Jugosławia

SYSTEMY POLITYCZNE PAŃSTW DAWNEJ JUGOSŁAWII

DAWNA JUGOSŁAWIA

HISTORIA

Jugosławia to nazwa państwa narodów południowosłowiańskich, używana do 1918 r. jako koncepcja polityczna. Od 1918 dla Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, następnie od 1929 r. dla Królestwa Jugosławii, natomiast od 1943 r. dla Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Z kolei po jej rozpadzie (w latach 1991-1992) - dla Federalnej Republiki Jugosławii będącej federacją Serbii i Czarnogóry – do 2003 r.

Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców to państwo europejskie powstałe 1 grudnia 1918 po zakończeniu I wojny światowej i po rozpadzie Austro-Węgier. W obiegu nieoficjalnym nazywane Jugosławią. W 1929 r. zostało formalnie przemianowane na Jugosławię, gdzie do 1945 r. rządziła dynastia Karadziordziewiciów.

Od 1943 r. powstała Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii – państwo istniejące w latach 1945–1991. Formalnie kraj ten został proklamowany w 1943 r. jako Demokratyczna Federacyjna Jugosławia. Dopiero w listopadzie 1945 r. zdominowany przez komunistów parlament zdetronizował króla i proklamował republikę. W 1946 r. nazwę oficjalną zmieniono na: Federacyjna Ludowa Republika Jugosławii, a w 1963 r. – na: Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii. Potocznie była przez mieszkańców niekiedy nazywana drugą Jugosławią (dla odróżnienia od pierwszej, czyli Królestwa Jugosławii)1.

HYMN

Utwór zmontowano w grudniu 1918 r. To zbiór trzech hymnów, symbolizujących trzy główne narodowości królestwa: serbskiego Bože pravde, chorwackiego Lijepa naša domovino i słoweńskiego Naprej zastava slave. Pierwszy akapit stanowiły pierwsze cztery wersy hymnu serbskiego, drugi - cztery pierwsze chorwackiego, trzeci - słoweńskiego. Zamykający utwór akapit czwarty stanowiły ostatnie cztery wersy refrenu hymnu serbskiego. Porządek ten dotyczył zarówno słów, języka każdego z tych narodowości, jak i melodii - każda partia tekstu śpiewana była w swoim języku i została jej przypisana linia melodyczna z hymnu krajowego. Jedynie zwrotka czwarta, w wersji podstawowej w języku serbskim, mogła być wykonywana także w pozostałych dwóch językach. W 1929 r., po przekształceniu Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców w Królestwo Jugosławii, utwór automatycznie stał się hymnem nowego państwa. Po proklamowaniu w 1945 r. drugiej Jugosławii hymnem państwowym stał się Hymn wszechsłowiański2.

Słowa:

Boże prawdy, coś ratował

od zagłady dotąd nas

słysz i teraz głosy nasze

i ratunkiem bądź dla nas

Pięknaś ty, nasza ojczyzno,

oj, droga ziemio bohaterów,

spadkobierczyni dawnej chwały -

niech ci zawsze szczęście sprzyja!

Naprzód, sztandarze chwały

do bohaterskiej walki krwi

dla dobra ojczyzny

niech się odezwą karabiny

Boże zbaw nas, Boże ochroń

naszego króla i nasz ród

króla Piotra Boże ochroń

błagają Cię wszystkie nasze rody3.

Hymn wszechsłowiański to pieśń Hej! Słowianie, pierwotnie miała tytuł Hej! Słowacy, ułożona w 1834 r. do melodii wzorowanej na Mazurku Dąbrowskiego przez słowackiego poetę i działacza narodowego Samuela Tomášika. W 1848 roku na Zjeździe Wszechsłowiańskim w Pradze, przyjęty jako oficjalny hymn wszechsłowiański. W latach 1939-1945 był hymnem państwowym Słowacji. Po 1945 r. został przyjęty przez Socjalistyczną Federacyjną Republikę Jugosławii jako hymn państwowy. W 1992 przyjęto pieśń jako hymn Federalnej Republiki Jugosławii, a w latach 2003-2006 był hymnem Serbii i Czarnogóry4.

Słowa (wersja pierwsza):

Hej Słowianie, jeszcze nasza

Słowian mowa żyje,

póki nasze wierne serce

za nasz naród bije.

Żyje, żyje duch słowiański,

i żyć będzie wiecznie,

Gromy, piekło - złości waszej

ujdziem my bezpiecznie!

Mowę naszą ukochaną,

Bóg nam zwierzył w darze.

Wydrzeć nam ją - nikt na świecie

tego nie dokaże.

Ilu ludzi, tylu wrogów,

możem mieć na świecie,

Bóg jest z nami, kto nam wrogiem,

tego Bóg nasz zmiecie!

I niechaj się ponad nami

groźna burza wzniesie,

skała pęka, dąb się łamie,

ziemia niech się trzęsie.

My stoimy stale, pewnie,

jako mury grodu.

Czarna ziemio, pochłoń tego,

kto zdrajcą narodu5!

Słowa (wersja druga):

Hej Słowianie, jeszcze nasza

Słowian mowa żyje,

póki nasze wierne serce

za nasz naród bije.

Żyje, żyje duch słowiański,

i żyć będzie wiecznie,

Gromy, piekło - złości waszej

ujdziem my bezpiecznie!

Dar języka zwierzył nam Bóg,

Bóg nasz gromowładny.

Nie śmie nam go tedy wyrwać

Na świecie człek żadny.

Ilu ludzi, tylu wrogów,

Możem mieć na świecie,

Bóg jest z nami, kto nam wrogiem,

Tego Piorun zmiecie!

I niechaj się ponad nami

groźna burza wzniesie,

skała pęka, dąb się łamie,

ziemia niech się trzęsie.

My stoimy stale, pewnie,

jako mury grodu.

Czarna ziemio, pochłoń tego,

kto zdrajcą narodu6!

SŁOWENIA

Podstawowe informacje

Język – słoweński (urzędowy), chorwacki, serbski.

Stolica – Lublana.

Ustrój polityczny – republika.

Głowa państwa - prezydent Borut Pahor.

Szef rządu - premier Alenka Bratušek.

Powierzchnia 150. na świecie

• całkowita - 20 273 km².

• wody śródlądowe - 0,6%.

Liczba ludności (2012) - 144. na świecie.

• całkowita - 2 056 262.

• gęstość zaludnienia - 101 osób/km².

Niepodległość od Jugosławii - 25 czerwca 1991.

Wstąpienie do UE - 1 maja 2004.

Religia - rzymski katolicyzm (dominująca), protestantyzm, prawosławie, islam.

Partie polityczne – Liberalna Demokracja Słowenii, Słoweńscy Chrześcijańscy Demokraci.

Jednostka monetarna – 1 euro = 100 eurocentów.

KRAINY HISTORYCZNE

Słowenię tradycyjnie dzieli się na następujące regiony:

Słowenia podzielona jest na 210 gmin.

HYMN

Zdravljica jest hymnem państwowym Słowenii, został napisany w 1844. Utwór zawiera nawiązania do niepodległości Słowenii w duchu zbliżającej się wówczas Wiosny Ludów. Szczególne znaczenie posiadał w czasie okupacji i walki narodowowyzwoleńczej (1941-45), a także w latach osiemdziesiątych, gdy śpiewany był podczas świąt narodowych. Parlament słoweński ustanowił pieśń Zdravljica hymnem narodowym w poprawce do konstytucji słoweńskiej w 1989 r., natomiast w 1990 r. sprecyzowano, że hymn stanowi siódma zwrotka pieśni. Obecnie status hymnu uregulowany jest Ustawą o symbolach narodowych Republiki Słowenii, przyjętą w 1994 r. przez Zgromadzenie Narodowe.

Pieśń ma formę toastu (tytuł oznacza toast) oraz układ graficzny wiersza (carmina figurata), którego każda strofa przypomina kielich.

Słowa (7 zwrotka):

Niech żyją wszystkie narody,

które pragną doczekać dnia

gdy, wszędzie tam gdzie słońce chodzi,

kłótnie zostaną wygnane ze świata;

gdy każdy rodak

będzie wolny,

za miedzą nie wróg, lecz sąsiad będzie7!

