ZOBOWIĄZANIA
ZOBOWIĄZANIA WYNIKAJĄCE Z CZYNNOŚCI PRAWNYCH
UWAGI OGÓLNE
JEDNOLITOŚĆ wybór prawa
BRAK JEDNOLITOŚCI prawo właściwe w braku wyboru prawa
Możliwe łączniki:
ŁĄCZNIK MIEJSCA ZAWARCIA KONTRAKTU (WŁAŚCIWOŚĆ LEGIS LOCI CONTRACTUS)
ŁĄCZNIK MIEJSCA DOKONANIA CZYNNOŚCI PRAWNEJ (WŁAŚCIWOŚĆ LEGIS LOCI ACTUS)
TEORIA CHARAKTERYSTYCZNEGO ŚWIADCZENIA SCHNITZERA
KONCEPCJA PRAWA NAJBARDZIEJ ODPOWIEDNIEGO
W nowszych regulacjach łącznik dochodzi do głosu, gdy strony nie mają wspólnego prawa ojczystego lub wspólnego domicylu
łącznik miejsca wykonania zobowiązania (właściwość legis loci solutionis),
komplikacje zobowiązania synallagmatyczne (gdy wchodzące w grę świadczenia mają być spełnione w różnych państwach)
Stosowane metody poszukiwania prawa właściwego:
KLASYCZNE Europa
A POSTERIORI Stany Zjednoczone
Reguły florenckie:
1908 r. obrady Instytutu Prawa Międzynarodowego na sesji we Florencji
szczegółowe reguły kolizyjne
Wpływy reguł florenckich:
prace Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego (por. zwłaszcza rezolucje wiedeńskie z 1926 r.), wspomnianego już Instytutu Prawa Międzynarodowego oraz Konferencji Haskiej Prawa Prywatnego Międzynarodowego.
Widoczny był wpływ reguł florenckich na ustawodawstwo niektórych państw, m.in. na rozwiązania przyjęte w naszej ustawie z 1926 r.
Adolf Schnitzer:
stosunek zobowiązaniowy powinien podlegać prawu państwa, z którym - za pośrednictwem domicylu (albo zwykłego pobytu) lub siedziby - powiązana jest strona zobowiązana do spełnienia świadczenia dla danego stosunku charakterystycznego (z reguły niepieniężnego)
W nawiązaniu do tych założeń formułowane są szczegółowe reguły kolizyjne.
Proper law of the contract:
angielska koncepcja »prawa najbardziej odpowiedniego”
Przy ustalaniu prawa właściwego według tej koncepcji poszukuje się prawa, z którym stosunek zobowiązaniowy wykazuje ścisły i naturalny związek
Chodzi więc o poszukiwanie prawa najbardziej odpowiedniego dla danej umowy czy też prawa pozostającego z umową w najdonioślejszym związku. Poszukiwania te ułatwiały przyjmowane niekiedy na gruncie prawa angielskiego PRESUMPCJE:
właściwości prawa miejsca zawarcia kontraktu,
miejsca jego wykonania,
miejsca położenia nieruchomości,
prawa bandery statku
Współcześnie presumpcje te są krytykowane i zastępowane postulatem indywidualnej oceny w każdym konkretnym przypadku.
Metody a posteriori:
najbardziej rozwinięta analizą indywidualna okoliczności każdego stanu faktycznego
uzależniające rozstrzygnięcia kolizyjne od porównania treści, celów i rezultatów zastosowania odpowiednich norm merytorycznych konkurujących systemów prawnych
Analiza treści i celów tych norm pozwala ustalić ich zasięg przestrzenny, jak również wyłonić ten system prawny, który jest najsilniej „zainteresowany” rozstrzygnięciem sporu, porównanie zaś skutków zastosowania konkurujących norm z punktu widzenia słuszności i sprawiedliwości prowadzi do wskazania tzw. lepszej normy prawnej.
Metody te rozwinęły się głównie w doktrynie i judykaturze USA i znalazły swe odbicie w RESTATEMENT II. Rozwiązanie przyjęte w § 188 Restatement II („najściślejszy, najbardziej doniosły związek” prawa właściwego z rozpatrywaną kwestią sporną) stanowi kompromis pomiędzy klasycznymi łącznikami a wspomnianymi rozwiązaniami a posteriori.
Polskie unormowania:
USTAWA Z 1965 R. zawierała w art. 25-29 szczegółowe unormowanie właściwości prawa w zakresie zobowiązań umownych.
Po wejściu w życie w Polsce Konwencji rzymskiej z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, co nastąpiło 22 stycznia 2008 r., znaczenie tej regulacji zmalało. Przepisy te zachowały moc w odniesieniu do umów obligacyjnych wyłączonych z zakresu zastosowania Konwencji (por. art. 1 ust. 3). Nadto należy je stosować do stanów faktycznych powstałych przed wejściem w życie Konwencji.
CZERWIEC 2008 R. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie nr 593/2008 (Dz.Urz. UE 2008 L 177/6 ze sprost.) o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (ROZPORZĄDZENIE RZYM I), z datą początkową jego stosowania wyznaczoną na 17 grudnia 2009 r. (z wyjątkiem art. 26, który stosuje się od 17 czerwca 2009 r.).
Rozporządzenie Rzym I zastąpiło Konwencję rzymską z 1980 r. (stwierdza to wyraźnie art. 24 rozporządzenia, zastrzegając jednak wyjątek dotyczący terytoriów tych państw członkowskich, które są objęte zakresem zastosowania konwencji, ale do których - w myśl art. 299 TWE (obecnie art. 349 TFUE) I nie stosuje się rozporządzenia.
Rozporządzenie Rzym I stosuje się do umów zawartych w dniu 17 grudnia 2009 r. lub później (art. 28).
Do umów zawartych przed tą datą, ale po rozpoczęciu obowiązywania w Polsce Konwencji rzymskiej z 1980 r., stosuje się Konwencję rzymską
Odrębne przepisy regulują zobowiązania wekslowe i czekowe (§ 25 VI).
Szczególne normy kolizyjne pojawiły się w ustawach konsumenckich
Zasady:
DO 22 I 2008R PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE 1965R.
OD 22 I DO 17 XII 2009R KONWENCJA RZYMSKA Z 1980R.
OD 17 XII 2099R. RZYM I
Z CHWILĄ WEJŚCIA W ŻYCIE W POLSCE KONWENCJI RZYMSKIEJ Z 1980 R. O PRAWIE WŁAŚ¬CIWYM DLA ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH POSTANOWIENIA KONWENCJI UZYSKAŁY PIERW¬SZEŃSTWO PRZED KRAJOWYMI NORMAMI PRAWA PRYWATNEGO MIĘDZYNARODOWEGO, DOTYCZĄ¬CYMI ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH
Przepisy, które utraciły moc wskutek wejścia w życie Rzym I:
Prawo Lotnicze (art. 13 ustawy z 3 lipca 2002 r.)
transport lotniczy
Kodeks morski (art. 359)
budowa statku
Przepisy kolizyjne dotyczące umów o pracę (poza art. 32 i art. 33 ustawy z 1965 r., nadto art. 2 ustawy z 23 maja 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych, Dz.U. Nr 61, poz. 258 ze zm., oraz art. 6 k.p.). Przepisy te zostały ostatecznie uchylone w ustawie z 2011 r. (por. art. 70, 71, 75, 76, 80 tej ustawy).
Przepisy, które nie utraciły mocy w PL:
W myśl art. 20 Konwencja rzymska z 1980 r. nie uchybia stosowaniu przepisów, które w kwestiach szczególnych rozstrzygają kolizje praw w przestrzeni w zakresie zobowiązań umownych i które są lub mogą być w przyszłości zamieszczone w aktach normatywnych organów UE lub w aktach prawa wewnętrznego, wydanych w wykonaniu aktów normatywnych organów UE.
= IMPLEMENTACJA DYREKTYW WSPÓLNOTOWYCH
Chodzi zwłaszcza o przepisy chroniącej konsumentów:
art. 17 ustawy z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny,
art. llb ust. 1 ustawy z 29 sierpni 1997 r. o usługach turystycznych,
art. 47 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
Stosowanie konwencji w przyszłości:
Wskazówkę w sprawie stosunku Konwencji rzymskiej do innych konwencji formuł art. 21.
wejście w życie Konwencji rzymskiej nie uchybia stosowaniu innych konwencji, których stroną jest lub stanie się w przyszłości Polska.
Konwencja Rzym I a konwencja wiedeńska z 1980 r.:
Konwencja zawiera wprawdzie głównie regulację merytorycznoprawną umowy sprzedaży, znajdują się w niej jednak również postanowienia o kolizyjnoprawnym charakterze
90 KONWENCJI WIEDEŃSKIEJ nie ma ona pierwszeństwa przed jakimkolwiek porozumieniem międzynarodowym (już obowiązującym lub takim, które zacznie obowiązywać w przyszłości), które zawiera postanowienia dotyczące spraw regulowanych przez tę Konwencję (z zastrzeżeniem, że chodzi o sytuację, gdy strony mają swoje siedziby handlowe w państwach będących stronami takiego porozumienia)
ROZWIĄZANIE Z PODRĘCZNIKA:
sprzedaż międzynarodowa podlegającej Konwencji wiedeńskiej = konwencja wiedeńska
kwestie nieobjęte zakresem regulacji Konwencji wiedeńskiej = normy kolizyjne miarodajnych dla kwestii, o jakie chodzi
Poszukiwanie statutu kontraktowego stosowanego pomocniczo do umowy sprzedaży podlegającej Konwencji wiedeńskiej w państwach będących stronami Konwencji rzymskiej powinno następować przy zastosowaniu jej postanowień.
W razie zawarcia umowy sprzedaży podlegającej Konwencji wiedeńskiej z 1980 r. po rozpoczęciu stosowania rozporządzenia Rzym I statut pomocniczy na użytek tej sprzedaży należy ustalać na podstawie przepisów rozporządzenia.
Podobnie też zwrot „normy prawa prywatnego międzynarodowego” użyty w art. 1 ust. 1 lit. b Konwencji wiedeńskiej w państwach, które są stronami Konwencji rzymskiej, oznacza postanowienia Konwencji rzymskiej.
Po rozpoczęciu stosowania w Polsce rozporządzenia Rzym I zwrot ten, w razie stosowania Konwencji wiedeńskiej w Polsce, oznacza postanowienia rozporządzenia.
Konwencje bilateralne:
NIERUCHOMOŚCI
Przewidują one dla stosunków dotyczących nieruchomości generalną właściwość prawa państwa, będącego stroną konwencji, na obszarze którego nieruchomość jest położona
Tylko w niektórych konwencjach podkreślono wyraźnie, że odnosi się to także do zobowiązań umownych dotyczących nieruchomości.
Jednakże również bez tego podkreślenia należy przyjąć, że generalna reguła odnosząca się do stosunków dotyczących nieruchomości obejmuje nie tylko kwestie prawnorzeczowe, lecz również zobowiązania dotyczące nieruchomości.
Oznacza to, że w świetle postanowień konwencji bilateralnych, poddających stosunki dotyczące nieruchomości prawu państwa-strony konwencji, na którego obszarze nieruchomość jest położona, wybór prawa dla zobowiązań umownych dotyczących nieruchomości jest niedopuszczalny
KŁOPOT Odnosi się ona wyłącznie do sytuacji, gdy nieruchomość położona jest na obszarze państwa konwencyjnego, nie obejmuje zaś nieruchomości położonych na obszarze państwa trzeciego, jeśli nawet transakcji dokonują między sobą obywatele państw będących stronami konwencji bilateralnej
ZOBOWIĄZANIA UMOWNE
W wielu konwencjach znajdują się oddzielne postanowienia regulujące właściwość prawa dla zobowiązań umownych
SCHEMAT zobowiązania umowne (zobowiązania ze stosunków umownych) podlegają prawu tego państwa będącego stroną konwencji, na którego terytorium umowa została zawarta, chyba że uczestnicy stosunku zobowiązaniowego poddadzą ten stosunek wybranemu przez siebie prawu.
Wydaje się, że na podstawie omawianych postanowień konwencyjnych może być wybrane także prawo państwa trzeciego (dopuszczalny jest więc wybór nieograniczony).
Jednakże właściwość legis loci contractus, następująca w razie braku wyboru prawa właściwego, odnosi się wyłącznie do przypadków, gdy umowę zawarto na obszarze państwa konwencyjnego.
W pozostałych przypadkach odszukanie prawa właściwego nastąpi na podstawie norm powszechnie stosowanych prawa prywatnego międzynarodowego, obowiązujących w danym państwie konwencyjnym.
Dotyczy to także umów zawartych przez obywateli państw-stron konwencji bilateralnej na obszarze państwa trzeciego.
Normy powszechnie stosowane w państwach członkowskich UE to normy europejskiego lub krajowego prawa prywatnego międzynarodowego.
W zakresie zobowiązań umownych wchodzą w grę normy europejskiego prawa prywatnego międzynarodowego (dawniej Konwencja rzymska z 1980 r., obecnie rozporządzenie Rzym I).
BRAK SCHEMATU w konwencjach podpisanych przez Polskę z Bułgarią, Węgrami i Federacją Rosyjską.
Przepis art. 47 ust. 1 konwencji polsko-bułgarskiej, dotyczący zobowiązań umownych, obejmuje umowy zawierane między sobą przez osoby fizyczne oraz umowy osób fizycznych z osobami prawnymi, pomija zaś umowy zawierane między osobami prawnymi.
Jeszcze węziej ujęty jest zakres normy kolizyjnej z art. 45a ust. 1 i 2 konwencji polsko- węgierskiej, która obejmuje jedynie umowy zawierane przez obywateli państw-stron konwencji, co oznacza, że zakresem tej normy objęte są jedynie umowy obligacyjne zawierane między sobą przez osoby fizyczne, poza zakresem regulacji konwencyjnej pozostają zaś umowy obligacyjne zawierane przez osoby fizyczne z osobami prawnymi oraz przez osoby prawne z osobami prawnymi.
