1. Co to jest transport?

Transport – przemieszczanie ludzi, ładunków (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków (środków transportu). Potrzeby transportowe należą do grupy potrzeb wtórnych człowieka i są związane z faktem różnego rozmieszczenia przestrzennego zasobów, skupisk ludzkich i miejsc pracy.

1. Rodzaje transportu pośredniego.

Transport pośredni ma miejsce wtedy , gdy przewóz realizowany jest więcej niż jednym środkiem transportu. Wyróżniamy następujące rodzaje transportu pośredniego:

• kombinowany (przewóz ładunków co najmniej dwiema gałęziami transportu, za przewóz odpowiada zazwyczaj dwóch przewoźników)

• intermodalny (przewóz ładunków co najmniej dwiema gałęziami transportu, na podstawie jednej umowy przewozowej, występuje jedna jednostka ładunkowa, np. kontener)

• multimodalny (jak intermodalny, następuje jednak zmiana jednostki ładunkowej)

• łamany (przewóz ładunków za pomocą co najmniej dwóch środków transportowych w ramach jednej gałęzi następuje przeładunek)

1. Podział transportu ze względu na dostępność dla użytkowników.

Transport, ze względu na jego dostępność dla użytkowników, dzielimy na:

• transport publiczny (dostępny dla wszystkich, którzy uiszczą cenę za przewóz i zgodzą się na respektowanie norm przewozowych)

• transport branżowy (dostępny tylko dla użytkowników danej branży)

• transport własny (obejmuje usługi transportowe wykonane w celu zaspokojenia własnych potrzeb w tym zakresie).

1. Podział transportu ze względu na formę własności.

Transport, ze względu na jego formę własności, dzielimy na:

• transport państwowy (np. PKP)

• transport komunalny (stanowiący własność gmin)

• transport spółdzielczy

• transport prywatny.

1. Czynniki produkcji w transporcie.

Materialne i niematerialne środki niezbędne do produkowania dóbr i usług zaspokajających ludzkie potrzeby

• praca ( zasób ludzki)

• ziemia (zasób naturalny)

• kapitał (zasób kapitałowy)

1. Suprastruktura i infrastruktura w transporcie. Różnice.

Tabor (środki przewozowe), środki trakcyjne, sprzęt przeładunkowy, jednostki ładunkowe (palety, kontenery), zaplecze techniczne środków przewozu i trakcyjnych (np. zakłady naprawcze wagonów). Infrastruktura transportu: drogi i punkty transportowe. Obejmuje:

a) infrastrukturę liniową – drogi transportowe, urządzenia, linie energetyczne…

b) infrastrukturę punktową – punkty transportowe i więzły transportowe

1. Znaczenie transportu w gospodarce.

Wyznaczają czynniki, od których uzależniona jest wielkość i tempo przyrostu zapotrzebowania na usługi przewozowe, a więc:

• rozmiar i struktura potencjału produkcyjnego

• stopień zaktywizowania życia społecznego

• stopień specjalizacji i kooperacji czynności wynikających ze społecznego podziału pracy

• preferencje przyznawane poszczególnym dziedzinom gosp.

Podsumowując:

• rozwijająca się pod wpływem transportu gospodarka narodowa stawia przed nim coraz to większe zadania, wynikające z rosnącego wolumenu produkcji oraz z rosnącego poziomu specjalizacji i kooperacji produkcji

• bez rozwoju transportu nie mógłby występować dalszy wzrost produkcji i wzrost społecznego podziału pracy

• fakty te wskazują na zwrotny charakter stosunków między transportem a jego otoczeniem

1. Kapitałochłonność w transporcie.

Wskaźnik mówiący o wielkości majątku trwałego brutto przypadającego na jednostkę produkcji globalnej transportu (np. 1 zł) lub o wielkości nakładu, jaki trzeba ponieść w transporcie, by uzyskać jedną jednostkę pieniężną efektu

1. Majątkochłonność w transporcie.

Majątkochłonność, relacja wielkości nakładów na stworzenie zasobów majątkowych przedsiębiorstwa do wielkości produkcji wytworzonej za pomocą tego majątku, określana też jako kapitałochłonność produkcji, w szczególności rozumiana jako nakłady na zasoby środków trwałych (aktywa) w przedsiębiorstwie w stosunku do wielkości efektów produkcyjnych (wytwórczych), jakie przedsiębiorstwo może osiągnąć posiadając owe zasoby. Odwrotność wskaźnika produktywności.

