Filozofia-narodziła się ok. 4w.pne. poprzedzały ją wierzenia religijne. Grecy zastanawiali się nad swoim otoczeniem, zaczęli zadawać pytania o własną egzystencję. Stworzono nurty, które wprowadzic miały ład. Mity miały charakter kosmologiczny.

Poprzednicy filozofi: 7 medrców, poeci technicy. W filozofi starożytnej można wyróżnić 5 okresów:

1. Powstanie-między 5 a 7w, miała charakter kosmologiczny.

2. Oświecenie starożytne-fil. miała char. Humanistyczny.

3. Okres systemów filozof.

4. Okres szkół starożytnych- od 3-1w.pne.

5. Okres synkretyczny-od 1 do 5w.ne.

Przedmioty badań filozoficz.

kosmologia, metafizyka, moralność.

1 Ores Filozoficzny:

Demokryt działał w Itali. Głosił naprawdę istnieją tylko atomy i materia. Nazwał prawa ciążenia. Atomy były najbardziej realnym przedmiotem wiedzy. Odróżniał dwa rodzaje wiedzy: nauka o poznaniu świata, wiedza prawdziwa (dostarcza jej rozum), wiedza ciemna(dost. ją zmysły). Demokryt łączył empiryzm z racjonalizmem. Demokryt wszystkie zjawiska traktował jako materialne. Etyka: „Nie z bojaźni lecz z obowiązku należy wystrzegać się błędu”, Postepowanie moralne polega nie tylko na czynieniu zła ale sama chęć jest nie moralna”. Istota etyki jest samozadowolenie ośrodkiem poznania swiata jest rozum. Atomiści: starali się wyjaśnić zjawiska i pojmowali je jako materialne. Zaprzeczali istnieniu jakijś siły rozumnej która kieruje celowo światem. Uważali rozum że tylko człowiek może się kierować rozumem. Głosili że dusza tak samo była traktowana jak ciało (ciało umiera i dusza też). Rola atomistów polega na stworzeniu programu racjonalno-empirycznego, na stworzeniu teori atomów wyjaśniających ilośc zjawisk na sformułowaniu teori subiektywności jakości poznawania zmysłowego. Atomizm był najdoskonalszą teorią w pierwszym okresie fil. starożytnej.

Pitagorajczycy :

590r.pne. Pitagoras założył związek który był ośrodkiem badań naukowych. Urodzony w Jonii przeniósł się do Grecji. Stosowali przepisy założenia etyki. Dokumenty:

1. Dusza istnieje oddzielnie od ciała.

2. Dusza może łączyc się z dowolnym ciałem.

3. Dusza jest trwalsza od ciała.

4. Ciało jest dla duszy wiezieniem.

5. Dusza jest więziona w ciele.

6. Życie cielesne ma cel.

Mają osiągnięcia naukowe do nich należy dokonania w zakresie geometrii(parabola,elipsa, hiperbola). W arytmetyce zajmowali się kwalwikacją liczb rozróżniali liczby parzyste i nieparzyste, liczby niewymierne- tworzyli początki matematyki.

2 Okres (Klasyczny Sokrates jako twórca etyki):

Sokrates urodził się w Atenach i tam spedził całe życie. Działał w szkołach filozoficznych. Uczył innych rozumu twiedził że jeżeli posiada się wiedze to może prowadziń ona do cnoty. Zajmował się etyką i logiką. Poglądy etyczne Sokratesa można sformułować w trzech tezach:

1. Cnota wiąże się z początkiem początkiem szczęściem.

2. Cnota jest dobrem bezwzględnym

3. Cnota jest wiedzą.

Cnota- sprawiedliwośc, pobożność, odwaga- wiedza.

Był przekonany o tym że jeżeli człowiek wie jak postepować to będzie tak postepował. Jak wie co to jest pobożność to taki będzie. Deontologia- etyka wiążąca się do konkretnego zawodu.

Poglądy logiczne:

Sokrates dostrzegał dwie metody zdobywania wiedzy:

1.Metoda Elenktyczna- metoda zwijania. Polega na tym że dyskutujemy z kims i doprowadzamy jego do absurdu jego poglądy, tezy. Później obala się jego argumenty, tezy.

2.Metoda Maieutyczna- inaczej sztuka położnicza. Chodzi o to ż każdy człowiek ma w sobie wiedze ale nie zawsze w sobie ja uświadamia. Należy ją wydobyć z człowieka może on nie wiedzieć że ja posiada.

Klasyczny Okres Filozofii Greckiej (Platon, Arystoteles):

Platon: był Ateńczykiem, był z Sokratesem przez 8 lat. Uległ jego poglądom. Po jego śmierci opuścił Ateny i przez 12 lat tułał się. Po tych latach zajął się pracą pisarską. W Grecji oddawał się pracy nauczycielskiej. Z jego dzieł zachowało się ponad 30. Pisał o odwadze, roztropności, poznaniu, miłości. Jego pisma maja forme dialogu. Są tam różne postacie np. medrcy.