FLAGA

Flaga Słowenii ma trzy horyzontalnie ułożone pasy w barwach słowiańskich: białym, niebieskim i czerwonym – układ przypomina flagę rosyjską i słowacką, ale wyróżnia ją słoweński herb. W czerwcu 2003 roku parlament Słowenii ogłosił konkurs na propozycję nowej flagi i godła kraju, by przy zachowaniu tradycyjnych kolorów odróżniała się od innych podobnych flag.

HERB

Herb Słowenii przedstawia potrójny szczyt górski symbolizujący Triglav - najwyższy szczyt Słowenii. Faliste linie symbolizują morza i rzeki. Trzy złote gwiazdy ułożone w trójkąt nawiązują do herbu hrabiowskiego rodu Celje - wielkiego rodu słoweńskiego, pod którego rządami dokonało się zjednoczenie większej części Słowenii. W okresie socjalistycznym Słowenia używała godła łączącego symbolikę narodową z socjalistyczną8.

USTRÓJ POLITYCZNY

Ustrójem polityczny Słowenii to demokracja parlamentarno-gabinetowa z trójpodziałem władzy. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu (Zgromadzenia Państwowego i Rady Państwa). Władzę wykonawczą pełni rząd i prezydent, a sądowniczą sądy i trybunały. W porównaniu do innych państw dawnej Jugosławii Słowenia wyróżniała się najwyższym poziomem pod względem rozwoju gospodarczego. Po wojnie jugosłowiańskiej ostatecznie zostały ustalone granice państwa w październiku 1991 i wprowadzono walutę narodową (tolara). Dnia 23 grudnia 1991 przyjęto Konstytucję Republiki Słowenii, co było najważniejszym krokiem potwierdzającym niezależność tego państwa.

Konstytucja ta liczy 174 artykuły. Wraz z konstytucją Skupszczyna Republiki Słowenii uchwaliła Ustawę konstytucyjną, tj. przepisy wprowadzające Konstytucję Republiki Słowenii. Ustala ona kwestie, które powstały w związku z secesją Republiki z Jugosławii oraz ze zmianą jej ustroju państwowego. Konstytucja była później nowelizowana kilkukrotnie w latach 1997, 2000, 2003, 2004 i w 2006 r. Te aktualizacje nie zmieniły żadnej z najważniejszych zasad ustrojowych ustanowionych w początkach niepodległości Słowenii, lecz niektóre z nich mają kluczowe znaczenie w jej stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych9.

W Słowenii funkcjonuje rozbudowany system wielopartyjny, który obejmuje cały wachlarz ugrupowań politycznych. Głównymi partiami w tym kraju są:

Zgromadzenie Państwowe składa się z 90 posłów wybieranych na 4-letnią kadencję. Może ona zostać przedłużona jedynie w czasie wojny lub stanu wyjątkowego. Posłem może zostać każdy obywatel Słowenii który ukończył 18 lat, a konstytucja gwarantuje wybór po jednym przedstawicielu wspólnot narodowych - węgierskiej i włoskiej. Wybory zarządza prezydent, a odbywają się one nie wcześniej, niż 2 miesiące i nie później, niż 15 dni przed upływem 4 lat od pierwszej sesji poprzedniego Zgromadzenia. Posłowie posiadają immunitet materialny i formalny. Na czele Zgromadzenia jest przewodniczący wybierany większością głosów - do niego należy zwoływanie posiedzeń zwyczajnych i nadzwyczajnych. Podstawową funkcją Zgromadzenia jest ustawodawstwo. Inicjatywa przysługuje rządowi, każdemu posłowi, Radzie Państwa lub 5 tysiącom obywateli. Ustawy i ratyfikacja umów międzynarodowych podejmowane są większością głosów przy obecności minimum połowy posłów. Ustawy, które określają system wyborczy lub dotyczą zmiany konstytucji muszą być uchwalone większością głosów (dokładniej 2/3). Wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie zmiany konstytucji może być złożony przez 20 posłów, rząd lub 30 tys. wyborców.

Słowenia podzielona jest na 8 okręgów, w których wybiera się po 11 posłów. W pierwszym etapie liczenia głosów do podziału mandatów stosuje się iloraz Droopa. Te nieobsadzone mandaty przekazywane są na tzw. poziom państwowy, gdzie przy podziale stosuje się metodę D’Hondta. W przypadku przedstawicieli mniejszości włoskiej i węgierskiej stosuje się zasadę większości zwykłej.

Izba wyższa składa się z 40 członków (4 to przedstawiciele pracobiorców, 4 - pracodawców, 4 - rolników, 6 - dziedzin pozagospodarczych oraz 22 delegowanych przez lokalne władze). Kadencja Rady trwa 5 lat, a wybory są ogładzane przez Przewodniczącego Zgromadzenia Państwowego. Do kompetencji Rady należy:

Decyzje podejmowane są większością głosów.

Prezydent jest głową państwa i najwyższym dowódcą sił zbrojnych, a jego kadencja trwa 5 lat. Może ją pełnić maksymalnie dwa razy. Funkcje prezydenta są następujące:

Prezydenta można zdjąć ze stanowiska za naruszenie konstytucji lub ustawy. O takim postawieniu decyduje Zgromadzenie większością głosów, natomiast rozstrzyga Sąd Konstytucyjny (także większością głosów). W takiej sytuacji funkcje prezydenta sprawuje przewodniczący Zgromadzenia Państwowego.

Kandydatem na premiera zostaje osoba przedstawiona Zgromadzeniu przez prezydenta, zostaje on wybrany w głosowaniu tajnym bezwzględną większością głosów. Jeśli kandydat nie otrzyma wymaganej większości, w ciągu 14 dni prezydent może przedstawić tego samego lub innego kandydata. Także grupy parlamentarne liczące co najmniej 10 członków mogą przedstawić swoich kandydatów. Przeprowadza się kolejne głosowania (pierwsze nad kandydatem prezydenta). Jeśli i na tym etapie nie wyłoni się premiera, prezydent rozwiązuje parlament. Można uniknąć rozwiązania gdy w ciągu 48 godzin Zgromadzenie większością zwykłą podejmie uchwałę o przeprowadzeniu ponownego wyboru premiera. Wtedy do powołania premiera wystarczy zwykła większość, jeśli i to zawiedzie znów można wysuwać kilka kandydatur (prezydent i grupy poselskie). Gdy i to się nie uda rozpisuje się nowe wybory. Ministrowie są powoływani i odwoływani przez Zgromadzenie Państwowe na wniosek premiera. Kandydat na ministra musi wcześniej odpowiedzieć na pytania powołanej komisji.

Zasada konstruktywnego wotum nieufności – na wniosek minimum 9 posłów Zgromadzenie może wybrać nowego premiera, co jest równoznaczne z udzieleniem wotum nieufności staremu premierowi (między wnioskiem a głosowaniem musi minąć 48 godzin).

Premier może przedłużyć Zgromadzeniu wniosek o udzielenie wotum zaufania, gdy nie uzyska poparcia bezwzględnej większości posłów musi zostać wybrany nowy premier lub w ponownym głosowaniu Zgromadzenie musi mu wyrazić wotum zaufania. Odwołanie rządu lub ministra może nastąpić także podczas dyskusji nad interpelacją zgłoszoną przez co najmniej 10 posłów.

W skład Sądu Konstytucyjnego wchodzi 9 sędziów wybranych na wniosek prezydenta przez Zgromadzenie Państwowe w głosowaniu tajnym (bezwzględną większością). Kadencja trwa 9 lat i nie może się powtórzyć. Funkcje:

Decyzje Sąd podejmuje większością głosów wszystkich członków tylko do usunięcia prezydenta lub premiera ze stanowiska potrzebna jest większość (2/3 głosów)11.

MACEDONIA

Podstawowe informacje

Język – macedoński (urzędowy), albański, turecki, serbski i grecki.

Stolica – Skopje.

Ustrój polityczny – republika parlamentarna.

Głowa państwa - prezydent Gorge Iwanow.

Szef rządu - premier Nikoła Gruewski.

Powierzchnia 146. na świecie

• całkowita - 25 713 km².

• wody śródlądowe – 1,9%.

Liczba ludności (2012) - 145. na świecie.

