji z innymi, objawy zróżnicowane

0somatyczne objawy

Zaburzenia poznawcze, emocjonalne, motywacyjne, fizjologiczne

Rodzaje:

-dystymia- przewlekle obniżony nastrój

Sezonowe zaburzenia afektywne SAD- zmęczenie, senność, smutek, wzrost apetytu, niechęć, niepokój, lęk

-depresja reaktywna- wzorzec-żal, odpowiedź na stres, wydarzenia życiowe

-depresja poporodowa- występuje po 72 h., smutek, odrętwienie, zmęczenie, silne poczucie nieprzystosowania brak zainteresowania lub lęk przed skrzywdzeniem dziecka

Zespół depresyjny- jednobiegunowe

Zespół maniakalno-depresyjny.

Depresja analityczna(nerwowa)

Przyczyny depresji:

-farmakologiczne środki owadobójcze, narkotyki, metale ciężkie, alkohol

-choroby zakaźne, wirusowe, grypa, AIDS, zapalenie wątroby

-hormocjalne niedoczynność tarczycy choroba Ceiskinga i Adolisona, niedoczynność przysadki

-neurologiczne, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona

-żywieniowe

-nowotworowe

-stres np., oddzielenie od matki.

Geneza biologiczna:

-genetyczna

-zaburzenia przewodnictwa w układzie limbicznym i między mózgowiu na poziomie receptorów

-rola hormonów- testosteronu, estrogenów

-czynniki społeczne- stresy,

-uszkodzenie lewej Półkuli mózgowej

Psychologiczne koncepcje depresji:

-psychoanaliza: utrata obiektu miłości i rola superego, konflikt ego i superego, rola urazu,

-behawioralna: mało wzmocnień pozytywnych, wysoka bezradność, brak kontroli nad wydarzeniami, deficyt motywacyjny, emocjonalny, poznawczy, brak nadzieji

-kognitywiści: triada poznawcza Aarona Becka- negatywna ocena własnych możliwości, brak wiary w siebie, w przyszłe wydarzenia-negatywne, sposób myślenia o sobie i świecie zalezny jest od wiedzy zapisanej w schematach.

Przekonania:

-kluczowe np. jestem brzydki

-pośredniczące np. jeśli będę osiągał sukcesy to zasługuję na miłość

Przekłada się to na zasady będące zachowaniem.

Błędne sposoby myślenia o sobie:

-arbitralne wnioskowanie

-selektywne abstrahowanie

-personalizacja błędów

-żeby być szczęśliwym trzeba odnosić sukcesy

-błąd- jestem niekompetentny

-moja wartość zależy od tego, co inni myślą o mnie

Rola terapeuty:

Nauczyć krytycznego myślenia zmiana sformułowania np. jestem beznadziejny, że to nie jest prawda(zmiana sposobu myślenia, odczuwania, zachowania.)

3 przyczyny myślowe:

-muszę zawsze odnosić sukcesy inaczej jestem beznadziejny

-ważni ludzie powinni mnie kochać

-życie powinno być przyjemne, bo jeśli nie to świat jest do niczego

Sposoby postępowania ze smutkiem:

-nie walczyć z takimi myślami, bo tym silniej wracają,

2 tryby przetwarzania umysłowego:

-zorientowany na cel-sprzyja depresji

-kontenplacyjny-nie sprzyja depresji nie pojawia się ona, nie utożsamia się z tymi myślami, dystansujemy się od nich.

Systemowa- mechamizm adaptacyjny jako przyczyna depresji- jednostka nie może zaadaptować się do trudnej sytuacji i ma role chorego

Stres-po obszarach koncentr.- przeciążenie układu autonomicznego

Depresja szczytu -wyczerpanie niemożność sprostania nowym wymaganiom.

Różnice:

-depresyjni-brak entuzjazmu, zniechęcenie, pesymizm

-inaczej u lękowych- nadpobudliwość lękowa, silniej reagują na zagrożenie, silniej je przeżywają.