KWESTIE NIEUREGULOWANE
W kwestiach nieuregulowanych w konwencjach bilateralnych znajdą zastosowanie normy kolizyjne powszechnego prawa prywatnego międzynarodowego (w państwach będących stronami Konwencji rzymskiej były to do niedawna normy tej Konwencji, obecnie są to normy znajdujące się w rozporządzeniu Rzym I).
?Konwencja z federacją rosyjską:
Unormowanie odbiegające znacznie od przedstawionego wyżej schematu znalazło się w art. 36 ust. 1 konwencji z Federacją Rosyjską.
REGUŁY:
zobowiązanie ze stosunków umownych podlega prawu tego państwa, które zostanie wybrane przez strony,
w razie braku wyboru prawa stosuje się prawo tej strony konwencji, na której terytorium ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub gdzie została utworzona strona stosunku umownego, która spełnia świadczenie mające podstawowe znaczenie ze względu na treść zobowiązania,
do umowy o utworzenie przedsiębiorstwa stosuje się prawo tej strony konwencji, na której terytorium przedsiębiorstwo ma być utworzone.
KONWENCJA RZYMSKA A KONWENCJE BILATERALNE:
Ze względu na treść art. 21 Konwęncji rzymskiej wszystkie wymienione konwencje bilateralne pozostały w mocy po wejściu w życie w Polsce Konwencji rzymskiej. Dotyczy to także konwencji bilateralnych podpisanych z państwami, które w tym czasie co Polska lub nieco później uzyskały członkostwo w Unii Europejskiej.
KONWENCJA RZYMSKA 1980R A RZYM I:
Konwencję rzymską z 1980 r. zastąpiło rozporządzenie Rzym I.
Do rozporządzenia weszła większość rozwiązań przyjętych w Konwencji rzymskiej.
ZAKRES ZASTOSOWANIA RZYM I:
Tak Konwencja rzymska, jak i rozporządzenie Rzym I odnoszą się do zobowiązań umownych
Różni się lista wyłączeń:
W rozporządzeniu Rzym I uregulowano w oddzielnym przepisie (art. 7) niektóre postaci umów ubezpieczenia (takiej regulacji w Konwencji rzymskiej nie było).
Znalazło się w nim także unormowanie potrącenia (art. 17)
Stosunek rozporządzenia do konwencji bilateralnych i multilateralnych, których stronami są wyłącznie państwa członkowskie:
Pierwszeństwo w stosunku do takich konwencji ma rozporządzenie (art. 25 ust. 2).
Ma to duże znaczenie w przypadku Polski, ze względu na znaczną liczbę konwencji bilateralnych, w tym także z państwami członkowskimi Unii Europejskiej.
Od chwili rozpoczęcia stosowania rozporządzenia Rzym I do umów obligacyjnych zawartych 17 grudnia 2009 r. lub po tej dacie, powiązanych z obszarami prawnymi państw członkowskich Unii, stosowane będzie rozporządzenie, a nie postanowienia konwencji, których stronami są te państwa.
Rzym I jego postanowienia stosuje się w sprawach powiązanych z prawem różnych państw (nie tylko państw członkowskich Unii).
Stosowanie rozporządzenia nie jest więc uzależnione od powiązania zobowiązania umownego choćby z jednym państwem członkowskim Unii.
Postanowienia rozporządzenia należy więc stosować w Polsce przy poszukiwaniu prawa właściwego dla umowy obligacyjnej zawartej w obrocie handlowym na przykład między podmiotami z Chińskiej Republiki Ludowej i USA lub z Australii i Filipin.
prawo wskazane przez rozporządzenie stosuje się bez względu na to, czy jest ono prawem państwa członkowskiego Unii.
zwrot „zobowiązania umowne” - w wyniku jego wykładni (mającej charakter kolizyjnoprawnej kwalifikacji) - nadawać znaczenie autonomiczne, nie krępując się sposobem rozumienia tego zwrotu przyjmowanym we własnym prawie merytorycznym lub kolizyjnym
Spójność regulacji:
został wyrażony postulat dążenia do zapewnienia spójności regulacji mieszczących się w rozporządzeniu Rzym I, rozporządzeniu Rzym II i rozporządzeniu Bruksela I (rozporządzenie Rady 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, Dz.Urz. WE 2001 L 12/1 ze zm.).
Kwestia pierwszeństwa stosowania:
KONWENCJA RZYMSKA 1980R KONWENCJE BILATERALNE
RZYM I KONWENCJA BILATERALNA MIĘDZY CZŁONKAMI UE
RZYM I KONWENCJA Z PAŃSTWEM SPOZA UE
Normy konwencji rzymskiej i Rzym I stosowane powszechnie:
NORMY KOLIZYJNE, NIEZALEŻNIE OD TEGO, JAKIE PRAWO WSKAZUJĄ (CZŁONEK UE + NI-CZŁONEK)
KONWENCJA WIEDEŃSKA Z 1980R.
Polska:
13 marca 1995 r. Polska ratyfikowała Konwencję Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzoną w Wiedniu 11 kwietnia 1980 r.
Weszła ona w życie w stosunku do Polski 1 czerwca 1996 r. (oświadczenie rządowe z 25 października
Jej tekst angielski wraz z przekładem na język polski został ogłoszony w 1997 r. w Dzienniku Ustaw
Budowa:
Konwencja jest aktem dość obszernym
Poza preambułą składa się na nią 101 artykułów
DZIELI SIĘ NA CZTERY CZĘŚCI:
Pierwsze trzy części (art. 1-88) tworzą prawo jednolite międzynarodowej sprzedaży towarów:
I postanowienia o przesłankach i zakresie zastosowania Konwencji,
II o zawarciu umowy
III o prawach i obowiązkach stron
Część czwarta zawiera postanowienia końcowe dotyczące stosunków między państwami-stronami Konwencji
Na podstawie art. 92 ust. 1 każde państwo, przystępując do Konwencji, może oświadczyć, że nie będzie związane bądź częścią drugą, bądź częścią trzecią Konwencji
Zastosowanie:
W MYŚL ART. 1 UST. 1 KONWENCJA MA ZASTOSOWANIE DO UMÓW SPRZEDAŻY
DEFINICJA SPRZEDAŻY konwencja nie definiuje wprost umowy sprzedaży z jej postanowień wynika że twórcy Konwencji mieli na uwadze umowę, przez którą sprzedawca zobowiązuje się dostarczyć towar i przenieść jego własność na kupującego (art. 30), kupujący zaś zobowiązuje się do przyjęcia (odbioru) towaru i do zapłaty ceny (art. 53). Nie ma przy tym znaczenia, czy w prawie krajowym umowa ta traktowana jest jako umowa cywilnoprawna, czy też handlowa (art. 1 ust. 3).
Z ART. 1 UST. 1 WYNIKA ŻE KONWENCJA ODNOSI SIĘ DO SPRZEDAŻY TOWARÓW
To ostatnie pojęcie oznacza rzeczy ruchome, zmysłowe:
Eliminuje to z zakresu zastosowania Konwencji sprzedaż nieruchomości, sprzedaż praw (np. wierzytelności), sprzedaż praw własności przemysłowej (np. patentu).
Sprzedaż energii elektrycznej wyłączono wyraźnie w art. 2 lit. f Konwencji.
Użyty w Konwencji zwrot „sprzedaż towarów” oraz sposób ujęcia praw i obowiązków sprzedawcy i kupującego uzasadniają twierdzenie, że Konwencja obejmuje tylko takie transakcje wymienne, w których obowiązkowi dostawy towaru z jednej strony odpowiada obowiązek świadczenia pieniężnego (zapłaty ceny) z drugiej strony.
Umowa zamiany rzeczy ruchomych nie jest więc zasadniczo objęta zakresem zastosowania Konwencji.
ZGODNIE Z ART. 1 UST. 1 LIT. A KONWENCJA MA ZASTOSOWANIE DO UMÓW SPRZEDAŻY MIĘDZY STRONAMI MAJĄCYMI SIEDZIBY HANDLOWE W RÓŻNYCH PAŃSTWACH, JEŻELI PAŃSTWA TE SĄ STRONAMI KONWENCJI
W razie wielorakiej siedziby handlowej - stosownie do art. 10 lit. a - należy brać pod uwagę tę siedzibę, „która ma najściślejszy związek z umową i z jej wykonaniem, ze względu na okoliczności znane stronom lub rozważane przez nie w jakimkolwiek czasie przed zawarciem lub w chwili zawarcia umowy”.
Przy ustalaniu najściślejszego związku należy uwzględniać ogół okoliczności prawnych i faktycznych danego przypadku.
W braku siedziby handlowej strony umowy (w domyśle: będącej osobą fizyczną) w myśl art. 10 lit. b dochodzi do głosu łącznik miejsca zwyczajnego pobytu strony (habitual residence, gewöhnliches Aufenthaltsort), nazwany niezbyt szczęśliwie w tekście polskim Konwencji „miejscem stałego zamieszkania”.
Postanowienie art. 1 ust. 2 uzależnia zastosowanie Konwencji od tego, czy strony były - w chwili zawarcia umowy - świadome tego, że mają siedziby handlowe w różnych państwach.
W myśl tego przepisu posiadanie przez strony siedzib handlowych w różnych państwach nie jest uwzględniane (a więc nie dojdzie do zastosowania Konwencji), jeżeli fakt ten nie wynika z umowy, z jakichkolwiek stosunków między stronami lub też z informacji ujawnionej przez strony w jakimkolwiek czasie przed zawarciem umowy.
Nie wyłącza oczywiście zastosowania Konwencji to, że w chwili zawarcia umowy strony nie wiedziały, że państwa, w których strony miały wówczas siedziby handlowe, były stronami Konwencji.
Lista wyłączeń:
Obszerną listę wyłączeń zawiera art. 2 Konwencji. Znalazła się na niej sprzedaż:
konsumencka,
na licytacji,
w drodze egzekucji (lub w inny sposób) przez organy wymiaru sprawiedliwości,
udziałów, akcji, tytułów inwestycyjnych, papierów wartościowych lub pieniędzy,
okrętów, statków, poduszkowców i statków powietrznych,
energii elektrycznej.
KONWENCJA WIEDEŃSKA REGULUJE JEDYNIE ZAWARCIE UMOWY SPRZEDAŻY ORAZ PRAWA I OBOWIĄZKI SPRZEDAWCY I KUPUJĄCEGO WYNIKAJĄCE Z TAKIEJ UMOWY (art. 4).
Poza zakresem unormowań konwencyjnych pozostały więc inne kwestie zaliczane tradycyjnie do zakresu zastosowania statutu kontraktowego.
W art. 4 Konwencji podkreślono, że Konwencja nie reguluje ważności umowy, o ile co innego nie wynika wyraźnie z jej postanowień.
Wedle postanowień statutu kontraktowego (a nie Konwencji) należy oceniać przesłanki prawnej doniosłości oraz skutki (wpływ na ważność umowy sprzedaży) wad oświadczeń woli.
Konwencja nie normuje zdolności stron do zawarcia umowy sprzedaży
Z Konwencji została wyłączona odpowiedzialność sprzedawcy za produkt wadliwy w takim zakresie, w jakim obejmuje ona szkodę na osobie (w związku ze spowodowaną przez towar śmiercią lub utratą zdrowia jakiejkolwiek osoby, por. art. 5).
Konwencja nie reguluje również skutków prawnorzeczowych umowy sprzedaży. Liczyć się więc trzeba w tym zakresie z postanowieniami statutu rzeczowego.
Dla stosowania Konwencji nie ma znaczenia:
miejsce zawarcia umowy,
miejsce składowania sprzedanego towaru
czy umowa przewiduje wysłanie towaru za granicę
czy dojdzie do przemieszczenia towaru przez granicę w wykonaniu umowy
Konwencja hołduje zasadzie braku formalizmu przy zawieraniu umów sprzedaży
Zasada ta znalazła wyraz w art. 11. Utrzymanie określonych rygorów dotyczących formy możliwe jest jednak w razie złożenia przez państwo zastrzeżenia na podstawie art. 96. Na uwagę w tym kontekście zasługują również postanowienia art. 12 i 29 Konwencji.
Języki autentyczne:
angielskiej,
arabskiej,
chińskiej,
francuskiej,
hiszpańskiej
rosyjskiej.
Bezpośrednie stosowanie konwencji:
Konwencja (chodzi tutaj o jej pierwsze trzy części) znajduje bezpośrednie zastosowanie do umów sprzedaży, które mieszczą się w zakresie jej regulacji.
Zakres ten określa sama Konwencja (w szczególności w art. 1-5 oraz w niektórych postanowieniach końcowych).
Jeśli więc ma dojść lub doszło do zawarcia umowy, która jest umową sprzedaży w rozumieniu Konwencji, jednocześnie zaś spełnione są inne przesłanki jej zastosowania (w szczególności strony umowy mają siedziby handlowe w różnych państwach, a państwa te są stronami Konwencji) oraz brak jest okoliczności wyłączających zastosowanie Konwencji, umowa, o którą chodzi, podlega postanowieniom Konwencji.
Powołanie się stron na Konwencję nie jest potrzebne
Na mocy art. 6 Konwencji strony mogą jednak (wyraźnie lub w sposób dorozumiany) wyłączyć zastosowanie Konwencji w całości lub w części albo zmodyfikować jej stosowanie, uchylając lub zmieniając skutki któregokolwiek z jej postanowień.
Pośrednie stosowanie konwencji:
W myśl art. 1 ust. 1 lit. b Konwencję należy stosować, jeżeli z norm prawa prywatnego międzynarodowego wynika właściwość (dla umowy sprzedaży) prawa państwa konwencyjnego.
W państwach konwencyjnych Konwencja ma więc zasadniczo pierwszeństwo przed ustawodawstwem krajowym.