3 Okresy rozwoju:

1. Platon był zwolennikiem Sokratesa. Przejęty był jego zagadnieniami etycznymi.

2. Zainteresowania Platona wyszły poza granicę fil. Sokratesa i granice teori poznania, przeszły one z teori poznania do fil. bytu. Stworzył teorie idei wiecznych.

3. Rozszerzył swoje dociekania na fil. przyrody i na fil. państwa.

Idee są wieczne i niezniszczaln

Świat stworzył Demiurg na wzór wiecznych idei. Porządek realnego świata jest odwzorowaniem idei.

Dusza:

Jest pojmowana jako czynnik życia, jest przeciwieństwem materii. To nie ciało poznaje rzeczywistość lecz dusza. Jest fil. Dualistyczną (cos podwójnego- jest ciało i jest dusza). Tezy dla duszy:

1. Jest niematerialna, niezłożona, nieśmiertelna

2. Dusza jest od ciała niezależna,

3. Doskonalsza od ciała,

Światem rządzi ład i porządek. Demiurg nie rządzi światem. Platon nie akceptował poznania zmysłowego.

Cnoty:

Są trzy części duszy. Każdej części odpowiada jakaś cnota. Są cztery cnoty. Jedna spina wszystkie: mądrość (cz. rozumna), męstwo(cz. impulsowa), opanowanie(cz. pożądliwa), sprawiedliwa spina wszystkie.

Państwo:

Organizm w którym obywatele wykonują swoje powinności, maja wspólny cel. Państwo ma być oparte na wiedzy. Ma być rządzone przez mędrców. Ma być stanowe i hierarchiczne. Państwa ascetyczne, wyrzekają się przyjemności i dóbr.

Artyści:

Uwarzał ich za rzemieślników, nie było miejsca dla nich.

Arystoteles:

20 lat spędził u Platona. Za życia platona wystąpił przeciwko naukom o idei. Zbudował własna teologię.

Poglądy Arystotelesa:

Był realistą. Fil. Platona jest dualistyczna, u Arys. występuje świat bytu i wiedzy. Wyodrębnił logiki potraktował ją jako oddzielna naukę. U Arys. zmysły zajmują ważną rolę. Wiedza jest celem a zmysły mają dostarczyć wiedzy. Podzielił fil. na fil. teoretyczną i praktyczną(etyka polityka). Teoretyczna 3 dyscypliny: fizyka, matma, metafizyka (pierwsza fil.). Praktyczna: etyka, polityka, nowe pojęcia to: forma,materia Forma była najwazniejsza a materia jest niepoznawalna. Cztery Zasady:forma materia przyczyna, cel.

Głosił że świat nie został stworzony przez stwórcę tylko jest wieczny, ale sprecyzował pozycje Boga.

Dusza:

1.Roślinna- wszystkie żywe istoty wiąże się z ożywieniem,

2.Zwierzęca (popędy),

3.Mysląca i zmysłowa.

Teoria złotego środka- umiar we wszystkim. Łączy empiryzm z racjonalizmem.

Etyka:

Najlepszym dobrem jest działalność godna człowieka. Wyodrębnienie logiki.

Przyroda, Astronomia:

Jest substancjonalna, dynamiczna, celowa. Ziemia jest nieruchoma.

3 Okres Hellenistyczny w Atenach od 3 do 1w.pne.:

okres ten łączy się z sytuacją społeczno-gospodarczą- polit. w Grecji.

3 części rozpadnięcia się filozofii:

1. Logikę (teoria poznania),

2. Fizykę (t. bytu),

3. Etyka (t.dobra),

Funkcja fil. staje się praktyczna zbliza się do etyki.

3 Szkoły filozoficzne.:

1.Szkoła Stoicka:

założona około roku 3 setnego pne. i przetrwała 5 stuleć. Założyciel Zenon początkowo należał do sceptyków. Liczyli się z fil. Arys. głosili że cały świat jest materialny a zarazem orzywiony i jest doskonały na miarę boska. Zaprzeczali że istnieje byt niematerialny, duchowy. Byli materialistami, uważali że wszystko co jest bytem jest nie bytem. Sądzili że ciało zawierają dwa pierwiastki bierny i czynny. Materią pojmowali jak Arys. zaś forme inaczej. Była dla nich materia tylko bardziej subtelną. Wprowadzili do fil. ruch toniczny od jego intensywności mieliby znaleźć stan przeczny. W poglądach cofnęli się do filozofów jońskich. Wszechświat jest jednorodny jest materia. Świat tworzy całość, jest żywy, rozumny, celowy. Świat jest bliższy natury. Nawrót do pierwszych fil. jońskich którzy interesowali się kosmologią. Szczęście można zapewnić sobie przez pokonanie zewnętrznych okoliczności i panowania nad soba. Natura jest rozumna, harmonijna, boska. Cnota to rozsądek, wiedza, rozum. Zasada Sokratesa zależności wiedzy od rozumu. Ideałem jest człowiek rozumny. Źródłem zła są namiętności (4 afekty):

Zawiść, apatia, smutek, obawa, pożądliwość. Istota stoicyzmu zawiera się w połączeniu racjonalizmu z materializmem.