Rola wstydu w powstawaniu depresji:

-zawstydzenie w ocenach innych, wstyd uwewnętrzniony

-tłumienie emocji-chłód emocjonalny, pustkę, zobojętnienie

17. Zaburzenia emocjonalne i nastroju

Specyficzne aspekty zaburzeń dziecięcych:

- indywidualne tempo rozwoju

- zamiany w trakcie rozwoju

- maja problemy ze zwerbalizowaniem swoich problemów

- zaburzenia uwarunkowania

- klasyfikacja-nasilenie zachowań czy ich nieadekwatność do wieku

Choroba sieroca:

2 podtypy zaburzeń:

a)zaburzenia z zahamowaniem

b)zaburzenia z odhamowaniem (przytula, klei się do wszystkich)

Pojawiające się w dzieciństwie zaburzenie może utrudnić lub uniemożliwić dziecku przechodzenie przez wszystkie fazy rozwojowe oraz nabywanie doświadczeń. Choroba dziecka staje się problematyczna także dla jego rodziców i otoczenia. Często wymaga dużych nakładów pracy, wielu ćwiczeń rehabilitacyjnych, a także pokładów finansowych

na kosztowny i długotrwały proces leczenia. Opieka nad dzieckiem wymagającym specjalnej troski może stanowić ogromne obciążenie emocjonalne. Przyczyn nieprawidłowego rozwoju dziecka można upatrywać w wielu

czynnikach. Za niektóre zaburzenia odpowiedzialność ponoszą uwarunkowania genetyczne, czynniki szkodliwe i powikłania w czasie ciąży i porodu, urazy mechaniczne, nieprawidłowe warunki środowiskowe. Pewne zaburzenia mają wieloczynnikową etiologię, w innych nie udaje się poznać przyczyny ich pojawienia się. Rozpoznawanie zaburzeń pojawiających się w dzieciństwie nastręcza wiele trudności, ponieważ dzieci nie potrafią określić dręczących ich problemów, które często zmieniają się na przestrzeni krótkiego okresu, przez co są trudne do przewidzenia.

Ponadto fazy rozwojowe przebiegają w różnym tempie u różnych dzieci, a ich problemy często dotyczą konkretnej sytuacji lub kontekstu.Psycholodzy i inni specjaliści ustalili, że aby dane zachowanie czy problem uznać za zaburzenie, musi być spełnionych kilka warunków. Podstawowym kryterium jest stwierdzenie, że dane zachowanie stanowi odstępstwo od oczekiwań odnoście wieku dziecka i kontekstu kulturowego. Ponadto musi sprawiać swoiste cierpienie dziecku lub

osobom z otoczenia.

Zaburzenia emocjonalne to częste zjawiska u dzieci w wieku przedszkolnym. Dzieci te mogą sprawiać trudności wychowawcze, a w konsekwencji niewłaściwie oddziaływać wychowawczo.
Pojęcie "zaburzenia emocjonalne" pojawiło się w latach trzydziestych XX wieku. Do dziś nie ma jednak precyzyjnej definicji. L. Kanner uważa, że termin ten jest wieloznaczny i obszerny. Jak wskazują wyniki badań, u wielu dzieci w kolejnych etapach rozwoju pojawiają się różnego typu objawy, które mogą być uznane za symptomy zaburzenia, a które występują też u dzieci normalnie rozwijających się (np. lęk, gniew).

PRZYCZYNY ZABURZEŃ EMOCJONALNYCH
Do takich przyczyn zaliczyć możemy: przykre doświadczenia życiowe (brak akceptacji, miłości, czułości), poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości, konflikty w rodzinie, trudna sytuacja życiowa, zawodowa lub finansowa rodziców, własne problemy emocjonalne rodziców. U dziecka, w którego doświadczeniu życiowym przeważają emocje nieprzyjemne, które żyje w atmosferze konfliktów, braku poczucia bezpieczeństwa, nadmiernych wymagań, krytyki, częstych kar, rozwój emocjonalny nie będzie przebiegał PRAWIDŁOWO!
Bardziej jasno i konkretnie przyczyny zaburzeń podaje S. Gerstman. Są to:
- nadmierna więź emocjonalna z najbliższymi, przyczyną takiego stanu może być nadopiekuńcza lub lękowa postać matki, w konsekwencji czego dziecko boi się pozostawienia przez nią na krótki nawet czas, a normalna potrzeba więzi przekształca się w nadmierną zależność,
- postawa konsumpcyjna, która może być wynikiem błędów wychowawczych typu ograniczania samodzielności, nie przyzwyczajania dziecka do partnerskiego współuczestnictwa w obowiązkach domowych (na miarę jego możliwości), do dawania i dzielenia,
- egotyzm uczuciowy cechujący się brakiem lub niedostatkiem rozwoju uczuć wyższych, szczególnie społecznych, a także brakiem umiejętności do odwzajemniania uczuć miłości czy współodczuwania z innymi,
- poczucie niższości lub poczucie nadmiernej mocy.

