Operacje rozliczeniowe
Rozliczenia pieniężne:
Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia posiada rachunek bankowy.
Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub elektronicznych nośników informacji.
Sytuacja, w której tylko 1 strona ma rachunek bankowy, ogranicza możliwość stosowania rozliczeń do gotówkowych.
Niekiedy rozliczenia za pośrednictwem banku są obowiązkowe. Dotyczy to przede wszystkim firm i rozliczeń publiczno-prawnych oraz wysokich kwot (powyżej 15.000,‑ EUR).
Formy rozliczeń pieniężnych:
rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela – wpłata i wypłata gotówkowa odbywa się na podstawie dyspozycji wydanej pracownikowi bankowi i potwierdzone zostają asygnatą kasową.
rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się np:
poleceniem przelewu,
poleceniem zapłaty,
czekiem rozrachunkowym (jakie konto obciążyć, a jakie uznać),
kartą płatniczą.
Na rozliczeniach bezgotówkowych opierają się złożone formy rozliczeń takie jak bankowe inkaso faktur i akredytywa.
Czeki:
Czeki to rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe.
pisemne polecenie wystawcy czeku skierowane do banku, by wypłacił posiadaczowi czeku odpowiednią sumę pieniężną,
rozliczenie za pomocą czeku następuje w formie wręczenia go wierzycielowi przez dłużnika,
rodzaje czeków:
czeki gotówkowe upoważniają do podjęcia określonej sumy,
czeki rozrachunkowe – bezgotówkowa forma realizacji, obciążany rachunek wystawcy (dłużnika), a uznawany rachunek remitenta czeku (wierzyciela). [Pokazuje, jaki rachunek uznać, a jaki obciążyć].
Czek może być na okaziciela.
Elementy czeku:
nazwa czek – w języku, w jakim czek wystawiono
bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej – jeśli jest warunek, to czek jest nieważny; polecenie – formuła „wypłać”
trasat – osoba zobowiązana do wypłaty, w Polsce może to być tylko bank
miejsce płatności – element czeku, którego na czeku może nie być, a i tak jest o ważny. Za miejsce płatności uznaje się wówczas miejsce wskazane przy oznaczeniu trasata, a gdyby tego nie było, to miejsce wystawienia czeku.
data i miejsce wystawienia – data potrzebna jest do określenia ważności czeku
podpis wystawcy.
Płaty za okazaniem w ciągu 10 dni od daty wystawienia (w kraju), 20 dni (w Europie) lub 70 dni (świat).
Karta płatnicza:
Jest to elektroniczny instrument płatniczy.
Reguluje ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych.
Karta identyfikująca wystawcę i uprawnionego posiadacza, uprawniająca do dokonywania zapłaty i wypłaty gotówki, także z wykorzystaniem kredytu. (rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe).
Rodzaje kart:
charakter: debetowe (starsze siostry: bankomatowe – tylko wypłaty z bankomatów), kredytowe, obciążeniowe, prepaid (dla niskokwotowych transakcji, przedpłacone, nie wymagają podpisu),
budowa, technologia: embosowane, elektroniczne, w tym zbliżeniowe, z paskiem magnetycznym, z mikroprocesorem, wirtualne.
debetowe – związane z rachunkiem oszczędnościowo-rozliczeniowym, zależy od dostępnych środków, czyli dodatnie saldo, bądź saldo powiększone o kredyty,
kredytowe – związane z wykorzystaniem kredytu, przypisane są do rachunku kredytowego (występuje spłata minimalnej części zadłużenia), zwykłe 5%
obciążeniowe – w przeciwieństwie do kredytowych całość zadłużenia musi zostać spłacona po rozliczeniu cyklu; są to karty typu chargé, po każdym cyklu trzeba spłacić całe zadłużenie. Karty typu chargé to karty korporacyjne.
Bezpieczniejsze są karty z czipem.
Karty należą do systemu kart np. Visa, Ameks, Amirecan Express, Master Card.
