Etiologia przemocy

Etiologia przemocy

Zjawisko przemocy kojarzone jest tylko z rodziną patologiczną, jednak coraz częściej można spotkać się z tym zjawiskiem nie tylko w rodzinach które mają problemy np. z nałogiem, lecz coraz częściej w tak zwanych „dobrych lub normalnych domach”. Przyczyny stosowania przemocy wobec dziecka mogą być różne. A. Sobkowska wyróżnia trzy grupy przyczyn występowania tego zjawiska:

  1. przyczyny tkwiące w samych dzieciach

  1. przyczyny tkwiące w rodzicach

  1. inne przyczyny

Bardzo dokładnie opisują źródła przemocy wobec dzieci w swojej pracy „Przemoc wobec dzieci” M. Czerkawska oraz M. Markiewicz, którzy wyróżniają cztery czynniki wyzwalające przemoc wobec dzieci:

Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w osobie dopuszczającej się przemocy

Część rodziców, która dopuszcza się przemocy wobec dzieci stykała się w swoim dzieciństwie z takimi sytuacjami. Mogli doświadczyć nieodpowiedniej opieki, przeżyć maltretowanie psychicznie, wykorzystywanie seksualnie lub mogli być poddawani ostrym karom. Rodzice często powielają przemoc z pokolenia na pokolenie. Pomimo złych doświadczeń we własnym dzieciństwie i negatywnego stosunku do przemocy w krytycznych sytuacjach życiowych mogą nie kontrolować swojej agresji w stosunku do dziecka. Lekarze oraz psychologowie zwracają uwagę, że ciąża i poród ma wpływ na stosunek rodziców i ewentualną przemoc wobec dziecka. Jak twierdzą autorzy „dzieję się tak, ponieważ w czasie ciąży kobieta tworzy nowy obraz siebie i przyszłego dziecka i wykształca sobie emocjonalny stosunek do siebie jako matki i do oczekiwanego potomstwa. Okres ten przygotowuje ją również do powstania przyszłej więzi z dzieckiem - przywiązania matki do dziecka. Negatywne postawy matki wobec niechcianej ciąży mogą prowadzić do powikłań w przebiegu ciąży i do wczesnych zaburzeń jej zachowania po urodzeniu dziecka. Jest to o tyle istotne, że emocjonalne stresy ciężarnej wpływają na późniejsze pojawienie się zaburzeń u dziecka, które mogą dodatkowo wyzwalać w matce zachowania krzywdzące dziecko”3.

Wielu badaczy uznało, że pierwsze dni po porodzie, są okresem dość ciężkim dla matki. Jest to również okres krytyczny przywiązania się matki do dziecka. Oparcie w bliskich w czasie ciąży i po porodzie ma wpływ na powstanie odpowiedniego emocjonalnego związku z dzieckiem. Natomiast jeśli ciąży towarzyszą różnego rodzaju stresy matki lub gdy ciąża była nieplanowana i niechciana to jest większe prawdopodobieństwo nieodpowiedniego traktowania dziecka.

Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w mikrosystemie

W rodzinach, w których stosowana jest przemoc wobec dzieci wzrastają również konflikty między małżonkami. Często stosują oni agresywne taktyki w kłótniach pomiędzy sobą, co również przenoszą na własne dzieci i zachowują się wobec nich podobnie. Wymagają od nich posłuszeństwa i zdyscyplinowania. Według M. Czerkawskiej i M. Markiewicza „natężenie konfliktów w rodzinie wzrasta w niektórych sytuacjach np. w kryzysach rodzinnych towarzyszących rozwodowi. Dzieci są wówczas często zaniedbane i osamotnione z własną tragedią z powodu odejścia jednego z rodziców. Jednocześnie bywają również przedmiotem przemieszczanej agresji rodzicielskiej. Bywa, że w rodzinach, w których są dzieci ze związków pozamałżeńskich traktuje się je inaczej - bije, obrzuca zniewagami, obciąża się pracą ponad możliwości dziecka i zaniedbuje jego potrzeby”4. Bardzo dokładnie prezentuje to wypowiedź pewnego internauty znaleziona na jednej ze stron internetowych o nicku „dombo”- „siostra ma dziecko z poprzedniego związku, wyprowadziła sie z rodzinnego domu. I co? jej syn jest regularnie lany, obrywa za każdym razem jak cos przeskrobie. Jestem zszokowany? nikt nigdy na mojego siostrzeńca nie podniósł reki, wręcz przeciwnie. Mały mieszkał ze mną, ojcem i siostrą. Zawsze jak cos źle zrobił to go broniliśmy przed krzykami mamy, a tutaj obcy facet startuje do niego z paskiem czy biciem po tyłku”.

Innym źródłem konfliktów między małżonkami są trudne warunki materialne oraz mieszkaniowe. Zdarza się, że towarzyszy temu alkoholizm któregoś z rodziców a czasem nawet obojga. Jak twierdzą M. Czerkawska i M. Markiewicz alkoholicy często wyznaczają "nieludzkie" kary fizyczne w stosunku do dzieci. Gdy są pijani stosują niekiedy bestialskie kary za drobne przewinienia”5. Według lekarzy u osoby uzależnionej od alkoholu występują zmiany psychiczne polegające na zanikaniu hamulców norm obyczajowych i etycznych.