• całkowita - 2 058 539.

• gęstość zaludnienia - 80 osób/km².

Niepodległość od Jugosławii - 8 września 1991.

Religia - prawosławie (dominująca), islam.

Partie polityczne – Socjaldemokratyczny Sojusz Macedonii, Partia Liberalna.

HYMN

Tekst hymnu Denes nad Makedonija napisał w 1941 r. Włado Maleski. Muzykę do hymnu opracował Todor Skałowski. Po II wojnie światowej pieśń ta stała się hymnem Socjalistycznej Republiki Macedonii, a następnie została zaakceptowana jako oficjalny hymn niepodległego już państwa macedońskiego.

Słowa:

Dziś nad Macedonią wstaje

nowe słońce wolności!

Macedończycy walczą

o swoje prawa!

Macedończycy walczą

o swoje prawa!

Ponownie powiewa flaga

Republiki Kruszewskiej

Goce Dełczewa, Pitu Guliego,

Dame Gruewa, Sandanskiego!

Goce Delczewa, Pitu Guliego,

Dame Gruewa, Sandanskiego!

Lasy macedońskie głośno śpiewają,

nowe pieśni, nowe wieści

Macedonia wolna,

żyje w wolności!

Macedonia wolna,

żyje w wolności12!

FLAGA

Słońce na fladze nawiązuje do słów hymnu Republiki Macedonii. Czerwień stała się narodową barwą kraju jeszcze przed nastaniem tam epoki socjalizmu. Właśnie taki kolor dominował na fladze Republiki Kruszewskiej, państwa powołanego do życia w trakcie Powstania Ilindeńskiego. Kolejne flagi Macedonii utrzymały czerwono-złotą kolorystykę jako wyraz hołdu i pamięci o powstaniu, które odegrało zasadniczą rolę we współczesnej historii tego kraju.

GODŁO

Aktualne godło Macedonii to nieznacznie zmienione godło Socjalistycznej Republiki Macedonii z czasów Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii. Wokół centralnej części skupione są kłosy zbóż, czyli charakterystyczne motywy godeł państw komunistycznych. Słońce jest symbolem Macedonii, który widnieje również na fladze państwowej. Góry i jezioro mają symbolizować krajobraz Macedonii - Góry Dynarskie i Jezioro Ochrydzkie. Emblemat na samym dole jest typowym macedońskim wzorem ludowym. W 2009 usunięto z godła socjalistyczną czerwoną gwiazdę13.

USTRÓJ POLITYCZNY

Republika Macedonii ogłosiła niepodległość 8 września 1991 roku. W związku
z protestami Grecji oficjalna nazwa w kontaktach dyplomatycznych brzmi: Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, jednak nazwa Republika Macedonii uznawana jest przez 125 krajów (w tym przez Polskę)14.

Ustrój polityczny Macedonii opiera się na fundamentach republikańskich (republika parlamentarno-gabinetowa). Zastosowano podobne rozwiązanie jak w Słowenii, skupiając władzę wykonawczą w rękach rządu. Władza prezydenta sprowadza się więc do funkcji reprezentacyjnej i nie ma on prawa rozwiązywania parlamentu, nie posiada inicjatywy ustawodawczej oraz nie ma możliwości zarządzenia referendum, a faktyczna władza sprawowana jest przez szefa rządu.

Wybory do Zgromadzenia odbywają się co 4 lata, a głosy przeliczane są na mandaty na zasadzie reprezentacji proporcjonalnej. Władza ustawodawcza należy jednak zarówno do parlamentu jak i do rządu, który skupia władzę wykonawczą. W Macedonii ustrojodawca stanowi, iż zadanie tworzenia Rządu Republiki prezydent powierza kandydatowi partii lub koalicji, która zdobyła większość w Zgromadzeniu (nazywa go mandatariuszem). Mandatariusz musi w terminie 20 dni przedstawić w parlamencie skład i program gabinetu. W przypadku państwa federalnego, jakim była FRJ, ustawa zasadnicza wprowadzała z kolei wymóg uzyskania akceptacji obu izb parlamentu w oddzielnych głosowaniach. Przepis konstytucyjny stanowi, iż decyzja o wotum zaufania zapada w głosowaniu tajnym. Władza sądownicza jest sprawowana przez sądy. Na szczycie całego systemu sądowniczego znajduje się Sąd Najwyższy, Sąd Konstytucyjny i Republikańska Rada Sądownicza, która zajmuje się powoływaniem sędziów na ich stanowiska15.

Jak już wcześniej wspomniałam, prezydent Macedonii jest wodzem naczelnym sił zbrojnych i przewodzi obradom państwowej Rady Bezpieczeństwa, jednak faktyczne uprawnienia pozostają w kompetencjach szefa rządu. Wybierany jest on na kadencję 5-letnią. Jedna osoba może sprawować ten urząd tylko dwukrotnie. Obecnym prezydentem Macedonii jest Ǵorge Iwanow, który został wybrany na to stanowisko w maju 2009 roku. Prezydent jest zobligowany do powierzania misji tworzenia rządu osobie, która została wybrana na stanowisko premiera przez partie mające większość w parlamencie. Kandydat na szefa gabinetu musi uzyskać w drodze głosowania wotum zaufania od izby.

Największe partie polityczne które zasiadają w parlamencie to:

Podział administracyjny

Wraz z przyjęciem nowego prawa i po wyborach w 2005 roku, kraj podzielony jest na 78 okręgów. Stolica państwa, Skopje, jest grupą dziesięciu okręgów, traktowanych wspólnie jako "Miasto Skopje". Okręgi w Republice Macedonii są również jednostkami samorządowymi. Sąsiadujące ze sobą jednostki mogą się łączyć w stowarzyszenia mające na celu polepszanie współpracy pomiędzy nimi17.

Bośnia i Hercegowina

Podstawowe informacje

Język urzędowy - bośniacki, chorwacki, serbski

Stolica - Sarajewo

Ustrój polityczny - republika federacyjna

Głowa państwa - Prezydium Republiki Bośni i Hercegowiny (prezydencja kolektywna):

Bakir Izetbegović1 (Boszniak)

Željko Komšić (Chorwat)

Nebojša Radmanović (Serb)

Szef rządu - premier Vjekoslav Bevanda

Powierzchnia

• całkowita

• wody śródlądowe 126. na świecie

51 129 km²

~0%

Liczba ludności (2011)

• całkowita

• gęstość zaludnienia

• narody i grupy etniczne - 120. na świecie

3 839 737[1]

75 osób/km²

Boszniacy (48%), Serbowie (37%), Chorwaci (16%)

Jednostka monetarna - marka zamienna (BAM)

Niepodległość od Jugosławii - 5 kwietnia 1992.

Religia dominująca - chrześcijaństwo, islam.

Hymn
Intermeco to oficjalny hymn państwowy Bośni i Hercegowiny, przyjęty przez Zgromadzenie Parlamentarne BiH. 10 lutego 1998 r. Jego oficjalny tytuł brzmi: Državna himna Bosne i Hercegovine (Hymn państwowy Bośni i Hercegowiny). Konkurs na hymn został rozpisany przez Wysokiego Przedstawiciela, który nadzoruje w BiH proces ustanawiania pokoju (porozumienie z Dayton, grudzień 1995 r.). Intermeco nie posiadał wcześniej tekstu. Muzykę skomponował Dušan Šestić. 20 czerwca 2008 roku bośniackie Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło konkurs dotyczący wyboru tekstu hymnu. Autorami tekstu są kompozytor muzyki Dušan Šestić oraz Benjamin Isović.

Propozycja tekstu hymnu wybrana przez komisję:

Ti si svjetlost duše

Vječne vatre plam

Majko naša zemljo Bosno

Tebi pripadam

Divno plavo nebo

Hercegovine

U srcu su tvoje rijeke

Tvoje planine

Ponosna i slavna

Krajina predaka

Živjećeš u srcu našem

Dov'jeka

Pokoljenja tvoja

Kazuju jedno:

Mi idemo u budućnost

Zajedno18!