W razie właściwości do oceny sprzedaży na przykład prawa szwajcarskiego należy stosować (od czasu, gdy Szwajcaria stała się państwem konwencyjnym) Konwencję wiedeńską, a nie szwajcarski kodeks zobowiązań.
Podobnie też - od 1 czerwca 1996 r. - w razie właściwości prawa polskiego w miejsce przepisów polskiego Kodeksu cywilnego należy stosować postanowienia Konwencji.
Sąd właściwy:
W art. 1 ust. 1 lit. b Konwencji jest mowa o normach prawa prywatnego międzynarodowego = normy kolizyjne, na podstawie których prawo właściwe dla umowy sprzedaży jest zobowiązany ustalić sąd rozstrzygający sprawę.
Jeżeli takim sądem jest sąd powszechny określonego państwa, zastosuje on normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego obowiązujące w tym państwie.
Wybór stron:
Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego obowiązujące w poszczególnych państwach dopuszczają zwykle wybór prawa właściwego przez strony.
Zasada pierwszeństwa stosowania Konwencji przed prawem krajowym znajdzie zastosowanie także w razie wyboru prawa właściwego przez strony, a więc w sytuacji, gdy strony poddadzą (w drodze wyboru prawa) umowę sprzedaży prawu państwa, będącego stroną Konwencji, chyba że strony - na podstawie art. 6 - wyłączą zastosowanie Konwencji, poddając umowę sprzedaży prawu krajowemu.
Stosowanie konwencji przez Polskę przed jej wejściem w życie:
Dzięki art. 1 ust. 1 lit. b postanowienia Konwencji wiedeńskiej znajdują zastosowanie także do umów sprzedaży zawartych przez polskich uczestników międzynarodowego obrotu handlowego z partnerami zagranicznymi przed 1 czerwca 1996 r. (a więc nim Polska stała się państwem konwencyjnym), jeśli tylko zawarta umowa sprzedaży podlega (jako prawu właściwemu) prawu państwa konwencyjnego.
Jest to wysoce prawdopodobne w wypadku importu towarów (a więc gdy sprzedawcą był partner zagraniczny, mający siedzibę handlową w państwie konwencyjnym)
Państwa niebędące stronami konwencji:
Konwencja wiedeńska może znaleźć zastosowanie także w sytuacji, gdy strony umowy sprzedaży mają siedziby handlowe w różnych państwach i żadne z tych państw nie jest stroną Konwencji, jeżeli tylko ze znajdujących w danym wypadku zastosowanie norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego (np. obowiązujących w państwie, w którym rozstrzygany jest spór) wynika właściwość prawa państwa trzeciego, które jest państwem konwencyjnym.
!!!!Z upływem czasu będzie się zmniejszać doniosłość praktyczna unormowania zobowiązań umownych w ustawie z 1965 r. oraz w Konwencji rzymskiej z 1980 r. Znika więc potrzeba szerokiego uwzględnienia tych unormowań w procesie dydaktycznym i w podręcznikach. Osoby zainteresowane tymi unormowaniami mogą sięgnąć do poprzednich wydań podręcznika. (pędzę do biblioteki…)
WYBÓR STATUTU KONTRAKTOWEGO
Uwagi wstępne
OKREŚLENIE PRAWA WŁAŚCIWEGO DLA UMOWNEGO STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO MOŻE NASTĄPIĆ W DRODZE WYBORU PRAWA, DOKONANEGO PRZEZ STRONY TEGO STOSUNKU
Zalety:
WYBÓR PRAWA STANOWI W SZCZEGÓLNOŚCI PRZEJAW TAK CHARAKTERYSTYCZNEJ DLA ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH - AUTONOMII WOLI, WYSTĘPUJĄCEJ W SZEROKIM ZAKRESIE ZWŁASZCZA W OBROCIE MIĘDZYNARODOWYM.
Wobec niemal powszechnej dopuszczalności na świecie wyboru prawa dokonanie wyboru pozwala stronom osiągnąć znaczny stopień pewności prawnej, przynajmniej co do właściwości prawa dla danego stosunku.
Strony uzyskują też możliwość dostosowania zawieranej umowy do wymagań wynikających z prawa, które w razie sporu zostanie zastosowane przez organ rozstrzygający spór.
Nie muszą też zbyt szczegółowo określać w umowie swych praw i obowiązków, gdy te w sposób jasny wynikają z prawa wybranego.
Mogą jednak do treści umowy wprowadzić pożądane przez siebie modyfikacje w granicach przysługującej im - na podstawie prawa wybranego swobody kontraktowej.
WYBÓR PRAWA STWARZA MOŻLIWOŚĆ POSZUKIWANIA PRZEZ STRONY NAJBARDZIEJ IM ODPOWIADAJĄCEGO ROZWIĄZANIA KOLIZYJNEGO W KAŻDYM POJEDYNCZYM PRZYPADKU.
Strony mogą więc na tej drodze łatwiej osiągnąć cele, do których - przez zawarcie umowy - zmierzają.
Mogą też dostosować przyjęte rozwiązania do potrzeb wynikających z okoliczności konkretnego przypadku.
Jest to szczególnie doniosłe w razie zawarcia przez strony umowy nienazwanej lub umowy mieszanej, złożonej ze składników odpowiadających różnym umowom nazwanym, gdy każdy z tych składników powiązany jest (za pośrednictwem czynnika rozstrzygającego I w braku wyboru « o właściwości prawa) z obszarem prawnym innego państwa.
Polska:
USTAWA Z 1965 R. wybór prawa w zakresie zobowiązań umownych był uregulowany w art. 25 § 1. „Strony mogą poddać swe stosunki w zakresie zobowiązań umownych wybranemu przez siebie prawu, jeżeli pozostaje ono w związku z zobowiązaniem”.
Jednakże w myśl art. 25 § 2 ustawy z 1965 r. zobowiązania dotyczące nieruchomości podlegały prawu państwa miejsca położenia nieruchomości; wybór prawa był więc w tym zakresie niedopuszczalny
Wybór prawa według Konwencji rzymskiej z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych
ZAKRESEM ZASTOSOWANIA KONWENCJI RZYMSKIEJ OBJĘTE SĄ ZOBOWIĄZANIA UMOWNE O CHARAKTERZE MIĘDZYNARODOWYM (CHOĆ TEGO OSTATNIEGO WYRAŻENIA NIE UŻYTO W TEKŚCIE KONWENCJI)
Element międzynarodowy:
Z art. 1 ust. 1 Konwencji wynikało, że do jej postanowień należało sięgać zawsze wtedy, gdy stan faktyczny, obejmujący zobowiązanie umowne, powiązany był - za pośrednictwem obiektywnych więzi - z więcej niż jednym obszarem prawnym.
Art. 3 ust. 3 Konwencji. Stwarzał on podstawę do nadania „wyborowi” przez strony prawa obcego (w stanie faktycznym w całości powiązanym z jednym tylko obszarem prawnym) charakteru materialnoprawnego wskazania regulacji prawnej.
Prawo wskazane przez strony - w ramach materialnoprawnego wskazania i znajduje zastosowanie jedynie w granicach przysługującej stronom swobody kontraktowej. Granice tej swobody wyznacza prawo państwa, któremu zobowiązanie umowne podlega, a więc prawo państwa, z którym jest ono w całości powiązane.
Zobowiązanie umowne:
Pojęciu zobowiązania umownego w rozumieniu art. 1 ust. 1 Konwencji rzymskiej należało nadawać autonomiczne znaczenie, ustalone przy użyciu kwalifikacji funkcjonalnej.
Pożądane było przy tym dążenie do jednolitej wykładni i stosowania przepisów Konwencji we wszystkich państwach członkowskich przy uwzględnieniu międzynarodowego charakteru tych przepisów (art. 18 Konwencji).
Uniwersalność norm kolizyjnych:
Doniosłe znaczenie przy ustalaniu zakresu zastosowania Konwencji rzymskiej miał jej art. 2, podkreślający uniwersalny charakter zamieszczonych w niej norm kolizyjnych.
W myśl tego przepisu prawo wskazane przez konwencyjne normy kolizyjne stosuje się także wtedy, gdy nie jest to prawo państwa będącego stroną Konwencji.
Konwencyjne normy kolizyjne znajdują zastosowanie nie tylko do zobowiązań umownych powiązanych z różnymi państwami konwencyjnymi lub powiązanych z państwem konwencyjnym i państwem niebędącym stroną Konwencji, lecz także do zobowiązań umownych powiązanych z różnymi państwami niebędącymi stronami Konwencji rzymskiej.
Postanowienia Konwencji rzymskiej (w zakresie swej regulacji) wyłączały więc zastosowanie krajowych norm kolizyjnych dotyczących tych samych materii. Miały pierwszeństwo przed krajowym prawem prywatnym międzynarodowym.
Wyłączenia:
Obszerną listę wyłączeń z zakresu zastosowania Konwencji zawierał art. 1 ust. 2 i 3.
Konwencja rzymska nie obejmowała zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych.
W tym więc zakresie stosować należało normy kolizyjne krajowego prawa prywatnego międzynarodowego (art. 30 ustawy z 1965 r.).
Wybór prawa przez strony:
Przepis art. 3 ust. 1 Konwencji rzymskiej dopuszczał wybór NIEOGRANICZONY
Strony mogły więc wybrać także prawo państwa, które nie pozostawało w jakimkolwiek związku ze stosunkiem zobowiązaniowym, dla którego wybór następuje. Mogły też wybrać prawo państwa niebędącego stroną Konwencji rzymskiej.
było to niedopuszczalne w ustawie z 1965r. PL
Konwencja nie stwarzała możliwości wyłączenia umowy spod prawa.
W świetle art. 3 Konwencji rzymskiej strony mogły wybrać prawo właściwe także dla zobowiązań dotyczących nieruchomości.
Wejście w życie w Polsce Konwencji rzymskiej wprowadziło więc do stanu prawnego obowiązującego w naszym kraju bardzo istotną zmianę.
Przewidziane w art. 25 § 2 ustawy z 1965 r. wyłączenie dopuszczalności wyboru prawa dla zobowiązań dotyczących nieruchomości utraciło z tą chwilą moc prawną.
Wybór prawa dla zobowiązań dotyczących nieruchomości stał się dopuszczalny.
Dotyczyło to także nieruchomości położonych w Polsce.
WEDŁUG ART. 3 UST. 1 KONWENCJI RZYMSKIEJ WYBÓR MÓGŁ BYĆ BĄDŹ WYRAŹNY, BĄDŹ DOROZUMIANY
Przepis ten wymagał jedynie, by w sposób pewny wynikał on z
postanowień umowy
klauzula wyboru sądu / sądu arbitrażowego
odwołanie się do systemu prawego
używanie definicji pojęć z danego systemu
wykorzystanie wzoru umowy z danego systemu prawnego
umowne wskazanie miejsca wykonania
z okoliczności sprawy
uczestnictwo organu władzy publicznej przy umowie
postępowanie w trakcie procesu sądowego
zachowanie stron na różnym etapie stosunku (korespondencja, negocjacje)
Przepis art. 3 ust. 1 (in fine) dopuszczał wybór prawa nie tylko dla całości, lecz również dla części umowy (dépeçage)
Strony mogły uzależnić skuteczność wyboru prawa od warunku lub terminu.
Nie było też wykluczone zastrzeganie klauzul „usztywniających” właściwość prawa.
Wybór prawa według rozporządzenia Rzym I
BRZMIENIE ART. 3 ROZPORZĄDZENIA RZYM I W ZNACZNEJ MIERZE POKRYWA SIĘ Z BRZMIENIEM ART. 3 KONWENCJI RZYMSKIEJ. WYPOWIEDZIANE WYŻEJ UWAGI POŚWIĘCONE WYBOROWI PRAWA WEDŁUG KONWENCJI RZYMSKIEJ MOŻNA WIĘC ODNIEŚĆ TAKŻE DO UREGULOWANIA WYBORU PRAWA W ROZPORZĄDZENIU
Jedno państwo członkowskie:
W rozporządzeniu znalazł się przepis, który nie ma odpowiednika w Konwencji.
Jest to art. 3 ust. 4, w myśl którego w sytuacji, gdy wszystkie inne (poza wyborem prawa) elementy stanu faktycznego w chwili dokonania wyboru są zlokalizowane w jednym lub więcej państw członkowskich, dokonany przez strony wybór prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego nie narusza stosowania przepisów prawa wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których nie można wyłączyć w drodze umowy.
Wybór prawa przewidziany w art. 3 ust. 1, 2 i 5 rozporządzenia Rzym I dotyczyć może jedynie zobowiązania umownego objętego zakresem stosowania rozporządzenia.
Dopuszczalny jest wybór prawa obowiązującego w jakimkolwiek państwie (także w państwie nienależącym do Unii Europejskiej).
Wolno wybrać prawo niezwiązane z umownym stosunkiem zobowiązaniowym.
W rozporządzeniu przyjęto więc KONCEPCJĘ WYBORU NIEOGRANICZONEGO.
Wyłączenie umowy spod prawa:
Niedopuszczalne jest wyłączenie umowy obligacyjnej spod prawa.
