1.Psychologia wychowawcza dla nauczycieli- uzasadnij potrzebę kształcenia w tym obszarze.

Przedmiotem zainteresowania psychologii wychowania jest wychowanie, jako proces wychowawczy rozpatrywany od strony psychologicznej oraz nauczanie.

Pojęcie wychowania to złożony system działań podejmowanych przez osobę o przypisanej społecznie roli wychowawcy względem drugiej osoby, czyli wychowanka lub jej otoczenia z intencją wywołania zmiany zgodnej z założonym programem

Przedmiotem zainteresowań psychologii wychowania jest wychowanie oraz nauczanie. Aspekt najpierw nałożony na wychowanie, potem na nauczanie. Trudno zdefiniować pojęcie wychowania.

Wiek XVIII - dziecko posłuszne, koncepcja religijna stosunek do dziecka bardzo przedmiotowy, manipulacyjny, dziecko z niższych sfer pracowało, służyło, a dzieci z wyższych sfer otoczone były opieka i miłością.

Cele wychowania dzisiaj:

- autonomiczne i samodzielne dziecko- odpowiedzialne- odpowiada za swoje czyny

- kreatywność - dziecko ma być twórczą jednostką, ma się realizować

- umiejętność współpracy z grupą, prospołeczność pomaga funkcjonować jednostce

Definicje wychowania na przestrzeni wieków zmieniają się. W szerszym rozumieniu to oddziaływanie wychowawców i środowiska wychowującego na jednostkę lub grupę. W wąskim rozumieniu - oddziaływanie na rozwój emocjonalny, społeczny, poznawczy w tym system wartości oraz na inne cechy osobowości, np. kształtowanie struktury JA.

Zadania:

- budowanie wiedzy teoretycznej

- diagnostyczna ocena faktycznego stanu rzeczy w dziedzinie wychowania i nauczania

- profilaktyka i terapia

Przełożone na język polski praktyki oznaczają:

- konstruowanie ofert wychowawczych, programów oddziaływań promujących określone, cenione społecznie wartości spójnie z tymi wartościami, respektujące prawidłowości rozwoju jednostki i społeczeństwa jako całości uwzględniające kontekst życia osób do których są adresowane.

- wspomaganie rozwoju i budowanie gotowości do podejmowania ofert wychowawczych( diagnozowanie poziomu gotowości- dziecko ma rozpocząć naukę szkolną - zaburzenia świadomości fonologicznej - tworzymy program - rymowanki, piosenki)

- pomoc w dopasowaniu ofert wychowawczych do poziomu gotowości grup i osób do których są adresowane.

Strategia wychowawcza zorientowana na jednostkę, system społeczny.

Wychowanie- funkcja socjalizacyjna, rozwija autonomię, stymuluje rozwój poznawczy i tożsamości.

2. Modele wychowania w świetle wiedzy psychologicznej z opisanych wybierz ten, który w twojej opinii jest najwłaściwszy.

- HUMANISTYCZNY LAISSER FAIR (swobody) - model ten polega na daniu (przyzwoleniu) dziecku na zupełną swobodę. Osoba socjalizująca bierze pod uwagę racje wychowanka. Dziecko swobodnie podejmuje decyzje i oceny, zachowanie nie jest nadmiernie kontrolowane. Koncentruje się na autonomii dziecka i samodzielności, pedagog musi się przystosować do autonomii dziecka z uwzględnieniem problemów lub ograniczeń.

- KONFLIKTOWY - dziecko jest bierne, ale z czasem robi się aktywne. 3 elementy tego modelu polegają na tym, że:

*dziecko jest egocentryczne i ma skłonności do oporu, tendencje do przeciwstawiania się dorosłym i światu

* władzę jednak mają wychowawcy i to oni podejmują znaczące decyzje

* wychowawcy dążą do rozwiązania problemu z dzieckiem/konfliktem przed zmuszeniem go do konformizmu czyli poddania się, ulegnięcia. To podstawa ambiwalentna, bo czasem wychowawca daje dziecku wolną rękę podejmowania decyzji, a niekiedy nie pozwala mu na to i zmusza do podporządkowywania się.

- LEPIENIE Z GLINY - dziecko rodzi się nieukształtowane. Dopiero działania wychowawcze wobec dziecka kształtują jego osobowość i rzutują na cały przyszły rozwój wychowanka. To pedagodzy i wychowawcy głównie kształtują wychowanka, jego postawy i zachowania.