2.Szkoła Epikurejska:

System ten odbiegał od idealizmu. Wyrażał się:

1. W etyce głosił hedonizm,

2. W fizyce g. materializm,

3. W logice g. sensualizm.

Była założona w Atenach w 306r.pne.

Poglądy:

Szczęście jest największym dobrem, polega na doznawaniu przyjemności a nieszczęście na doznawaniu bólu. Epikureizm polegał na łączeniu hedonizmu z kultem życia. Do szczęścia wystarcza brak cierpienia. Ciało zdrowe dusza spokojna = dobre życie. Życie jest tylko epizodem trzeba je wykorzystać przyjemnie. Najskromniejsze przyjemności to grono przyjaciół przyjaciół kwiaty w ogrodzie. Sposoby na szczęście to cnota i rozum. Cnote należy pielęgnować bo daje szczęście. Przyrodę poznajemy aby się jej nie bać. Byli skrajnymi przeciwnikami idealizmu. Przyroda rządzi się sama bez udziału bóstw. Epikur nie był ateista. Według nich bogowie istnieją. Głosił że dusza jest cielesna ale jest innej natury niż ciało, to dwa rodzaje atomów. Śmierć jest końcem zmysłowego odczuwania. Są 4 rzeczy które unieszczęśliwiaja:

1. Lęk przed niemożnością osiągnięcia szczęścia,

2. Lęk przed cierpieniem,

3. Lęki przed bogami,

4. lęk przed śmiercią

3. Szkoła sceptyczna Girron:

powściągliwość, dystansowanie się. Szukając szczęścia Girron głosił że szczęście można znaleść poprzez powściągliwość, spokój. 3 pytania Girrona:

1. Jakie są właściwości rzeczy:. Co to jest co nas otacza (materialny swiat),

2. Jak mamy się wobec rzeczy zachować:. Nie wiemy jakie są własności rzeczy, mamy się powstrzymywać od wydawania sądów,

3. Jakie są konsekwencje naszego postępowania:. Ludzie powściągliwi maja szczęście.

Poglądy Sceptyków:

Twierdzili że wszystkie sądy są niepewne, przyczyny zjawisk są nieznane. Sformułowali tropy ( 10 tropów)- argumenty przeciw możności poznania rzeczy przez zmysły.

1. Te same rzeczy są różnie postrzegane przez różne gatunki istot,

2…..przez różnych ludzi,

3…..przez różne narządy zmy.

4. Te same rzeczy wywołują rózne postrzegania w zależności od tego w jakiej występują ilości i w jakim układzie,

5. Sąd człowieka o rzeczach jest zależny od jego przekonania, obyczajów, wiary, wychowania.

Początki filozofii chrześcijańskiej:

3 pojęcia: poznanie, prawo,zapowiedż. Filozofia chrześcijańska przyjęła z platonizmu idealistyczny pogląd na świat, przewaga swiata duchowego nad materialnym. Bóg był celem. Od stoików przyjeli pogląd że świat materialny jest przesycony duchem. Od cyników przyjęli obojętność do rzeczy doczesnych. Od sceptyków to że poznanie zmysłów nie dostarcza wiedzy pewnej.

3 Tezy:

I. Gnostycyzm (dualistyczna)- zanim złączył się z chrześcijaństwem wystepował w związku z pogańską i żydowską religią. Występowali w różnych gminach. Nie stanowili szkoły fil. Cechą była dwoistośc miedzy duchem a materia. Istotą gnostycyzmu stanowi dualistyczna i pesymistyczna koncepcja świata. Zło jest odwieczne dobro z Boga a zło pochodzi z materii.

II.Teza Gnostyków: historyczna koncepcja świata. Od zawsze jest zmaganie się dobra ze złem.

III.Teza:Alegoryczna metoda wywodzenia się koncepcji.

Filozofia okresu Średniowiecza (Św. Augustyn, Św. Tomasz z Akwinu):

Św. Augustyn:

Zachód był początkiem początkiem dziejach filozofii. Znalazł nowa koncepcje fil. Stało się to na przełomie 4-5w.ne. za sprawa ś Augustyna.

Przyjął z filozofii starożytnej z hellenizmu. Przyjął pogląd że fil. jest szczęściem, sądził że szczęście ma dać jedynie Bóg. Głosił że poznanie Boga i własnej duszy daje szczęście. Badania przyrody traktował jako niepotrzebne. Pragnął poznać Boga. Analogiczny sposób poznania świata jak u Platona wszystko co wieczne istniej w Bogu. Dla niego Bóg jest ośrodkiem mysli, zajmuje centralne miejsce. Bóg ma przewagę nad każdym stworzeniem, które są uzależnione od Boga. Dążenia do Boga maja jakąś przyczyne i cel. Dusza a nie ciało poznaje Boga. Św August. Przeszedł do woluntaryzmu- kreuje wole jako ważny czynnik poznania. Poznać Boga można przez wiare a nie przez rozum. Dzięki miłości można zbliżyć się do Boga. Po raz pierwszy pojawia się PERSONALIZM.