CHARAKTERYSTYKA ZABURZEŃ EMOCJONALNYCH
STRACH
Strach w odróżnieniu od lęku jest reakcją na określone, obiektywne bodźce zagrażające, natomiast lęk powstaje w sytuacji zagrożenia podstawowych wartości osobowości. Najczęściej występujące lęki u dzieci w wieku przedszkolnym to lęki: przed ciemnością, przed pozostaniem samotnie w domu, przed zwierzętami czy groźnymi zjawiskami przyrody.
Częstą postacią lęków u dzieci w wieku przedszkolnym są lęki nocne. Badania prowadzone przez
H. Sulestrowską wykazały, że u 75% dzieci z lękami nocnymi stwierdzono złą sytuację rodzinną
i nieprawidłowe metody wychowawcze Sytuacjami wywołującymi lęki nocne mogą być także silne wzruszenia doznane poza domem rodzinnym (niepokój przeżyty w przedszkolu, pobyt w szpitalu).
Dzieci, u których obserwuje się występowanie lęków nocnych są na ogół mało odporne na stres, nadwrażliwe, skłonne do płaczu, o małej zdolności adaptacji do nowych warunków, bierne w sytuacjach wymagających społecznej aktywności.

Innymi objawami zaburzeń emocjonalnych są między innymi: moczenie mimowolne (pierwotne i wtórne), zaburzenia łaknienia, wymioty, anoreksja, zaburzenia apetytu, jąkanie, tiki, obojętność uczuciowa, poczucie niskiej lub wysokiej wartości.

MIMOWOLNE MOCZENIE
Mimowolne moczenie występuje częściej u chłopców niż u dziewcząt, oraz jako jeden z wielu objawów zaburzeń zachowania niż jako symptom pojedyńczy. Badania wskazują na współwystępowanie z objawem moczenia: lęków, drażliwości pobudliwości psychoruchowej, złych stosunków z grupą rówieśniczą.

Przyczyny występowania mimowolnego moczenia;
- niewykształcenie umiejętności kontroli wydzielania moczu w wyniku nieprawidłowego treningu czystości,
- nieprawidłowości tkwiące w środowisku rodzinnym.

DZIECI OBOJĘTNE UCZUCIOWO
Dzieci obojętne uczuciowo. Dziecko, które nie umie nawiązywać kontaktów uczuciowych z rówieśnikami i dorosłymi, nie umie współodczuwać radości i smutków innych osób; którego mimika twarzy jest mało ekspresyjna, smutne, często unikające kontaktu wzrokowego, odtrącające przyjaźń innych, czasem złośliwe i wrogie w stosunku do otoczenia, sprawiające wrażenie, jakby mu nie zależało na uczuciach innych-to dziecko określane jako uczuciowo obojętne.
Przyczyny apatii dziecka wobec otoczenia:
-pozbawienie kontaktu z matką (jak podaje Maclay "małe dziecko stanowi integralną część matki, a matka jest jednostką niekompletną bez dziecka"),
-pobyt w domu dziecka,
-zaniedbujące środowisko rodzinne,
-strach przed agresją dorosłych, starszych kolegów,
-przewlekłe choroby dziecka.
Dzieci obojętne uczuciowo odczuwają zagubienie i samotność, a w konsekwencji lęk, który powoduje uwarunkowanie negatywnej reakcji na ludzi. W przyszłości mogą u nich wystąpić zaburzenia osobowości i zachowania.