- MODEL INTERAKCYJNY - relacja rodzic-dziecko, dziecko-rodzic,

- wzajemnie szanowanie swoich poglądów,

- każda osoba wnosi coś nowego, nowe konfiguracje,

- niezbędny warunek- dopasowywanie się wzorów zachowań (wzajemność)- warunkiem rozwoju.

Modele wychowania koncentrują się na:

- zmiana systemu zachowań,

- zmiana struktur poznawczych,

- zmiana tożsamości (tworzenie warunków jako samorealizacji i autonomii),

- zmianie relacji między osobą a otoczeniem (współpraca z innymi).

Strategia zorientowane na osobę i na jej środowisko wychowawcze.

Modele socjalizacji odgrywają bardzo ważną rolę w procesie wychowania, gdyż kształtują osobowość jednostki i to jak będzie ona przestrzegana w dorosłym życiu.

Socjalizacja jest nieodłączna w życiu społecznym, przebiega poprzez różne środowiska od rodziny, szkoły po różne środowiska kulturowe.

3. Mechanizmy psychologiczne odpowiedzialne za konstruowanie wiedzy.

Nauczanie.

Wiadomo, że konstruowanie wiedzy przez jednostkę jest procesem bardziej aktywnym niż biernym. Uczenie zachodzi w oparciu o takie procesy jak:

1. Behawioralne podejście- asocjacje, uwarunkowanie klasyczne

2. B.F. Skinner- rola wzmocnienia, konsekwencje zachowań

3. Stosowanie bodźców awersyjnych

Uczenie się.

Rola nagród i kar w uczeniu się.

Społeczna teoria uczenia:

Lata 40 ubiegłego wieku, twórcą jest Albert Bandura

- akceptacja behawioryzmu i dodaje uczenie się na zasadzie obserwacji.

Skutki uczenia się na zasadzie obserwacji:

- Konstruktywistyczne podejście- uczenie się jest aktywnym procesem (bardziej niż biernym). Dziecko eksploruje i formułuje konkluzji.

Dzieci budują rozumienie poprzez doświadczenie, eksplorację i rozwiązywanie zadań.

Piaget używał pojęcia schematu. Uczenie się jest procesem adaptacji.

Założenia Piageta:

- dziecko rozwija myślenie zgodnie z doświadczeniem,

- język użyty jest jako wsparcie kognitywnego rozwoju,

- dzieci przechodzą różne stadia myślenia, ale zawsze osiągają je przez trening i doświadczenie.

Inne podejście- Wygotski- teoria kognitywnego rozwoju

- dzieci rozwijają się w kierunku bycia członkiem społeczności,

- nacisk na myślenie narracyjne.

Teoria J.Brunera

Założenia:

- koncentruje się na formach myślenia,

- wszystkie rodzaje myślenia występują u dorosłych

Formy myślenia:

1. Faza enaktywna 0-1- myślenie w działaniu

2. Faza ikoniczna 1-7- wizualne formy myślenia, uwewnętrznienie zew. obiektu

3. Faza symbolicza 7 + - myślenie dramatyczne zmienia się, rola języka, dzięki temu bez wykonywania czynności czerpie doświadczenie

Bruner uważa, że narracja (język) jest kluczem do przejścia z fazy ikonicznej do symbolicznej.

4. Rozumowanie moralne i jak ten proces przebiega.

Rozwój moralny - proces przemian osobowości człowieka, prowadzących do uformowania się pewnego systemu wartości i odpowiadających mu reguł postępowania. Posiada dwa poziomy - poznawczy (rozumowanie, oceny moralne) i behawioralny (działanie moralne).