-Bóg jest bytem wiecznym, kierownikiem kierownikiem sędzią. Bóg jest osobą.

Pogląd Augustyna na dobro i zło:

Zło jest dziełem wolnych stworzeń.nie jest realne jest brakiem dobra np.. pycha, chciwość. Pycha kiedy człowiek twierdzi że poradzi sobie bez Boga. SA ludzie żli i dobrzy, dobrzy co dostąpili łaski. Św.Aug. wyróżniał 6 okresów.okres 6 który zaczął się z przyjściem Chrystusa.

Podsumowanie:

Położył podwaliny pod nową chrześcijańską fil. Zerwał z postawą greków z ich intelektualizmem i obiektywizmem. Wola uzyskała pierwszeństwo nad rozumem. Fil. Aug. to fil. introspekcyjna- postawa ta pozwoliła widzieć w Bogu osobe i to prowadziło do personalizmu. Większą rangę przywiązywał woli i miłości. 4 teorie:

1. Z metafizyki i egzemplacji- chrześcijański dualizm,

2. Teoria poznania,

3. Apriryzm (pierwszeństwo)- znane nam są prawdy wieczne,

4. Iluninizm-Bóg nas oświeca.

Św. Tomasz z Akwenu (Tomizm):,

Żył w 8w. Był Włochem dominikaninem. Wzorem dla niego był Arystoteles. Arystotelizm chrześcijańskim- nowy pogląd. Przejął od niego pojęcie poznania jako procesu. Na tym pojęciu opierał empiryczną teorie.

Przejął pojęcie przyczynowego powiązania zdarzeń i na nim opierał pogląd na stosunek Boga i stworzenia.

Pojęcie aktu czyli energii oraz pojęcia potencji, formy i materii. Na nim opierał teorie duszy i ciał, filozofie przyrody.

Arystotelowski fundament- nauka o Bogu, o duszy, o poznaniu.

5 Dowodów Tomasza na istnienie Boga:

1. Dowód z istnienia ruchu- istnieje pierwsza przyczyna ruchu (Bóg),

2. Z niesamowitości świata- istnieje istota samoistna będąca przyczyną świata,

3. Z przypadkowości rzeczy- istnieje istota konieczna,

4. Z faktu że istnieją istoty różnej doskonałości,

5. Z powszechnej celowości przyrody- istnieje istota najwyższa rządząca przyroda i działająca celowo.

1 Okres Filozofii Nowożytnej-Odrodzenie 15-16wiek:

Tendencje w Odrodzeniu:

1. filozofia odwrotna chciała zerwać z przeszłością, potępiała scholastyke,

2. Odrodzenie sprzeciwia się surowym formom średniowiecznego życia, głoszą wolność. Pojawiają się ruchy reformatorskie (Luter wiesza swoje tezy, luteranizm, kalwinizm):

--w polityce wolność jednostki --konflikty pomiędzy poglądami filozofów filozofów poglądami przedstawionymi przez kościół,

--uczeni przestali reprezentować szkoły.

3. Prostota myśli, naturalność mysli-wiedza może polepszyć życie, praktyczność.

Filozof. Odrodzenia Potępiała:

1. Że scholastyka zajmowała się przede wszystkim sprawami religijnymi i przez to zaniedbywała sprawy doczesne,

2. Potępiała że scholastyka dogmatycznie postepowała w dochodzeniu do prawdy,

3. Dochodziła prawdy na drodze abstrakcyjnej bez żywego i bezpośredniego kontaktu z rzeczywistością.

Charakterystyczne Cechy fil. Odrodzenia:

1. Skupiała się na przyrodzie bądź na człowieku,

2. Niechciana posługiwać się dogmatami,

3. Nie ufała rozumowi usiłowała wiedzę oprzec na doświadczeniu.

Humaniści w odrodzeniu:

1. Humaniści filologowie- zajmowali się literatura starożytną,

2. Psychologowie,

3. Teologowie- szukali w klasycznej fil. Boga. Naczelną ideą było nie odrywać religii od życia.

2 Okres Filozofii Nowożytnej(Kartezjanizm):

Kartezjusz:

Rozwijał się we Francji, Niderlandach Niderlandach Niderlandach i w Angli. We Włoszech, Hiszpanii, Niemczech(protestancka). Fil. 17w. miała range teoretyczna, czerpała z matematyki, Rene Descartes (Kartezjusz).