Jeszcze inną przyczyną stosowania przemocy rodziców wobec dziecka może być fakt iż dziecko nie spełnia oczekiwań rodziców. Nie zawsze zdarza się tak, że dziecko jest takie jakiego pragnęli rodzice, wtedy pojawia się rozczarowanie i naginanie go za wszelka cenę do własnego wzoru. Jak twierdzą powyżsi autorzy jeśli dziecko „nie spełnia pokładanych w nim nadziei, krytykują je jawnie, porównują z innymi, nie wnikają w jego potrzeby, ale w sposób despotyczny nakazują co i jak ma robić. Wszelkie odstępstwa dziecka od surowych wymagań są brutalnie karane”6.

Na zachowania agresywne wobec dziecka ma również wpływ liczba dzieci w rodzinie. Według badań M. Czerkawskiej i M. Markiewicza „najmniej narażeni na przemoc są jedynacy, a już w rodzinach z dwojgiem dzieci przemoc wobec dziecka jest stosowana o 50% częściej, zdecydowanie wzrasta w rodzinach z siedmiorgiem dzieci”7.

Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w exosystemie

Czynnikiem exosystemu, który sprzyja stosowaniu agresji wobec dziecka w rodzinie jest izolacja społeczna rodziny. Rodzina izoluje się od otaczającej jej osób takich jak sąsiedzi, przyjaciele czy krewni. Zdarza się, że jest to efekt świadomego działania rodziców, który może być spowodowany tym, ze rodzina wie, że jest na przykład inna, ma inny dom lub gdy jej zachowanie nie jest aprobowane. Następuje wtedy zrywanie istniejących więzów z otoczeniem. Jak twierdzi Ł. Łamacz „sytuacja jest jeszcze bardziej trudna dla dziecka, gdyż życie rodzinne cechuje to, że przebiega ono za zamkniętymi drzwiami. Może to powodować, że psychiczne maltretowanie dzieci nie jest dostrzegane i nie można im przyjść z pomocą”8.

Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w makrosystemie

Do czynników makrosystemu, które przyczyniają się do przemocy wobec dzieci są postawy społeczeństwa wobec dzieci oraz wobec przemocy. Niestety w naszej kulturze nadal panuje przekonanie, że dzieci należą do rodziców jako ich własność i mogą postępować z nimi według własnego uznania. Rodzice nie czują społecznej kontroli co dodatkowo sprzyja stosowaniu kar fizycznych. Według Ł. Łamacz maltretowaniu dzieci sprzyja również „społeczna akceptacja bicia oraz przekonanie, że kary fizyczne są efektywnym sposobem socjalizacji dzieci i są akceptowane moralnie. Postawom takim towarzyszy brak wiedzy pedagogicznej rodziców i niska świadomość wychowawcza. Upowszechnianiu akceptacji używania przemocy pomagają w dużym stopniu środki masowego przekazu, w których występuje aprobata dla przemocy. Wytwarza to atmosferę ułatwiającą angażowanie się w agresję. Zwolennicy teorii uczenia się społecznego argumentują, że programy telewizyjne (jak również inne środki masowego przekazu) dostarczają wzorów aktów przemocy oraz sankcjonują je i w ten sposób, przyczyniają się w poważnym stopniu do upowszechnienia antyspołecznego zachowania”9.

Należy zwrócić uwagę, że warunki, w których funkcjonuje rodzina nie należą do prostego czynnika formującego przemoc stosowaną wobec dziecka. Mogą występować rodziny z trudną sytuacją materialną, czy ciąża była nie chciana, a dziecko jest w takiej rodzinie bardzo kochane i nie krzywdzone. Dlatego też dopiero ogólna sytuacja rodziny, a głównie psychologiczna oraz umiejętności radzenia sobie z problemami i stresem decydują o stosowaniu przemocy wobec dziecka.

W sposób dokładny obrazuje przyczyny przemocy wobec dziecka w rodzinie poniższy schemat.

Schemat 1. Czynniki ryzyka krzywdzenia i zaniedbywania dzieci

Źródło: K. D. Browne, C. Hamilton- Giachritsis, Zapobieganie krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci: podejście oparte na ocenie poziomu ryzyka, Fundacja Dzieci Niczyje, [online], dostęp [w:] http://fdn.pl/sites/default/files/file/dzieckokrzywdzone/kwartalnik19/zapobieganie_krzywdzeniu_i_zaniedbywaniu_dzieci.pdf dnia 10.04.2012

Konsekwencje przemocy

Każda rzecz, która dzieje się w naszym życiu pozostawia po sobie ślad. Jednak bardziej zapamiętujemy te sytuacje, które były negatywne i nieprzyjemne dla nas. Tak samo jest z przemocą. Dziecko bite, maltretowane czy wykorzystywane seksualnie będzie miało w swoim życiu negatywne skutki tego typu działań. Niektóre mogą pojawiać się od razu inne zaś dopiero w życiu dorosłym, ale tak naprawdę są nie uniknione.