Etapy rozwoju moralnego wg Jean'a Piaget'a

-anomia moralna (...- 2 rok życia) - amoralizm, brak świadomości i motywacji moralnej;

-heteronomia moralna (2-9 r.ż.) - nakazy regulujące zachowanie są dane z zewnątrz, trwałe, niezmienne (sankcje zewnętrzne są głównym powodem przestrzegania reguł moralnych);

• -faza egocentryzmu (2-5 r.ż.) - niezdolność rozumienia cudzych stanów psychicznych, projektowanie na innych własnych emocji i dążeń, działanie zmierzające do uniknięcia kary i uzyskania nagrody;

• -faza konformizmu (5-9 r.ż.) - działanie ukierunkowane na podziw, uznanie innych, akceptację, pojawia się stres wynikający z konfliktu postępowania z wymogami moralnymi, wykształca się zdolność oceny zachowania innych;

-socjonomia moralna (9-13 r.ż.) - akceptacja norm obowiązujących w grupie, bez uznania ich za własne;

• moralność partykularystyczna;

• konwencjonalizm;

-autonomia moralna (13-21 r.ż.) - postępowanie według norm ze względu na ich wewnętrzne aprobowanie i uznanie za własne;

• -pryncypializm (13-15 r.ż.) - zewnętrzne wzory zostają zinternalizowane i stają się własnymi postawami wyznaczającymi zachowanie;

• -racjonalizm (15-17 r.ż.) - szukanie sensu uprzednio zaakceptowanych norm, analizowanie przyczyn przestrzegania norm i ich celów;

• -idealizm moralny (17-21r.ż.) - moralność ma charakter świadomy i refleksyjny, problemy moralne są rozstrzygane z punktu widzenia przyjętego systemu wartości, orientacja na cele społeczne, układem odniesienia są ideały i wiedza.

Skonstruował teorię moralnego rozwoju dziecka. Teoria Kohlberga ujmuje w rozwój moralny trzy poziomy, z których każdy obejmuje dwa stadia rozwoju moralnego dziecka. Rezultatem końcowym jest ukształtowanie człowieka dojrzałego z klarownym poczuciem dobra i sprawiedliwości. Zgodnie z logiką rozwoju poznawczego żadnego ze stadiów nie można przeskoczyć. Nie wszyscy też osiągają najwyższe stadium. Większa część dorosłych dochodzi tylko do poziomu konwencjonalnego.

Stadia rozwoju rozumowania moralnego wg Kohlberga

Poziom I - Przedkonwencjonalny (wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny) - dziecko kieruje się chceniem, tym, co dla niego przyjemne i przykre

• Stadium 1 - Orientacja posłuszeństwa i kary - Egocentryzm. Reguły przestrzega się tylko po to, by unikać kary. To, czy czynność jest dobra i zła określają ich skutki. Punkt widzenia i interesy innych nie są brane pod uwagę.

• Stadium 2 - Orientacja naiwnie egoistyczna - Relatywizm moralny. Działanie dobre to działanie, które ma na celu dobro własne a nie innych. Potrzeby innych są brane pod uwagę, jeśli rezultat ich działania jest korzystny dla własnego dobra.

Poziom II - Konwencjonalny (aprobata społeczna) (ok. 13-16 rok życia)- jednostka zaczyna orientować się w konwencjach społecznych, dopasowuje pragnienia do konwencji.

• Stadium 3 - Orientacja "dobrego chłopca/dziewczyny" - Czynność jest oceniana jako dobra albo zła ze względu na intencje jednostki. Cenione są społecznie akceptowane standardy zachowania.

• Stadium 4 - Orientacja prawa i porządku - Pojawia się szacunek dla autorytetów oraz przekonanie, że reguły społeczne muszą być przestrzegane. Zwraca się uwagę nie tylko na motywy działania jednostki, ale również na standardy zewnętrzne.

Poziom III - Postkonwencjonalny (zasady moralne, ideały) (powyżej 16 roku życia) - jednostka jest w stanie spoglądać na to, co w danym społeczeństwie jest konwencjonalne jako na konwencjonalne; jednostka może być autonomiczna moralnie, może porównywać własne zasady moralne z zasadami innych.

• Stadium 5 - Orientacja umowy społecznej i legalizmu - To, co jest słuszne, zależy od opinii większości w danej grupie społecznej.

• Stadium 6 - Orientacja uniwersalnych zasad sumienia - O postępowaniu decydują wybrane przez jednostkę zasady etyczne. Gdy obowiązujące prawo wchodzi w konflikt z tymi zasadami jednostka postępuje zgodnie z tymi drugimi.

5. Role w rodzinie, ich wpływ na kształtowanie się osobowości.

Role w rodzinie wynikają z potrzeb rodziny jako systemu. Rola społeczna- społecznie określamy wewnętrznie spójny zespół przymusów i oczekiwań dotyczące porządnego zachowania jednostki.

