Badania psychologiczne- czy psychologia się obroni?

Dzięki naukowym badaniom psychologicznym znacznie rozszerzyła się wiedza o nas samych. Złośliwi mówią, że psycholodzy swoje badania wykonują zwykle na studentach psychologii i wyniki tych badań dotyczą tylko psychologów. Z kolei eksperymenty robiło się na szczurach laboratoryjnych (przecież nie na ludziach, bo to niehumanitarne), toteż ich wyniki mogą dotyczyć tylko szczurów, nie ludzi. W swoim czasie popularny był dowcip – pytanie kto wymyślił komunizm, naukowcy, czy prości ludzie? Odpowiedź – prostacy, gdyż nie zbadali go wcześniej na szczurach. 

W rzeczywistości psychologia i wyniki jej badań bronią się przed tymi zarzutami. Psychologia, jak pozostałe nauki, ma swoją metodologię i to z bardzo surowymi kryteriami. Rzetelne badania psychologiczne muszą zawierać pełny opis użytych narzędzi i części populacji, na której zostały wykonane. Muszą być możliwe do powtórzenia przez innych badaczy na tej samej lub innej grupie losowej. Muszą być prowadzone za zgodą Użytkowników i z ich pełną świadomością celu badań.

Badania na zwierzętach dotyczyły głównie psychologii warunkowania i uczenia się. Stwierdzono, że proces uczenia się u zwierząt i ludzi jest identyczny. Wnioski okazały się uniwersalne. Tylko człowiek ma wgląd w siebie. Psychologia wykorzystuje tę niepowtarzalną właściwość,  metodę wglądu nazywa introspekcją i włącza ją do zbioru naukowych metod psychologii. Innymi metodami badań psychologicznych są: obserwacja, obserwacja kontrolowana, samoobserwacja, eksperyment, badania ankietowe, badania testowe, badania poprzez skale ocen, ocena sędziów kompetentnych, metoda sytuacyjna (w rekrutacji zwana assesment center). W ostatnich latach do tej długiej już listy dołączyły badania genetyczne oraz badania z wykorzystaniem EEG i tomografii komputerowej.

Przyszłością wydają się badania stanów świadomości przy pomocy tzw. metody  „biofeedback”. Metoda ta wykorzystuje aparaturę monitorującą funkcje biopsychofizyczne i porównuje jej zapisy z przeżywanym stanem psychicznym. Mimo że zbadano już prawie wszystko, wciąż dochodzą do nas informacje o wynikach nowych badań. Wiemy już jakie są rodzaje zdolności, jak stres wpływa na nasze zachowanie, wiemy też, że nadmiar motywacji obniża osiągnięcia i co zrobić, by przyszłe dziecko było bardzo zdolne. „Ach, wiem jeszcze, że na drugiej półkuli słońce świeci, gdy u nas jest ciemno... i nic nie wiem, i nic nie rozumiem...” (Julian Tuwim – "Nauka").  

Dalej jednak nie wiemy, jak sami się zachowamy w specyficznej sytuacji, co zrobić, by pierwsza lub choćby ostatnia miłość trwała wiecznie, czy ONA będzie właściwą kandydatką na żonę, czy małżeństwo z NIĄ będzie trwałe. Nauki empiryczne (do takich należy psychologia) nigdy nie dadzą stuprocentowej pewności. Mówią tylko o większych lub mniejszych prawdopodobieństwach. Czy to mało, czy jednak dużo?  

Andrzej Rutowski, autor Testu MyDwoje.pl