1. Pracochłonność w transporcie.

Pracochłonność transportu jest to ilość czasu zużytego na uzyskanie pożądanego efektu.

1. Transportochłonność.

• istotą transportochłonności jest stan zaangażowania działalności transportowej w działalność innych działów gospodarki narodowej

• wszystkie ilościowe, jakościowe i strukturalne procesy rozwojowe pociągające za sobą wzrost zapotrzebowania na usługi transportowych

• jak i transportochłonności jednostkowej, mierzoną wartością nakładów transportowych ponoszonych na wytworzenie jednostki dochodu narodowego

• transportochłonność jest sumą materiało- energio- i pracochłonności

• najogólniej transportochłonność określa się jako stan zaangażowania działalności transportowej wynikający z podejmowania innej działalności, zarówno gospodarczej jak i społecznej

1. Udział transportu w tworzeniu PKB.

Związek występujący między rozwojem gospodarki a wzrostem transportu ma charakter sprzężenia zwrotnego. Przyśpieszenie rozwoju gospodarczego potęguje zapotrzebowanie na usługi transportowe. Im wyższa jakość usług transportowych, tym większy pozytywny wpływ mają one na wzrost PKB.

1. Podatki związane z posiadaniem środków transportu.

• Podatek od nieruchomości

• Podatek od środków transportu

• Opłaty za licencje

1. Podatki związane z działalnością gospodarczą.

• Zezwolenia

• Opłaty sądowe i notarialne

• Opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów

1. Podatki i opłaty specyficzne w transporcie.

• VAT

• ZUS

• PFRON

• winiety za korzystanie z dróg;

• akcyza w paliwie;

• opłaty za korzystanie z autostrad;

• podatek ekologiczny;

• podatek drogowy odprowadzany do gminy;

• podatek od środków transportu;

• podatek od nieruchomości (jeśli firma transportowa takowe posiada);

• opłaty skarbowe

Obecnie stawki VAT w Polsce wynoszą:

• 0% w międzynarodowym transporcie pasażerskim;

• 7% w transporcie krajowym osób;

• 22% w transporcie towarów

Przy sprowadzaniu samochodu dostawczego, ciężarowego, autobusu zza granicy, należy zapłacić VAT w wysokości 22% oraz cło – 0% lub 35% - w zależności od kraju (czy posiada preferencje celne).

1. Gestia transportowa.

Są to prawa i obowiązki organizacji transportu towar a także uiszczenia opłaty za przewóz (poniesienia kosztów związanych z transportem). Zwykle gestia transportowa jest wynikiem formuły handlowej, przyjętej w umowie zlecenia.

1. Przedsiębiorstwo transportowe.

Jest to podmiot gospodarczy, który utworzony został dla realizacji celów transportowych.

1. Formy organizacyjno – prawne przedsiębiorstw transportowych. Przykłady.

• przedsiębiorcy transportu - działalność gospodarcza utworzona na podstawie ustawy o działalności gospodarczej

• Cywilne i jawne spółki transportowe

• Transportowe spółki komandytowe oraz spółki komandytowo-akcyjne

1. Typy przedsiębiorstw transportowych ze względu na wielkość przedsiębiorstw.

Wielkość przedsiębiorstwa transportowego mierzymy wielkością zatrudnienia, wielkością obrotów i wielkością aktywów.

• małe (zatrudnia mniej niż 50 osób, przychód netto poniżej 7 mln euro);

• średnie (zatrudnia mniej niż 250 osób, przychód netto poniżej 40 mln euro);

• duże (pozostałe).