Poddanie umowy regułom, które nie są prawem obowiązującym w jakimś państwie (np. regułom międzynarodowych kontraktów UNIDROIT lub zasadom europejskiego prawa umów lub regułom Incoterms) wywołuje skutki jedynie tzw. MATERIALNOPRAWNEGO WSKAZANIA, nie wyboru kolizyjnoprawnego. = skuteczne tylko w granicach materialno prawnej swobody kontraktowej (należy poszukać prawa właściwego)
Rodzaje wyboru prawa:
UPRZEDNI (przed powstaniem zobowiązania)
NASTĘPCZY (po powstaniu zobowiązania)
+ możliwość zmian nie narusza to ważności umowy ze względu na wymagania dotyczące formy. nie na rusza praw osób trzecich
WYBÓR NASTĘPCZY A ZMIANA:
następczy PRAWO WSKAZUJE NORMA KOLIZYJNA strony dokonują wyboru prawa w trakcie stosunku
zmiana STRONY WYBIERAJĄ PRAWO DLA UMOWY strony dokonują zmiany prawa w trakcie stosunku
Regulacje złożone:
MOŻNA WYBRAĆ PRAWO JEDNOLITE DLA CAŁOŚCI
MOŻNA WYBRAĆ PRAWO DLA CZĘŚCI UMOWY
PRAWO WYBRANE DLA CZĘŚCI UMOWY (NP. 50% PAŃSTWO A)
RESZTA USTALANA NA PODSTAWIE NORM KOLIZYJNYCH
MOŻNA WYBRAĆ PRAWO ZŁOŻONE (umowa poddana prawu więcej niż jednego państwa)
100% KWESTII UREGULOWANYCH PRZEZ PAŃSTWO A I B
strony powinny tu określić precyzyjnie zakresy działania danych systemów
dobrze byłoby też określić, co stosuje się do kwestii nieuregulowanych (statut uboczny obejmuje wydzielone przez strony kwestie, natomiast w pozostałym zakresie stosuje się statut główny)
klauzula zakładająca złożoność musi być starannie sformułowana
Wola:
przy ustalaniu istnienia wyboru prawa, WOLA HIPOTETYCZNA nie ma znaczenia (jak strony postąpiłyby, gdyby wyboru prawa dokonały w sytuacji, gdy do wyboru prawa nie doszło)
Wybór prawa:
strony mogą wybrać prawo wraz z kontraktem (klauzula)
strony mogą wybrać prawo w odrębnej umowie (pac tum de lege utenda)
!!wybór prawa to zawsze samodzielny byt prawny, niezależny od kontraktu głównego!!
Wybór dokonywany bezpośrednio przez strony:
Strony, dokonując wyboru prawa, określają zwykle bezpośrednio system prawny, któremu poddają określony stosunek zobowiązaniowy.
Podstawę właściwości prawa stanowi WOLA STRON.
Wybór prawa nie może więc sprowadzać się do upoważnienia osoby trzeciej do określenia prawa właściwego.
Nie znaczy to oczywiście, że wybór prawa musi być przez strony dokonany osobiście.
Udział przedstawicieli stron jest przy dokonaniu wyboru prawa ze zrozumiałych względów dopuszczalny.
Ograniczenie się do wskazania łącznika:
Strony mogą ograniczyć się do określenia łącznika wskazującego prawo właściwe.
Dopuszczalna jest więc klauzula kontraktowa przewidująca właściwość na przykład prawa państwa, w którym ma siedzibę (domicyl) jedna ze stron umowy.
Do wyboru prawa właściwego doprowadzi przeto włączenie do umowy ogólnych warunków, zawierających klauzulę określającą prawo właściwe przy użyciu łącznika.
Nie powinno się też kwestionować dopuszczalności upoważnienia przez strony sądu do ustalenia prawa właściwego na podstawie norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego obowiązującego w siedzibie sądu lub zamieszczenia w klauzuli wyboru prawa postanowienia przewidującego, że strony poddają daną umowę prawu właściwemu dla tego rodzaju umów według prawa prywatnego międzynarodowego określonego (przez strony) państwa (klauzula wyboru prawa odwołująca się do prawa prywatnego mię¬dzynarodowego określonego państwa).
Normy intertemporalne:
Przyjmuje się na ogół, że wyborem prawa objęty jest określony system prawny wraz z wchodzącymi w jego skład normami intertemporalnymi.
Oznacza to, że w razie zmian w prawie wybranym po dokonaniu wyboru prawa, o tym, czy stosować przepisy nowe, czy dawne, rozstrzygają normy intertemporalne wchodzące w skład systemu prawnego wybranego.
„usztywnienie” właściwości prawa klauzula usztywniająca:
Czy strony mogą „usztywnić” (z czasowego punktu widzenia) właściwość prawa przez dodanie do klauzuli wyboru prawa postanowienia przewidującego, że jako prawo wybrane należy stosować prawo jakiegoś państwa według stanu na określony dzień (np. na dzień dokonania wyboru prawa).
klauzule usztywniające właściwość prawa są dopuszczalne.
Dyskusyjne zaś są ich skutki.
Nie wydaje się, by omawianym klauzulom należało nadawać skutki kolizyjnoprawne.
Wprowadzając do umowy klauzulę usztywniającą, strony starają się bezpośrednio ukształtować treść stosunku zobowiązaniowego.
Przypomina to zabiegi podejmowane w ramach materialnoprawnego wskazania regulacji prawnej. Takie też znaczenie należy nadać klauzuli usztywniającej właściwość prawa.
Trzeba przy tym pamiętać, że granice, w jakich stronom wolno się poruszać, wyznacza prawo, któremu dane zobowiązanie podlega. Oznacza to, że odwołanie się do prawa wybranego w kształcie, jaki to prawo miało we wskazanej przez strony dacie (np. w chwili dokonania wyboru), jest skuteczne tylko w granicach norm dyspozytywnych prawa właściwego dla umowy.
jak prawo właściwe dla umowy w omawianej sytuacji ustalać: czy sięgnąć do norm kolizyjnych posługujących się łącznikami obiektywnymi (oznaczałoby to pozbawienie kolizyjnoprawnych skutków wyboru prawa), czy też zasadniczo utrzymać w mocy dokonany przez strony wybór prawa (jako prawo właściwe traktować więc prawo wybrane).
Wydaje się, że nie powinno się z góry przesądzać sposobu rozstrzygania tej kwestii.
Wiele zależy bowiem od woli stron i znaczenia, jakie przywiązywały one do klauzuli usztywniającej.
Jeżeli bez tej klauzuli strony nie zdecydowałyby się na poddanie zobowiązania określonemu (wybranemu) prawu i dały temu wyraz lub dałoby się to ustalić w drodze interpretacji ich oświadczeń woli, jednocześnie zaś prawo wybrane rzeczywiście uległo istotnym zmianom, wówczas - oceniając skutki tego, co strony uczyniły - należy postępować zgodnie z regułami przyjętymi w ramach rozwiązania pierwszego.
Już samo sformułowanie odpowiednich postanowień umowy może czasem stanowić wskazówkę idącą w odmiennym kierunku.
Na przykład ujęcie w oddzielnych punktach umowy klauzuli wyboru prawa oraz klauzuli usztywniającej pod względem czasowym właściwość prawa może sugerować, że stronom nie zależało na powiązaniu obu klauzul.
Nie bez znaczenia będzie też fakt, że wbrew obawom stron prawo wybrane (w takim zakresie, w jakim ma być do danej sprawy zastosowane) nie uległo żadnym zmianom lub zmienione zostały jedynie jego przepisy dyspozytywne. Przemawiać to może za przyjęciem drugiego rozwiązania.
W zależności więc od okoliczności konkretnego przypadku należy - poszukując rozstrzygnięcia omawianej tutaj kwestii - pójść albo pierwszą, albo drugą drogą.
W razie przyjęcia drugiego rozwiązania - prawem właściwym dla zobowiązania będzie prawo wybrane przez strony z wszystkimi tego konsekwencjami (a więc łącznie z zastosowaniem jego norm intertemporalnych przy rozstrzyganiu pytania, czy stosować nowe, czy dawne jego przepisy).
Na mocy klauzuli usztywniającej uwzględniane będą przepisy obowiązujące w chwili dokonania wyboru (jeżeli taką treść nadano tej klauzuli), o tyle jednak, o ile zezwala na to prawo właściwe (a więc z zastrzeżeniem, że nie są one sprzeczne z bezwzględnie wiążącymi nowymi przepisami prawa wybranego, których właściwość jest uzasadniona mocą przepisów intertemporalnych tego prawa).
Klauzula usztywniająca a klauzula wyboru prawa:
klauzula wyboru prawa strony w celu wskazania prawa właściwego posługują się łącznikiem obiektywnym wraz z subokreślnikiem temporalnym, a więc wytyczają jedynie sposób ustalenia prawa właściwego (np. poddają umowę sprzedaży prawu państwa siedziby lub miejsca zamieszkania powoda z chwili wytoczenia powództwa).
Subokreślnik temporalny odgrywa inną rolę niż klauzula usztywniająca. Określa on, w jakiej chwili powiązanie pomiędzy umową, o którą chodzi, a odpowiednim obszarem prawnym rozstrzyga o właściwości prawa.
Warunek braku zmian:
Za dopuszczalne należy też uznać uzależnienie przez strony skuteczności dokonanego przez siebie wyboru prawa od warunku, że nie ulegnie ono po dokonaniu wyboru (jakimkolwiek lub radykalnym) zmianom.
Jest już kwestią interpretacji oświadczeń woli stron, czy wprowadzona przez nie klauzula usztywniająca nie ma odgrywać takiej właśnie roli.
Wybór prawa jako czynność prawna:
Wybór prawa jest czynnością prawną prawa prywatnego międzynarodowego.
taki jego charakter potwierdza pośrednio art. 3 ust. 5 rozporządzenia Rzym I nakazujący stosowanie przy poszukiwaniu prawa właściwego do oceny istnienia i ważności wyboru prawa postanowień art. 10, 11 i 13 rozporządzenia Rzym I.
Wybór prawa uregulowany w art. 3 ust. 1, 2 i 5 rozporządzenia Rzym I jest umową ipactum de lege utenda).
Umowa o wybór prawa:
Z powołaniem się na art. 10 ust. 1 rozporządzenia Rzym I dojście do skutku umowy o wybór prawa należy oceniać na podstawie przepisów merytorycznych prawa, do wyboru którego strony dążyły (także wtedy, gdy w świetle tego prawa wybór nie do-szedł do skutku).
Do oceny skutków milczenia adresata oferty zmierzającej do zawarcia umowy o wybór prawa należy stosować art. 10 ust. 2 rozporządzenia Rzym I.
Zastosowanie prawa wybranego:
Prawo wybrane powinno być zastosowane w całości do danego stosunku zobowiązaniowego, a więc nie tylko w granicach norm dyspozytywnych merytorycznej legis fori.
Prawu wybranemu podlega też ocena ważności samego kontraktu
jednakże z wyjątkiem zdolności stron i formy, które podlegają prawu wskazanemu przez oddzielne normy kolizyjne
Nie stosuje się norm prawa prywatnego międzynarodowego obowiązujących w państwie, którego prawo zostało wybrane (art. 20 rozporządzenia Rzym I). Wybór prawa nie może więc prowadzić do odesłania.
Ograniczenia zastosowania prawa wybranego:
Istnieją jednak ograniczenia zakresu zastosowania prawa wybranego, których nie wolno mylić z ograniczonym wyborem prawa (por. np. art. 6 ust. 2 zd. 2, art. 8 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Rzym I).
Ograniczenie zakresu zastosowania prawa wybranego przewidują:
art. 6 ust. 2 rozporządzenia Rzym I w odniesieniu do umów konsumenckich
art. 8 ust. 1 w odniesieniu do umów o pracę
Dopuszczają one wprawdzie nieograniczony wybór prawa, dokonany przez strony wybór prawa nie może jednak pozbawiać osoby chronionej (konsumenta i pracownika) ochrony przysługującej na podstawie przepisów bezwzględnie wiążących prawa, które byłoby właściwe w braku wyboru prawa.
Ograniczenia w ustawach konsumenckich:
Ograniczenia stosowania prawa wybranego pojawiły się w ustawach konsumenckich, stanowiących implementację wspólnotowych (europejskich) dyrektyw konsumenckich.
W dążeniu do uporządkowania tych spraw do ustawy z 2011 r. został wprowadzony art. 30 oraz dokonano dalszych zmian opisanych w rozdziale 18 ustawy z 2011 r.
Przepis art. 30 ustawy z 2011 r. uzyskał brzmienie:
POZA PRZYPADKAMI UREGULOWANYMI W ROZPORZĄDZENIU, O KTÓRYM MOWA W ART. 28, WYBÓR PRAWA PAŃSTWA, NIEBĘDĄCEGO PAŃSTWEM CZŁONKOWSKIM EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO, DLA UMOWY, KTÓRA WYKAZUJE ŚCISŁY ZWIĄZEK Z OBSZAREM CO NAJMNIEJ JEDNEGO PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO, NIE MOŻE PROWADZIĆ DO POZBAWIENIA KONSUMENTA OCHRONY PRZYZNANEJ MU PRZEPISAMI PRAWA POLSKIEGO WDRAŻAJĄCYMI NASTĘPUJĄCE DYREKTYWY:
dyrektywę Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich
dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość
dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji
dyrektywę 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 września 2002 r. dotyczącą sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniającą dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE
dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG
JEŻELI PRAWEM WŁAŚCIWYM DLA UMOWY, OBJĘTEJ ZAKRESEM ZASTOSOWANIA DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2008/122/WE Z 14 STYCZNIA 2009 R. W SPRAWIE OCHRONY KONSUMENTÓW W ODNIESIENIU DO NIEKTÓRYCH ASPEKTÓW UMÓW TIMESHARE, UMÓW O DŁUGOTERMINOWE PRODUKTY WAKACYJNE, UMÓW ODSPRZEDAŻY ORAZ WYMIANY (DZ.URZ. UE 2009 L 33/10), JEST PRAWO PAŃSTWA NIEBĘDĄCEGO PAŃSTWEM CZŁONKOWSKIM EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO, TO KONSUMENT NIE MOŻE BYĆ POZBAWIONY OCHRONY PRZYZNANEJ MU PRZEZ PRZEPISY PRAWA POLSKIEGO WDRAŻAJĄCE TĘ DYREKTYWĘ:
JEŻELI KTÓRAKOLWIEK Z NIERUCHOMOŚCI JEST POŁOŻONA NA TERYTORIUM JEDNEGO Z PAŃSTW CZŁONKOWSKICH, LUB
W PRZYPADKU UMOWY NIEZWIĄZANEJ BEZPOŚREDNIO Z NIERUCHOMOŚCIĄ, JEŚLI PRZEDSIĘBIORCA WYKONUJE SWOJĄ DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ LUB ZAWODOWĄ W JEDNYM Z PAŃSTW CZŁONKOWSKICH LUB W JAKIKOLWIEK SPOSÓB KIERUJE TAKĄ DZIAŁALNOŚĆ DO JEDNEGO Z PAŃSTW CZŁONKOWSKICH, A UMOWA WCHODZI W ZAKRES TEJ DZIAŁALNOŚCI.
