Promocja zdrowia w podstawowej opiece zdrowotnej
Zadaniem podstawowej opieki zdrowotnej jest udzielanie indywidualnych świadczeń profilaktycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych w zakładach leczniczych , w miejscu wypadku lub nagłego zachorowania, w tym również w domu pacjenta. Do zadań POZ należy także edukacja zdrowotna i aktywizacja pacjentów oraz całej społeczności lokalnej do działania na rzecz własnego zdrowia i zdrowia rodziny oraz ochrony środowiska. Wywiązywanie się POZ z wymienionych obowiązków będzie, więc uwarunkowane możliwie dokładnym określeniem zakresu i rodzaju świadczeń i zadań lekarza, pielęgniarki i innych pracowników POZ, jakich mają udzielać, poza dotychczasowymi, ,,rutynowymi” świadczeniami zdrowotnymi. Świadczenia te powinny uwzględniać problematykę promocji zdrowia, a w jej ramach edukację zdrowotną i zapobieganie występowaniu różnych czynników ryzyka zachorowania.
Obecnie, w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2011 Nr 112 poz. 654), należy kierować się nowymi przepisami.
Nowa ustawa podaje definicję promocji zdrowia, która brzmi:
„promocja zdrowia - działania umożliwiające poszczególnym osobom i społeczności zwiększenie kontroli nad czynnikami warunkującymi stan zdrowia i przez to jego poprawę, promowanie zdrowego stylu życia oraz środowiskowych i indywidualnych czynników sprzyjających zdrowiu”.
Według ustawy promocja zdrowia należy do działalności leczniczej. Wprowadzone przepisy przewidują możliwość uzyskiwania środków publicznych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą z przeznaczeniem na realizację zadań w zakresie programów zdrowotnych i promocji zdrowia, w tym na zakup aparatury i sprzętu medycznego oraz wykonanie innych inwestycji koniecznych do realizacji tych zadań (art. 114 ustawy).
Poza aktami prawnymi regulującymi ogólne kwestie realizacji programów zdrowotnych, jest szereg przepisów odnoszących się w sposób bardziej szczegółowy do tematu profilaktyki. Dotyczą one m.in. priorytetów zdrowotnych, wykonywania badań profilaktycznych w określonych grupach ludności lub przeciwdziałania ważnym problemom zdrowotnym i społecznym (np. narkomania, alkoholizm, zakażenia wirusem HIV). Bezpośrednio z tych przepisów wynikają również szczególne zadania władz rządowych i samorządowych.
Wśród najważniejszych aktów prawnych wymienić należy:
Ustawę z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych" (Dz.U. 05.143.1200 ze zm.)
Ustawę z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U.94.111. 535 ze zm.)
Ustawę z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U.08.234.1570 ze zm.)
Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U.05.179.1485 ze zm.)
Ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (j.t. Dz.U.07.70.473 ze zm.)
Ustawę z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (j.t. Dz.U.04.125.1317 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych (Dz.U.09.137.1126)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U.09.140.1148)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz.U.09.139.1133)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazywania informacji o programach zdrowotnych oraz wzoru dokumentu zawierającego te informacje (Dz.U.08.163.1024).
Zadania Pielęgniarki POZ (rodzinnej)
Zdaniem WHO, pielęgniarka to decydent, edukator, lider lokalny i menedżer na rzecz zdrowia.
Pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej - rodzinna, wybrana przez pacjenta zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2005, Nr 214, poz.1816)
sprawuje kompleksową opiekę pielęgniarską nad pacjentami, którzy złożyli do niej deklarację wyboru,
realizuje zadania samodzielnie, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami oraz wykonuje zlecenia na zabiegi i procedury medyczne wydane przez lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego
zadania realizuje w gabinecie zabiegowym i/lub miejscu zamieszkania pacjenta,
realizuje opiekę od poniedziałku do piątku pomiędzy godziną 8.00 i 18.00 - po godzinie 18,00 oraz soboty i dni świąteczne, jeżeli zachodzi potrzeba wykonania zleceń dla kontynuacji leczenia lub pielęgnowania zadania te realizowane są w ramach opieki świątecznej lub nocnej,
Pielęgniarka obejmuje opieką bardzo zróżnicowaną populację, a mianowicie: zdrowych i chorych niezależnie od płci i wieku, z wyłączeniem noworodka i niemowlęcia do drugiego miesiąca życia, w tym osoby niepełnosprawne, których liczba ma tendencję wzrostową. Maksymalna liczba podopiecznych wynosi 2750 osób.