Herb
Herb Bośni i Hercegowiny przedstawia tarczę herbową dzieloną ze skosu na część złotą: żółtą (Or) i niebieską, błękitną (Azure) z pasem siedmiu srebrnych (Argent) pięcioramiennych gwiazd. Obecnie używany herb został przyjęty 4 lutego 1998 i zastąpił herb używany od 1992 roku. Część złota tarczy herbowej prezentuje trzy główne grupy etniczne zamieszkujące kraj; jest także uproszczonym kształtem Bośni i Hercegowiny. Srebrne gwiazdy zastąpiły Fleur-de-lis znane z historycznych symboli bośniackich, jednocześnie nawiązując do symboliki Unii Europejskiej.

Flaga

Powstała na mocy porozumienia zawartego przez Bośniaków, Chorwatów i Serbów w lipcu 1997. Powołana w tym celu komisja miała do końca roku zaprojektować nową flagę. Wszystkie projekty były jednak odrzucone przez stronę serbską i kiedy termin minął, nową komisję powołał w styczniu 1998 wysoki komisarz ONZ Carlos Westendorp. Parlament miał wybrać najlepszy projekt, lecz żaden z nich nie zdobył wymaganej liczby głosów. Wtedy Westendorp, upoważniony przez międzynarodową komisję nadzorującą proces pokojowy, postanowił sam podjąć decyzję i nieco zmodyfikował projekt, który uzyskał w parlamencie najwięcej głosów. Na mocy jego zarządzenia nowa flaga została wprowadzona 4 lutego 1998.

Żółty trójkąt to maksymalnie uproszczony zarys granic państwowych. Do flagi Unii Europejskiej nawiązują gwiazdy i barwa niebieska. Celowo przycięto skrajne gwiazdy w celu przedstawienia ich nieskończoności, swoją symboliką mają odnosić się do wolności i idei europejskich19.

Podział administracyjny

Bośnia i Hercegowina składa się z dwóch głównych części składowych, którymi są Federacja Bośni i Hercegowiny i Republika Serbska. Na wspólnym terenie obydwu tych części leży Dystrykt Brczko, pozostający pod kontrolą międzynarodową20.

Ustrój polityczny

W dniu 5 kwietnia 1992 roku Bośnia i Hercegowina ogłosiła niepodległość,
co doprowadziło do bratobójczych walk. Po zakończeniu trzyletnich działań wojennych zawarto traktat pokojowy (nastąpiło to w wyniku działań Organizacji Narodów Zjednoczonych, wytężonej pracy dyplomatycznej i przy użyciu sił pokojowych). Ustrój Bośni i Hercegowiny jest wynikiem traktatu w Dayton parafowanego w dniu 21 listopada 1995 roku przez prezydentów Bośni i Hercegowiny, Chorwacji i Serbii. W układzie tym, podpisanym w Paryżu 14 grudnia 1995 roku, została ustalona konstytucja Republiki Bośni i Hercegowiny21. Według konstytucji państwo składa się z dwóch części: Republiki Serbskiej i Federacji Muzułmańsko-Chorwackiej. Każda z nich ma swój własny parlament i rząd. Funkcję rządu
pełni 3-osobowe Prezydium Republiki składające się z trzech przedstawicieli reprezentujących społeczność tj. z Serba, Chorwata i Muzułmanina. Prezydium wybierane jest w powszechnych wyborach na czteroletnią kadencję, zaś funkcję przewodniczącego pełnią naprzemiennie jego członkowie, regularnie co osiem miesięcy. Prezydium działając we wzajemnym porozumieniu mianuje rząd centralny, na którego czele stoi dwóch wicepremierów. Władza ustawodawcza jest w gestii parlamentu, który składa się z dwóch izb: Izba Narodowych Reprezentantów, w której zasiada czterdziestu dwóch posłów oraz Izba Narodów z piętnastoma posłami. Nadzór nad wdrażaniem w życie szereg postanowień zawartych w traktatach pokojowych leży w rękach Wysokiego Komisarza ONZ, który posiada wszelkie uprawnienia pozwalająjące mu na blokowanie oraz unieważnianie dokumentów i orzeczeń władz federalnych i republikańskich stojących w sprzeczności z zawartymi postanowieniami pokojowymi. Wywiera w ten sposób wpływ na decyzje, które zapadają w gabinetach prezydium, rządów i parlamentów. Do głównych partii politycznych Bośni i Hercegowiny należą:

Chorwacja

Podstawowe informacje

Konstytucja - Konstytucja Chorwacji

Język urzędowy - chorwacki

Stolica - Zagrzeb

Ustrój polityczny - republika semiprezydencka

Typ państwa - demokracja

Głowa państwa prezydent - Ivo Josipović

Szef rządu - premier Zoran Milanović

Powierzchnia

• całkowita

• wody śródlądowe - 125. na świecie

56 594 km²

620 km² (1,1%)

Liczba ludności (2011)

• całkowita

• gęstość zaludnienia

• narody i grupy etniczne - 120. na świecie

4 290 612

76 osób/km²

Chorwaci: 89,6%

Jednostka monetarna - 1 kuna = 100 lip (HRK)

Niepodległość od Jugosławii - 25 czerwca 1991

Wstąpienie do UE - 1 lipca 2013

Religia dominująca - rzymski katolicyzm

Hymn

Lijepa naša domovino to hymn państwowy Chorwacji. Był to także hymn Republiki Chorwacji w Jugosławii. Słowa napisał Antun Mihanović, a po raz pierwszy tekst był opublikowany w 1835 roku pod tytułem Chorwacka Ojczyzna. W 1846 roku Josip Runjanin, podłożył do słów muzykę. Transkrypcji i harmonizacji jego melodii w 1861 roku prawdopodobnie dokonał V.Lichtenegger. Pod tytułem Nasza piękna pieśń ta była wykonana jako hymn Chorwacji podczas wystawy Stowarzyszenia Ekonomicznego Chorwacji i Slawonii w Zagrzebiu w 1891 roku.

Przekład na język polski:

Pięknaś ty, nasza ojczyzno,

oj, droga ziemio bohaterów,

spadkobierczyni dawnej chwały -

niech ci zawsze szczęście sprzyja!

Drogaś nam w sławie swojej,

Droga jesteś nam, jedyna!

Drogie są nam twe doliny,

Drogie również twoje wzgórza!

Płyńcie, Drawo i Ty, Sawo,

Ty, Dunaju, nie trać siły -

Błękit morza powie światu,

że swój naród Chorwat kocha.

Dopóki jego pola ogrzewa słońce,

Dopóki w dąbrowach szumi wiatr,

Dopóki martwych chowają,

Dopóki mu serce żywo bije!

Herb

Herb w kształcie tarczy z szachownicą zawiera 13 czerwonych i 12 białych pól, z których pierwsze pole jest koloru czerwonego. Nad tarczą znajduje się pięć mniejszych tarcz przedstawiających historyczne herby chorwackie.

Flaga

Flaga Chorwacji jest prostokątem podzielonym na trzy poziome pasy w pansłowiańskich kolorach: czerwonym, białym i niebieskim. W centrum znajduje się herb Chorwacji. Idąc za przykładem innych narodów słowiańskich, Chorwaci wprowadzili w 1848 roku flagę o trzech poziomych pasach – czerwonym, białym, niebieskim. Kiedy Chorwacja proklamowała niepodległość w 1941 roku, herb państwowy umieszczono w centrum flagi. Korona wieńcząca tarczę obecnego herbu uformowana jest z tarcz pięciu historycznych herbów części składowych republiki. Flaga ostatecznie została przyjęta 22 grudnia 1990 roku.

Podział administracyjny

Chorwacja podzielona jest na 20 żupanii + 1 miasto wydzielone (Zagrzeb).

1. żupania zagrzebska

2. żupania krapińsko-zagorska

3. żupania sisacko-moslawińska

4. żupania karlowacka

5. żupania varażdińska

6. żupania kopriwnicko-kriżewczyńska

7. żupania bielowarsko-bilogorska

8. żupania primorsko-gorska

9. żupania licko-seńska

10. żupania virowiticko-podrawska

11. żupania pożedzko-slawońska

12. żupania brodzko-posawska

13. żupania zadarska

14. żupania osijecko-barańska

15. żupania szybenicko-knińska

16. żupania vukowarsko-srijemska

17. żupania splicko-dalmatyńska

18. żupania istryjska

19. żupania dubrownicko-neretwiańska

20. żupania medzimurska

21. Zagrzeb (miasto wydzielone)23

Ustrój polityczny

W dniu 25 czerwca 1991. Chorwacja i Słowenia ogłosiły niepodległość i odłączenie się od Socjalistycznej Federacji Republik Jugosławii. Akt ten spowodował wybuch wojny domowej. Po jednej stronie stanęły oddziały armii jugosłowiańskiej złożonej głównie z Serbów, a po drugiej siły słoweńskie i chorwackie. Walki w Słowenii trwały krótko, jednak w Chorwacji trwały jeszcze prawie pół roku.