Skutki bycia ofiarą przemocy fizycznej- w ostatnich latach przeprowadzono wiele badań dotyczących wpływu stosowania przemocy wobec dziecka. Dodatkowo aby oznaczyć szereg następstw fizycznych i psychicznych, bezpośrednich i długotrwałych powstałych w wyniku złego traktowania dziecka H. Kempe i jego zespół wprowadzili termin „syndrom dziecka maltretowanego”. Pełna nazwa brzmi „The Battered Child Syndrom” i oznacza „stan kliniczny u małego dziecka, które doznało poważnego fizycznego obrażenia, jest częstą przyczyną trwałych uszkodzeń ciała czy śmierci”10. Natomiast do skutków przemocy fizycznej występujących bezpośrednio K. Kmicik- Baran wymienia „uszkodzenia skóry i obrażenia w rodzaju śladów uderzeń, oparzeń papierosem, szczypania, uderzeń sznurem, sprzączką od pasa, ugryzień przez człowieka, wiązania, śladów duszenia, siniaków”11.

Dzieci, które doświadczyły przemocy fizycznej mają często wiele widocznych obrażeń. Podstawowe z nich wymienia I Jundziłł, są to „powybijane zęby, powyrywane włosy, krwawe wylewy, mnogie złamania i rany o różnym stopniu gojenia się”12. Zdarza się również, że podczas badań lekarze dostrzegają nie tylko obrażenia na ciele ale również narządów wewnętrznych. Kary fizyczne, które stosują rodzice bywają bardzo dotkliwe, co może spowodować kalectwo a w najgorszym przypadku zgon dziecka. Rodzice przestają reagować na ból czy płacz swojej pociechy. Zdarza się również, że dziecko ma kłopoty z trzymaniem moczu czy kału, traci poczucie bezpieczeństwa. Jednak to nie wszystkie skutki bezpośrednie jakie występują u dzieci, do kolejnych wymienianych przez I. Jundziłł należą „dysfunkcje psychiczne i behawioralne jak: obniżona samoocena, brak poczucia własnej wartości, brak akceptacji własnej osoby, poczucie bezsensu, trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem, poczucie krzywdy i winy, często wpadają w depresje, stają się egocentryczne, lękliwe, bierne i apatyczne. Ich zmorą stają się powracające koszmary nocne. Pojawiają się u nich często zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi, zaburzenia zachowania związane z trudnościami kontrolowania własnych emocji i rozpoznawania sytuacji społecznych”13. Dzieci które są bite również nie reagują na płacz innych dzieci, gdyż uważają to za normalne, nie radzą sobie z sytuacjami w których się znajdują i często poszukując jakiegoś wyjścia- uciekają do świata fantazji. Zachowania bitych dzieci są tak naprawdę różne i każde inaczej będzie przeżywać takie sytuacje. Jedne zaczną zachowywać się agresywnie, stają się nerwowe a drugie będą apatyczne.

Nie tylko bezpośrednie skutki przemocy są widoczne, podobnie jest z aktami agresji, których konsekwencje można zauważyć dopiero w dorosłym życiu dziecka. Do odległych konsekwencji zalicza się: „trwałe kalectwo, stałe napięcie mięśni np. tiki, drżenie rak. Częściej niż dzieci, które nie były ofiarami tej formy przemocy zapadają na choroby somatyczne, uwarunkowane uszkodzeniem narządów wewnętrznych oraz organicznymi uszkodzeniami mózgu. Dzieci maltretowane maja zablokowaną potrzebę akceptacji siebie. Odczuwają swoją niską wartość, są przeświadczone, że nikt ich nie potrzebuje. Bardzo często popadają w różne nałogi”14. Nie ma szans, aby dzieci u których w domu występuje przemoc nie były nerwowe lub nie miały różnych zaburzeń. Często popełniają ten sam błąd co ich rodzice czyli również biją swoje dzieci i nie czują skruchy z tego powodu. Mają mało empatii i sympatii do innych ludzi.

Skutki przemocy psychicznej, emocjonalnej- maltretowanie psychiczne nie pozostawia widocznych śladów na ciele dziecka, lecz wywołuje wiele zaburzeń psychicznych. Jak twierdzą M. Czarkawska i M. Markiewicz „dokuczanie dziecku bez użycia narzędzi wywołuje u niego lęk, strach, poczucie niesprawiedliwości, świadomość braku miłości rodzicielskiej, bunt, chęć zemsty i inne dokuczliwe przeżycia”15. Ciężko jest udokumentować przemoc psychiczną ponieważ w takich przypadkach niezbędne jest przeprowadzenie analizy pewnych sytuacji rodzinnych, postawienie diagnozy psychologicznej oraz osobowościowej członków rodziny. Jak dalej twierdzą autorzy „do bezpośrednich, somatycznych następstw zalicza się: biegunki, uporczywe bóle i zawroty głowy, bóle żołądka i bóle mięśni, drżenie, nadmierną potliwość, nie trzymanie moczu i kału, wymioty oraz bóle w okolicy serca”16. Dzieci, które doświadczyły przemocy w rodzinie maja niską samoocenę i nie akceptują siebie spowodowane jest to ciągłym narzekaniem przez rodziców. Następnie dzieci zaczynają mieć problemy w szkole, nie potrafią sprostać wymaganiom, gdyż rodzice im nie pomagają. Brak sukcesu w rodzinie i szkole powoduje u dziecka niechęć do podejmowania jakiegokolwiek wysiłku. Takie dzieci często wychodzą z założenia, że i tak nic im się nie udaje, więc nie warto próbować. Takie myślenie może powodować utratę sensu życia, a następnie próby samobójcze. Również do skutków przemocy emocjonalnej należą „zaburzenia poznawcze, emocjonalne i behawioralne takie jak: trudności w kontrolowaniu emocji, zaburzenia koncentracji uwagi, nieufność, fobie, zaburzenia snu, ucieczki z domu, uzależnienie od alkoholu i narkotyków”17.