1. Zasoby przedsiębiorstw transportowych.

• praca, kapitał ludzki (kierowcy, spedytorzy)

• ziemia, lokalizacja

• kapitał rzeczowy (środki transportu, jednostki ładunkowe)

• kapitał majątkowy (fundusze, akcje, obligacje)

• technologie

• przedsiębiorczość

1. Koszty, wydatki, nakłady. Różnice.

KOSZTY

• Wysokość wydatków pieniężnych, poniesionych w trakcie konkretnej ilości dóbr lub usług

• Iloczyn ilości zużytych czynników produkcji i cen ich nabycia

1. Koszty własne produkcji – koszty, które ponosi przedsiębiorstwo transportowe świadcząc usługi

2. Koszty społeczne transportu – koszty obciążające państwo i społeczeństwo, w związku z realizacją działalności transportowej przez określone podmioty gospodarcze

3. Koszty zaspokojenia potrzeby transportowej – koszty jakie musi ponieść użytkownik usługi transportowej

NAKŁADY – Wydatki finansowe jakie ponosi przedsiębiorstwo w danej jednostce czasu, niezależnie od produkcji wykonanej w tym samym czasie

1. Nakłady inwestycyjne:

•Zakup taboru

•Elektryfikacja linii kolejowych

•Modernizacja zaplecza technicznego

•Mechanizacja prac ładunkowych

1. Nakłady na działalność bieżącą:

•Zakup niezbędnych materiałów i surowców do produkcji

•Wypłata wynagrodzeń

WYDATKI – Wszelkie świadczenia finansowe danego podmiotu skierowane na zewnątrz niezależnie od celu i formy

• Bieżące zakupy

• Wydatki inwestycyjne

• Spłaty kredytów i pożyczek

• Zapłata zobowiązań publiczno – prawnych

• Wypłaty dywidend

• Wydatki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

1. Rachunek kosztów.

Ogół czynności zmierzających do ustalenia w różnych przekrojach wysokości opłaconych nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, wyrażonych w pieniądzu, dokonanych w przedsiębiorstwie w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem.

Główne elementy rachunku kosztów:

•Dokumentacja kosztów

•Ewidencja kosztów

•Kalkulacja kosztów

•Rozliczenie kosztów

•(planowanie i analiza kosztów)

1. Wymień koszty w transporcie w układzie rodzajowym.

Koszty w ujęciu analitycznym – wyodrębnienie ich zależne jest od specyfiki firmy np. koszty podróży służbowych, koszty ogumienia w transporcie samochodowym, koszty zużycia paliwa trakcyjnego w transporcie kolejowym

Koszty w ujęciu syntetycznym – identyczne dla przedsiębiorstw wszystkich działów gospodarki, ustalone w ustawie o rachunkowości np.

1. Koszty pośrednie a bezpośrednie.

Koszty bezpośrednie

• przebiegu środka transportowego - kalkuluje się w postaci kosztu tonokilometra, pasażerokilometra, wozokilometra lub pociągokilometra; przykłady: koszty paliw i innych materiałów eksploatacyjnych, ogumienia, energii trakcyjnej, napraw bieżących i remontów pojazdów

• czasu – kalkulowane są dla wozogodziny, lokomotywogodziny; przykłady: koszty wynagrodzeń osób związanych z ruchem środka transportu oraz narzuty na te wynagrodzenia, koszty ich delegacji służbowych

• natomiast grupę kosztów związanych z upływem czasu stanowią koszty stałe niezależne od wielkości produkcji, np. amortyzacja środków transportu, ich ubezpieczenie, koszty przeglądów okresowych, opłaty za korzystanie z dróg.

Koszty pośrednie

• wydziałowe - koszty licencji i patentów, zużycie energii, transport technologiczny, koszty energii elektrycznej i ogrzewania, wynagrodzenia dla pracowników, którzy nie biorą bezpośredniego udziału w produkcji, a jedynie nadzorują ją, koszty zużycia materiałów pomocniczych w produkcji

• ogólnozakładowe - koszty administracji i zarządu (wynagrodzenia pracowników zarządu i administracji, koszty biurowe, telekomunikacyjne, podatki, koszty finansowe zakładu, wydatki reprezentacyjne), amortyzacja budynków i budowli, ich remonty, koszty BHP, ochrony mienia, racjonalizacji i wynalazczości

• sprzedaży - związane z działalnością handlową (wynagrodzenia dla pośredników, koszty opakowań zbiorczych, itd.), koszty reklamy, ubezpieczeń towarów w trakcie przewozu, jeżeli ponosi je przewoźnik

1. Koszt całkowity i koszt jednostkowy.

Kosztem jednostkowym przeciętnym nazywa się średni koszt wyprodukowania jednostki usługi: $\text{Kj} = \frac{\text{Kc}}{Q}$

Kj- koszt jednostkowy (np. 1 tkm), Kc - koszt całkowity wykonanej produkcji, Q - wielkość produkcji.