ZABURZENIE ŁAKNIENIA
Zaburzenie łaknienia to nerwicowy brak apetytu. Zaburzenie to występuje u około 2/3 dzieci w wieku przedszkolnym. Zaburzenie apetytu może być reakcją dziecka na:
-podawanie mu takiego pokarmu, którego dziecko nie aprobuje,
-zazdrość o rodzeństwo i o miłość rodziców (w rodzinie gdzie urodziło się nowe dziecko)
-wyrażanie niechęci czy wrogości do rodziców,
-sposób zwrócenia na siebie uwagi i zapewnienia opieki.
U niektórych dzieci nerwicowych obserwuje się wymioty, czasem współwystępujące z anoreksją, czasem istniejące samoistnie jako reakcja na niemiłe przeżycia związane zjedzeniem

JĄKANIE
Jąkanie jest jednym z częściej występujących objawów zaburzeń mowy wieku dziecięcego. Wiek przedszkolny uważany jest za ten etap rozwoju, w którym jąkanie pojawia się najczęściej. Stwierdzono, że występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek. Według H. Spionek wśród dzieci jąkających się chłopcy stanowią około 80%.
Na obraz jąkania składają się:
-objawy kloniczne, które polegają na wielokrotnym powtarzaniu tej samej głoski bądź sylaby
-objawy toniczne polegające na zatrzymaniu wypowiadanego wyrazu (zacinanie się), czemu towarzyszy często silne emocjonalne i mięśniowe napięcie. Najczęściej obserwowaną postacią jąkania jest jąkanie kloniczno-toniczne.

TIKI
Tiki są to nagłe, mimowolne wyładowania ruchowe różnych grup mięśniowych, nie podlegające świadomej kontroli. Tiki, pojawiają się rzadko w okresie przedszkolnym, wystąpienie ich w tym okresie świadczy o poważnych zaburzeniach emocjonalnych. Tiki zaliczane są do objawów nerwicowych, a ich podłoże to silne przeżycia urazowe, wywołane sytuacjami konfliktowymi.
Na pojawienie się i utrzymanie tików wpływają następujące mechanizmy i czynniki patogenne:
-naśladownictwo starszych kolegów lub dorosłych, stopniowo przechodzące w nawyk;
-utrwalenie reakcji obronnych;
-nagły uraz psychiczny, np. przestraszenie się;
-długotrwałe traumatyzujące przeżycie wywołane nieprawidłowymi warunkami rozwojowowych.
Tiki cechują się uporczywością i długotrwałością występowania, leczenie więc wymaga indywidualnego
podejścia do dziecka i odrębnych metod terapeutycznych.

DZIECI ZACHAMOWANE PSYCHORUCHOWO
Tym mianem określa się dzieci lękowe, u których obserwuje się trudności w kontaktach społecznych
i obniżoną aktywność. Wśród nich wyróżnia się:
-dzieci tzw. "zmotywowane-napięte" charakteryzują się ogromną skrupulatnością i przesadną starannością w wykonywaniu zadań;
-dzieci "podporządkowane -uległe" lub "wyciszone" są małomówne, grzeczne, posłuszne; oceniane jako koleżeńskie i uczynne;
-dzieci "z obniżoną samooceną - zrezygnowane" . Są to dzieci bierne zarówno w domu, jak i w przedszkolu. Mają poczucie swojej małej wartości, co wyraża się w rezygnowaniu nawet z prób podejmowania działań z powodu krytycznej oceny samych siebie. Są apatyczne, powolne i przygnębione.
Niezmiernie wrażliwe na drobne nawet przejawy dezaprobaty i odrzucenia uczuciowego ze strony innych osób. Jeśli napotkają na jakąkolwiek trudność- szybko rezygnują, często płaczą;
-dzieci "nadwrażliwe-asteniczne" są bardzo skryte i powściągliwe, nie ujawniające swoich przeżyć. Czują się różne od innych dzieci, unikają ich towarzystwa wybierając samotne zabawy; męczy je hałas i ruchliwość otaczających rówieśników. Ich nadmierna wrażliwość emocjonalna powoduje unikanie nadmiernych bodźców, stąd izolowanie się od kontaktów z innymi.