Uchylenie 69 KC:
W art. 69 ustawy z 2011 r. uchylono art. 44911 k.c.
Zmiany w ustawach implementacyjnych:
Art. 72. W ustawie z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych
„1. Nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności określonej w art. lla, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3”.
Art. 73. W ustawie z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny :
„Art. 17. Nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć praw konsumenta określonych w art. l-16e”.
Art. 74. W ustawie z 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim:
art. 17 otrzymuje brzmienie: Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać uprawnień konsumenta przewidzianych w ustawie. W takich przypadkach stosuje się przepisy ustawy”.
Ograniczony wybór prawa:
Ograniczony wybór prawa przewidziano:
w art. 5 ust. 1 rozporządzenia Rzym I dotyczącym umowy przewozu osób
w art. 7 ust. 3 rozporządzenia Rzym I w odniesieniu do umów ubezpieczenia innych niż objęte zakresem art. 7 ust. 2 rozporządzenia Rzym I.
OGRANICZENIE POLEGA NA DOPUSZCZENIU WYBORU PRAWA TYLKO W RAMACH ŁĄCZNIKÓW WYMIENIONYCH W TYCH PRZEPISACH
| KOLIZYJNO PRAWNY WYBÓR PRAWA | MATERIALNO PRAWNE WSKAZANIE |
|---|---|
| Skutki kolizyjno prawne = poddanie jakiegoś stosunku właściwości określonego systemu prawa | Brak skutków kolizyjno prawnych = jedyne skutki prawne, to te wskazane przez prawo prywatne międzynarodowe forum |
| Całość podlega prawu wybranemu – względnie i bezwzględnie wiążące przepisy | Skutki tylko w granicach przepisów bezwzględnie wiążących, wskazanych na podstawie przepisów |
| Przy wyborze prawa obcego nie stosuje się przepisów państwa sądu orzekającego | Nie uchyla przepisów bezwzględnie wiążących |
| To inkorporacja zespołu norm do treści stosunku prawnego |
POSZUKIWANIE STATUTU KONTRAKTOWEGO W BRAKU W WYBORU PRAWA
Uwaga wstępna
Jeżeli zawarcie umowy obligacyjnej nastąpiło w okresie obowiązywania ustawy z 1965 r., ustalenie prawa właściwego w braku wyboru prawa nastąpi na podstawie przepisów tej ustawy zamieszczonych w art. 26-29, stosowany też będzie art. 25 ust. 2 wyłączający wybór prawa dla zobowiązań dotyczących nieruchomości i poddający te zobowiązania legi rei sitae (prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona).
Pierwszeństwo przed nimi miały podpisane przez Polskę i obowiązujące równolegle z ustawą z 1965 r. konwencje bilateralne.
Ten stan prawny był szeroko opisany w poprzednich wydaniach podręcznika. W razie potrzeby można więc z nich skorzystać.
Dalsze rozważania będą poświęcone stanowi prawnemu ukształtowanemu przez Konwencję rzymską z 1980 r. oraz obecnie obowiązującemu unormowaniu rozporządzenia Rzym I.
Metody:
rozczłonkowania statutu umownego kilka systemów prawnych koło siebie
kolizyjnej absorpcji najbardziej znaczący składnik umowy decyduje
Rzym I teoria charakterystycznego świadczenia
Stan prawny po wejściu w życie Konwencji rzymskiej z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych
art. 4 ust. 1 Konwencji rzymskiej z 1980 r. - w braku wyboru prawa - umowa podlega prawu państwa, z którym jest najściślej związana. Jeżeli dająca się wydzielić część umowy (stosunku zobowiązaniowego) wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, można - w drodze wyjątku - do jej oceny zastosować prawo tego innego państwa.
Dalsze postanowienia art. 4:
dla umowy, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo korzystania z nieruchomości, przewiduje się właściwość prawa państwa, w którym nieruchomość jest położona (art. 4 ust. 3),
umowa o przewóz towarów podlega prawu państwa, w którym przewoźnik w chwili zawarcia umowy ma główne przedsiębiorstwo, o ile w państwie tym znajduje się także miejsce załadunku lub wyładunku albo główne przedsiębiorstwo nadawcy (art. 4 ust. 4),
inne umowy - zgodnie z art. 4 ust. 2 - podlegają prawu państwa, w którym strona mająca spełnić świadczenie charakterystyczne ma w chwili zawarcia umowy miejsce zwykłego pobytu lub siedzibę (chodzi tu o siedzibę zarządu); jeżeli jednak umowa została zawarta przez tę stronę w ramach działalności zawodowej lub gospodarczej - właściwe jest prawo państwa, w którym znajduje się jej główne przedsiębiorstwo lub w którym - jeżeli według umowy świadczenie ma być spełnione przez przedsiębiorstwo inne niż główne I znajduje się to inne przedsiębiorstwo.
REGUŁA KOREKCYJNA Wymienionych wyżej presumpcji w myśl art. 4 ust. 5 nie stosuje się, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejsze związki z innym państwem
presumpcji przewidzianej w art. 4 ust. 2 nie stosuje się, jeżeli świadczenia charakterystycznego w zobowiązaniu nie da się ustalić.
Należy wówczas poszukiwać - stosownie do art. 4 ust. 1 - prawa państwa, z którym umowa jest najściślej związana. Brać przy tym trzeba pod uwagę wszelkie okoliczności danej sprawy.
Siedziba zarządu:
Siedziba zarządu w rozumieniu art. 4 ust. 2 - oznacza miejsce, w którym podejmowane są podstawowe decyzje kierownictwa (zarządu) „spółki, stowarzyszenia lub osoby prawnej”.
Siedziba głównego przedsiębiorstwa:
Z kolei siedziba głównego przedsiębiorstwa na tle omawianego przepisu oznaczała miejsce, z którego osoba prawna lub inny podmiot nawiązują kontakty gospodarcze z otoczeniem bliższym lub dalszym.
Poszukując sposobu rozumienia zwrotu „inne przedsiębiorstwo niż główne”, występującego również w art. 4 ust. 2, można odwołać się do dorobku ETS (dziś: TSUE) związanego z wykładnią art. 5 pkt 5 Konwencji brukselskiej z 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych.
Filia, agencja, oddział:
Na uwagę zasługuje w szczególności wyrok ETS z 22 listopada 1978 r. w sprawie 33/78 (Somafer), w którym znalazło się stwierdzenie: „przez pojęcie filii, agencji lub innego oddziału rozumie się ośrodek działalności gospodarczej, który występuje na stałe jako jednostka zamiejscowa centrali, ma kierownictwo i jest tak przedmiotowo wyposażony, że może prowadzić interesy z osobami trzecimi w taki sposób, że osoby te, chociaż wiedzą, że być może zostanie nawiązany stosunek prawny z centralą znajdującą się zagranicą, nie muszą zwracać się bezpośrednio do tej centrali, lecz mogą zawierać transakcje w tym ośrodku działalności gospodarczej, który jest jednostką zamiejscową owej centrali”.
Oddziały w innych państwach:
Końcowy fragment art. 4 ust. 2 Konwencji rzymskiej dotyczył częstych sytuacji, gdy spółka mająca siedzibę główną w państwie A powołuje oddziały (filie) w innych państwach.
Oddziały te nie mogą występować w charakterze strony umów zawieranych z klientami, gdyż nie mają zdolności prawnej; stroną takiej umowy jest więc podmiot mający siedzibę w innym państwie (centrala, podmiot macierzysty).
Jeżeli jednak w myśl art. 4 ust. 4 - zgodnie z umową - świadczenie ma być spełnione przez ów oddział, o właściwości prawa rozstrzyga siedziba oddziału, a nie siedziba centrali.
Odmienne regulacje:
właściwość prawa dla umów konsumenckich (art. 5)
umów o pracę (art. 6).
Uregulowano też prawo właściwe dla formy czynności prawnych objętych Konwencją
Poszukiwanie prawa właściwego w braku wyboru prawa według rozporządzenia Rzym I
PRAWA WŁAŚCIWEGO DLA UMÓW OBLIGACYJNYCH OBJĘTYCH ZAKRESEM ZASTOSOWANIA ROZPORZĄDZENIA RZYM I, ZAWARTYCH 17 GRUDNIA 2009 R. LUB PÓŹNIEJ, W RAZIE BRAKU WYBORU PRAWA NALEŻY POSZUKIWAĆ NA PODSTAWIE NORM KOLIZYJNYCH ZAMIESZCZONYCH W ROZPORZĄDZENIU
do umów obligacyjnych zawartych przed tą datą, ale w okresie obowiązywania Konwencji rzymskiej z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (Konwencja ta zaczęła w Polsce obowiązywać w dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, czyli 22 stycznia 2008 r.), należy stosować tę Konwencję, chyba że chodzi o umowę obligacyjną objętą zakresem zastosowania podpisanej przez Polskę konwencji bilateralnej, zawierającej przepisy regulujące właściwość prawa dla umów obligacyjnych.
Do umów zawarty w okresie obowiązywania w Polsce Konwencji rzymskiej, należących do zakresu zastosowania bilateralnych konwencji podpisanych przez Polskę nie tylko z państwami nienależącymi do Unii, lecz także z państwami członkowskimi Unii Europejskiej, należy stosować postanowienia tych konwencji.
art. 25 ust. 2:
ROZPORZĄDZENIE MA PIERWSZEŃSTWO W STOSUNKU DO KONWENCJI, KTÓRYCH STRONAMI SĄ WYŁĄCZNIE PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE UE. NIE UCHYBIA ZAŚ KONWENCJOM, KTÓRYCH STRONĄ JEST CHOĆBY JEDNO PAŃSTWO NIECZŁONKOWSKIE
Oddzielne regulacje:
umowa przewozu (art. 5),
umowy konsumenckie (art. 6),
umowy ubezpieczenia (art. 7)
indywidualne umowy o pracę (art. 8).
Ustalanie prawa właściwego:
W art. 4 ust. 1 określono właściwość prawa dla ośmiu grup umów, przy czym grupy te zostały wyróżnione przy wykorzystaniu różnych kryteriów.
O przynależności:
do jednej z sześciu pierwszych grup decyduje przedmiot umowy,
ostatnie dwie grupy wyróżnia sposób zawarcia umowy.
art. 4 ust. 1:
UMOWA SPRZEDAŻY TOWARÓW - podlega prawu państwa, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu;
UMOWA O ŚWIADCZENIE USŁUG - podlega prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu;
UMOWA, KTÓREJ PRZEDMIOTEM JEST PRAWO RZECZOWE NA NIERUCHOMOŚCI LUB PRAWO DO KORZYSTANIA Z NIERUCHOMOŚCI, - podlega prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona:
niezależnie od lit. c), umowa dotycząca czasowego korzystania z nieruchomości na użytek własny, zawarta na okres nie dłuższy niż sześć kolejnych miesięcy, podlega prawu państwa, w którym oddający nieruchomość do korzystania ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie;
UMOWA FRANCZYZY - podlega prawu państwa, w którym franczyzobłorca ma miejsce zwykłego pobytu;
UMOWA DYSTRYBUCJI - podlega prawu państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu;
UMOWA SPRZEDAŻY TOWARÓW W DRODZE LICYTACJI - podlega prawu państwa, w którym odbywa się licytacja, jeżeli miejsce to można ustalić;
UMOWA ZAWARTA W RAMACH WIELOSTRONNEGO SYSTEMU KUPNA I SPRZEDAŻY INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH - w rozumieniu definicji art. 4 ust. 1 pkt 17 dyrektywy 2004/3 WE, zgodnie z regułami innymi niż uznaniowe i który podlega jednemu prawu, podlega temu właśnie prawu
twórcy rozporządzenia w szerokim zakresie wykorzystali ŁĄCZNIK MIEJSCA ZWYKŁEGO POBYTU
Dla umów obligacyjnych, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości przewidziano WŁAŚCIWOŚĆ LEGIS REI SITAE
Pamiętajmy jednak, ze na podstawie art. i rozporządzenia także dla tych umów strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego
Wyjątek od właściwości legis rei sitae przewidziano dla umów objętych zakresem ust. 1 lit. d. Chodzi tu o krótkoterminowe (do sześciu miesięcy) umowy o czasowe korzystanie z nieruchomości na użytek własny. O właściwości prawa decyduje wówczas ŁĄCZNIK MIEJSCA ZWYKŁEGO POBYTU strony oddającej nieruchomość do korzystania, jeżeli biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie. Jeżeli te ostatnie przesłanki nie są spełnione, umowa o czasowe krótkoterminowe korzystanie z nieruchomości - zgodnie z regułą ogólną (lit. c) - podlega legi rei sitae.
Teoria charakterystycznego świadczenia:
PRAWO WŁAŚCIWE ZOSTAJE WSKAZANE ŁĄCZNIKIEM PERSONALNYM STRONY, KTÓRA DLA DANEGO TYPU W UMOWIE SPEŁNIA ŚWIADCZENIE CHARAKTERYSTYCZNE
darowizna świadczenie darczyńcy
art. 4 ust. 2. Przepis ten należy stosować, po pierwsze, jeżeli oceniana umowa nie należy do umów wymienionych w art. 4 ust. 1, oraz po drugie - jest umową, której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków określonych w ust. 1 lit. a, h.