Dokładnie następstwa maltretowanego psychicznie dziecka przedstawia poniższa tabela.

Tabela 1. Możliwe następstwa Zespołu Dziecka Maltretowanego - przemocy psychicznej

Źródło: K. Marzec – Holka, Nie będziesz bił dziecka swego, Bydgoszcz 1996, s. 29.

Konsekwencje przemocy psychicznej można również zauważyć w życiu dorosłym dziecka. Cechą charakterystyczną są często negatywne oczekiwania w stosunku do innych, brak zaufania oraz ucieczka w świat narkotyków, alkoholu, a czasem i przestępstw. Badacze do odległych konsekwencji somatycznych zaliczają: „podwyższone ciśnienie krwi, arytmia serca, stałe napięcie mięśniowe, zaburzenia gastryczne oraz choroby psychosomatyczne. Ofiary przemocy emocjonalnej mają także i w dorosłym życiu niską samoocenę, ale trudno się dziwić skoro rodzice dobrze dbali o to by to nastąpiło. Czują się winne, psychicznie uzależnione od rodziców. Osoby doświadczające nadużyć emocjonalnych charakteryzują się zaburzeniami poczucia własnej tożsamości, silną potrzebą kontrolowania innych, alienacją. Często popadają w depresje, są nerwowe, izolują się od otoczenia, są samotne. Nieustannie starają się wszystko robić dobrze, stale się obserwują, dążą do perfekcjonizmu”18.

Dzieci, które doświadczyły przemocy emocjonalnej, bardzo często w swoim dorosłym życiu się do niej uciekają- jest to mechanizm błędnego koła. Jest to najbardziej drastyczny skutek przemocy, który występuje we wszystkich formach przemocy.

Następstwa bycia wykorzystywanym seksualnie w dzieciństwie- o wykorzystaniu seksualnym mogą świadczyć różnego rodzaju urazy fizyczne, które są możliwe do zdiagnozowania jedynie przez służby medyczne, choć niektóre ze skutków takie jak krwawienie, bolesność w okolicach genitaliów, siniaki po wewnętrznej stronie ud czy ciąża powinny być zauważone przez drugiego rodzica. Niestety często zdarza się, że drugi rodzic domyśla się lub nawet wie o molestowaniu, ale nie reaguje. W przypadku molestowania seksualnego badacze wskazują także na urazy somatyczne takie jak: „urazy zewnętrznych narządów płciowych, urazy około odbytnicze, przerwania błony dziewiczej, infekcje dróg moczowo - płciowych, infekcje jamy ustnej, choroby przenoszone drogą płciową. Do bezpośrednich skutków emocjonalnych, poznawczych i behawioralnych zalicza się fobie, lęki, koszmary nocne, nerwice, depresje. Przez akty seksualne następuje zbytnia erotyzacja dziecka, poznaje ono zachowania seksualne charakterystyczne dla osób dorosłych. Badacze problemu wskazują także na prowokacyjne zachowania seksualne dziecka, zachowania masturbacyjne, zaburzenia snu, izolowanie się, zachowania agresywne, nadpobudliwość ruchową, poczucie winy i krzywdy. U dzieci wykorzystywanych do praktyk seksualnych można zauważyć zbytnią nerwowość, często bywają przygnębione, boją się rodzica danej płci. Dziecko takie ma skłonności do izolowania, może uciekać z domu, ze szkoły przed konfliktami czy problemami”19. To nie wszystkie konsekwencje molestowania seksualnego dziecka. Raporty z badań klinicznych wskazują, że „seksualne wykorzystywanie w okresie dzieciństwa wiąże się w późniejszym okresie z rozwojem depresji, poczucia winy, niską samooceną, fobiami, koszmarami nocnymi, wzrostem niepokoju, moczeniem nocnym, odrzuceniem szkoły, w okresie młodzieńczym- ciążą, próbami samobójczymi, zmiennością nastrojów, a także poważnymi dziecięcymi psychologicznymi trudnościami”20.

Dokładnie konsekwencje przemocy seksualnej wobec dziecka prezentuje poniższa tabela.