Przez umowę o wydanie karty płatniczej wystawca zobowiązuje się wobec posiadacza karty do rozliczania operacji wykonywanych za jej pomocą, a posiadacz do zapłaty kwoty operacji wraz z odsetkami lub prowizjami lub do spłaty zobowiązania na rachunek wskazany przez wystawcę.
Okres bezodsetkowy (grace period) – dotyczy kart kredytowych.
Cykl rozliczeniowy 24 dni
|_________________________|___________________________| dzień obowiązkowej spłaty
1 30
Jeżeli w dniu obowiązkowej spłaty nie zostanie spłacona całość zadłużenia, to począwszy od 25 dnia naliczane są odsetki od niespłaconej części.
W przypadku kradzieży bądź utraty karty odpowiedzialność posiadacza karty jest ograniczona do 150 EUR. Transakcje nie mogą być dokonane z użyciem numeru PIN.
Karty embosowane to karty wypukłe.
Karty wirtualne są przeznaczone do płatności internetowych.
Rozliczanie płatności kartą:
np. sklep
Polcard, E serwis
Faza akceptacyjna
i faza rozliczeniowa.
Polecenie przelewu:
jest udzieloną bankowi dyspozycją dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela,
na rachunku musi być pokrycie,
bank nie jest zaangażowany w przekazywanie czy inkaso faktur, uznaje jedynie jeden rachunek, a obciąża drugi.
Polecenie przelewu to podstawowa operacja.
Tryb wykonania polecenia przelewu jest przewidziany w umowie rachunku. Bank ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe w wyniku nie wykonania bądź opóźnionego wykonania polecenia przelewu.
Zlecenie stałe – klient raz daje dyspozycję do wykonywania cyklicznych poleceń przelewów.
Polecenie wypłaty – polecenie przelewu dla transakcji transgranicznych.
Polecenie zapłaty:
jest udzieloną bankowi dłużnika dyspozycją wierzyciela, obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku bankowego wierzyciela,
dłużnik musi wyrazić zgodę na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty (składa się oświadczenie woli u wierzyciela i w banku),
wierzyciel musi zgodzić się na cofnięcie, bo:
można odwołać polecenie zapłaty w terminie 30 dni (dotyczy osób fizycznych) od dnia obciążenia rachunku (lub 5 dni – dotyczy przedsiębiorstw),
maksymalna wysokość równowartość w PLN 1.000 EUR (dłużnik to osoba fizyczna) lub 50.000 EUR (dłużnik to przedsiębiorstwo).
Jest to forma rozliczeń korzystna dla wierzyciela
Między bankiem dłużnika a wierzyciela musi istnieć zawarte porozumienie o poleceniu zapłaty.
Polecenie przelewu i zapłaty – porównanie:
| Polecenie przelewu | Polecenie zapłaty | |
|---|---|---|
| Któremu bankowi wydano dyspozycję | Bankowi dłużnika | Bankowi dłużnika |
| Kto inicjuje | Dłużnik | Wierzyciel |
| Odwołalność | Nie ma | Jest |
| Maksymalna wysokość | Nie ma | Jest – 1000 EUR lub 50.000 EUR |
| Dodatkowe warunki | Zgoda dłużnika Zgoda wierzyciela na cofnięcie Porozumienie między bankami |
Akredytywa dokumentowa (Prawo bankowe)
Jest to operacja zastrzeżona do wyłącznej kompetencji banku.
Bank, działając na zlecenie klienta (zleceniodawcy), ale we własnym imieniu (bank otwierający akredytywę), może zobowiązać się pisemnie wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że dokona zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie (akredytywa dokumentowa). (jest to własne zobowiązanie banku)
Akredytywa dokumentowa musi w szczególności zawierać:
nazwę i adres zleceniodawcy i beneficjenta,
kwotę i walutę akredytywy,
termin ważności akredytywy
opis dokumentów, po których przedstawieniu beneficjent jest uprawniony do żądania wypłaty w ramach akredytywy (np. faktury, certyfikaty, listy przewozowe, dowody ubezpieczenia).