Właściwe jest w tych sytuacjach prawo państwa miejsca zwykłego pobytu strony zobowiązanej do spełnienia świadczenia charakterystycznego.
Reguła korekcyjna:
Regułę korekcyjną, odnoszącą się do wszystkich umów objętych zakresem ust. 1 i 2 (a więc także umów obligacyjnych dotyczących nieruchomości), ustanowiono w art. 4 ust. 3.
W myśl tego przepisu „jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa”.
Regułą dopełniająca:
wreszcie w art. 4 ust. 4 znalazła się reguła dopełniająca unormowanie właściwości prawa w omawianym zakresie.
W myśl tego przepisu „jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 1 lub 2, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek”.
Konwencja rzymska a Rzym I:
W rozporządzeniu zrezygnowano z ogólnej dyrektywy poszukiwania prawa właściwego, odwołującej się do idei najściślejszego związku, którą wyrażał art. 4 ust. 1 Konwencji rzymskiej.
Nie wprowadzono też odpowiednika art. 4 ust. 2 Konwencji, w którym ustanowiona była ogólna reguła sformułowana zgodnie z koncepcją charakterystycznego świadczenia. W miejsce tego ustanowiono oddzielne normy kolizyjne dla różnych typów lub grup umów (art. 4 ust. 1 rozporządzenia). Przepisowi zredagowanemu w rozporządzeniu zgodnie z koncepcją charakterystycznego świadczenia (art. 4 ust. 2) nadano charakter przepisu uzupełniającego art. 4 ust. 1. Przepis ten obejmuje bowiem jedynie:
umowy niewymienione w art. 4 ust. 1 oraz
umowy, których składniki są objęte zakresem więcej niż jednego spośród przypadków określonych w art. 4 ust. 1 lit. a, h.
Szukanie prawa (schemat):
PRAWO WSKAZANE W USTAWIE „Z NAZWY”(ART. 4)
MIEJSCE ZWYKŁEGO POBYTU ŚWIADCZENIA CHARAKTERYSTYCZNEGO
REGUŁA KOREKCYJNA NAJŚCIŚLEJ ZWIĄZANE PAŃSTWO
REGUŁA UZUPEŁNIAJĄCA WYKAZANIE NAJŚCIŚLEJSZEGO ZWIĄZKU
Przepisy oddzielne:
umowy przewozu,
umów konsumenckich,
umowy ubezpieczenia
indywidualnych umów o pracę
Artykuł 5 Umowy przewozu:
W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu towarów zgodnie z art. 3, prawem właściwym dla takiej umowy jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem, że w tym samym państwie znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce dostawy, lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy.
W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu osób zgodnie z akapitem drugim, umowa przewozu osób podlega prawu państwa, w którym podróżny ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem, że w tym samym państwie znajduje się miejsce wyjazdu lub miejsce przeznaczenia. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się miejsce zwykłego pobytu przewoźnika.
Jako prawo właściwe dla umowy przewozu osób zgodnie z art. 3 strony mogą wybrać wyłącznie prawo państwa, w którym:
podróżny ma miejsce zwykłego pobytu,
przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu,
znajduje się siedziba głównego organu zarządzającego przewoźnika,
znajduje się miejsce wyjazdu,
znajduje się miejsce przeznaczenia.
Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa - w przypadku braku wyboru prawa - pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa.
| PRZEWÓZ TOWARÓW | PRZEWÓZ OSÓB |
|---|---|
| Strony mogą dokonać wyboru prawa | Wybór prawa (ALE ograniczony) |
| Brak wyboru miejsce zwykłego pobytu przewoźnika (o ile to jest miejsce przyjęcia towaru / przewozu/ dostawy/ pobytu nadawcy) | Brak wyboru miejsce zwykłego pobytu przewoźnika (jest to to samo państwo co miejsce wyjazdu / przeznaczenia) |
| Prawo państwa miejsca uzgodnionej dostawy | Miejsce zwykłego pobytu przewoźnika |
| Regułą korekcyjna znacznie ściślejszy związek z innym państwem | Regułą korekcyjna znacznie ściślejszy związek z innym państwem |
Artykuł 6 Umowy konsumenckie
Bez uszczerbku dla art. 5 i 7 umowa zawarta przez osobę fizyczną w celu, który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową („konsument”), z inną osobą wykonującą działalność gospodarczą lub zawodową („przedsiębiorca”), podlega prawu państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem, że przedsiębiorca:
wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w państwie, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, lub
w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do tego państwa lub do kilku państw z tym państwem włącznie, a umowa wchodzi w zakres tej działalności.
Niezależnie od ust. 1, dla umowy, która spełnia warunki wymienione w ust. 1, strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego zgodnie z art. 3. Wybór taki nie może jednak prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie zgodnie z ust. 1 byłoby właściwe w braku wyboru.
Jeżeli nie są spełnione warunki określone w ust. 1 lit. a) i b), prawo właściwe dla umowy między konsumentem a przedsiębiorcą ustala się zgodnie z art. 3 i 4.
Ustępów 1 i 2 nie stosuje się do:
umów o świadczenie usług, które mają być świadczone na rzecz konsumenta wyłącznie w państwie innym niż to, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu;
umów przewozu innych niż umowy dotyczące imprez turystycznych w rozumieniu dyrektywy Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek
umów, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości, innych niż umowy, których przedmiotem jest prawo do korzystania z nieruchomości w oznaczonym czasie w rozumieniu dyrektywy 94/47/WE
praw i obowiązków stanowiących instrument finansowy oraz do praw i obowiązków stanowiących warunki rządzące emisją oraz ofertą publiczną, publiczną ofertą przejęcia zbywalnych papierów wartościowych, jak również subskrypcją i umorzeniem jednostek uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania, o ile działania takie nie stanowią świadczenia usług finansowych;
umów zawartych w ramach systemu objętego zakresem zastosowania art. 4 ust. 1 lit. h).
kolejność:
PRAWO WYBRANE PRZEZ STRONY
ale ograniczony wybór ze względu na ochronę konsumenta
PRZEDSIĘBIORCA DZIAŁA W KRAJU KONSUMENTA MIEJSCE ZWYKŁEGO POBYTU KONSUMENTA
REGUŁY RZYM I
wykonywanie działalności w państwie konsumenta prawo zwykłego miejsca pobytu konsumenta
kierowanie działalności do państwa konsumenta w inny sposób inne państwo
państwo zwykłego pobytu konsumenta
Artykuł 7 Umowy ubezpieczenia
Niniejszy artykuł stosuje się do umów, o których mowa w ust. 2, niezależnie od tego, czy ryzyko ubezpieczeniowe umiejscowione jest w państwie członkowskim, a także do wszystkich umów ubezpieczenia obejmujących ryzyka umiejscowione na terytorium państw członkowskich. Niniejszego artykułu nie stosuje się do umów reasekuracji.
Umowa ubezpieczenia obejmująca duże ryzyko w rozumieniu art. 5 lit. d) pierwszej dyrektywy Rady 73/239/EWG z dnia 24 lipca 1973 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do podejmowania i prowadzenia działalności w dziedzinie ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z art. 3 niniejszego rozporządzenia.
W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa, umowa ubezpieczenia podlega prawu państwa, w którym ubezpieczyciel ma miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem, stosuje się prawo tego innego państwa.
W przypadku umów ubezpieczenia innych niż umowy objęte ust. 2 jako prawo właściwe: strony mogą wybrać, zgodnie z art. 3, jedynie:
prawo państwa członkowskiego, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe w chwili zawarcia umowy;
prawo państwa, w którym ubezpieczający ma miejsce zwykłego pobytu;
w przypadku ubezpieczenia na życie - prawo państwa członkowskiego, którego obywatelem jest ubezpieczający;
w przypadku umowy ubezpieczenia obejmującej ryzyka ograniczone do zdarzeń występujących w jednym państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe - prawo tego państwa;
jeżeli ubezpieczający będący stroną umowy ubezpieczenia objętej niniejszym ustępem prowadzi działalność handlową lub przemysłową, lub wykonuje wolny zawód, a umowa ubezpieczenia obejmuje co najmniej dwa ryzyka ubezpieczeniowe związane z tą działalnością i umiejscowione w różnych państwach członkowskich - prawo jednego z tych państw członkowskich lub prawo państwa miejsca zwykłego pobytu ubezpieczającego.
Jeżeli w przypadkach określonych w lit. a), b) lub e) państwa członkowskie, o których mowa^ przyznają większą swobodę wyboru prawa właściwego dla umowy ubezpieczenia, mogą skorzystać z tej swobody.
W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa zgodnie z niniejszym ustępem, umowa taka podlega prawu państwa członkowskiego, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe w chwili zawarcia umowy.
Do umów ubezpieczenia, w przypadku których państwo członkowskie wprowadzaj wiązek ubezpieczenia, stosuje się następujące reguły dodatkowe:
umowa ubezpieczenia nie czyni zadość obowiązkowi ubezpieczenia, o ile nie są zachowane szczegółowe przepisy odnoszące się do danego ubezpieczenia przyjęte przez członkowskie, które nakłada ten obowiązek. W przypadku gdy prawo państwa członkowskiego w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe, oraz prawo państwa członkowskiego, które nałożyło obowiązek ubezpieczenia, pozostają w sprzeczności, stosuje się przepisy tego ostatniego;
na zasadzie odstępstwa od ust. 2 i 3 państwo członkowskie może postanowić, że umowa ubezpieczenia podlega prawu państwa członkowskiego, które nakłada obowiązek ubezpieczenia.
Do celów ust. 3 akapit trzeci i ust. 4, w przypadku gdy umowa obejmuje ryzyka umiejscowione w więcej niż jednym państwie członkowskim, uznaje się, że umowa składa się z kilku umów, z których każda dotyczy tylko jednego państwa członkowskiego.
Do celów niniejszego artykułu państwo, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe, ustala się zgodnie z art. 2 lit. d) drugiej dyrektywy Rady 88/357/EWG z dnia 22 czerwca 1988 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie i ustanowienia przepisów ułatwiających skuteczne korzystanie ze swobody świadczenia usług natomiast w przypadku ubezpieczenia na życie państwem, w którym umiejscowione jest ryzyko, jest państwo zobowiązania w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2002/83/WE
| „DUŻE RYZYKO” | INNE RODZAJE RYZYKA |
|---|---|
| Swoboda wyboru prawa | Strony mogą wybrać prawo (ALE ograniczona zasada) |
| Brak wyboru prawo państwa zwykłego pobytu ubezpieczyciela | Brak wyboru prawo państwa, gdzie umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe w chwili zawarcia umowy |
| Reguła korekcyjna znacznie ściślejszy związek | Ryzyko w więcej niż jednym państwie umowa składa się z kilku umów , każda dotyczy jednego państwa |
Przepisy ustawy z 2011 r. uzupełniające rozporządzenie Rzym I
PRZEPIS ART. 1 UST. 2 LIT. J ROZPORZĄDZENIA RZYM I WYŁĄCZA Z ZAKRESU ZASTOSOWANIA TEGOŻ ROZPORZĄDZENIA NIEKTÓRE UMOWY UBEZPIECZENIA
Artykuł 28 ust. 2 ustawy z 2011 r.:
nakazuje stosować do tych umów odpowiednie przepisy rozporządzenia Rzym I.
Brak jest bowiem argumentów za odmiennym kolizyjnoprawnym uregulowaniem tych umów w prawie krajowym.
Przepis ten pozostawia organowi stosującemu prawo ocenę, czy umowę należącą do grupy umów określonych w art. 1 ust. 2 lit. j rozporządzenia Rzym I przyporządkować do zakresu zastosowania przepisów ogólnych rozporządzenia Rzym I (art. 3 i 4 przy uwzględnieniu także art. 6) dotyczących zobowiązań umownych, czy też do zakresu zastosowania normy z art. 7 rozporządzenia Rzym I.
Rozstrzygnięcie zależeć będzie od okoliczności konkretnego przypadku.
art. 29 ust. 1 ustawy z 2011 r.:
ustanawia jednostronną normę kolizyjną nakazującą stosowanie prawa polskiego do umów ubezpieczenia, co do których obowiązek ubezpieczenia nakłada prawo polskie.
Za wyłączeniem wyboru prawa dla tych umów przemawia ich silny związek z polskim obszarem prawnym.
Jednostronny charakter tej normy kolizyjnej jest wyrazem stanowiska, zgodnie z którym normy kolizyjne polskiej ustawy nie powinny rozstrzygać o wyłączeniu wyboru prawa odnośnie do umów ubezpieczenia, co do których obowiązek ubezpieczenia nakłada prawo obcego państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Stanowisko prawa tego innego państwa w przedmiocie wyłączenia wyboru prawa powinno być respektowane także w Polsce. Gwarantuje to art. 29 ust. 2 ustawy z 2011 r.
Rzym I:
W rozporządzeniu Rzym I znalazły się wprawdzie przepisy regulujące przelew wierzytelności.
Nie jest to jednak regulacja pełna. Przepisy te nie rozstrzygają bowiem o prawie właściwym do oceny skutków przelewu wobec osób trzecich.
Do ustawy z 2011 r. wprowadzono więc art. 36, w myśl którego prawo państwa, któremu podlega przelewana wierzytelność, rozstrzyga o skutkach przelewu wobec osób trzecich.
Rozporządzenie nie reguluje też przejęcia długu
W związku z tym do ustawy z 2011 r. wprowadzono art. 37 o następującym brzmieniu: „Do przejęcia długu stosuje się prawo państwa, któremu podlega przejmowany dług”.
