Formy naczyń greckich

Ceramika w starożytnej Grecji była produkowana na skalę masową. Nastąpił olbrzymi rozwój techniczny i artystyczny garncarstwa. Świadczą o tym wyroby o niezwykle pięknych dekoracjach i kształtach - można je podziwiać w wielu muzeach świata.

Wpływ na wielki rozwój wytwórczości ceramicznej w starożytnej Grecji miało zastosowanie koła garncarskiego, a także sytuacja gospodarcza i polityczna kraju. Handel zamorski sprzyjał rozwojowi rzemiosła i jego techniki. Zwiększył się popyt na przedmioty domowego użytku. Głównymi ośrodkami produkcji ceramiki stały się Korynt i Ateny. Korynt – to wielkie miasto portowe, handlujące ze Wschodem, już w VII w. przed n. e. słynęło ze swej ceramiki, wykazującej silny wpływ Wschodu (styl orientalizujący). Ateny – położone niedaleko morza miały też sprzyjające warunki do rozwoju handlu i rzemiosła. W VI w. przed n. e. Ateny stały się miastem handlowo – rzemieślniczym. Wśród rzemiosł przodujące miejsce zdobyło sobie w Attyce garncarstwo. Było to też możliwe dzięki temu, że posiadano doskonałą glinę, nadającą się do formowania ręcznego. Attyckie pracownie garncarskie wykonywały przeróżne rodzaje ceramiki. Kształty naczyń były ściśle związane z ich przeznaczeniem i funkcją użytkową. Można wśród nich wyróżnić naczynia służące do przechowywania lub przenoszenia płynów, wazy przeznaczone do mieszania, nalewania i picia wina, wyroby o charakterze toaletowym oraz wyroby do innego użytku (np. kultowe).

 

AMFORA

Było to jedno z najbardziej popularnych naczyń w starożytności. Służyło głównie do przechowywania wina i oliwy. Amfory używane podczas przyjęć były efektownie zdobione.

Są różne typy amfor. Starsze od końca VII w. p.n.e. – amfory wybrzuszone i późniejsze VI w. p.n.e. – amfory szyjowe, których przykładem są tzw. amfory panatenajskie. Słynne amfory wypełnione oliwą wręczano zwycięzcom na igrzyskach panatenajskich. Całkiem inną funkcję pełniły amfory dipylońskie. Różniły się od innych dekoracją, wielkością (nawet do 2 m), nie miały dna - stawiano je na grobach.

Oprócz zdobionych amfor produkowano także amfory bez dekoracji, które służyły do celów gospodarskich i transportowych. Dna ich były zakończone spiczasto umożliwiając wetknięcie w podłoże, zawieszano je także lub opierano o ścianę.

 

 

 

STAMNOS

Służył do przechowywania oliwy, wina a także żywności solonej, fig. Można go było łatwo przenosić w odróżnieniu od dużo większych naczyń glinianych zwanych pithosami.

Pithosy – duże naczynia, zamykane pokrywą, o spodzie ostrym, wkopywane w ziemię i mniejsze o płaskiej podstawie. Przechowywano w nich także pokarm sypki. Zamknięte pokrywą służyły w domach za miejsce do siedzenia.

 

 

 

OINOCHOE

Naczynie z trójlistnym, lub okrągłym wylewem, podobne do dzbanków. Służyły do nabierania i nalewania wina z kraterów do czar.

 

 

 

PELIKE

Waza pełniła funkcję naczynia kultowego w procesjach panatenajskich.

 

 

 

OLPE

Naczynie do przechowywania olejków i oliwy.

 

 

 

KYLIKS

Należał do jednych z najpiękniejszych wyrobów. Była to czara do picia, w zdobieniu której współzawodniczyli najwięksi artyści. Forma ulegała również rozwojowi. W końcowym etapie przybrała kształt płaskiej, szerokiej czaszy na niezbyt wysokiej nóżce.

 

 

 

PYKSIS

Pojemnik z pokrywką, służył do przechowywania artykułów toaletowych.

 

 

 

KRATER

Naczynie do mieszania wina z wodą. Kształt krateru zmieniała się w ciągu wieków, zależnie od ośrodków produkcji. Zasadniczo jego forma składała się ze stopki, dość dużego brzuśca, szerokiego otworu i dwóch imadeł ułatwiających przenoszenie. Różnice w wyglądzie imadeł i brzuśca pozwalają na wydzielenie czterech głównych typów:

krater kolumienkowy (o imadłach w kształcie dwu kolumienek z poprzeczną poziomą nasadą)

krater dzwonowy (brzusiec w formie odwróconego dzwonu)

krater kielichowy (ze względu na kształt brzuśca)

krater wolutowy (o imadłach zakończonych ślimacznicą)

 

 

 

LEKYT

Wysmukłe naczynie o jednym uchwycie, z wąską długą szyjką lekko rozszerzoną u góry. Służyło do przechowywania wonnych olejków i oliwy, którą namaszczali się po kąpieli ćwiczący w palestrach.

Szczególną grupę stanowiły lekyty nagrobne. Wyróżniały się spośród innych waz biało gruntowym malarstwem i tematyką dekoracji związaną z kultem zmarłych.

INNE FORMY:

hydria – do noszenia wody, charakterystyczną jej cechą jest umieszczenie trzech uchwytów; dwóch poziomych po bokach i pionowego z tyłu,

skyfos – naczynie do picia, w kształcie szerokiego kubka,

kantaros – naczynie do picia, na wysokiej stopce, z wygiętymi do góry uchami,

fiale – płaska filiżanka do picia, w kształcie spodka bez uchwytu i podstawy,

psykter – do chłodzenia, wstawiany był do krateru,

alabastron – naczyńko toaletowe; małe, w kształcie cylindra zwężone u szyjki tak aby olejki wonne wypływały z niego kropelkami,

hypokreteridion – duży talerz służący za podstawkę pod krater,

aryballos – naczynie do czerpania, podobne do dzbanka, stosowano go też do przechowywania olejków do namaszczania ciała

ryton – naczynie zakończone głową zwierzęcia, (z paszczy tryskał strumień wina).
Nie są tu przedstawione wszystkie formy, ale ten krótki ich przegląd pokazuje jak z wielką starannością i celowością był dobierany kształt wyrobu do jego przeznaczenia. Można stwierdzić ponadto, że formy waz greckich cechowała wspaniała harmonia proporcji.