Tabela 1. Możliwe konsekwencje wykorzystania seksualnego pojawiające się u dzieci

Źródło: A. Izdebska, Konsekwencje przemocy seksualnej wobec dzieci, Fundacja Dzieci Niczyje, [online], dostęp [w:] http://fdn.pl/sites/default/files/file/dzieckokrzywdzone/kwartalnik%20nr%2029/Izdebska

%2C%20Konsekwencje.pdf dnia 10.04.2012.

Dorośli, którzy byli ofiarami przemocy seksualnej w dzieciństwie maja niższą samoocenę, częściej sięgają po narkotyki i alkohol, mają skłonności do złych nastrojów i zaburzeń świadomości. Shildrick dokonując przeglądu literatury poświęconej następstwom w życiu dorosłym seksualnego wykorzystywania przeżytego w dzieciństwie zauważa, że najbardziej powszechnym symptomem wykorzystywania seksualnego w okresie dzieciństwa jest depresja21. Specjaliści pracujący z dziećmi wykorzystywanymi seksualnie zauważają, że w życiu dorosłym mogą wykorzystywać w podobny sposób swoje dzieci.

Ofiara może w dorosłym życiu doświadczać „impotencji, oziębłości, zaburzeń pragnienia, nagłego powracania strzępków wspomnień podczas stosunku seksualnego. Może także potrzebować sado- masochistycznych fantazji przy podejmowaniu zachowań seksualnych”22. Ofiary przemocy seksualnej często mylą miłość z seksem, a czasami zdarza się, że mają z tego powodu nieprawidłową orientację seksualną. U osób wykorzystywanych seksualnie w dzieciństwie może też pojawić się tzw. „syndrom sztokholmski”, charakteryzuje się on „akceptacją, a nawet fascynacją agresorem i szukaniem u niego pomocy. Rozwój syndromu zależy od zagrożenia życia ofiary. Istnieje możliwość, że postawa akceptacji agresora może ulec fiksacji i utrzymywać po ustąpieniu zagrożenia”23.

Konsekwencje zaniedbywania dziecka- zaniedbanie dziecka jest nie zaspokojeniem ich podstawowych potrzeb. Jedni rodzice robią to nie świadomie inni zaś są świadomi swojego postępowania. Zaniedbanie dziecko najczęściej można poznać po zaniedbanym wyglądzie. Chodzą niedożywione, nieodpowiednio ubrane, wałęsają się całymi dniami po ulicach pozostawione samym sobie. Zaniedbywanie dzieci przez rodziców może powodować następujące konsekwencje somatyczne jak: „nieadekwatna do wieku waga i wzrost, opóźnienie rozwoju fizycznego, psychomotorycznego, pasożyty skóry itp”24. U takich dzieci często kształtuje się poczucie winy i krzywdy oraz występuje zahamowanie rozwoju psychicznego. Dzieci, u których nie są zaspokojone podstawowe potrzeby pojawiać się może poczucie wstydu i inności. Mogą mieć problemy w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi, dlatego ich grono przyjaciół jest bardzo ubogie lub go brak. Zaniedbywane dzieci nie wykazują również nawyków czystości, co powoduje, że nie dbają o porządek ani wokół siebie ani o higienę osobistą. Dzieci te są bardziej bierne i apatyczne.

Natomiast do odległych skutków, które mogą występować w dorosłym życiu można zaliczyć niedorozwój fizyczny. Osoby takie zapadają często na choroby somatyczne. Dzieci, u których podstawowe potrzeby życiowe były ignorowane, w przyszłości charakteryzują się „poczuciem winy za dany stan rzeczy, czują się skrzywdzone i tego typu uczucia towarzyszą im przez całe ich życie”25. U zaniedbywanych dzieci również występuje mechanizm błędnego koła, który polega na tym, że dziecko zaniedbywane w dzieciństwie również nie będzie zaspokajało podstawowych potrzeb swojego dziecka. Spowodowane jest to tym, że nikt im nie pokazał jak opiekować się dzieckiem i jak być dobrym rodzicem.

Skutków zaniedbywania dzieci jest mniej niż w przypadku innych form przemocy, ale również są bardzo dotkliwe i mogą być odczuwalne przez całe życie.

Przeciwdziałanie przemocy

Przemoc stosowana wobec dzieci kojarzona jest z bólem, strachem i upokorzeniem z jakim ono musi się zmagać. Ma również różnorodne skutki, które mogą towarzyszyć dziecku przez całe życie. Dlatego też, tak bardzo ważne jest przeciwdziałanie tego typu zachowaniom i pomoc skrzywdzonym dzieciom.

Organizowanie pomocy rodzinom, które krzywdzą swoje dzieci polega najczęściej na trzech płaszczyznach. Pierwszą płaszczyznę są działania interwencyjne, które polegają na „uniemożliwieniu dalszego krzywdzenia dziecka i udzieleniu mu pierwszej pomocy. Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa, na pomocy w konkretnych sprawach, na zredukowaniu lęku dzięki opiekuńczości w okresie kiedy zaburzona jest jasność myślenia i utrudnione właściwe decyzje i działanie. Tej pierwszej natychmiastowej pomocy winni udzielać specjaliści, u nas w praktyce roi to policja. Najbardziej dostępną formą pierwszej pomocy są telefony zaufania (m.in. Niebieska Linia)”26.