Role powinny być elastyczne i otwarte, w zdrowym systemie wypełnianie roli w zgodzie ze sobą i innymi. Role sztywne, zamrożone, gdy jednostka odrzuca własne potrzeby a służy rodzinie- system dysfunkcjonalny.

Wg. J. Bradshow'a reguły systemu przejawiają się w:

1. Postawach (np. oszczędzać energię elektryczną- element kognitywny)

2. Zachowania (światło jest gaszone)

3. Wzorach komunikacji- emocje (wyrażanie niezadowolenia, gdy członkowie nie gaszą światła).

6. System rodzinny- co to jest?

Systemy rodzinne - to zbiór wzajemnie powiązanych części składowych stale na siebie oddziałujących. Każdy element systemu zależy od funkcjonowania pozostałych elementów, z którymi jest w związku.

Rodzina jest systemem naturalnym. Rodzina wypracowuje stałe wzorce zachowań.

System wyposażony jest w:

- mechanizm samoregulacji (samosterowność),

- jednostki dążą do realizacji własnych celów.

Wg J. Bradshow'a system rodzinny to całość funkcjonowania w ramach interakcji między poszczególnymi elementami.

W ramach systemu tworzą się podsystemy. 3 główne podsystemy to:

- małżeński

- dotyczący relacji rodzice- dzieci

-dotyczący relacji rodzeństwa

System rodzinny kształtuje zdrową tożsamość lub fałszywe ,,ja” odpowiadające zewnętrznym wymaganiom, nieprzystającym od wewnętrznego ,,ja”.

7. Style wychowania w rodzinie, ich wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka.

WYCHOWANIE - to złożony system działań podejmowanych przez osoby o przypisanej społecznie roli wychowawcy względem drugiej osoby, czyli wychowanka lub jej otoczenia z intencją wywołania zmiany zgodnej z założonym programem.

David Field brał pod uwagę więzi między małżonkami, style wychowania dzieci, więzi rodziców z dziećmi do odejścia z domu.

Style wychowania można podzielić na:

• styl autorytarny

• styl autokratyczny

-dziecko zna swoje prawa i obowiązki, które są konsekwentnie wymagane,

-rodzice sądzą, że okazywanie uczuć dzieciom psuje je,

-dobrze wypełniane obowiązki ważniejsze niż troska o zaspokajanie potrzeb czy dbanie o relację,

-sukcesy dziecka są oczywiste,

-dominują kary, nagany, krytka,

• styl demokratyczny

-poszanowanie praw i uczuć,

-zaufanie, sympatia, życzliwość,

-troska o rozwój wszystkich członków,

-niestosowanie surowej presji,

• styl liberalny

-pozostawienie dziecku całkowitej swobody,

-brak stawiania wymagań,

• styl liberalny - kochający- dużo czułości, miłości, swoboda w wyborach ocenach,

• styl liberalny - niekochający- obojętność, chłód, emocjonalny brak zainteresowania dzieckiem.

8. Postawy rodzicielskie oparte o 3 wymiary i rola w kształtowaniu się osobowości dziecka.

Postawy rodzicielskie oparte o 3 wymiary, które koncentrują się na relacji dziecka z rodzicami:

1. Przyzwolenie - niski poziom kontroli-(nie zwracanie na popędy) lub brak przyzwolenia - wysoki poziom kontroli -( liczne zasady, surowe ich egzekwowanie, nacisk na posłuszeństwo)

2. Wrogość - ( brak wsparcia emocjonalnego całkowity brak zrozumienia, akceptacji dziecka) czy ciepło ( duże wsparcie dla dziecka, koncentracja na dziecku, miłość, czułość, pomoc - w relacjach z dzieckiem)

3. Pełne lęku zaangażowanie emocjonalne (wysoki poziom lęku, nadopiekuńczość) i spokojny dystans (logiczny, opanowany sposób postępowania z dzieckiem)

Postawy rodzicielskie powinna cechować spójność, jej brak wywołuje konsekwencje u dziecka. Brak konsekwencji wychowania sprzyja agresji, przemocy i nieprzystosowaniu.

Postawy rodzicielskie:

1. Zorganizowana i skuteczna- cechuje ja brak przyzwolenia, ciepło, spokojny dystans. KONSEKWENCJE:- dziecko jest skutecznym konformistą, uspołecznione, odpowiedzialne, silnie rozwinięta interioryzacja norm, działania przywódcze, współpraca w grupie.