Republika Chorwacji opiera na uchwalonej konstytucji z dnia 22 grudnia 1990 roku. Do czasu poprawki wprowadzonej w roku 2001 władza ustawodawcza należała do dwuizbowego parlamentu. Poprawka wprowadziła unikameralizm, co oznacza, że parlament jest jednoizbowy – Hrvatski Sabor, czyli Zgromadzenie Chorwackie. Na jego czele stoi przewodniczący Saboru. Zgromadzenie reprezentuje naród i do niego należy władza ustawodawcza w państwie. Interesujący jest fakt, że liczba członków izby nie jest stała i wynosi od 100 do 160, a o liczbie deputowanych decyduje parlament w ustawie O wyborze deputowanych do Soboru. Dzięki szerokim uprawnieniom w rękach parlamentu pozostają:

Decyzje podejmowane są za pomocą większości głosów obecnych na sali obrad deputowanych24.

Prezydent Republiki Chorwacji wybierany jest w trakcie powszechnych, bezpośrednich, tajnych wyborach na okres pięciu lat. Do jego obowiązków należy reprezentowanie państwa na arenie międzynarodowej, a także stoi na straży konstytucji, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie władz państwowych i zarządza wybory parlamentarne. Pełni funkcję zwierzchnika chorwackich sił zbrojnych. W wyjątkowych sytuacjach ma prawo wydawania dekretów na mocy ustawy, które musi zatwierdzić parlament.

Władza wykonawcza skupiona jest w Rządzie Republiki Chorwackiej. Na czele rządu stoi premier mianowany na to stanowisko przez prezydenta, jednak na jego nominację zgodę musi wyrazić także przewodniczący parlamentu. Po zatwierdzeniu premier może on przystąpić do tworzenia gabinetu, w skład którego wchodzi 12 ministrów. Proces tworzenia gabinetu zapoczątkowany jest przez prezydenta, który powierza po wyborach wybranej przez siebie osobie skompletowanie rządu w ciągu 30 dni. Żaden akt nie ogranicza głowy państwa co do wyboru kandydata na stanowisko premiera, powinna to być jednak osoba posiadająca większościowe zaplecze polityczne w Saborze. Jeśli nominowany premier nie zdoła sformować rządu w ciągu 30 dni, to prezydent może przedłużyć termin o następne 30 dni. Po skompletowaniu składu rządu premier-elekt przedstawia w parlamencie expose, prezentuje sylwetki członków gabinetu i składa wniosek o uchwalenie wotum zaufania. Parlament uchwala je bezwzględną większością. Sobor podejmuje odrębne uchwały o wotum zaufania dla premiera oraz ministrów. Uchwała o wyborze premiera nabiera mocy prawnej po złożeniu pod nią podpisu prezydenta za kontrasygnatą przewodniczącego parlamentu. Członkowie rządu składają przysięgę przed Saborem. Jeśli omówiona wyżej procedura nie powiedzie się, prezydent powołuje gabinet tymczasowy, rozwiązuje parlament i zarządza nowe wybory25. Rząd realizuje zadania powierzone mu przez parlament, a więc wprowadza w życie ustawy, konstruuje budżet, kieruje pracami podległych instytucji, ale posiada też prawo inicjatywy ustawodawczej.

Niezależna władza sądownicza sprawowana jest przez niezawisłe sądy,
na czele których stoi Sąd Najwyższy. Członkowie sądu wybierani są dożywotnio
z możliwością przejścia na emeryturę w wieku 70 lat.

Do głównych i mających wpływ na życie polityczne w Chorwacji możemy zaliczyć:

Serbia i Czarnogóra

Podstawowe informacje

Język urzędowy - serbski

Stolica - Belgrad

Ustrój polityczny - republika federacyjna

Ostatni szef rządu - prezydent (ostatni) Svetozar Marović

Powierzchnia

• całkowita

• wody śródlądowe 105. na świecie

102 350 km²

0,25%

Liczba ludności (2005)

• całkowita

• gęstość zaludnienia 74. na świecie

10 829 175

105 osób/km

Jednostka monetarna - dinar serbski (CSD)

Okres istnienia - 4 lutego 2003-5 czerwca 2006

Ustrój polityczny

Dnia 3 stycznia 1992 roku władze Serbii i Czarnogóry proklamowały powstanie tzw. trzeciej Jugosławii. A 27 kwietnia 1992 oficjalnie powstała Federalna Republika Jugosławii. Serbowie roszczą pretensje wobec sąsiadów o ziemie, co w efekcie doprowadziło do wojny, która wkrótce ogarnęła całe Bałkany.

Federalna Republika Jugosławii jako federacja dwóch republik: Serbii
i Czarnogóry przetrwała do 2003 roku. W tym to roku powstało nowe państwo oparte na luźnej federacji – Serbia i Czarnogóra. Związek obu republik posiadał cechy konfederacji z pewnymi elementami federacji. Większość uprawnień organów federalnych została przekazana na szczebel republikański. Ustrojodawcy korzystali z doświadczeń ustrojowych Konfederacji Szwajcarskiej (odnośnie do rozdziału kompetencji między kantony a federację). W przyjętych rozwiązaniach można było znaleźć elementy systemu rządów zgromadzenia, nazywanego również systemem parlamentarno-komitetowym. Występowały także cechy charakterystyczne dla systemu parlamentarno-gabinetowego27.

Republiki miały wspólnego prezydenta i czterech ministrów, zajmowało jedno miejsce w ONZ. Prowadziły wspólną politykę zagraniczną i realizowały jednolitą obronę państwa. Władza ustawodawcza znajdowała się w rękach jednoizbowego federalnego parlamentu, Zgromadzenie Serbii i Czarnogóry, opartego na parytecie deputowanych. Za władzę wykonawczą odpowiadał rząd federalny wybrany przez parlament. Rząd związkowy liczył z premierem na czele 6 osób (po trzy z każdej republiki), powoływany był na 4-lernią kadencję. Federalne ministerstwa to: obrona, sprawy zagraniczne, handel zagraniczny, gospodarka oraz ochrona praw mniejszości narodowych. Poza tym ministrowie obrony i spraw zagranicznych w połowie kadencji zamieniali się na stanowiskach ze swoimi zastępcami. Szef rządu pełnił obowiązki głowy państwa oraz nosił tytuł prezydenta. Prezydent mógł być zdjęty ze stanowiska w sytuacji nie przestrzegania konstytucji (o tym, czy doszło
do złamania przepisów konstytucyjnych decydował Sąd Konstytucyjny). Jednocześnie parlament może zdymisjonować ministrów w wyniku braku wotum zaufania. Obywatele unii dysponowali podwójnym obywatelstwem jednym własnej republiki i drugim federalnym. Oddzielne za to były urzędy prezydenta, rządy, parlamenty – Zgromadzenie Narodowe Republiki Serbii i Zgromadzenie Republiki Czarnogóry, pieniądze, sądy, policja i polityka gospodarcza. Obie republiki mogły w ciągu 3 lat zadecydować o dalszym kierunku rozwoju. Obywatele Czarnogóry w referendum w maju 2006 roku opowiedzieli się za secesją.

W wyniku wystąpienia Czarnogóry z federacji Serbia stała się samodzielnym państwem z dwoma autonomicznymi regionami: Wojewodiną i Kosowem, które już
w roku 2008 również ogłosiło secesję.

Konstytucja z 8 listopada 2006 roku określiła ustrój polityczny Republiki Serbii jako demokrację parlamentarną z szerokimi uprawnieniami prezydenta. Prezydent wybierany jest w powszechnych wyborach. Oprócz prawa weta, prawa łaski posiada całkowitą władzę nad armią i decyduje o obsadzie stanowiska szefa rządu.