DZIECI AGRESYWNE
Za agresywne uznaje się dziecko, które wywołuje konflikty, bije inne dzieci czy skarży się na nie, przedrzeźnia lub wyśmiewa, jest aroganckie w stosunku do rówieśników i dorosłych, brutalnie narzuca kolegom swoje zdanie lub formy zabawy. W zachowaniu prezentuje też wrogość, nienawiść do ludzi zjawisk czy przedmiotów. Wszystkie wymienione czynności agresywne cechują się uszkodzeniem lub wyrządzeniem komuś krzywdy, w ich rezultacie powstaje szkoda cierpienie i ból. Czynności agresywne są niezgodne z normami i zasadami współżycia społecznego
Anna Kozłowska w swej książce wyróżnia agresję fizyczną i werbalną.
-fizyczna to bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom. W momencie wybuchu gniewu dziecko rzuca się z pięściami, bije inne słabsze dzieci, niekiedy gryzie i drapie. Akt nie zawsze skierowany jest na tę osobę, która wywołała agresję. Często, jeśli przyczyną jest np. zakaz osób dorosłych, nauczyciela, agresja fizyczna kierowana jest na inne słabsze osoby z otoczenia: młodsze rodzeństwo, kolegów zwierzęta lub wyładowana jest poprzez niszczenie przedmiotów. Jest to tzw. agresja z przeniesienia. Występuje szczególnie wtedy, gdy dziecko na podstawie wcześniejszych doświadczeń może przewidywać, że za czynności agresywne skierowane na osoby dorosłe zostanie ukarane.
-werbalna występuje wtedy gdy dziecko nie wchodzi w bezpośredni fizyczny kontakt z osobami lub przedmiotami, a powoduje ich cierpienie poprzez wyśmiewanie, złośliwe uwagi, jest aroganckie przezywa lub skarży.
Agresja i radzenie sobie z nią należy do codziennej pracy wychowawców.
Wszystkie przejawy agresywnych zachowań powinny być obiektem zainteresowania i troski zarówno rodziców jak i wychowawców.

DZIECI NADPOBUDLIWE
Dzieci te łatwo wybuchają złością, krzykiem czy płaczem w sytuacjach, które u innych nie wywołują tak gwałtownych reakcji. Nie potrafią spokojnie i cierpliwie pokonywać trudności, jakie powstają. Reakcje emocjonalne tych dzieci są gwałtowne, nieproporcjonalnie silne do działającego bodźca. Przyczyną jest przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem wynikająca z określonego typu układu nerwowego. Dzieci nadpobudliwe charakteryzują się słabym, nadpobudliwym, labilnym układem nerwowym; szybko męczą się wykonywaną pracą, pobudzenie silne trwa krótko ustępując miejsca trwającemu także krótko hamowaniu ochronnemu. W efekcie są to dzieci łatwo nużące się, męczliwe, niewytrwałe w działaniu. Należy zapamiętać, że reakcje dziecka nadpobudliwego nie wynikają z jego złej woli czy złośliwości, ale są efektem określonych właściwości typologicznych układu nerwowego.
Reakcje dorosłych na zachowanie dzieci nadpobudliwych powinny cechować się spokojem i cierpliwością.

Fobia szkolna - definicja i istota

Pojęcie „fobia szkolna” stało się ostatnio dość popularnym, powszechnie używanym

określeniem rozmaitego rodzaju problemów szkolnych dzieci, np.

• gdy niechętnie chodzą do szkoły

• unikają pewnych przedmiotów

• wagarują

• denerwują się przed sprawdzianem

• mają trudności z zaadaptowaniem się w klasie

• wykazują problemy z nauką

• sprawiają kłopoty wychowawcze

Tymczasem „fobia szkolna” to nazwa postaci nerwicy, zaburzenia nerwicowego, wiązanego ze środowiskiem szkolnym i stawianymi przez nie wymaganiami. Fobia szkolna nie jest związana z samą szkołą. Stanowi typowy przykład fobii

sytuacyjnej, gdyż dziecko odczuwa lęk przed konkretnymi sytuacjami, które mogą się zdarzyć w szkole.Składają się na nią czynniki zarówno po stronie domu rodzinnego jak i szkoły. Jednym z ważniejszych powodów jej wystąpienia jest brak lub niedostatek doświadczeń i umiejętności społecznych dziecka. Dzieci najmłodsze w rodzinie, jedynacy, nad którymi rodzina rozpięła zbyt duży parasol ochronny, dzieci nadopiekuńczych matek są mało pewne siebie, mało samodzielne, nie potrafią stawiać czoła nowym wyzwaniom, radzić sobie w sytuacjach trudnych, odnaleźć się w grupie rówieśniczej. Dzieci takie często świetnie radzą sobie w relacjach z dorosłymi, za to są zupełnie bezradne i przerażone w kontakcie z rówieśnikami. Fobię szkolną łatwo odróżnić od uzasadnionych obaw przed pójściem do szkoły takich jak lęk przed egzaminem czy lęk przed doświadczeniem realnej przemocy ze strony rówieśników. Wagary z kolei można odróżnić od fobii tym, że odbywają się one bez wiedzy rodziców i często są objawem odmiennych problemów związanych z zaburzeniami zachowania. Fobia szkolna występuje z taką samą częstością u dziewcząt jak u chłopców.Do wystąpienia objawów dochodzi zwykle w przełomowych dla dziecka momentach