2. Demokratyczna - przyzwolenie, ciepło, spokojny dystans.

KONSEKWENCJE- dziecko to skuteczny, towarzyski artysta, aktywny, życzliwy dla innych, wcześnie podejmuje role, niezależny

3. Sztywna i kontrolująca - brak przyzwolenia, wrogość, spokojny dystans

KONSEKWENCJE- młodociani przestępcy i uciekinierzy, boją się autorytetów i odrzucają je pod płaszczykiem uległości i konformizmu, wypracowują repertuar zachowań manipulacyjnych pozwalających biernie wyrazić agresję

4. Zaniedbywania - przyzwolenie, wrogość, spokojny dystans

KONSEKWENCJE - dziecko zaniedbane, słabo przygotowane do pełnienia ról, dużo zachowań antodestrukcyjnych, izolacji od innych

5. Nadopiekuńcza - brak przyzwolenia, ciepło, duże zaangażowanie nacechowane lękiem

KONSEKWENCJE - dziecko konformistyczne zależne, zamknięte, uległe, nieśmiałe, trudno takim dzieciom jest się usamodzielnić

6. Rozpieszczanie - przyzwolenie, ciepło, duże zaangażowanie emocjonalne nacechowane lękiem

KONSEKWECJE - dziecko zepsute, nieposłuszne, roszczeniowe, bezczelne, antyspołeczne, agresywne, narcystyczne, uciekają od odpowiedzialności

7. Autorytarna - brak przyzwolenia, wrogość, duże zaangażowanie emocjonalne nacechowane lękiem

KONSEKWENCJE- dziecko wykorzystywane, agresywne, z buntu może rodzić się agresja, częste zachowania przestępcze, jako rozładowanie napięć

8. Neurotyczny lęk - przyzwolenie, wrogość, zaangażowanie emocjonalne nacechowane lękiem

KONSEKWECJE- dzieci mają zaburzenia emocjonalne, są kłótliwe, mają słabe więzi z innymi, niską samoocenę, są znerwicowane

9. Cykl życia rodziny.

Cykl życia rodziny to naturalny proces, któremu podlega rodzina w ciągu życia/ rozwoju. Podobnie jak jednostka staje przed zadaniami rozwojowymi, tak też rodzina w etapach rozwoju ma do pokonania zadania rozwojowe. Po wypełnieniu ich przechodzi na kolejny etap. Wg Meg Whriter

I ETAP PRZEDMAŁŻEŃSKI: Osiąganie dojrzałości, dorosłości, osoba czuje się odpowiedzialna za siebie, następuje rozluźnienie więzi z rodziną

II ETAP STABILIZACJA: Od zawarcia małżeństwa do narodzin pierwszego dziecka. Następuje rozluźnienie więzi z rodziną pierwotną, zdefiniowanie ról, wypracowanie nowych zasad kontaktów z przyjaciółmi i rodziną.

III ETAP WCZESNORODZICIELSTWO: przypada na okres od narodzin pierwszego dziecka do 3. Roku życia tego dziecka, następuje budowa hierarchii w rodzinie, rodzice przystosowują się do rodzicielstwa.

IV ETAP PRZEDSZKOLNY: Okres od 3. Do 6. Roku życia pierwszego dziecka, rodzice nabywają w pełni kompetencji pedagogicznych, wychowawczych, edukacyjnych i socjalizacyjnych, przygotowują dziecko do nawiązywania kontaktów interpersonalnych z innymi ludźmi.

V ETAP SZKOLNY: etap szkolny obejmuje okres od 6/7. Do 12 roku życia pierwszego dziecka. Rodzice przejęci są swoją rolą, wykazują zainteresowanie poczynaniami swojego dziecka w szkole, w razie potrzeby służą mu pomocą, wsparciem. Rodzina zaangażowana jest w życie szkolne dziecka. Szacunek dla kolegów dziecka.

VI ETAP DORASTANIE : Od 13 do 20 r. ż. Pierwszego dziecka. Konflikty i nieporozumienia wewnątrzrodzinne. Dziecko wykazuje postawę buntowniczą, jest bardziej skupione na grupie rówieśniczej niż na rodzinie, często etap ten wymaga pomocy z zewnątrz.