Poglądy:

Filozofia jest jak drzewo którego korzeniami jest metafizyka, pniem fizyka, a gałęzie to pozostałe nauki. Punktem słowa jest „Cogito ergo sum” (myslę więc jestem) Nawiązywał do św. Augustyna który głosił „że wszystko jest wątpliwe prócz tego że jestem i myśle”. Ustalił własna metodę naukowa 11.11.1620r. uważał za date odkrycia tej metody. Ukończył metodologię w 1620r. jego hasło: „To co jest jasne i wyrażne było pewne”. Ideałem Kartezjusza było rozwazanie wszystkiego geometrycznie i mechanicznie. Pracował nad stwożeniem nauki racjonalnej, matematycznej, geometrycz.

Fundamentu wiedzy trzeba szukac wewnątrz człowieka, w podmiocie. Jazń myślaca jest to dusza. Istnienie Boga wynika z idei. Wola jest nieograniczona u Boga. Woluntaryzm. Atrybuty duszy: czynnik myśli świadomości dualizm duszy i ciała. Atrybuty ciała(materia): rozciągłość posiadająca właściwości genetyczne i mechaniczne, można zmieniac kształty. Życie=proces mechaniczny. Sądził że ruch materii jest spowodowany przez Boga. Prawo zachowania ruchu. Głosił dusza i ciało to dwa oddzielne światy- dualizm. Miara poznania jest rozum. Zmysły nie stanowią instancji. Rozum jest zdolnością są takie które dusza odnosi sama z siebie lub takie co dusza odnosi do przyczyn zewnętrznych. Teorie afektów są wyłowywane przez siły życiowe rególujace i przez kraj: miłość, nienawiść, radość, smutek, pożądanie, teorie afektów wprowadzane do reguły etycznej. Podstawowe tezy:

1. Zasada metody nad badaniem rzeczy,

2. metoda analityczna, geometryczna,

3. Matematyczna,

4. Sceptycyzm.

Metafizyka:

Dualizm Boga i stwożenia substancji i nieograniczona wola Boga.

Filozofia Przyrody:

Poznanie. Kartezjusz jest ojcem nowożytnej teorii. W jego poglądach widoczne są mocne związki. 3 okres filozofii nowożytnej: Oświecenie i Krytycyzm 18w.

-nowy typ, stanowiła cele praktyczne, ideałem była wiedza praktyczna. Przedstawiciele: 1.Anglia-John Lock, 2.Francja-wolter, 3.Niemcy-Inmanuel Cant.

Ad.1. Empiryzm-zasadnicze stanowisko oświecenia, badania opierają się na doświadczeniach, Lock-twierdził że wszelka wiedza powstaje drogą doświadczenia, innej drogi nie ma „umysł człowieka jest niezapisaną kartą” teoria Locka była opisowa, genetyczna i miała charakter psychologiczny, przedmiot filozofi został przesuniety z bytu na poznanie; filozofia przestała być poglądem na świat ale teraz na człowieka; Lock wskazał metodę filozofi- psychologiczna, ponieważ badał pojęcia w postaci ludzkiej: genetycznej gdyż naturę pojęć określał na podstawie ich pochodzenia, zakładając że pojawi się ona w postaci pierwotnej, analityczna, ponieważ myślał że dla rozumienia pojęć wystarczy odnaleźć ich składniki; umysł jest niezapisaną tablicą; przyjął Arystotelesowskie słowa: „nie ma nic w umyśle czego nie ma przedtem w zmyśle” :doświadczenie nabywa na 2 drogach:- doświadczenie rzeczy zewnętrznych, -doświadczenie samego siebie; Refleksja-pośrednie doświadczenie faktów; postrzeżenie wyprzedza refleksje, umysł zaczyna działać gdy dostał materiał; refleksja ma tą wyższość nad postrzeżeniem, że wiedza na niej oparta jest pewniejsza. Trzecim źródłem wiedzy obok myślenia i zmysłowego postrzegania była introspekcja. Rozróżniał dwa rodzaje idei, które odpowiadają: właściwościom pierwotnym i wtórnym. Pierwsze są obiektywne, do których należy kształt..,2 są subiektywne: smak, kolor.. Znaczenie filozofi Locka: -uczynienie poznania naczelnym zagadnieniem filozofi, -stosowanie w rozwiązaniu tego zagadnienia metodą psychiczna i genetyczną, -oddzielenie dwóch źródeł doświadczenia: postrzeżenie i refleksja, -próba rozgraniczenia między materiałem doświadczenia a jego opracowanie przez umysł, -krytyka pojęcia substancji, -wprowadzenie do filozofi praktyczności; szczególnie do etyki, pedagogiki, zasady wolności, teori państwa, indywidualny rozwój. Lock domagał wprowadzenia badań w oparciu o Zycie, sprawiedliwy sąd i wolność dla każdego.

Ad.2. WOLTER zwalczał dualistyczną koncepcję świata; przyjął dwie drogi: ateizmu i deizmu; twierdził że Bóg nie istniał i trzeba Go stworzyć. Hasła: rozum, przyroda, ludność ; występował przeciw objawieniom.