1. Jaki transport generuje największe i najmniejsze koszty całkowite?

Najniższe koszty świadczenia usług ma transport morski. W transporcie lądowym najniższe koszty produkcji usług można zaobserwować w transporcie kolejowym.

1. Amortyzacja. Po co ją liczymy?

Jest to częściowe zużywanie się środków trwałych. Środki trwałe zużywają się produkcyjnym i swoją wartość przenoszą na wytworzone produkty. To okresowe odliczanie od wartości środków trwałych wartości ich zużycia. Jest kosztem pośrednim niepieniężnym tzn. jest to koszt, który występuje jako zapis księgowy, ale nie jest to związane z wydatkowaniem pieniędzy. $\mathbf{r}_{\mathbf{a}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{W}_{\mathbf{u}}}{\mathbf{t}}$

r_a – rata amortyzacyjna, W_u – wartość umorzenia, t – czas

• Techniczna – wynika z fiz. zużywania się środka trwałego w procesie produkcyjnym i starzeniu się w miarę upływu czasu.

• Ekonomiczna – wynika z utraty konkurencyjnej wartości na skutek postępu technicznego. Koszty utrzymania starego środka trwałego są wyższe niż środka nowoczesnego. Nowe środki zapewniają wyższy poziom produkcji i wyższą wydajność pracy. Środek trwały nawet nie używany traci swoją wartość.

1. Koszty stałe a zmienne. Podaj po 2 przykłady w transporcie.

Koszty stałe są niezależne (w pewnych granicach) od wielkości produkcji. Koszty zmienne zmieniają się po wpływem zmian wielkości produkcji oraz upływu czasu (np. inflacja, koszt czynników produkcji).

1. Po co przeprowadza się rachunek ekonomiczny w transporcie?

Rachunek ekonomiczny jest to zespół metod postępowania zmierzający do podejmowania najtrafniejszych decyzji gospodarczych. Przeprowadza się go po to, aby podejmować optymalne decyzje gospodarcze określić ilościowo efektywność gospodarowania (porównać osiągnięte wyniki z poniesionymi nakładami).

1. Zasada racjonalnego gospodarowania.

• Zasada racjonalnego gospodarowania występuje w dwóch postaciach:

• zasada maksymalizacji efektu przy określonych nakładach;

• zasada minimalizacji nakładów przy osiągnięciu określonego efektu.

1. Elementy majątku trwałego.

Majątek trwały jest to część aktywów, które firma posiada w celu długoterminowego ich użytkowania.

• Budynki

• środki transportu

• maszyny i urządzenia

• wartości niematerialne i prawne

1. Elementy majątku obrotowego.

Majątkiem obrotowym są te zasoby przedsiębiorstwa, które można szybko zamienić na gotówkę

• zapasy

• należności od odbiorców

• płynne papiery wartościowe

• gotówka

1. Co to jest bilans firmy?

Bilans jest sprawozdaniem o sytuacji kapitałowej i majątkowej przedsiębiorstwa. W jego skład wchodzą aktywa (majątek trwały, majątek obrotowy) oraz pasywa (kapitał własny, kapitał obcy). Aktywa zawsze muszą być równe pasywom.

1. Analiza przepływów pieniężnych.

Analiza przepływów pieniężnych jest zestawieniem wpływów i wydatków poniesionych przez firmę w danym okresie. Podstawowym założeniem analizy jest rozróżnienie trzech sfer działania przedsiębiorstwa:

• w sferze operacyjnej firma generuje strumienie pieniężne pochodzące z jej podstawowej działalności

• w sferze inwestycyjnej ujmuje się strumienie pieniężne związane ze zmianami stanu składników majątkowych firmy

• w sferze finansowej ujmuje się zmiany posiadanych środków na skutek operacji związanych z finansowaniem przedsiębiorstwa.

1. Rodzaje inwestycji w transporcie.

Inwestycje polegają na powiększeniu majątku trwałego.

• infrastrukturalne (inwestorem jest skarb państwa, np. budowa dróg)

• taborowe (dokonywane przez przedsiębiorstwa).

1. IRR

Internal Rate of Return – wewnętrzna stopa zwrotu – jest to taka wartość stopy dyskontowej, przy której NPV= 0, co oznacza wartość stopy dyskontowej powodującej zrównanie zdyskontowanych wpływów i wydatków.