VII ETAP OPUSZCZANIE GNIAZDA: Od ok. 21r. ż, pierwszego dziecka. Etap odejścia dziecka z domu rodzinnego. Rodzice staja się przyjaciółmi dziecka, chętnie służą pomocą, gdy dziecko jej potrzebuje, dzieci nawiązują kontakty uczuciowe i intymne z innymi osobami, następuje rozdzielenie między dzieckiem, a rodzicami. Małżonkowie muszą na nowo odnaleźć drogę do siebie. W tym okresie następuje śmierć dziadków dziecka.

VIII ETAP STAROŚĆ RODZICÓW: moment, w którym rodzice dziecka podejmują nowe role, zostają dziadkami, ich sytuacja zmienia się, powoli oswajają się z przemijaniem.

Cykle rodziny przebiegają różnie w każdej rodzinie, jest to zależne przede wszystkim od osobowości człowieka, od środowiska oraz czynników.

10. Fazy przystosowania się do życia w rodzinie z problemem alkoholowym.

Rodzina z problemem alkoholowym- rodzina, w której jeden( lub dwóch) członków wpada w chorobę alkoholową.

1. Faza UNIKANIA niedopuszczanie do siebie myśli o problemie alkoholowym, bagatelizowanie problemu

2. UTRATA PRZYJACIÓŁ - utrata dotychczasowych przyjaciół, izolacja w społeczeństwie, napiętnowanie, tłumaczenia przed przyjaciółmi („tata jest chory”)

3. DEZORGANIZACJA I CHAOS - w rodzinie panuje ogólny chaos, rozpad więzi, dezorganizacja, zagubienie, problem z podjęciem odpowiednich działań, topienie smutków w alkoholu, niemożność poradzenia sobie z problemami, częstsze sięganie po alkohol by zapomnieć.

4. REORGANIZACJA - pozorne scalanie rodziny, pozorna komunikacja, zmniejszanie ilości spożywanego alkoholu. Ból i cierpienie dzieci. Drugi rodzic przejmuje obowiązki.

11. Cechy rodziny zdrowej i tej z problemem alkoholowym.

Cechy rodziny zdrowej:

-rozwija pozytywną tożsamość i autonomię u dziecka( poczucie własnej wartości - lubię siebie, zasługuję na miłość- dziecko nawiązuje kontakty z innymi, lubi innych)

- otwarte i skuteczne komunikowanie się - komunikaty typu JA - to chcę, na to się zgadzam

- wzajemność - rodzice pomagają dzieciom i odwrotnie

- kontakty ze światem społecznym i innymi ludźmi

Cechy rodziny z problem alkoholowym:

- Dzieci łatwo ulegają innym, mają poczucie niskiej wartości, inne osoby traktują jako wrogów, buntują się

- dzieci tłumią swoje myśli, uczucia, obawiają się agresji, odrzucenia, nie mogą odsłonić postaw, zachowań, których nie akceptują, doznają często bezradności, bezsilności, „nie nazywa się rzeczy po imieniu”, dzieci mają chaos emocjonalny - brak dostępu do swoich emocji, brak komunikacji z innymi

- brak wzajemności, odpowiedniej atmosfery, urazy, alkoholikowi trzeba dawać wsparcie- gwałtowne reakcje

- dzieci nie uczą się zaufania, oczekują zagrożenia, blokowane są emocje.

12. Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym.

- chroniczny stres,

- koncentracja myśli i uczuć wokół alkoholika,

- zaprzeczenie, że istnieje problem,

- izolacja społeczna,

- zmiana ról,

- przeżywanie trudnych emocji, bezradność

- lęk o przyszłość- brak poczucia bezpieczeństwa

Zazwyczaj w rodzinach z problemem alkoholowym dzieci są zetknięte z ciągłym lękiem i niepokojem. Dziecko takie boi się o siebie, cierpi kiedy widzi gdy jest bity i poniżany drugi rodzic.

Dziecko to spotyka się z przemocą fizyczną, psychiczną, wykorzystywaniem seksualnym.