Ad.3. KANT Niemczech powstał system krytycyzmu Teorię Kant porównywał do z teorią Kopernika, zbudował teorię poznania, ”krytyczny system filkozofi”, jego droga naukowa była uniwersytecka, w jego rozwoju można określić 2 okresy: przedkrytyczny i krytyczny; filozofie nazwał transcendentalną (przekraczać);przeprowadził dwojaki podział sądu: sądy na podstawie doświadczeń- apesteroli, sądy niezależne od doświadczenia- aprioli; drugi podział sądów: analityczny- objaśniają wiedze posiadaną, -syntetyczne –rozszerzają wiedze; filozofia ma poddać przeglądowi naukę, ma ustalić jakie sądy aprioryczne są zawarte. Trancendentalna metoda badała sądy jako obiektywny fakt nauki: matematyki, przyrodoznawstwa i metafizyki. Kant oceniał rozum i zmysły, była to nauka o dwóch dniach poznania, stanowiąca system racjonalny. Poznanie odbywa się w dwóch instancjach, Kant postawił sobie zadanie- rozwinąć dział logiki, podjął się zbudowania równoległej nauki o aperiodycznych czynnikach poznania zmysłowego Główne działy krytyki: transcendentalna logika i etyka. Myśli obejmowały dwie funkcje: zdolność tworzenia pojęć na podanym materiale-rozsądek, zdolność wyciągania wniosków wybiegających po za materiał doznany. Przestrzeń to wyobrażenie konieczne.

4 OKRES fil. Nowożytnej 19w.: idealizm, romantyzm. Idealizm Hegla –najpełniejszy system idealistyczny, żył w 20w. Okres działalności Hegla: -działanie akademickie w Jenie 1801-1807, -pozaakademickie, pracował w Bawarii, formował system 1816, -okres akademicki w Berlinie, opracował dyscypliny należące do systemu. Zakres filozofi Hegla: koncentrował się na przyrodzie i duchu(byt), pierwotną postacią bytu jest pojęcie, ono stanowi punkt wyjścia, jej antytezą jest przyroda i ona jest ideą, ale taką która oddzieliła się od myśli i przez to wydaje się zewnętrzną. Syntezą idei i przyrody jest duch. Tym trzem postaciom bytu odpowiadały 3 działy filozofi: logika, filozofia przyrody i ducha. Logika wywodziła kategorię myśli, przyroda wywodziła postacie bytu, filozofia ducha wywodziła najpierw postacie ducha subiektywnego, potem obiektywnego i ich syntezy ducha absolutnego. Prawo, państwo, moralność -główne postacie ducha obiektywnego, duch absolutny pojawia się w sztuce, Religi, filozofi. Państwo to Boska idea na ziemi, jest rzeczywistością rzeczy moralnej, państwo ważniejsze od jednostki, twierdził że to co jest rzeczywiste jest rozumne, dlatego że duch obiektywny objawia się w dziejach państw. Rozwój państw pojmował jako jednolity i konieczny rozwój idei, jako stopniowe kształtowanie się ducha świata w czynach losów narodów i państw. Wyróżniał 4 okresy w dziejach świata: -wschodni(okres dziecięcy), -grecki(wczesna młodzieńczość), -rzymski(męski), -germański(starczy). Piękno jest wyrazem ducha absolutnego. W sztuce dokonuje się synteza treści z formą…W dziejach sztuki wyróżnił 3 wielkie okresy: -sztuka wschodnia, była symboliczna, jej forma symbolizowała treść, -sztuka starożytna była połączeniem formy i treści, -sztuka chrześcijańska była romantyczna, treść ideowa ma przewagę nad formą. Najdoskonalsza ze sztuk jest poezja, bo łączy trzy typy sztuki. Postacią ducha absolutnego jest religia, która łączy w szereg dziejowy trzy formy rozwoju: -religia wschodu(natury), -dominuje religia indywidualności duchowej(Żydzi –wzniosłość, grecy –piękno, rzymianie –celowość), -absolutna religia prawdy-Chrystianizm. Hegel że zasada filozofi realizuje się w historii, każdy system to hebel w rozwoju kultury duchowej. Istota Heglizmu –idealizm, ma charakter obiektywny, logiczny i ewolucyjny. Ze wzglądu na metodę ma charakter konstrukcyjny, najważniejsza dziedzina –filozofia kultury, ponieważ wydała ona idealistyczną koncepcję dziejów państwa, prawa i Religi. Koncepcja ta cechuje połączenie 2 sposobów widzenia świata: logicznego i ewolucyjnego.

Szopenhauer –wyraża pogarde dla życia, ludzi; człowiek przeciętny nie był mędrcem; punktem wyjścia była filozofia Kanta, zajmował się przyrodą. Był zafascynowany filozofią : indyjską, przyrody i Kanta. Pojmował forme fizjologicznie, przyjął że umysł nie kopiuje zmysłów, zjawiska jakie pojmujemy są złudne, metafizyka była woluntarystyczna, świat jest wolą i wyobrażeniem, z woluntaryzmu wpłynął gorzki pogląd na świat, człowiekiem kieruje popęd, towarzyszy mu ciągłe niezadowolenie, dąży do szczęścia, ale nie może go osiągnąć, życie jest męką z której można się wyzwolić na dwa sposoby: -sposób natury moralnej, polega na tym że można się wyzbyć porządzeń i pomóc cierpiącym, -sposób natury estetycznej, źródłem ulgi jest sztuka. Istota filozofi: -formalistyczna teoria poznania, -irracjonalna woluntarystyczna metafizyka(pesymistyczny pogląd na życie, -estetyka kontemplacyjna.