Do drugiej płaszczyzny przeciwdziałania przemocy należą działania terapeutyczno-lecznicze, które zmierzają do „zminimalizowania i usunięcia doznanych urazów i krzywd. Samo wykrywanie krzywdzenia dziecka ma sens wtedy gdy, idzie za tym szybkie leczenie, co nie zawsze jest możliwe, gdyż nie ma u nas wystarczającej liczby odpowiednio wyszkolonych terapeutów, a i sami rodzice niechętnie poddają się procesowi leczenia. Dobrym rozwiązaniem w tym zakresie są ośrodki interwencji kryzysowej”27.

Trzecia płaszczyzna przeciwdziałania przemocy to profilaktyka. Jak twierdzi D. Korda „ze względu na narastające zjawisko przemocy wydaje się, że jest ono najlepszym sposobem chroniącym dzieci przed skrzywdzeniem. Jej główną zaletą jest to, że pozwala zapobiec przemocy, a więc uchronić dziecko przed jej doświadczaniem, głównie dzięki popularyzacji wiedzy o omawianym zjawisku, sposobach rozpoznawania przemocy i wyrobieniu umiejętności przeciwstawiania się jej”28.

K. D. Browne wyróżnia się trzy typy prewencji:

Prewencja pierwotna, która dotyczy przemocy wobec dziecka wiąże się z „promowaniem zdrowia, poprawą samopoczucia społecznego oraz eliminowaniem patologii społecznej, która wiąże się z przemocą w rodzinie. W tej fazie profilaktyki podejmuje się działania mające na celu:

Prewencja pierwotna zajmuje się wczesnym wykrywaniem objawów maltretowania dziecka, zanim pojawią się poważne lub trwałe zmiany. Obejmuje ona:

Celem profilaktyki trzeciego rzędu jest uchronienie dziecka przed kolejnym wykorzystaniem lub maltretowaniem. Są to „usługi adresowane do rodzin, w których wystąpiło już krzywdzenie i/lub zaniedbywanie dzieci. Obserwacja rodzin, w których dostrzeżono niepokojące sygnały, oraz identyfikacja dzieci– ofiar krzywdzenia i/lub zaniedbywania prowadzą do podejmowania interwencji, które mają na celu zarówno przerwanie toczącego się procesu krzywdzenia, jak i zapobieżenie dalszej wiktymizacji”32.

Typy prewencji można również podzielić ze względu na środowisko, w którym jest prowadzona. Najważniejszym środowiskiem w którym jest stosowana to rodzina, więc tylko te zostanie omówione. Profilaktyka stosowana w rodzinie stawia sobie dwa główne cele. Pierwszy to „dostarczenie wiedzy o tym jak radzić sobie ze stresem a w konsekwencji uczenie kontrolowania swojego zachowania. Drugim celem jest poprawa relacji rodzica z dzieckiem, który obejmuje:

Bycie rodzicem jest najważniejszym i zarazem najtrudniejszym zadaniem jakie jednostka ma wykonać. Dlatego też nie każdy potrafi sobie z tym porazić i z tego powodu należ pomagać rodzinom w pełnieniu ich funkcji.

Profilaktyka krzywdzenia małych dzieci polega na działaniach zmniejszających poziom stresu rodziców małych dzieci, podniesienie poziomu ich wiedzy i umiejętności oraz wspieranie zdrowia dziecka. Działania te stawiają sobie za cel zmniejszenie przypadków krzywdzenia małych dzieci, a dodatkowo zapewnienie im podstaw do prawidłowego rozwoju fizycznego, emocjonalnego, poznawczego oraz społecznego. Program wczesnej profilaktyki obejmuje między innymi takie działania jak:

Analiza programów profilaktycznych i wczesnych interwencji, które były realizowane we Francji, Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych potwierdza społeczna, oraz ekonomiczna wartość działań podejmowanych w profilaktyce krzywdzenia małych dzieci. Wartość ta związana jest z trzema obszarami:

  1. „polepszenie fizycznego i psychicznego dobrostanu dzieci- zmniejszenie liczby przypadków maltretowania, wykorzystywania dzieci, urazów fizycznych i psychicznych dzieci poprzez ograniczenie zjawiska ich zaniedbywania; zwiększenie odporności fizycznej i psychicznej dzieci; wspieranie u dziecka rozwoju zdolności do empatii;

  2. redukcja predyspozycji do przejawiania zaburzeń antyspołecznych i podejmowania aktów przemocy- predyspozycje do zachowań agresywnych a także zaburzeń o charakterze antyspołecznym kształtują sie do 3 roku życia w wyniku niewłaściwego traktowania dzieci przez rodziców; tendencje do reagowania agresją wykształcone we wczesnym dzieciństwie są najtrudniejsze do późniejszej korekcji;

  3. redukcja kosztów, które ponosi społeczeństwo w związku z działaniem instytucji pomocy medycznej, społecznej, a także wymiaru sprawiedliwości- profilaktyka ma ogromne znaczenie nie tylko z punktu widzenia ochrony dziecka i rodziny – ale również przynosi istotne korzyści finansowe całemu społeczeństwu. Obniżenie kosztów pomocy medycznej dla ofiar, terapii ofiar i sprawców, pomocy społecznej i psychologicznej. Skuteczna profilaktyka obniża także koszty pracy organów ścigania i koszty sadowe”35.