Premier wybierany jest przez parlament, po akceptacji przez prezydenta buduje gabinet, który z kolei musi być zatwierdzony przez parlament. W rękach rządu spoczywa cała władza wykonawcza, wydaje rozporządzenia, ustawy i realizuje typowe obowiązki wynikające z ustawy zasadniczej. Nietypowym rozwiązaniem jest fakt, że oprócz standardowych możliwości wygaśnięcia mandatu rządu, wygasa
on w przypadku ogłoszenia nowej konstytucji. Unikameralny parlament (Zgromadzenie Narodowe) liczy sobie 250 posłów, wybranych w powszechnych wyborach, którym przewodzi przewodniczący zgromadzenia.

Niezawisła i niezależna władza sądownicza sprawowana jest przez sądy, najwyższym organem odwoławczym jest Sąd Najwyższy. Sąd Konstytucyjny jest najwyższym sądem i orzeka o zgodności ustaw z konstytucją oraz innymi aktami prawnymi i wykonawczymi.

3 czerwca 2006 roku ogłoszono Deklaracje Niepodległości powołując tym samym do życia nowe państwo – Republikę Czarnogóry. W związku z tym,
że spadkobiercą rozpadłej federacji pozostała Republika Serbii, Czarnogóra rozpoczęła starania o przyjęcie jej do różnorodnych organizacji międzynarodowych
i już 28 czerwca 2006 roku została przyjęta jako 192 członek Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Parlament (Skupstina), któremu podlega władza ustawodawcza ma prawo uchwalać ustawy, ratyfikować umowy międzynarodowe, mianuje rząd i sędziów oraz wykonuje wszystkie inne obowiązki wynikające z konstytucji. Ciekawym faktem jest ruchoma liczba posłów parlamentu, wynikająca z ordynacji wyborczej ( posłem zostaje kandydat, na którego wyborcy oddali ponad 6000 głosów w trakcie wyborów). Rząd, na czele którego stoi premier wskazany przez prezydenta i zatwierdzony przez parlament, realizuje władzę wykonawczą. Odpowiada za swoją pracę przed parlamentem, który może udzielić votum nieufności.

Prezydent wybierany jest w bezpośrednich i tajnych wyborach na pięcioletnią kadencję. Jest głową państwa i reprezentuje państwo. Ma prawo inicjowania
i ogłaszania ustaw, ogłaszania wyborów parlamentarnych, przedstawia parlamentowi kandydatów na premiera i sędziów trybunału. Dysponuje prawem łaski, ale też może wypowiedzieć wojnę28.

Serbia

Podstawowe informacje

Język urzędowy - serbski

Stolica - Belgrad

Ustrój polityczny - republika

Głowa państwa - prezydent Tomislav Nikolić

Szef rządu - premier Ivica Dačić

Powierzchnia

• całkowita

• wody śródlądowe - 112. na świecie

88 361 km²

0,13

Liczba ludności (2012)

• całkowita

• gęstość zaludnienia

• narody i grupy etniczne - 97. na świecie

7 241 295

82 osób/km

Serbowie (70%), Albańczycy (19%)

Jednostka monetarna dinar serbski (RSD)

Utworzenie - rozpad Serbii i Czarnogóry 5 czerwca 2006

Secesja (2008): Kosowo

Religia dominująca - prawosławie

Hymn

Боже правде (transkrypcja łacińska Bože pravde, Sprawiedliwy Boże) to hymn napisany w roku 1872 z muzyką Davorina Jenki i słowami Jovana Đorđevića. Słowa hymnu w okresie Królestwa Serbii, nawiązywały do serbskiego króla. Obecnie w Serbii używa się nieco zmodyfikowanych słów dla podkreślenia, że nie istnieje już monarchia serbska. Cztery wersy zostały zmodyfikowane, w trzech z nich słowa Serbski król zmieniono na Serbskie ziemie, a w czwartym - Boże, zachowaj serbskiego króla na Boże, zachowaj, Boże, obroń.

Tłumaczenie na polski:

Boże prawdy, coś ratował

od zagłady dotąd nas

słysz i teraz głosy nasze

i ratunkiem bądź dla nas

Mocną ręką chroń i prowadź

przyszłości Serbów korab

Boże zbaw nas, Boże ochroń

serbskie ziemie, serbski ród

Pogódź drogich braci Serbów

na wspólny, sławny trud

Jedność będzie klęską wroga

a Serbom - opoką najmocniejszą.

Niech na serbskiej błyszczy gałęzi

bratniej zgody złoty owoc

Boże zbaw nas, Boże ochroń

serbskie ziemie, serbski ród

Niech na serbskie jasne czoła

Twój nie spadnie gniewu grom

Pobłogosław Serbom sioła,

Pola, niwy, miasto i dom!

Gdy nastąpią walki dni

do zwycięstwa wiedź go!

Boże zbaw nas, Boże ochroń

serbskie ziemie, serbski ród

Z mrocznego grobu synowi

serbska sława błyszczy znów

nowe czasy nastały,

nowe szczęście Ty nam, Boże, daj!

Ojczyznę serbską broń,

owoc pięciu wieków walki

Boże zbaw nas, Boże ochroń

serbskie ziemie, serbski ród29.

Herb i godło

Herb Serbii ustanowiony 17 sierpnia 2004, został zaprojektowany na podstawie herbu Serbii z czasów dynastii Obrenowiciów, w obecnej wersji graficznej został przyjęty w listopadzie 2010 r.

Godło przedstawia białego orła o dwóch głowach zwróconych w lewo i w prawo, z otwartymi złotymi dziobami i złotymi szponami. Umieszczony na czerwonym tle tarczy herbowej tworzy herb Serbii. Po dwóch stronach ogona znajdują się dwie złote lilie heraldyczne. W środku znajduje się czerwona hiszpańska tarcza herbowa, na której znajduje się na czerwonym tle tzw. krzyż serbski - grecki krzyż równoramienny z czterema stylizowanymi literami C - skrótem od Само слога Србина спасава (srb. Tylko jedność uratuje Serbów).

Herb w przypominającej dzisiejszą formie był już używany w Serbii w średniowieczu. Początkowo zamiast czterech liter C były cztery greckie litery B - skrót od Basileus Basileon Basileuon Basileusin (gr. Król królów, królujący nad królami), nawiązujące do bizantyjskiego Krzyża Paleologów.

Flaga

Flaga jest prostokątem podzielonym na trzy poziome pasy: czerwony, niebieski i biały. Jej barwy nawiązują do wywodzącej się z panslawizmu idei flagi wszechsłowiańskiej. Flaga państwowa zawiera herb Serbii umieszczone centralnie w stosunku pionowym. Dopuszczone jest stosowanie wersji flagi pozbawionej godła. Aktualny wzór flagi został oficjalnie wprowadzony w listopadzie 2010 roku.

Barwy flagi Serbii nawiązują do tzw. flagi wszechsłowiańskiej i, w tym rozumieniu, symbolizują rewolucyjne ideały oraz wspólne korzenie wszystkich Słowian. W nawiązaniu do flagi rosyjskiej kolejne kolory można interpretować w odmienny sposób, jako symbole doskonałości (biały), wierności i wiary (niebieski) oraz energii i krwi przelanej za ojczyznę (czerwony)30.

Ustrój polityczny

Republika Serbii jest demokracją parlamentarną, w której prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych. Ustrój polityczny państwa reguluje konstytucja z 2006 roku. Serbia ma dwa regiony autonomiczne: Wojwodinę i Kosowo.

Konstytucja Serbii została zaakceptowana przez naród w referendum w dniach 28 października i 29 października 2006 roku, a 8 listopada tego samego roku została przyjęta przez Skupsztinę (parlament). Konstytucja zastąpiła tę z roku 1990. Wprowadziła niezależność Narodowego Banku Serbii i przekazała prezydentowi kontrolę nad armią.

Rząd Serbii jest kierowany przez premiera, który jest wybierany przez parlament i przedstawiany prezydentowi (prezydent może kandydata zaakceptować lub odrzucić), natomiast ministrowie są wybierani przez premiera i akceptowani przez parlament.