życia. Pierwszym z nich jest rozpoczęcie przez dziecko nauki szkolnej. Dziecko bardzo związane z matką, nie mające doświadczeń w samodzielnym radzeniu sobie w grupie innych dzieci, nagle trafia do szkoły, czyli obcego budynku, do klasy - grupy przypadkowo zebranych dzieci, miejsca, gzie musi podporządkować się wielu nowym regułom, zasadom,

gdzie musi sobie radzić.

Z drugiej strony czuje nacisk, że powinno sprostać oczekiwaniom rodziców i szkoły i być dobrym uczniem. Jest to sytuacja wywołująca u ucznia silne napięcie psychiczne, lęk, poczucie zagrożenia manifestujące się objawami somatycznymi.Organizm broniąc się przed przyjęciem przez dziecko zbyt trudnej dla niego w danej sytuacji roli ucznia - ucieka w chorobę. Kiedy realne zagrożenie mija ( nie trzeba iść do szkoły, można zostać w domu, napięcie opada i znikają objawy. Jest to oczywiście mechanizm obronny organizmu, zupełnie niepodlegający kontroli dziecka.

Wyróżniamy dwie postacie fobii szkolnej: postać ostrą i przewlekłą. Ostra fobia szkolna pojawia się po silnym wstrząsie wywołującym lęk lub uczucie wstydu przeżytym na terenie szkoły. Przypadki takie zdarzają się rzadko i należy brać pod uwagę przewlekłą postać fobii szkolnej, rozwijającej się stopniowo, a poprzedzonej niekiedy epizodem nie chodzenia do szkoły w młodszym wieku szkolnym. Istotną rolę w powstaniu przewlekłej fobii szkolnej, występującej u nastolatek, odgrywa dom rodzinny i neurotyczne cechy osobowości rodziców. Leczenie jest

uzależnione od rodzaju fobii szkolnej. Jeżeli jest to postać ostra podstawowym warunkiem jest jak najszybszy powrót dziecka do szkoły chociażby na kilka godzin dziennie, aby uniknąć utrwalenia zaburzeń. Przy fobii przewlekłej dziecko wymaga systematycznej psychoterapii z uwzględnieniem obojga rodziców w procesie leczenie.

GŁÓWNE OBJAWY SOMATYCZNE

• dolegliwości żołądkowe, takie jak nudności, wymioty, biegunki, zawroty głowy, bóle

i skurcze brzucha, czasem odmowa jedzenia, dławienie się jedzeniem, a nawet powolne

przeżuwanie pokarmów, w wyniku czego zjedzenie prostego śniadania wymaga długiego

okresu czasu

• bóle głowy

• przyspieszone bicie serca, duszności i omdlenia

• bóle pseudoreumatyczne w mięśniach lub stawach

• osłabienie odporności organizmu, częste infekcje, stany podgorączkowe lub wysoka

gorączka

• alergie różnego rodzaju, astma, wysypki, świąd

• zakłócenia mowy, jak np. niemożność głośnego mówienia, uporczywy szloch

18. Zaburzenia rozwojowe, uogólnione zaburzenia rozwojowe (procesów poznawczych, komunikacyjnych, społecznych np. autyzm, upośledzenie umysłowe , zaburzenia czytania) (do wyboru)

19. Zaburzenia odżywiania i nawyków (anoreksja, bulimia, moczenie nocne, jąkanie, tiki ruchowe, wydalania i nawyków)

20. Depresyjne zaburzenia zachowania - zaburzenia zachowania (brak samokontroli), łamanie reguł, praw innych, konflikt z prawem

Zaburzenia opozycyjno-buntownicze - zachowania wrogie, negatywne, buntownicze i ADHD

---