W Polsce jest długa tradycja różnorodnych działań organizacji pozarządowych. Jednym z nich jest wspaniały ruch korczakowski, który rozwijał się w Polsce już od okresu powojennego. Następnie przy Towarzystwie Przyjaciół Dzieci funkcjonuje od dawna społeczny Polski Komitet Korczakowski. W 1991 powstała Fundacja Dzieci Niczyje. Od 1994 roku prowadzony jest, Program bezpieczeństwa w rodzinie, który został zainicjowany przez PARPA. Natomiast od 1995 działa Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” oraz Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w ramach Instytutu Psychologii Zdrowia. Od 1998 działa procedura „Niebieskie karty”, która jest „dokumentem służbowym wypełnianym przez funkcjonariusza policji w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie i służy dokumentowaniu faktów związanych z przemocą w danej rodzinie, ocenie zagrożenia dalszą przemocą, oraz jako dowód w sprawach sądowych”36. Dzięki temu powoli zmienia się podejście policji do przemocy w rodzinie. Coraz więcej szkolonych jest pracowników służby i instytucji, również rozwijają się różne placówki specjalistyczne, świetlice socjoterapeutyczne oraz ośrodki interwencyjne. Jednak największa nadzieja leży w działalności społeczności lokalnych - 2500 gminnych komisji do rozwiązywania problemów alkoholowych, które mają własne pieniądze, zadania oraz filozofie działania. Gminne komisje również finansują działania na rzecz ofiar przemocy w rodzinie, pomagają krzywdzonym dzieciom, nie tylko tym z rodzin alkoholowych37.

Nie tylko organizacje i instytucje chronią dziecko przed przemocą domową, ale również szereg artykułów polskiego Kodeksu Karnego z 1997 roku. Szczególny jest rozdział XXVI dotyczący przestępstw przeciwko rodzinie i opiece:

„Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Art. 208. Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 209. § 1. Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu.

Art. 210. § 1. Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć osoby określonej w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 211. Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”38.

Do obowiązujących prawnych środków ochrony jednostek przed przemocą dołączyła Ustawa o przeciwdziałania przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 roku. Głównym zadaniem tej ustawy jest zabezpieczenie ofiary przed sprawca przemocy w rodzinie między innymi:

Wszystkie omówione działania, które pomagają ofiarom przemocy w rodzinie, są bardzo istotne. Dzięki nim uratowało się nie jedno dziecko. Dla wielu rodzin działania te mogą jeszcze pomóc i uchronić przed większą tragedią. Dlatego też tak ważne są różnego rodzaju organizowane akcje wspierające te najmniejsze istoty i ich rodziny.

  1. por., A. Sobkowska, Przemoc wobec dziecka w rodzinie, Dziecięcy koszmar. Nie krzywdź dziecka, [online] dostęp [w:] http://placzdziecka.blox.pl/2009/01/Przemoc-wobec-dziecka-w-rodzinie.html dnia 04.04.2012.↩

  2. M. Czerkawska, M. Markiewicz, Przemoc wobec dzieci, Wykłady [online], dostęp [w:] http://

    etyka.wyklady.org/wyklad/783_problemy-w-rodzinie-przemoc-patologia_strona-1.html dnia 04.04.2012↩

  3. Tamże.↩

  4. Tamże.↩

  5. Tamże.↩

  6. Tamże.↩

  7. Tamże.↩

  8. Ł. Łamacz, Przemoc wobec dziecka w rodzinie, Interia [online] dostęp [w:] http://lucja.lamasz.w.inte

    ria.pl/page8.html dnia 05.04.2012↩

  9. Tamże.↩

  10. K. Marzec – Holka, Nie będziesz bił dziecka swego, Bydgoszcz 1996, s. 76.↩

  11. K. Kmicik –Baran, Przemoc wobec dzieci- diagnoza i interwencja, [w:] J. Papież, A. Płukis (red.), Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej, Toruń 1997, s. 378.↩

  12. I. Jundziłł, Dziecko– ofiara przemocy, Warszawa 1993, s.73.↩

  13. Tamże, s. 75.↩

  14. Konsekwencje doświadczenia przemocy przez dzieci, Nauki społeczne [online], dostępne [w:] http://www.nauki-spoleczne.info/konsekwencje-doswiadczania-przemocy-przez-dzieci dnia 06.04.2012↩

  15. M. Czarkawska, M. Markiewicz, Przemoc wobec dzieci, MCPS [online], dostęp [w:] www.mcps.mazovia.pl/plik.php?plik=mat20081229_8.doc dnia 08.04.2012.↩