Rząd w Serbii sprawuje władzę wykonawczą, wydaje rozporządzenia, zarządzenia i inne decyzje w celu realizowania, delegacji zawartych w konstytucji oraz wydanych na jej podstawie ustawach. Posiada także wiele uprawnień nieodbiegających od typowych przepisywanych egzekutywie w innych demokratycznych państwach tj.:

Rząd Republiki Serbii przygotowuje projekty planów rozwoju i poszczególnych regionów, ustala wewnętrzną organizację ministerstw i innych organów centralnych państwa. Członek rządu Republiki Serbii będący jednoczenie deputowanym do Zgromadzenia Narodowego nie musi się więc zrzekać mandatu, gdyż wobec przedstawicieli rządu nie stosuje się zasady incompatibilitas. Rząd także nadzoruje pracę ministrów, innych organów państwa, uchla wydanie decyzji w razie stwierdzenia ich niezgodności z konstytucją lub ustawami. Przedkłada opinie wobec projektu ustaw i innych aktów prawnych przygotowanych przez Zgromadzenie Narodowe lub innych wnioskodawców. Wykonuje inne zadania przewidziane konstytucją lub ustawami. Interesujące jest także to, że mandat rządu wygasa także w razie uchwalenia nowej konstytucji, co nie jest stosowane we wszystkich rozwiązaniach ustrojowych (oprócz sytuacji typowych).

Prezydent ma dość duże uprawnienia (np. całkowita kontrola nad wojskiem czy możliwość odrzucenia kandydata na premiera). Ostatnia konstytucja dodała do jego gestii również mianowanie administratorów Wojwodiny i Kosowa. Najstarszym prawem prezydenta jest prawo weta. Może być ono odrzucone przez 2/3 głosów31.

Najwyższym organem w Serbii jest Sąd Najwyższy. Serbia ma też sądy regionalne oraz osobne sądownictwa dla wojskowych i dla przestępstw gospodarczych. Nadzwyczajnym prawem łaski dysponuje prezydent. Najwyższym sądem w Republice Serbii jest Sąd Konstytucyjny, którego uprawnienia w większości nie odbiegają od kompetencji powszechnie przypisywanym temu organowi. Konstytucja określa precyzyjnie, w jakich przypadkach można pozbawić urzędu sędziego Sądu Konstytucyjnego. Należy zaznaczyć, że orzeczenia Sądu Konstytucyjnego są ostateczne i podlegają wykonaniu z mocy prawa, a w razie potrzeby ich wykonanie zapewnia rząd republiki. Do najważniejszych zadań sądownictwa konstytucyjnego należą kwestie orzekania o zgodności ustaw z konstytucją oraz innych przepisów (aktów prawnych, wykonawczych, aktów prawnych wspólnot lokalnych). W razie stwierdzenie jej niezgodności Sąd Konstytucyjny uchyla ustawę. Kolejnymi kompetencjami sądu są: ochrona konstytucyjnych praw i wolności człowieka i obywatela, orzekanie w sporach kompetencyjnych pomiędzy organami władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, orzekanie o odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta Republiki oraz sprawowania nadzoru nad zgodnością z konstytucją programów i działania partii politycznych. Poza tym Sąd Konstytucyjny Serbii posiada kompetencje w sprawach zgodności z konstytucją statutów prowincji autonomicznych oraz innych aktów prawnych wydanych przez parlament prowincji autonomicznych. Zasady postępowania przed Sądem Konstytucyjnym określa odrębna ustawa. Zgodnie z nowymi regulacjami konstytucyjnymi Sąd Konstytucyjny Republiki Serbii liczy 15 sędziów, wybieranych na 9 lat. W ich powoływaniu trzech (po 5 sędziów) ma wspólny udział: parlament, Prezydent Republiki oraz Najwyższy Sąd Kasacyjny

Partie polityczne Serbii:

Czarnogóra

Podstawowe informacje

Konstytucja - Konstytucja Czarnogóry 22 października 2007

Język urzędowy - czarnogórski

Stolica - Podgorica

Ustrój polityczny - republika

Głowa państwa - prezydent Filip Vujanović

Szef rządu - premier Milo Đukanović

Powierzchnia

• całkowita

• wody śródlądowe - 156. na świecie

13 812 km²

1,5%

Liczba ludności (2011)

• całkowita

• gęstość zaludnienia

• narody i grupy etniczne

620 029

44,89 osób/km²

Czarnogórcy: 45,0%

Serbowie: 28,7%

Boszniacy: 8,6%

Albańczycy: 4,9%

Muzułmanie: 3,3%

nie podali: 4,9%

Jednostka monetarna - 1 euro = 100 centów (EUR, €)

Rozwiązanie federacji - Serbii i Czarnogóry 3 czerwca 2006

Religia dominująca - prawosławie

Hymn

Oj, svijetla majska zoro - O, jasna majowa jutrzenko - zanim został oficjalnie uznany za hymn narodowy w 2004 r., była to popularna pieśń ludowa Czarnogórców, z wieloma istniejącymi wariantami. Obecny tekst został opracowany w 1937 r. przez Sekulę Drljevicia.

Tłumaczenie:

O jasna majowa jutrzenko,

Matko nasza Czarnogóro,

Jesteśmy synami twych skał,

I strażnikami twojej uczciwości.

Kochamy was, twarde góry,

I wasze straszne wąwozy,

Które nigdy nie poznały

Łańcuchów sromotnego niewolnictwa.

Póki naszej myśli Lovćena

Nasza jedność daje skrzydła,

Będzie dumna, będzie sławna

Ojczyzna nasza ukochana.

Rzeka z naszych brzegów,

Uchodząc do dwóch mórz,

Zaniesie głos do oceanu,

Że Czarnogóra jest wieczna33.

Godło

Godłem Czarnogóry jest dwugłowy orzeł dynastii Petrović-Niegosz, symbol o bizantyjskim i rzymskim pochodzeniu. Motyw ten był używany już przez średniowiecznych władców księstwa Zety - dynastię Crnojević, a także przez różne inne europejskie rody panujące. Kształt godła Czarnogóry jest podobny do godła Cesarstwa Rosyjskiego, z którym czarnogórscy władcy mieli bliskie związki dynastyczne i polityczne w XIX wieku, gdy zostało ono przyjęte. Na piersi orła umieszczona jest tarcza z lwem, który reprezentuje władzę biskupią i jest biblijnym symbolem zmartwychwstania lub Chrystusa Zwycięzcy - po uzyskaniu niezależności od Serbii w średniowieczu, Czarnogóra była państwem teokratycznym rządzonym przez biskupa Cetynii.

Flaga

Aktualny wzór flagi przyjęty został 12 lipca 2004. Obecny symbol powstał w oparciu o wygląd sztandaru wojennego z czasów Księstwa Czarnogóry, będącego zarazem osobistym sztandarem jedynego czarnogórskiego króla – panującego w latach 1860-1918 Mikołaja I. Flaga ta używana była przez wojsko oraz w trakcie niektórych elementów ceremoniału dworskiego czasów Księstwa. Sztandar ten (tak zwany alaj-barjak) był czerwony, z obramowaniem oraz inicjałami HI napisanymi cyrylicą (odpowiadającymi NI w alfabecie łacińskim) i odnoszącymi się do imienia króla, które w języku serbskim i czarnogórskim brzmi Nikola I. Inicjały te zostały pominięte na współczesnej fladze.

W latach 1945-1993 flaga Czarnogóry nie różniła się wyglądem od flagi Serbii i stanowiła prostokąt podzielony na trzy poziome pasy (czerwony, niebieski i biały) z umieszczoną centralnie czerwoną gwiazdą o złotych konturach.

Po 1993 na fladze Czarnogóry zachowano barwy pansłowiańskie w identycznym układzie jak na ówczesnej fladze Serbii. W porównaniu do tej ostatniej zmodyfikowano jedynie proporcje (na 1:3) i zastosowano inny odcień środkowego pasa34.

Ustrój polityczny

Republika Czarnogóry jest demokracją parlamentarną, w której prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych. Ustrój polityczny państwa reguluje konstytucja z 2007 roku. Kraj jest niepodległy od 3 czerwca 2006 roku.