1. Korzyści z inwestycji infrastrukturalnych.

Z inwestycji infrastrukturalnych w transporcie wynika wiele korzyści o charakterze społeczno-ekonomicznym, takie jak:

• obniżenie kosztów eksploatacji pojazdów

• skrócenie czasu przewozu ładunków i osób

• zmniejszenie liczby wypadków

• zmniejszenie kosztów kongestii (zwiększenie przepustowości)

• stymulacja rozwoju gospodarczego

• aktywizacja regionu

• nowe miejsca pracy.

1. Popyt a podaż w transporcie.

Im wyższy popyt tym większa podaż.

1. Postulaty przewozowe.

• Bezpieczeństwo

• Szybkość

• Masowość

• Regularność

• punktualność

1. Czynniki kształtujące popyt.

Czynnikami kształtującymi popyt ze strony konsumentów są:

• wielkość dochodów konsumenta;

• gusty i preferencje

• ceny dóbr substytucyjnych

• efekt naśladownictwa

Czynnikami kształtującymi popyt ze strony usługodawców są:

• wielkość i struktura oferowanych usług

• cechy usług utożsamianych przede wszystkim z ich wartościami użytkowymi

• działania promocyjne prowadzone przez usługodawców

1. Potencjał a zdolność transportowa.

Potencja transportowy jest to maksymalnie możliwa zdolność przewozowa, zaś zdolność transportowa jest to rzeczywista zdolność przewozowa (uwzględniająca różne zmienne, jak np. warunki atmosferyczne).

1. Cena, a popyt i podaż.

Z reguły gdy występuje nadwyżka popytu nad podażą, cena jest wyższa od wartości usługi, natomiast w sytuacji nadpodaży usług transportowych cena schodzi poniżej ich wartości.

Czyli przykładowo, jeżeli pojazdów jest więcej niż zadanych usług do wykonania, to cena przewozu spada i odwrotnie – nadwyżka usług do wykonania względem środków transportowych skutkuje podwyższeniem ceny usługi transportowej.

1. Czynniki wpływające na ceny w transporcie.

• czynniki rynkowe (popyt, podaż, warunki konkurencji)

• czynniki społeczno-ekonomiczne (infrastruktura, efekty zewnętrzne, lokalizacja)

• koszty transportu (pośrednie, bezpośrednie, koszty zależne od czasu i przebiegu, dotacje)

• interwencjonalizm państwowy (subwencje, regulacja cen, licencje, podatki, ograniczenia,
  przepisy).

1. Ceny umowne a taryfowe w transporcie.

Cena umowna jest wynikiem negocjacji kupującego ze sprzedającym. Z reguły podstawą ustalania ceny umownej jest przeprowadzana kalkulacja konkretnej usługi. Podstawą negocjacji mogą być koszty własne przewoźnika, ogłoszone zalecane ceny taryfowe, wskaźnik notowania stawek frachtowych lub ceny notowane w innych transakcjach.

Ceny umowne są stosowane w przypadkach występowania indywidualnych aktów kupna-sprzedaży w systemie gospodarki rynkowej:

• w wynajmie środków transportu

• w masowych przewozach ładunków zlecanych przez wielkich dostawców (kopalnie, huty) lub wielkich odbiorców (elektrownie, huty);

• w morskich przewozach trampowych

• w przewozach turystycznych

• w przewozach nieregularnych, w towarowym transporcie samochodowym i w żegludze śródlądowej

• we wszystkich innych przypadkach, w których występuje konfrontacja rozproszonej podaży z rozproszonym popytem.

Ceny taryfowe opierają się na taryfach, które są podawane do publicznej wiadomości, w postaci tabeli stawek taryfowych, uzupełnionej opisem warunków świadczenia usług, zanim spotkają się konkretni kupujący i sprzedający.

Ceny taryfowe występują przy masowych i powtarzalnych aktach kupna-sprzedaży, w szczególności w następujących rodzajach usług:

1. regularnych przewozach pasażerskich wszystkimi gałęziami transportu;

• towarowych przewozach kolejowych

• usługach morskiej żeglugi liniowej

• przewozach lotnictwa rejsowego

• komunikacji miejskiej;

• usługach spedycyjnych.