Warto wreszcie wspomnieć o art. 38, w myśl którego wpływ zmiany wartości waluty na wysokość zobowiązania ocenia się według prawa właściwego dla tego zobowiązania
UMOWY O PRACĘ
Uwagi wstępne
Ustawa z 1965 r. poświęciła stosunkom pracy odrębny tytuł:
art. 32 strony mogą poddać stosunek pracy wybranemu przez siebie prawu, jeżeli pozostaje ono w związku z tym stosunkiem
art.33 jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa, stosunek pracy podlega prawu państwa, w którym strony w chwili powstania tego stosunku mają miejsce zamieszkania albo siedzibę; jeżeli praca jest, była lub miała być wykonywana w przedsiębiorstwie pracodawcy, rozstrzyga - zamiast jego miejsca zamieszkania albo siedziby - siedziba przedsiębiorstwa.
art. 33 § 2 jeżeli strony nie mają miejsca zamieszkania albo siedziby w tym samym państwie i nie dokonały wyboru prawa, stosuje się prawo państwa, w którym praca jest lub miała być wykonywana (lex loci laboris)
Pierwszeństwo przed tymi przepisami przysługiwało postanowieniom konwencyjnym.
Jednakowe unormowanie właściwości prawa dla stosunków pracy znalazło się w konwencjach:
b. Czechosłowacją (art. 45),
Rosją (art. 44),
Rumunią (art. 49),
Litwą (art. 45),
Łotwą (art. 47)
Ukrainą (art. 42).
Konwencje te przewidują, że strony stosunku pracy mogą poddać ten stosunek wybranemu przez siebie prawu.
Jeżeli nie dokonano wyboru prawa, to powstanie, zmiana, rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy oraz roszczenia z niego wynikające podlegają prawu tej strony konwencji, na której terytorium praca jest, była lub miała być wykonywana.
Jeżeli pracownik wykonuje pracę na terytorium jednej strony na podstawie stosunku pracy łączącego go z zakładem pracy, który ma siedzibę na terytorium drugiej strony, powstanie, zmiana, rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy oraz roszczenia z niego wynikające podlegają prawu tej strony konwencji.
konwencja polsko-estońska nie przewiduje wyboru prawa dla stosunków pracy
Jej uregulowanie jest identyczne ze wspomnianymi wyżej konwencjami w sytuacji braku wyboru prawa (art. 46).
konwencja polsko-białoruska:
jeżeli strony stosunku pracy nie postanowiły inaczej, powstanie, zmiana, rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy oraz roszczenia z niego wynikające podlegają prawu tej umawiającej się strony; na której terytorium praca jest, była lub miała być wykonywana”
Międzynarodowa Organizacja Pracy:
Powołana w wyniku obrad konferencji paryskiej w 1919 r. jako część składowa systemu organizacyjnego Ligi Narodów.
Wśród 29 państw-założycieli znalazła się także Polska.
Po drugiej wojnie światowej i na mocy poprawek do Konstytucji MOP przyjętych na 27 sesji Konferencji Ogólnej w 1945 r. w Paryżu i na 29 sesji Konferencji Ogólnej w 1946 r. w Montrealu - została przekształcona w organizację wyspecjalizowaną ONZ i taką pozostaje do dnia dzisiejszego.
MOP doprowadziła do opracowania pokaźnej liczby konwencji poświęconych podstawowym problemom:
bezrobocia i zatrudnienia,
czasu pracy i urlopów wypoczynkowych,
ochrony pracy kobiet oraz równego ich traktowania,
ochrony młodocianych, bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony emigrantów,
wynagrodzenia za pracę i ubezpieczeń społecznych,
prawa zrzeszania się itd.
Stwierdza się niekiedy, że konwencje te stworzyły międzynarodowe prawo pracy będące częścią międzynarodowego prawa publicznego
Wśród państw, które ratyfikowały wiele konwencji przyjętych przez MOP, znajduje się także Polska.
Warto też zwrócić uwagę na konwencje regulujące odpowiedzialność za szkodę spowodowaną wypadkami przy pracy
Stan prawny po wejściu w życie Konwencji rzymskiej z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych
W Konwencji unormowano właściwość prawa dla umowy o pracę (art. 6).
Z chwilą jej wejścia w życie utraciły więc moc nie tylko art. 32 i 33 ustawy z 1965 r.
i inne przepisy szczególne wskazujące prawo właściwe dla umowy o pracę
art. 6 Konwencji:
prawo właściwe dla umowy o pracę może być określone w drodze wyboru prawa. Jednakże wybór prawa nie może prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony, jaką zapewniają mu bezwzględnie wiążące przepisy prawa, które byłoby właściwe w braku wyboru prawa.
art. 6 ust. 2 Konwencji:
przy braku wyboru prawa stosuje się:
prawo państwa, w którym pracownik, wykonując umowę, zazwyczaj świadczy pracę, jeśli nawet został on tymczasowo oddelegowany do innego państwa, albo
prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo pracodawcy zatrudniającego pracownika, jeżeli zazwyczaj nie świadczy on pracy w jednym i tym samym państwie.
Jeżeli jednak z całokształtu okoliczności wynika, że umowa o pracę (stosunek pracy) wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, stosuje się prawo tego innego państwa (reguła korekcyjna)
KONWENCJA RZYMSKA NIE UCHYBIAŁA INNYM UREGULOWANIOM KONWENCYJNYM. W CZASIE OBJĘTYM ZAKRESEM JEJ ZASTOSOWANIA PIERWSZEŃSTWO PRZED NIĄ MIAŁY WSPOMNIANE WYŻEJ KONWENCJE BILATERALNE, ZAWIERAJĄCE KOLIZYJNOPRAWNĄ REGULACJĘ UMÓW O PRACĘ
Umowa o pracę według rozporządzenia Rzym I
art. 8 rozporządzenia Rzym I :
Indywidualna umowa o pracę podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z art. 3. Taki wybór prawa nie może jednak prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie, w przypadku braku wyboru byłoby właściwe zgodnie z ust. 2, 3 i 4 niniejszego artykułu.
W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla indywidualnej umowy o pracę, umowa podlega prawu państwa, w którym lub - gdy takiego brak - z którego pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy. Za zmianę państwa, w którym zazwyczaj świadczona jest praca, nie uważa się tymczasowego zatrudnienia w innym państwie.
Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 2, umowa podlega prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, za pośrednictwem którego zatrudniono pracownika.
Jeżeli ze wszystkich okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejszy związek z państwem innym niż wskazane w ust. 2 lub 3, stosuje się prawo tego innego państwa.
Schemat:
PRAWO WYBRANE PRZEZ STRONY
wybór ograniczony ze względu na ochronę pracownika
PRAWO PAŃSTWA, W KTÓRYM PRACOWNIK ŚWIADCZY PRACĘ W WYKONANIU UMOWY
tymczasowe zatrudnienie w innym państwie nie zmienia tego
PRAWO PAŃSTWA, GDZIE ZNAJDUJE SIĘ PRZEDSIĘBIORSTWO
REGUŁA KOLIZYJNA ŚCIŚLEJSZY ZWIĄZEK Z INNYM PANSTWEM
ZOBOWIĄZANIA Z JEDNOSTRONNYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Czynności jednostronne:
przyrzeczenie publiczne,
przyjęcie przekazu przez przekazanego,
wystawienie dokumentu zawierającego zobowiązanie do zapłaty (m.in. weksla i czeku uregulowanych w oddzielnych przepisach)
inne.
Artykuł 30 ustawy z 1965 r:
nakazywał przepisy o prawie właściwym dla zobowiązań umownych stosować odpowiednio do wątpliwości
Ustawa z 2011 r.:
Art. 32 ust. 1 ustawy z 2011 r. dopuszcza dla zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych wybór prawa (z zastrzeżeniem, że od chwili, gdy obie strony stosunku zobowiązaniowego są zindywidualizowane, wymaga on porozumienia obu stron)
W razie braku wyboru prawa i w myśl art. 32 ust. 2 zd. 1 ustawy z 2011 r. I właściwe jest prawo państwa, w którym osoba dokonująca czynności prawnej ma miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę.
Wskazanie to może być skorygowane na podstawie reguły korekcyjnej zamieszczonej w art. 32 ust. 2 zd. 2 ustawy z 2011 r. W myśl tej reguły, jeżeli z okoliczności wynika, że zobowiązanie pozostaje w ściślejszym związku z prawem innego państwa, stosuje się prawo tego państwa. Ma to zapewnić zastosowanie prawa najbardziej odpowiedniego do normowania danego stosunku prawnego.
Wybór prawa:
DO CHWILI GDY DRUGA STRONA STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO NIE JEST ZNANA (nie doszło do jej indywidualizacji), wyboru może dokonać jednostronnym oświadczeniem woli osoba dokonująca jednostronnej czynności prawnej mającej prowadzić do powstania zobowiązania.
Oświadczenie o wyborze prawa może stanowić klauzulę owej czynności prawnej jednostronnej (np. klauzulę przyrzeczenia publicznego), może też przybrać postać oddzielnego oświadczenia woli.
OD CHWILI GDY OBIE STRONY STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO SĄ ZINDYWIDUALIZOWANE, wybór prawa musi przybrać postać umowy
!!Do wyboru prawa przewidzianego w art. 32 ust. 1 należy stosować przepisy art. 4 ust. 2-6 ustawy z 2011 r!!
ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWE I CZEKOWE
art. 79 pr.weksl. SKUTKI ZOBOWIĄZANIA AKCEPTANTA WEKSLA OKREŚLA PRAWO MIEJSCA PŁATNOŚCI WEKSLA. SKUTKI ZOBOWIĄZAŃ INNYCH OSÓB PODPISANYCH NA WEKSLU OKREŚLA PRAWO KRAJU, W KTÓRYM OSOBY TE ZŁOŻYŁY PODPISY
Prawo miejsca wystawienia weksla:
określa terminy zwrotnego poszukiwania w stosunku do wszystkich osób, które weksel podpisały (art. 80 pr.weksl.),
rozstrzyga o tym, czy posiadacz weksla trasowanego nabywa wierzytelność, która była podstawą wystawienia weksla (art. 81 pr.weksl.).
Prawo kraju miejsca płatności:
rozstrzyga, czy przyjęcie może być ograniczone do części sumy wekslowej i czy posiadacz jest zobowiązany do przyjęcia zapłaty częściowej (art. 82 pr.weksl.),
określa środki, jakie należy przedsięwziąć w razie zaginięcia lub kradzieży weksla.
Skutki:
Zgodnie z art. 65 pr.czek. skutki zobowiązań czekowych określa się według prawa państwa, w którym zobowiązania te zostały zaciągnięte.
Terminy:
Przepis art. 66 pr.czek. został ujęty podobnie jak art. 80 pr.weksl. Stanowi on, że terminy wykonywania zwrotnego poszukiwania określa w stosunku do wszystkich osób, które czek podpisały, prawo miejsca wystawienia czeku.
Prawo miejsca płatności:
Z kolei, w myśl art. 67 pr.czek., prawo miejsca płatności czeku określa:
czy czek może być płatny tylko za okazaniem, czy też może być płatny w pewien czas po okazaniu oraz jakie są skutki umieszczenia w czeku późniejszej daty wystawienia,
termin do przedstawienia,
czy czek może być przyjęty, certyfikowany, potwierdzony lub wizowany oraz jakie są skutki tych oświadczeń,
czy posiadacz może żądać zapłaty częściowej oraz czy jest zobowiązany do jej przyjęcia,
czy czek może być zakreślony lub zaopatrzony zastrzeżeniem „przelać na rachunek” j lub innym równoznacznym oraz jakie są skutki tych oświadczeń,
czy posiadacz ma szczególne prawa do pokrycia oraz jaki jest ich charakter,
czy wystawca może czek odwołać lub sprzeciwić się jego zapłacie,
jakie środki należy przedsięwziąć w razie zaginięcia lub kradzieży czeku,
czy protest lub równoznaczne stwierdzenie jest potrzebne do zachowania prawa zwrotnego poszukiwania przeciw indosantom, wystawcy oraz innym zobowiązanym
ZAKRES ZASTOSOWANIA PRAWA WŁAŚCIWEGO DLA STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO
Rozważania ogólne
PRZYJMUJE SIĘ NA OGÓŁ, ŻE PRAWU WŁAŚCIWEMU DLA CZYNNOŚCI PRAWNEJ BĘDĄCEJ ŹRÓDŁEM ZOBOWIĄZANIA (STATUTOWI KONTRAKTOWEMU LUB STATUTOWI JEDNOSTRONNEJ CZYNNOŚCI PRAWNEJ) PODLEGA OCENA ZARÓWNO SAMEGO ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZANIA (UMOWY LUB CZYNNOŚCI PRAWNEJ JEDNOSTRONNEJ), JAK I POWSTAŁEGO Z CZYNNOŚCI PRAWNEJ STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO
Według postanowień statutu kontraktowego (lub statutu jednostronnej czynności prawnej) należy oceniać:
dopuszczalność dokonania czynności prawnej określonego rodzaju;
przesłanki ważności czynności prawnej (z wyłączeniem jednak zdolności i formy), a wśród nich wady oświadczenia woli i treść jako przesłankę ważności czynności | prawnej (chodzi tu zwłaszcza o granice swobody kontraktowej stron, znaczenie klauzul generalnych, np. zasad uczciwego obrotu)
reguły dotyczące wykładni oświadczeń woli;
warunki łub terminy (dopuszczalność warunku lub terminu, skutki zamieszczenia warunku lub terminu, m.in. czy ziszczenie się warunku ma moc wsteczną, jakie skutki rodzi zamieszczenie w czynności prawnej warunku niemożliwego albo sprzecznego z prawem lub normami innego rodzaju);
treść stosunku zobowiązaniowego i zasady wykonania zobowiązania (chodzi tu m.in. o miarę staranności, której powinien dołożyć dłużnik przy wykonaniu zobowiązania);
niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
sposób i zakres wynagrodzenia szkody;
zagadnienia związane ze zmianą lub rozwiązaniem umowy (chodzi tu zarówno o rozwiązanie umowy w drodze porozumienia stron, jak i odstąpienie od umowy lub jej wypowiedzenie); prawo właściwe dla głównego stosunku zobowiązaniowego obejmuje również czynności prawne podjęte w jego ramach (dotyczy to zarówno umów, jak i czynności prawnych jednostronnych);
przyczyny wygaśnięcia zobowiązania;
czy zobowiązanie jest dziedziczne.