Takie dziecko odczuwa wstyd, a wstyd jest ogromnie destruktywnym czynnikiem, pojawia się lęk o to, że będzie odrzucone przez społeczeństwo, grupę rówieśniczą, z tego powodu dziecko stosuje patologiczne strategie radzenia sobie z przykrymi uczuciami i lękiem. Dzieci te wchodzą w różne role:

- BOHATER RODZINY- zazwyczaj najstarsze z dzieci, próbuje zastąpić drugiego rodzica, przyjmuje na siebie wszystkie obowiązki, jest wsparciem dla reszty rodzeństwa. Dziecko to jest zazwyczaj pozytywnie wzmacniane przez rodziców, daje mu to szansę samorealizacji. Jest przesadnie samodzielny, perfekcyjny. Intensywnie angażuje się w życie szkoły. Obarcza się odpowiedzialnością w wielu sytuacjach. Taka osoba z lękiem walczy przez całe życie, potrzebuje samowzmocnień, jego samoocena jest niestabilna. W życiu dorosłym często wchodzi w związki z osobą uzależnioną.

Funkcjonowanie w roli ucznia:

- zależy mu na ocenach,

-stawia sobie zbyt wysokie wymagania,

-perfekcjonizm,

-przyjmuje rolę lidera.

Funkcjonowanie społeczne:

- zazwyczaj lubiany i akceptowany,

- sprawuje kontrolę nad innymi,

- poszukuje towarzystwa starszych

Kierunki oddziaływań korekcyjnych:

- robienie czegoś miłego dla siebie,

- stwarzać okazję do nowych zachowań,

- eliminiować zachowania niepożądane

- KOZIOŁ OFIARNY - dziecko, które chce na siłę zmienić pijącego rodzica, próbuje głośno o tym mówić, a to wzbudza nieporozumienia i niezadowolenie u innych członków rodziny - porusza temat tabu. Dziecko to czuje się odrzucone i niezrozumiane. Frustracje rodzi tez to, że bohater rodziny jest nagradzany. „Kozioł ofiarny” musi wybrać inna drogę. Zazwyczaj ucieka z domu, szuka towarzystwa, które by go zaakceptowało. Bardzo często wchodzi na drogę przestępczą. Rani rodzinę, a od złych emocji ucieka w agresję.

Funkcjonowanie w roli ucznia:

- słaby uczeń,

- brak motywacji do nauki,

- wagary,

- sprawia trudności wychowawcze,

- przeszkadza na lekcjach,

- działa w grupie destrukcyjnie.

Funkcjonowanie społeczne:

- szuka podobnych do siebie,

- prowokuje, zaczepia, kłamie

Kierunki oddziaływań korekcyjnych:

- doceniany przez nauczyciela, ale nie kiedy działa destrukcyjnie

- MARZYCIEL (ZAGUBIONE DZIECKO)- dziecko apatyczne, bierne. „Dziecko we mgle”, ucieka od problemu alkoholowego występującego w rodzinie, marzy. Często w okresie adolescencji popada w narkomanie.

Funkcjonowanie w roli ucznia:

- nie wierzy w swoje umiejętności,

- nieobecne na lekcjach

Funkcjonowanie społeczne:

- nieufne, samotne, lękowe, często choruje

Kierunki oddziaływań korekcyjnych:

- zachęcać i nagradzać za działania, nic mi się nie uda, jestem do niczego

- BŁAZEN - najmłodsze dziecko, które zazwyczaj nie jest lubiane w grupie rówieśniczej, stwarza śmieszne sytuacje, aby uzyskać aplauz grupy. W późniejszym życiu zazwyczaj jest konfliktowe.

Funkcjonowanie w roli ucznia:

- zaburzenia koncentracji,

- nie zwraca uwagi na szczegóły,

- zapomina, gubi różne rzeczy, wygłupia się

Funkcjonowanie społeczne:

- zabiega o uznanie innych i wygłupia się,

- wiecznie żartuje,

- przeszkadza na lekcjach, ale nie żeby dokuczyć

Kierunki oddziaływań korekcyjnych:

- grupy socjoterapeutyczne, warsztaty i treningi interpersonalne

13. Fazy radzenia sobie rodziców z problemem posiadania dziecka upośledzonego umysłowo.

Rodzice w momencie uzyskania informacji, że ich dziecko jest niepełnosprawne przeżywają bardzo silne negatywne emocje od buntu, żalu i gniewu, aż po agresję skierowaną do siebie lub na kogoś.

- dostarczanie wzorców,

- zaspokajanie potrzeb,

- stymulowanie rozwoju.