Filozofia w Anglii:

Spór dwóch tendencji: fil. zdrowego rozsądku a druga to fil. radykałów. Spór ten był pomiędzy intuicjonalistami i empirystami.

Filozofia we Francji:

Zmagania miedzy spirytualizmem a pozytywizmem.

Filozofia w Niemczech:

Fil. przeszła przez krytycyzm, metafizyke, materializm (Marks) i powrót do krytycyzmu.

Filozofia w Polsce:

Poglądy fil. się przemieszczały. Po powstaniu listopadowymbyła metafizyka, a po powst. stycz. powrót do pozytywizmu. W 19w. w europie były dwa typy fil.:

1.Maksymalistyczna (Hegel)

2. Minimalistyczna

Ad.1.

Jest ambitna. Mówi się o niej kiedy filozof chce rozwiązac jakieś cele.

Ad.2.

Fil. rozważnej abstynencji. Filozof kieruje się środkami i wyjaśnia to co jest pewne.

W 19w. były trzy fazy filozofii:

I.

1830-1860r. było w niej wielu przedstawicieli: Francja-August Comte,

Dwa obozy we Francji:

1.Sensualistyczny,

2.Spitytualistyczny.

filozofia pozytywna Comta:

1. Zajmuje się przedmiotami rzeczywistymi,

2. Rozwaza tematy pożyteczne aby służyc ludziom,

3. Ogranicza się do przedmiotów o których można uzyskac wiedze pewną,

4. Zajmuje się kwestiami ścisłymi,

6. Pracuje pozytywnie nie ogranicza się do krytyki.

3 fazy rozwoju umysłowego:

1. Teologiczna,

2. Metafizyczna-pojęcia absurdalne,

3. pozytywna.

Comte był przeciwnikiem empiryzmu. Doświadczenie słuzy do ustalenia praw. Ojciec socjologi. Nie uwzględniał filozofii, metafizyki, logiki, psychologii. Fil. w pojęciu comta to teoria nauki. Stworzył wielki system Pozytywny.

II.

W Anglii John.St.Mill.

Wznawił empiryzm w 19w. był sprzymierzeńcem comta.

Podjął na nowo krytykę naczelnych pojęć poznania. W zakresie etyki hasłem jest „staranie się o szczęście wszystkich i przyjemności są różne”.

Trzy Empiryzmy:

1. Genetyczny (Lok),

2. Epistologiczny,

3. Metodologiczny,

Ad.1.

Psychologiczny inaczej twiedził ze wiedza pochodzi z doświadczenia,

Ad.2.

Doświadczenie stanowi kryterium wiedzy prawdziwej. Sądy jednostki pochodza z różnych źródeł,

Ad.3.

Nauka powinna stwerdzac doświadczenia i ougalniać je

III..

W Niemczech Marks i Engels.

Marks zajął się rozwojem społeczeństwa. Pojawił się materializm dielektywny i historyczny. Dostrzegali walke klas. Fil. marksistowska miała charakter społeczny.

IV.

Duńczyk Soren Kirkegaard- 1 połowa 19w., urodził się 1813-1865. poglądy polegały na stosunku człowieka do Boga. Wiara dla niego była źródłem lęku. Z domu rodzinnego wyniósł on ten lęk. W jego twórczości były dwa okresy :

1. 1843-1846 napisał „Albo-Albo”,

2. 1849-do końca życia.

Tworzył pojęcia, terminy, interesował się człowiekiem i jego stosunkiem do Boga.

Jego filozofia była fil. życia:

Kierował się subiektywizmem. Szukał prawdy która miała być prawdą dla niego. Fil. życia nazywał fil. egzystencjonalną. Istnienie ludzkie mieści się w czasie. Doczesność splata się z wiecznością. Były dwie religie A i B. A ukazuje wieczność jako dalsze tło ludzkiej egzystencji. B wprowadza nieskończonego Boga w istnienie człowieka. Kto trwa przy teraźniejszości to jest prawdziwym człowiekiem.