Zobowiązanie banku otwierającego staje się wymagalne z chwilą przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy.
Rodzaje akredytyw:
odwołalna i nieodwołalna (nieodwołalną preferują eksporterzy) [dotyczy tego, czy bank otwierający może odwołać akredytywę],
rodzaj zobowiązania banku otwierającego:
gotówkowa – zobowiązanie do zapłaty niezwłocznie po okazaniu dokumentów,
inne – związane z wykorzystaniem weksla w rozliczeniu transakcji.
rola banku pośredniczącego:
niepotwierdzona – wyłącznie rola pośrednika w przekazaniu dokumentów, ewentualnie w ich zbadaniu i przekazywaniu informacji,
potwierdzona – gwarantuje zapłatę na rzecz beneficjenta (bierze na siebie własne zobowiązanie, analogicznie do zobowiązania banku importera),
przenośna (gdy eksporter jest pośrednikiem przenosi prawa z akredytywy na swojego dostawcę i to on ostatecznie otrzyma płatność),
odnawialna (rewolwingowa) lub jednorazowa,
pokryta z góry lub z dołu (z góry: w momencie otwarcia akredytywy ; z dołu: po zapłacie przez bank importera).
1. Zlecenie otwarcia akredytywy
2. Następuje otwarcie akredytywy. Otwierając akredytywę bank otwierający bierze na siebie zobowiązanie do zapłaty beneficjentowi określonej kwoty, jeśli ten spełni warunek.
3a. 3b. Ewizowanie, czyli informacja o otwarciu akredytywy, przekazywana jest bankowi eksportera, a następnie beneficjentowi.
4. Wysyłka towaru.
5a. 5b. Przekazanie dokumentów.
6a. 6b. Płatność, która będzie miała miejsce, gdy bank otwierający pozytywnie zweryfikuje dokumenty.
Bankowe inkaso faktur:
Jest to umowa nienazwana wykorzystywana w transakcjach zagranicznych.
dostawca wystawia fakturę i przekazuje ją swojemu bankowi z żądaniem zapłaty,
bank dostawcy przekazuje żądanie zapłaty i fakturę bankowi odbiorcy,
bank odbiorcy wzywa odbiorcę do zapłaty, a ten akceptuje (wyraża zgodę na zapłatę) faktury,
bank odbiorcy przelewa środki do banku dostawcy, a ten informuje dostawcę o otrzymaniu zapłaty.
1. Wysyłka towaru.
2a. 2b. Wysyłka dokumentów wraz ze zleceniem inkasa.
3. Zawiadomienie o otrzymaniu dokumentów i zlecenia inkasa.
4. Dokumenty za zapłatę.
5a. 5b. Pośredniczy w przekazywaniu informacji, rozlicza transakcje tylko gdy importer zapłaci.
Bankowe inkaso faktur, akredytywa, faktoring:
akredytywa eliminuje ryzyko odstąpienia odbiorcy od transakcji, zabezpiecza przed odmową zapłaty lub niewypłacalnością odbiorcy,
inkaso w podstawowej wersji nie zabezpiecza płatności, pełni funkcję rozliczeniowe, usprawnia obieg dokumentów, bank jest pośrednikiem, nie musi nawet być odpowiedzialny za merytoryczną kontrolę dokumentów,
faktoring: przede wszystkim funkcja finansowania, faktoring pełny także zabezpieczenie przed niewypłacalnością kontrahenta.
Gwarancja bankowa:
jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków, które mogą być stwierdzone dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku,
jest zobowiązaniem pozabilansowym banku podejmowanym na zlecenie klienta (wykonawca, dostawca, kredytobiorca w innej instytucji), którego kontrahent żąda gwarancji bankowej,
za udzielenie gwarancji bank pobiera prowizję.
Gwarancja bankowa jest czynnością zastrzeżoną dla banku. Jest to jednostronne zobowiązanie banku.