Parlament Czarnogóry uchwalił konstytucję 19 października 2007 roku po ponad rocznych pracach. Dnia 22 października prezydent podpisał akt konstytucji, który obowiązuje w miejsce używanej przez pierwszy rok istnienia państwa konstytucji Jugosławii z 1992 roku.

Według konstytucji kraj jest demokratyczny, obywatelski i ekologiczny35. Obecnie w skład rządu Czarnogóry wchodzą: premier, wicepremier oraz ministrowie.

Parlament Czarnogóry uchwala wszystkie ustawy, ratyfikuje umowy międzynarodowe, mianuje premiera, ministrów oraz sędziów wszystkich sądów, zatwierdza budżet i wykonuje wszystkie inne zadania ustalone przez konstytucję. Parlament może udzielić wotum nieufności rządowi większością głosów. Każdy poseł jest wybierany ponad 6000 głosów. Od osiągnięcia tego wyniku zależy liczba posłów w parlamencie Czarnogóry (aktualnie zgromadzenie liczy 78 posłów, natomiast poprzednie liczyło 71).

Prezydent Czarnogóry jest wybierany na okres pięciu lat w bezpośrednich i tajnych wyborach. Prezydent:

Do głównych partii politycznych możemy zaliczyć:

BIBLIOGRAFIA:

  1. Benson L., Jugosławia. Historia w zarysie, tłum. Gutowska-Nowak B., Kraków 2004.

  2. Bujwid-Kurek E., Serbia. W nowej przestrzeni ustrojowej, Kraków 2012.

  3. Konstytucja Republiki Chorwacji, tłum. Wójcik T. M., Petryńska M, wstęp Garliccy A. i L., Warszawa 2007.

  4. Konstytucja Macedonii, tłum. Wójcik T., wstęp Jackowicz J., Warszawa 1999.

  5. Konstytucja Republiki Słowenii, pod red. Garlickiego L., oprac. Koperska T., Warszawa 2009.

  6. Krysieniel K., System polityczny Republiki Chorwacji, Poznań – Chorzów 2007.

  7. Mikuli P., Parlament Słowenii, Warszawa 2003.

  8. Mikuli P., System Konstytucyjny Słowenii, Warszawa 2004.

  9. Muś J., Bośnia i Hercegowina. Etnopolityczne podziały i ich uwarunkowania, Lublin 2013.

  10. Osóbka P., Parlament Bośni i Hercegowiny, Warszawa 2010.

  11. Systemy polityczne państw Europy Środkowej i Wschodniej, pod red. Sokoła W., Żmigrodzkiego M., Lublin 2005 str. 219

  12. Wojnicki J., Ewolucja systemów politycznych państw postjugosłowiańskich, „Studia i Komentarze Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” nr 10.

  13. Wojnicki J., Skupsztina. Parlament Serbii i Czarnogóry, Warszawa 2005.

  14. Wojnicki J., Skupsztina. Zgromadzenie Republiki Czarnogóry, Warszawa 2011.

  15. Wojnicki J., System Konstytucyjny Czarnogóry, Warszawa 2012.

  16. Wojnicki J., System Konstytucyjny Macedonii, Warszawa 2009.

  17. Wojnicki J., System Konstytucyjny Serbii, Warszawa 2013.

  18. Wojnicki J., Zgromadzenie Parlament Macedonii, Warszawa 2008.

  1. L. Benson, Jugosławia. Historia w zarysie, tłum. Gutowska-Nowak B., Kraków 2004.↩

  2. Tenże.↩

  3. Hymn Jugosławii, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  4. Benson L., Jugosławia. Historia w zarysie, tłum. Gutowska-Nowak B., Kraków 2004.↩

  5. Hymn Wszechsłowiański, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  6. Hymn Wszechsłowiański, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  7. Hymn Słowenii, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  8. Krainy historyczne, hymn, flaga, herb – Internet.↩

  9. Konstytucja Republiki Słowenii, pod red. Garlickiego L., oprac. Koperska T., Warszawa 2009.↩

  10. Mikuli P., Parlament Słowenii, Warszawa 2003.↩

  11. Mikuli P., System Konstytucyjny Słowenii, Warszawa 2004.↩

  12. Hymn Macedonii, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  13. Informacje podstawowe, hymn, flaga, godło – Internet.↩

  14. Wojnicki J., Rys historyczny [w:] Zgromadzenie Parlament Macedonii, Warszawa 2008.↩

  15. Wstęp [w:] Konstytucja Macedonii, tłum. Wójcik T., wstęp Jackowicz J., Warszawa 1999.↩

  16. Wojnicki J., System Konstytucyjny Macedonii, Warszawa 2009.↩

  17. Podział administracyjny – Internet.↩

  18. Hymn Bośni i Hercegowiny, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  19. Informacje podstawowe, hymn, herb, flaga – Internet.↩

  20. Muś J., Podział państwa [w:] Bośnia i Hercegowina. Etnopolityczne podziały i ich uwarunkowania, Lublin 2013.↩

  21. Wojnicki J., Ewolucja systemów politycznych państw postjugosłowiańskich, „Studia i Komentarze Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” nr 10.↩

  22. Osóbka P., Parlament Bośni i Hercegowiny, Warszawa 2010.↩

  23. Informacje podstawowe, hymn, herb, flaga, podział administracyjny – Internet.↩

  24. Wstęp [w:] Konstytucja Republiki Chorwacji, tłum. Wójcik T. M., Petryńska M, wstęp Garliccy A. i L., Warszawa 2007.↩

  25. Systemy polityczne państw Europy Środkowej i Wschodniej, pod red. Sokoła W., Żmigrodzkiego M., Lublin 2005 str. 219↩

  26. Krysieniel K., Prawo wyborcze. Partie i system partyjny [w:] System polityczny Republiki Chorwacji, Poznań – Chorzów 2007.↩

  27. Wojnicki J., Ewolucja systemów politycznych państw postjugosłowiańskich, „Studia i Komentarze Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” nr 10.↩

  28. Wojnicki J., Skupsztina. Parlament Serbii i Czarnogóry, Warszawa 2005.↩

  29. Hymn Serbii, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  30. Informacje podstawowe, hymn, herb, flaga – Internet.↩

  31. Bujwid-Kurek E., Wstęp. Republika Serbii – ustrój państwowy i polityczny. Wybrane zagadnienia. Konstytucja Republiki Serbii z 2006 roku – studium prawno-ustrojowe [w:] Serbia. W nowej przestrzeni ustrojowej, Kraków 2012.↩

  32. Wojnicki J., System Konstytucyjny Serbii, Warszawa 2013.↩

  33. Hymn Czarnogóry, www.tekstowo.pl [dostęp: 05.01.2014 r.].↩

  34. Informacje podstawowe, hymn, godło, flaga – Internet.↩

  35. Wojnicki J., Skupsztina. Zgromadzenie Republiki Czarnogóry, Warszawa 2011.↩

  36. Wojnicki J., System Konstytucyjny Czarnogóry, Warszawa 2012.↩


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Bezpieczeństwo kulturowe Jugosławia
Wyznanie agenta CIA dostaliśmy miliony na rozbicie Jugosławii
była jugosławia i albania, szkul, międzynarodowe stosunki polityczne
Sałatka z tuńczyka jugosłowiańska
Totalitaryzmy, JUGOSŁAWIA, JUGOSŁAWIA
Totalitaryzmy, jugosławia,węgry,bułgaria, W 1941 Jugosławię opanowali Niemcy i Włosi, rząd i król em
Wybrane kraje demokracji ludowej Węgry, Jugosławia, Albania
praca-magisterska-Konflikty zbrojne na Bałkanach i rozpad Jugosławii
5 Rozpad Jugosławii i jego następstwa
Szaszłyk z?raniny po jugosłowiańsku
Sałatka jugosłowiańska
Jak podżegano do agresji na Jugosławię, Unia - psia mać !
Kopia jugosławia prezentacja
Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii
Sałatka jugosłowiańska I
jugoslawia rozbicie panstwa, pliki zamawiane, edukacja
Rozpad Jugosławii
ochepednoj dajdzhest o vojne v jugoslavii
Polska w misjach pokojowych na terenie byłej Jugosławii
konstytucja jugoslawii wersja angielska

więcej podobnych podstron