Fryderyk Nietsche w Niemczech:

w 1864-1900 , był wielbicielem życia, siły. Był słabym człowiekiem z natury. Niemiec polskiego pochodzenia. Tworzył przez 20 lat, Trzy okresy:

1. Kult sztuki- był pod wpływem muzyki Wagnera,

2. Kult nauki- …….. nauki Darwina,

3. Kult życia, siły- kierowały go własne myśli.

Poglądy:

Głosił że nia ma moralności obiektywnej. Głosił relatywizm wartości- różne wartości ludzie mogą uznawać np. godność, dostojność. Był wrogiem chrześcijaństwa, demokracji, Sokratesa. Stanowisko dotyczące życia:

1. Zakładał że życie ma wartość bezwzględną,

2. wolnośc należy się tym co maja siłe,

3. ludzie są lepsi i gorsi,

4. sprawiedliwość jest zła,

5. prawa i dobra należą się silnym a nie słabym,

Ta fil. w 2 połowie 19w. była fil. którą spożytkował Hitler! Filozofia 20w. kierunki fil. Współczesnej Pragmatyzm- przeciwstawienie idealizmowi, pojawił się w Ameryce, reprezentował: James; miał dwojaki charakter: był metodą i teorią; zakładał że z różnych tez wynika ta sama konstrukcja, to nie ma między nimi różnicy, polegało to na tym, że sprowadzała teorię do rzeczywistości, do konkretnych faktów, twierdzili, że prawdy naukowe nie są kopiami rzeczywistości, sprowadzali do zastosowania praktycznego. Pragmatyzm zmierzał do tego aby pojęcia były jasne, kryterium prawdy stanowią skutki, które rozumiemy w różny sposób: odpowiadał na pytania: jak jest natura i kryterium poznania, odpowiadali: jest czynnością praktyczną, więc poznania zawiera oceny i wartościowanie. Są i takie twierdzenia których empirycznie(doświadczalnie) nie można rozstrzygnąć. Pragmatyzm Jamesa miał charakter humanistyczny, jego filozofia wynikła z psychologi. Cechy pragmatyzmu: -stanowisko Jamesa było humanizmem, -była pragmatyczna, ponieważ widział kryterium prawdy w praktyce życiowej, -było pluralizmem, -radykalnym empiryzmem, -woluntaryzmem, -personalizmem, -antropomorfizmem, -pogląd typowo brytyjski.

Intuicjonizm Berksona(Francja) –przekształca wcześniej istniejące poglądy spirytualizmu, zarzucał intelektualowi: czyni z rzeczami: -unieruchamia to co w nich jest zmienne, ruchome, -intelekt rozkłada rzeczy na części, -upraszcza rzeczy i ujednostajnia, -umysł kwalifikuje rzeczy ilościowo, -umysł mechanizuje rzeczy, -umysł relatywizuje rzeczy, -umysł nie jest w stanie poznać rzeczywistości i przez to ujmuje ją schematycznie, stereotypowo; Berkson przeciwnik scjentyzmu, stawia na intuicje, ujmuje złożoną i konkretną rzeczywistość. Intuicja to rodzaj wyczucia instynktu. Tezy koncepcji Berksona: -poznanie intuicyjne jest inne od intelektualnego, -poznanie intuicyjne doskonalsze od intelektualnego, -poznanie intuicyjne jest prawdziwym doznaniem. Podział jaźni: głębsza i powierzchowna. Według Bergsona intuicja może poznać życie, a intelekt mechaniczną przyrodę; zapoczątkował determinizm(człowiek jest od czegoś zależny); moralność ma dwa źródła: społeczną i inicjatywą jednostek: z dwóch źródeł wypływa religia: -statyczna, wynikająca z potrzeb, -dynamiczna, kształtowana na wzór ludzi wyjątkowych. Hasła Bergsa: życie i intuicja. Fenomenologia Edmund Huser(Niemcy) –doszedł do wniosku, że psychologia nie daje podstawy filozofi i że nie ma takiej nauki- należy ją stworzyć, nazwał ją fenomenologią, twierdził że ważne są rzeczy, umysł ludzki jest zdolny do ujmowania zdolności do poznawania rzeczy; intuicja –źródło powstania, odrzucał konstrukcjonizm, odróżniał rodzaje intuicji: racjonalna i irracjonalna; naczelne tezy skierowane przeciw nacjonalizmowi. Huser stworzył nauke, uczynił tematem swoich badań pojęcia dagmatyczne. Fenomenologia była opozycją do naturalizmu i empiryzmu. Egzystencjalizm Kierkegaard –został wznowiony w Niemczech, rozpowszechniła się we Francji podczas wojny, opisał ją na 4 metodach: -humanizmu, istnienie ludzkie jest tematem filozofi, -infinityzmu, człowiek skończony styka się z nieskończonością, -tragizm, istnienie ludzkie jest wypełnione grozą, -pesymizm, charakter dla filozofi 20w., człowieka otacza nicość. Właściwości: ludzka egzystencja jest bytem i faktem pierwotnym, jest bytem istot świadomych i dbających o własny byt, byt każdego człowieka jest zespolony ze światem innych istot, człowiek nie tylko istnieje, ale także poznaje świat. Uważał że człowiek jest sam, nie ma znaków na świecie. Egzystencjonaliści uwżali że Bóg nie istnieje, człowiek jest wolny i skazany na wolność, musi ciągle wybierać, skazany na siebie, może wybrać kim chce być.