EKONOMIKA MIAST I REGIONÓW 15-06-2011
( sala 229 – zaliczenie; 9.00 ; 15 w piątek – o 13. 15 w B12)
Rozwój regionalny, można wyróżnić cztery sposoby objaśniania rozwoju regionalnego, każde pojęcie można traktować rozłącznie, ale żeby nastąpił rozwój wszystkie cztery powinny być realizowane. Rozwój regionalny :
to proces wszelkich zmian zachodzących w regionie w dużej mierze jest to proces ekonomiczny, inaczej mówiąc jest to transformacja czynników i zasobów regionalnych w dobra i usługi. Zasoby regionalne mają charakter zasobów endogenicznych i egzogenicznych. Zasoby endogeniczne wpływające na region naturalny: elementy środowiska przyrodniczego, zasoby ludzkie. Zasoby egzogeniczne wpływające na region naturalny: uwarunkowania prawne, polityka państwa
to podstawa zmian w sposobie , poziomie i jakości życia mieszkańców regionu a także proces społeczny.
można traktować jako postęp techniczny i technologiczny mający na celu pełniejsze racjonalne wykorzystanie czynników i zasobów regionu.
to proces wymiany pomiędzy człowiekiem a środowiskiem, określany mianem rozwoju ekologicznego.
Zmiany powinny zachodzić jednocześnie we wszystkich czterech obszarach. Aby można było wyznaczać kierunki polityki regionalnej , jej cele i instrumenty służące do realizacji trzeba poznać czynniki i bariery rozwoju regionalnego.
Czynnikami rozwoju regionu są te elementy struktury terytorium , które są lub mogą być uruchomione w celu prowadzenia działalności w sferze produkcji , podziału, obiegu i konsumpcji. W związku z tym najważniejszymi czynnikami zewnętrznymi rozwoju są:
siła robocza
kapitał ludzki ( suma umiejętności, wiedzy, witalności)
uniwersytety i instytuty badawcze
uroda pejzażu kształtująca warunki życia
infrastruktura transportowa
usługi i polityczny klimat działalności gospodarczej
korzyści aglomeracji
Bariery rozwoju regionalnego – pewne trudności i koszty społeczno – ekonomiczne w dostosowaniu się do nowych kierunków rozwoju.
ekonomiczne
społeczne
techniczne i technologiczne
ekologiczne
Teorie rozwoju regionalnego dzieli się na dwie grupy:
teorie lokalizacji ( wyjaśniają struktury przestrzenne)
teorie wzrostu lub rozwoju, które skupiają się na identyfikacji i wyjaśnianiu zróżnicowanych przestrzennie ekonomicznych procesów wzrostu i rozwoju.
MODELE POLITYKI REGIONALNEJ
Podstawowe zadania polityki regionalnej:
wzrost poziomu życia mieszkańców całego kraju
poprawa alokacji zasób czynników produkcji (cel wyznaczony przez ekonomistów)
redukcja nierówności w poziomie rozwoju (cel wyznaczony przez ekonomistów)
Oznaką rozwoju regionalnego są materialne warunki życia mieszkańców . Miernikiem rozwoju byłby dochód na osobę.
W okresie powojennej wykształciły się dwie koncepcje polityki regionalnej państwa:
polityka pasywna – odwołuje się do neoklasycznych modeli wzrostu regionalnego regionu. Neoklasyczny model wzrostu gospodarczego zakłada :
tempo wzrostu gospodarczego regionu zależy od tempa egzogenicznych źródeł postępu technicznego oraz wzrostu ludności
mobilność produktów i czynników produkcji przyczynia się do stopniowego wyrównywania poziomu dochodu między regionami
technologia i wiedza podlegają procesom międzyregionalnych dyfuzji
migracje wyrównują różnice w dynamice wzrostu liczby ludności w regionach.