  16. Tamże.↩

  17. Tamże.↩

  18. Tamże.↩

  19. Tamże.↩

  20. D. Glaser, S. Frosh, Dziecko seksualnie wykorzystywane, Warszawa 1995, s. 32.↩

  21. por. M. Czarkawska, M. Markiewicz, Przemoc wobec dzieci, MCPS [online], dostęp [w:] www.mcps.mazovia.pl/plik.php?plik=mat20081229_8.doc dnia 08.04.2012.↩

  22. J. Bradshaw, Zrozumieć rodzinę, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości Warszawa 1994, s.149.↩

  23. L. Albański, Wybrane zagadnienia z patologii społecznej, Jelenia Góra 2010, s. 30.↩

  24. K. Kmicik Baran, Przemoc...dz.cyt., s.376.↩

  25. M. Czarkawska, M. Markiewicz, Przemoc wobec dzieci, MCPS [online], dostęp [w:] www.mcps.mazovia.pl/plik.php?plik=mat20081229_8.doc dnia 08.04.2012.↩

  26. D. Korda, Wybrane aspekty przemocy wobec dzieci, SOSW [online], dostęp [w:] http://www.sosw.uznam.net.pl/dokumenty/referaty/wybrane-aspekty-przemocy-wobec-dzieci.pdf dnia 10.04.2012.↩

  27. Tamże.↩

  28. Tamże.↩

  29. K. D. Browne, C. Hamilton- Giachritsis, Zapobieganie krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci: podejście oparte na ocenie poziomu ryzyka, Fundacja Dzieci Niczyje, [online], dostęp [w:] http://fdn.pl/sites/default/files/file/

    dzieckokrzywdzone/kwartalnik19/zapobieganie_krzywdzeniu_i_zaniedbywaniu_dzieci.pdf dnia 10.04.2012.↩

  30. D. Korda, Wybrane aspekty przemocy wobec dzieci, SOSW [online], dostęp [w:] http://www.sosw.uznam. net.pl/dokumenty/referaty/wybrane-aspekty-przemocy-wobec-dzieci.pdf dnia 10.04.2012.↩

  31. K. D. Browne, C. Hamilton- Giachritsis, Zapobieganie krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci: podejście oparte na ocenie poziomu ryzyka, Fundacja Dzieci Niczyje, [online], dostęp [w:] http://fdn.pl/sites/default/files/file/

    dzieckokrzywdzone/kwartalnik19/zapobieganie_krzywdzeniu_i_zaniedbywaniu_dzieci.pdf dnia 10.04.2012.↩

  32. Tamże.↩

  33. Problemy w rodzinie- przemoc i patologia, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Elbląskiej, [online], dostęp [w:] http://www.wdr.elblag.opoka.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=17&Itemid=1 dnia 10.04.2012.↩

  34. por., A. Izdebska, K. Lewandowska, Znaczenie profilaktyki krzywdzenia małych dzieci, Fundacja Dzieci Niczyje, [online], dostęp [w:] http://fdn.pl/sites/default/files/file/dzieckokrzywdzone/kwartalnik%20nr

    %2027/Izdebska-znaczenie%20profilaktyki%20(ost).pdf dnia 10.04.2012.↩

  35. Tamże.↩

  36. Ż. Urawska, Czym jest „Niebieska Karta”, WieszJak, [online], dostęp [w:] http://pomoc-spoleczna.wieszjak.pl/przemoc-w-rodzinie/254357,Czym-jest-Niebieska-Karta.html dnia 11.04.2012.↩

  37. por., J. Mellibruda, Polska przemoc domowa, Instytut Psychologii Zdrowia, [online], dostęp [w:] http://www.psychologia.edu.pl/blog/2011/01/30/19-polska-przemoc-domowa.html dnia 11.04.2012.↩

  38. Kodeks Karny, Warszawa 2010, s. 148- 150.↩

  39. L. Albański, Wybrane zagadnienia z patologii społecznej, Jelenia Góra 2010, s. 33.↩


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
01 Pomoc i wsparcie rodziny patologicznej polski system pomocy ofiarom przemocy w rodzinieid 2637 p
Przemoc w rodzinie
Goraczka o nieustalonej etiologii
Gor±czka o nieznanej etiologii
CHOROBY O DOMNIEMANEJ ETIOLOGII WIRUSOWEJ
Przemoc w rodzinie, media, cyberprzemoc
Mukowiscydoza etiologia, zmiany narzadowe i ich nastepstwa[1]
JerzyMellibruda Charakterystyka zjawiska przemocy w rodzinie
Ludzie najsłabsi i najbardziej potrzebujący w życiu społeczeństwa, Konferencje, audycje, reportaże,
Przemówienie Lecha Kaczyńskiego do Smoleńska
Pojęcie i rodzaje przemocy, materiały fizjoterapia, Notatki
Przemoc w rodzinie, Patologia społeczna
Przemoc w rodzinie 1, studia, II ROK, Psychologia społecznego niedostosowania
Przemówienie Komisarz Vasiliou
52 (Liche c5 84) Przemoc w rodzinie
Moduł 7 Przemoc symboliczna w społeczeństwie
PRZEMOC

więcej podobnych podstron