Przeżycia emocjonalne rodziców i ich reakcje:

1. Szok- rozpacz, żal, poczucie krzywdy i bezradności

2. Kryzys emocjonalny- konflikt między rodzicami, zachowania wobec dziecka- lęku, lub poczucie winy, zły i dobry rodzic, ucieczka w alkohol, pracę, rozwód

3. Pozorne przystosowanie- życzeniowe myślenie o dziecku

Mechanizmy obronne:

• Wypierają, tłumią, zaprzeczają, że ich dziecko jest upośledzone umysłowo

• Myślenie życzeniowe (magiczne)- oczekiwanie wyleczenia, poszukiwanie specjalisty

• Poszukiwanie winnego- projekcja wrogości, wygórowane, kompensacyjne wymagania wobec rodzeństwa

4. Konstruktywne przystosowanie się- racjonalne spojrzenie, kochanie dziecka takim jakie jest, interakcje pozytywne.

Czynniki warunkujące przeżycia emocjonalne rodziców:

1. Etap rozwoju dziecka w jakim pojawia się niepełnosprawność, wrodzone, nabyte

2. Sposób w jaki dowiaduje się o niepełnosprawności dziecka

3. Rodzaje i stopień niepełnosprawności (autyzm, upośledzenie, dziecko głuche, niewidome)

4. Widoczność niepełnosprawności

5. Zachowania dziecka (autyzm, ADHD) syndrom wypalenia emocjonalnego

6. Wartości i cele życiowe rodziców.

14. Mechanizmy oddziaływania literatury.

Polegają głównie na:

- stymulacji myślenia narracyjnego ( nadawanie sensu i myślenia)

- budowanie zastępczego doświadczenia ( fizjologiczną bazą są m.in. wspomagane wcześniej neurony lustrzane)

- literatura intensywnie stymuluje rozwój samoświadomości i budowanie wiedzy o sobie (porównywanie) także poprzez odkrywanie siebie

- możliwość poznania znacznie bliżej niż w rzeczywistości- myśli, uczuć, motywów, potrzeb bohaterów

- sprzyja nazywaniu własnych uczuć, prowadzi do ,,odkrywania siebie”

15. Rola baśni w życiu dziecka.

Psychologiczne aspekty oddziaływania.

Myślenie magiczne okres przedoperacyjny (2-6 r.ż.) myślenie jest oddzielone od działania, jest czynnością posiadająca te same cechy sprawcze.

Współczesna kultura- dzieci bardzo wcześnie poznają wirtualny świat (co sprzyja oswajaniu i racjonalizowaniu wydarzeń).

ROLA KONTEKSTU:

To prawda, że dzieci lubią się bać, gdy mają się bezpiecznie.

Charakterystyczne cechy baśni ułatwiają dzieciom recepcję ich treści:

- baśnie kompatybilnie przystają do rozwoju psychicznego dziecka, zarówno w aspekcie rozwoju

- myślenie dziecka cechuje animizm

- w baśni wszystko jest dychotomiczne zły-dobry, biały- czarny

- optymistyczne zakończenie, które buduje dobry nastrój, gdyż zło zostało ukarane, a dobro nagrodzone

Stymulowanie rozwoju psychicznego dziecka poprzez baśnie:

1. Stymulacja procesów poznawczych

- dzięki baśniom dzieci zdobywają podstawowe informacje dotyczące życia w grupie społecznej

- baśnie dostarczają podstawowych informacji o świecie społecznym; rolach, zasadach, normach

- budują utopijną wizję świata

- baśnie ilustrują zachowania innych, sprzyjają rozwojowi teorii umysłu

- pomagają wyodrębnić świat wyobrażony od realnego

- niezwykle stymulują wyobraźnię dziecka

- stymulują koncentrację uwagi

- rozwijają zasady językowe

- oswajają z zagrożeniem, np. głód, zaniedbanie

- wprowadzają w świat sztuki

b) stymulacja rozwoju emocjonalnego:

- baśnie sprzyjają uruchomieniu myślenia życzeniowego, pomagają odraczać natychmiastowe reakcje emocjonalne, generują silne emocje u małych słuchaczy, co ułatwia nazywanie emocji, pozwalają na wyrzucenie nagromadzonych negatywnych emocji, rozwijają empatię

c) stymulacja rozwoju tożsamości

- dostarczają wzorów do konstruowania ,,JA” idealnego i ,,JA” powinności.

---