W neoklasycznych modelach wzrostu zróżnicowanie regionalne dochodów na mieszkańca jest przejawem nierównowagi. Podstawowym zadaniem polityki regionalnej tym modelu jest niwelowanie różnic, dążenie do poprawy funkcjonowania rynku.
polityka aktywna – utożsamiana z koncepcją interwencjonizmu państwowego i państwem dobrobytu, która jest utożsamiana z poglądami Keynesa . Aktywna polityka stanowiła dominujący model realizowany w większości krajów na świecie. Opierała się na założeniu, że nierówności regionalne nie znikną samoczynnie w wyniku doskonalenia mechanizmu rynkowego.
Teoria polaryzacji regionalnej Myrdala – teoria z połowy lat 50-tych , zadaniem polityki regionalnej w tym modelu jest:
podnoszenie produktywności w zapóźnionych regionach ( przez inwestycje w edukację lub infrastrukturę)
rozruch korzyści ze skali gospodarki
promowanie działań lokalnych (umożliwić rozwój MSP – małych i średnich przedsiębiorstw )
W latach 70 – tych kryzys energetyczny zapoczątkował kryzys gospodarczy, co zmusiło ekonomistów do zredukowania poglądów jeżeli chodzi o rozwój i kształt polityki regionalnej. Powstaje nowy wymiar i nowe kierunki polityki regionalnej.
zaczęły funkcjonować procesy globalizacji
integracja międzynarodowa
koncepcje rozwoju ekonomicznego
W latach 80 – tych zaczął wyłaniać się trzeci model rozwoju regionalnego, który mieścił się pomiędzy polityką aktywną i pasywną. Zaczął łączyć w sobie teorie lokalizacji przemysłu z modelem endogenicznego wzrostu W tym modelu podmiotem polityki regionalnej jest nie tylko państwo, ale również władze terytorialne oraz instytucje tzw. otoczenia sektora produkcyjnego. Celem tej polityki stało się uzyskanie możliwie dużej efektywności gospodarowania oraz stymulowania dostosowań strukturalnych i sektorowych w regionach. Centralne władze państwowe w tym modelu spełniają nową rolę ( rola koordynacyjna) . Ta nowa polityka regionalna jest określana jako polityka trzeciej generacji i oparta na tzw. paradygmacie sieciowym . Oznacza to że polityka regionalna dotyczy wielu pól działania. W tym modelu na równi są wspierane wszystkie regiony. Jeżeli hasłem przewodniej takiej polityki regionalnej jest podnoszenie konkurencyjności regionów to podniesienie jej ma być szansą na poprawę sytuacji wszystkich regionów.
POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ
Jej podstawą jest hasło spójności społecznej , gospodarczej i terytorialnej . Przesłanki wynikają z przekonania, że na wymierne zróżnicowanie regionalne jest niekorzystne dla całego obszaru, a różnice międzyregionalne w ramach Unii są większe niż w krajach wysokorozwiniętych. W polityce spójności upatrywano szeregu korzyści :
zapobieganie nieodwracalnej marginalizacji obszarów peryferyjnych
brak było akceptacji modelu rozwoju regionalnego z nielicznymi obszarami sukcesu na tle biedy.
zapewnienie udziału wszystkich obywateli w funkcjonowaniu społeczeństwa obywatelskiego
zapobieganie zagrożeniom integralności terytorialnej szczególnie tym o podłożu etnicznym .
EPR – Europejska polityka regionalna – oznacza celową i świadomą działalność władzy publicznej , która zmierza do harmonijnego rozwoju Unii , zmierza do niwelowania różnic, czyli osiągania spójności. Instrumentem finansowym polityki regionalnej Unii są fundusze strukturalne.
1957 – powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.
1968 – powstanie Generalnej Dyrekcji Polityki Regionalnej
1975 – utworzenie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
1987 – wejście w życie Jednolitego Aktu Europejskiego
2000 -2006 – okres który był związany z reformą funduszy strukturalnych
Aby uzyskać fundusze strukturalne , każdy region musi posiadać Regionalne Programy Operacyjne.