Udzielając świadczeń pielęgniarka POZ współpracuje z:
lekarzem rodzinnym i w porozumieniu z lekarzem wykonuje świadczenia lecznicze;
2. pielęgniarką w środowisku nauczania i wychowania,
3. położną POZ;
4. pielęgniarką opieki długoterminowej domowej;
5. innymi świadczeniodawcami zgodnie z potrzebami podopiecznych;
6. przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia;
7. rodziną (opiekunami) pacjenta.
Zgodnie z założeniami Narodowego Programu Zdrowia lata 2007-2015
Celem głównym NPZ jest „Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszanie nierówności w zdrowiu"
Cel ten powinien być osiągany poprzez:
kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa,
tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego zdrowiu,
aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji
pozarządowych do działań na rzecz zdrowia.
Narodowy Program Zdrowia (NPZ) na lata 2007-2015, nawiązuje między innymi do Światowej Deklaracji Zdrowia (przyjętej także przez Polskę), w której potwierdzono, że zdrowie jest jednym z podstawowych praw jednostki ludzkiej;
sposób realizacji programów zdrowotnych oraz podmiotów upoważnionych do ich wdrażania został uregulowany w szeregu przepisów prawnych.
Ustawy samorządowe (z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym oraz ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa) określają w sposób ogólny rolę gmin, powiatów i województw, wskazując, że do ich zadań należy ochrona i promocja zdrowia. Zadania te są dopiero precyzowane w kolejnych aktach prawnych.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 164 poz. 1027 ze zm.) podaje następującą definicję programu zdrowotnego:
„program zdrowotny – zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających w określonym terminie osiągnięcie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, finansowany ze środków publicznych”.
Dla Polski jest to przede wszystkim Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, narodowe programy zapobiegania alkoholizmowi, narkomanii, ale również programy zdrowotne Ministerstwa Zdrowia. Najważniejsze przedstawiono poniżej.
Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015
Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych. Zestawienie zadań na 2011 r.,
Narodowy Program Przeciwdziałania Chorobom Cywilizacyjnym (Moduł I, II, III),
Monitorowanie Stanu Zdrowia Jamy Ustnej Populacji Polskiej w latach 2010-2012,
Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS.
Harmonogram realizacji krajowego programu zwalczania AIDS i zapobiegania zakażeniom HIV opracowany na lata 2007-2011,
Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016,
Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2011-2015,
Edukacja pacjenta to proces obejmujący oddziaływania wychowawcze i nauczanie skierowane na niego i jego środowisko, którego celem jest wpływanie na kształtowanie (zmianę lub utrwalenie) motywów i postaw w pożądanym prozdrowotnym kierunku, zgodnie ze społecznie akceptowanymi celami programów promocji zdrowia profilaktyki, wychowania zdrowotnego i oświaty zdrowotnej. Edukacja pacjenta Polega na zamierzonym wpływie na osobowość pacjenta przez kształtowanie jego zachowań zdrowotnych, poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie, przez przygotowanie do współpracy i współdziałania w procesie pielęgnowania i leczenia oraz samopielęgnowania i opieki innej niż profesjonalna. Dotyczy przekazywania pacjentowi wiedzy i kształtowanie u niego umiejętności potrzebnych do tych działań. Funkcja wychowawcza pielęgniarki Funkcja wychowawcza pielęgniarki to zadania, których celem jest zamierzony wpływ na osobowość podopiecznego poprzez kształtowanie prawidłowych, pożądanych zachowań zdrowotnych, poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie. Pielęgniarka przygotowuje pacjenta Pielęgniarka przygotowuje pacjenta do współpracy z innymi pielęgniarkami w procesie pielęgnowania. Zadania funkcji wychowawczej pielęgniarki Zadania funkcji wychowawczej pielęgniarka wykonuje nie tylko na rzecz pacjentów, ale także współuczestnicząc w realizacji celów edukacji zdrowotnej, wychowania zdrowotnego i oświaty zdrowotnej. Są to te wszystkie zadania programów promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej których istotą jest edukacja zdrowotna społeczeństwa. Promocja zdrowia W promocji punktem odniesienia jest zdrowie, a jej celem inwestowanie w zdrowie i jego wzmacnianie, poprawa lub utrzymanie na tym samym poziomie. W tym zakresie pielęgniarka propaguje w społeczeństwie i w odniesieniu do indywidualnych osób zachowania prozdrowotne i styl życia wspierający zdrowie.
Zapobieganie chorobom W profilaktyce odniesieniem jest relacja między zdrowiem a chorobą. Celem profilaktyki jest zapobieganie wystąpieniu schorzenia. Zorientowana jest na ustalenie czynników ryzyka, ich eliminowanie, oddziaływanie na osoby szczególnie narażone na zachorowanie. Do zadań funkcji profilaktycznej pełnionej przez pielęgniarkę jest rozpoznawanie zagrożenia zdrowia podopiecznego. |
---|