Sformułowanie w:
Konwencji rzymskiej z 1980 r.
rozporządzeniu Rzym I.
Wymuszające stosowanie przepisów:
Na uwagę zasługują zwłaszcza przepisy oddziałujące na sposób wykonania zobowiązania
W wypadku umowy o budowę kompletnego obiektu przemysłowego będą to m.in.
obowiązujące w państwie, w którym inwestycja jest realizowana, normy prawa budowlanego,
przepisy o ochronie przeciwpożarowej,
o ochronie środowiska naturalnego,
przepisy sanitarne
Unormowanie Konwencji rzymskiej z 1980 r.
art. 10 ust. 1 Konwencji prawu właściwemu dla umowy, ustalonemu na podstawie postanowień Konwencji (art. 3-6 i art. 12), podlegają w szczególności:
jej wykładnia;
wykonywanie wynikających z niej zobowiązań;
skutki całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa oraz w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe;
różne sposoby wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienie i utrata praw wynikająca z upływu terminów;
skutki nieważności umowy.
Co do tzw. modalności wykonania zobowiązania i w myśl art. 10 ust. 2 Konwencji - „bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie"
Konwencyjny statut kontraktowy:
Prawo wskazane przez konwencyjne normy kolizyjne należy stosować:
do oceny umowy będącej źródłem zobowiązania
do oceny zobowiązania z tej umowy wynikającego
Statut nie obejmuje:
kwestii należących do zakresu statutu personalnego wyznaczonego dla stron umownego stosunku zobowiązaniowego przez miarodajne krajowe normy prawa prywatnego międzynarodowego.
Zakres zastosowania statutu kontraktowego na tle rozporządzenia Rzym I
art. 12 ust. 1 rozporządzenia prawo właściwe dla umowy (statut kontraktowy) ma zastosowanie w szczególności do:
jej wykładni;
wykonywania wynikających z niej zobowiązań;
w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe, skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa;
różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikającej z upływu terminów;
skutków nieważności umowy
art. 12 ust. 2 rozporządzenia „bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie” w odniesieniu do „sposobu wykonania oraz środków, które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego wykonania”.
Ze stwierdzenia, że wykładnia umowy mieści się w zakresie zastosowania statutu kontraktowego, wynika, iż w postanowieniach tego statutu należy poszukiwać reguł wykładni umów.
Słowniczek w umowie:
Strony, dążąc do usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, często włączają do umowy słowniczek zawierający definicje używanych przez nie terminów.
Nie mogą one jednak uchylić ogólnych reguł interpretacyjnych, mieszczących się w postanowieniach statutu kontraktowego, jeśli mają one charakter norm iuris cogentis.
Reguły wykładni umów, mieszczące się w postanowieniach statutu kontraktowego, określają jedynie kierunek postępowania, nie uwalniają zaś od trudności związanych z wyjaśnianiem sensu użytych w umowie terminów technicznoprawnych.
Nie powinny też utrudniać wyjaśniania owych terminów. Przy objaśnianiu terminów, o których mowa - w przypadku braku odmiennych wskazówek podanych przez strony - należy sięgać do pojęć określonego systemu prawnego.
Należy brać pod uwagę całokształt okoliczności danego przypadku i rozwiązania poszukiwać oddzielnie w każdym rozpatrywanym przypadku.
Nie powinno się jednej tylko okoliczności przyznać dominującej roli. Nie da się też całego zagadnienia sprowadzić do alternatywy: statut kontraktowy czy prawo języka kontraktu.
Poza tym bowiem mogą mieć również znaczenie takie wskazówki, jak zapożyczenie objaśnianego terminu technicznoprawnego z określonego systemu prawnego, lub takie czynniki, jak miejsce zawarcia lub wykonania umowy, domicyl (zwykły pobyt) lub siedziba jednej ze stron, jeśli cała sytuacja jest bardzo mocno z tym miejscem związana, albo inne jeszcze okoliczności.
Okoliczności towarzyszące zawarciu kontraktu mogą też wskazywać, że strony - posługując się określonymi wyrażeniami - miały na względzie sens nadawany tym wyrażeniom w regułach interpretacyjnych ujednoliconych na użytek międzynarodowego obrotu handlowego lub w regułach interpretacyjnych powszechnie zwyczajowo stosowanych w danej dziedzinie międzynarodowego obrotu handlowego.
Świadczenia pieniężne:
W obrocie handlowym duże znaczenie mają świadczenia pieniężne.
Zwrócić więc trzeba uwagę na znaczenie prawa waluty (lex valutae, lex pecuniae, lex monetae), czyli prawa państwa, które kreowało dany rodzaj pieniądza (uznało określone znaki za pieniądz).
Zachodzi też konieczność ODGRANICZENIA zakresu zastosowania prawa waluty i statutu kontraktowego (obligacyjnego). Pomocne przy tym okazuje się odróżnienie norm kreujących (organizujących) system monetarny jako instytucję publicznoprawną danego państwa od norm określających rolę pieniądza w wykonaniu zobowiązania.
DO ZAKRESU ZASTOSOWANIA LEGIS VALUTAE należy zaliczyć głównie kwestie regulowane normami pierwszego rodzaju. W sytuacji więc gdy wykonanie zobowiązania ma nastąpić przez zapłatę określonej sumy pieniężnej, wyłącznie w postanowieniach legis valutae należy poszukiwać odpowiedzi na takie pytania:
jakie rodzaje znaków są pieniądzem,
jaka jest ich wartość minimalna i kursowa (stosunek do innych walut);
prawo to decyduje również o zmianie wartości pieniądza,
dopuszczalności i zasadach wymienialności skonstruowanego przez siebie pieniądza,
przeliczeniach w razie zmian rodzaju pieniądza
Z KOLEI STATUT KONTRAKTOWY rozstrzyga i co do zasady i czy świadczenie pieniężne ma być spełnione wedle wartości nominalnej (określonej przez prawo waluty), czy według jakiejś innej miary;
decyduje zatem o dopuszczalności waloryzacji (tak sądowej, jak i umownej),
o dopuszczalności umownych klauzul waloryzacyjnych (np. klauzuli złota, klauzul walutowych, klauzul indeksowych), uniezależniających świadczenie dłużnika od nominalnej wartości pieniądza, w którym zostało wyrażone zobowiązanie pieniężne.
Statut kontraktowy wyznacza zakres swobody stron co do oznaczenia waluty umowy (m.in. rozstrzyga o dopuszczalności oznaczenia w umowie świadczenia pieniężnego w kilku walutach).
W postanowieniach statutu kontraktowego należy poszukiwać wskazówek, jaką walutę przyjąć, gdy strony nie określiły jej w umowie (wedle najczęściej przyjmowanej reguły prawa merytorycznego walutę umowy stanowi w takim przypadku waluta będąca w obiegu w miejscu płatności), lub jak postąpić, gdy określiły ją nieprecyzyjnie (użyły nazwy wieloznacznej).
Statut kontraktowy a prawo miejsca wykonania:
ZASADY WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA UMOWNEGO PODLEGAJĄ STATUTOWI KONTRAKTOWEMU
Nie da się całkowicie wyłączyć w zakresie zagadnień związanych z wykonaniem zobowiązania prawa miejsca wykonania zobowiązania.
Wykonanie zobowiązania umownego pozostaje bowiem w ścisłym związku faktycznym z obszarem państwa, w którym następuje to wykonanie.
Decyduje o tym sam charakter wykonania, które w odróżnieniu od intencjonalnego aktu zawarcia umowy - jest wydarzeniem realnie uchwytnym, materialnym.
Prawo miejsca wykonania oddziałuje na zachowanie stron stosunku obligacyjnego i nad faktem tym nie można przejść do porządku dziennego.
Warunki wykonania (wg Popiołka drodzy zerówkowicze!)
Oddziaływanie to jest szczególnie wyraźne - jak wykazał W. Popiołek - w zakresie tzw. warunków („sposobów”, „modalności”) wykonania.
chodzi tutaj o pewne „aspekty techniczne”, szczegóły aktywności wykonawczej
Te „warunki” („detale”) wykonania przyporządkowywane są, na podstawie szczególnych norm kolizyjnych (wyraźnie stanowionych lub uznawanych za obowiązujące przez judykaturę i doktrynę), prawu miejsca wykonania.
W ustawie z 1965 r. brak było takiej normy szczegółowej. Mimo to uznawano ją za obowiązującą także w polskim prawie prywatnym międzynarodowym w okresie obowiązywania tej ustawy.
Do zakresu zastosowania owej szczególnej normy kolizyjnej, przewidującej właściwość prawa miejsca wykonania zobowiązania, należy zaliczyć zagadnienie waluty płatności.
Dotyczy to także technicznych sposobów zrealizowania płatności, m.in. czy zapłata może (lub musi) nastąpić gotówką, czekiem, przelewem bankowym.
Prawo miejsca wykonania może narzucić obowiązek zapłaty w walucie lokalnej.
Jeżeli jednak pozostawia stronom swobodę wyboru w kwestii waluty płatności, to wówczas odpowiedzi na pytanie, czy (w braku porozumienia stron) prawo takiego wyboru przysługuje dłużnikowi, należy poszukiwać w statucie kontraktowym.
Statutowi kontraktowemu podlegają też zagadnienia związane z umowną waloryzacją oraz określenie ewentualnego odszkodowania na rzecz wierzyciela, jeżeli w związku ze zwłoką dłużnika i deprecjacją waluty płatności wierzyciel poniósł szkodę.
STATUTOWI KONTRAKTOWEMU PODLEGAJĄ TEŻ ZASADY I PRZESŁANKI NALICZANIA ODSETEK ORAZ ICH WYSOKOŚĆ Z TYTUŁU OPÓŹNIENIA ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNEGO
Niewykonanie / nienależyte wykonanie zobowiązania:
STATUTOWI KONTRAKTOWEMU PODLEGA OCENA NIEWYKONANIA LUB NIENALEŻYTEGO WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA
Oznacza to, że według jego postanowień należy ustalić:
czy został spełniony zespół przesłanek odpowiedzialności kontraktowej
czy nastąpiło nienależyte wykonanie zobowiązania
czy dłużnik w ogóle nie wykonał zobowiązania,
czy wierzyciel poniósł szkodę i jaką,
czy spełniona jest przesłanka związku przyczynowego)
rozkład ciężaru dowodu (ewentualne domniemanie winy),
okoliczności uwalniające od odpowiedzialności
STATUT KONTRAKTOWY DECYDUJE TEŻ O ROSZCZENIACH PRZYSŁUGUJĄCYCH WIERZYCIELOWI, TAKŻE O TYM, CZY WIERZYCIELOWI PRZYSŁUGUJE WYBÓR MIĘDZY WCHODZĄCYMI W GRĘ ROSZCZENIAMI I CZY MOŻE ON STĄPIĆ NA DROGĘ SĄDOWĄ Z OKREŚLONYM ŻĄDANIEM
z żądaniem wydania orzeczenia zobowiązującego dłużnika do spełnienia świadczenia w naturze
z tym że chodzi wyłącznie o materialnoprawne przesłanki takiego żądania, o instrumentach procesowych gwarantujących realizację orzeczenia decyduje bowiem lex fori processualis
DO STATUTU KONTRAKTOWEGO TRZEBA TEŻ SIĘGNĄĆ PRZY OCENIE UPRAWNIEŃ Z TYTUŁU RĘKOJMI WADY FIZYCZNE LUB PRAWNE
WEDŁUG JEGO POSTANOWIEŃ BĘDĄ OCENIANE M.IN. KLAUZULE KONTRAKTOWE PRZEWIDUJĄCE KARY UMOWNE
PRAWO WŁAŚCIWE DLA FORMY UMÓW OBLIGACYJNYCH WSKAZUJĄ NORMY KOLIZYJNE USTANOWIONE W ART. 11 ROZPORZĄDZENIA
Rozporządzenie a statut personalny:
Rozporządzenie nie narusza w zasadzie stosowania postanowień statutu personalnego stron umowy ustalonego na podstawie odrębnych przepisów (obecnie art. 11 i 17 ustawy z 2011 r.)
WYJĄTEK art. 13 „w przypadku umowy zawartej między osobami, które znajdują się w tym samym państwie, osoba fizyczna, która miałaby zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych na podstawie prawa tego państwa, może powołać się na brak zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych wynikający z prawa innego państwa jedynie wówczas, gdy w chwili zawarcia umowy druga strona umowy wiedziała o tym braku lub nie wiedziała o nim z powodu niedbalstwa”.
Inne regulacje rozporządzenia:
przelew wierzytelności,
subrogacja umowna i ustawowa,
wielość dłużników,
potrącenie
niektóre kwestie związane z prowadzeniem dowodu
Artykuł 14
Przelew wierzytelności oraz subrogacja umowna
W razie przelewu wierzytelności lub subrogacji umownej stosunek między zbywcą i nabywcą wierzytelności przysługującej wobec innej osoby („dłużnika”) podlega prawu, które zgodnie z niniejszym rozporządzeniem jest właściwe dla umowy zawartej między zbywcą i nabywcą.
Prawo, któremu podlega przenoszona wierzytelność, rozstrzyga o jej zbywalności, stosunku pomiędzy nabywcą wierzytelności a dłużnikiem, przesłankach skuteczności przelewu lub subrogacji wobec dłużnika oraz zwalniającym skutku świadczenia przez dłużnika.
Pojęcie przelewu w rozumieniu niniejszego artykułu obejmuje bezwarunkowe przeniesienie wierzytelności, przeniesienie wierzytelności na zabezpieczenie oraz ustanowienie zastawu lub innego zabezpieczenia na wierzytelności.
Artykuł 15
Subrogacja ustawowa
W przypadku gdy określonej osobie („wierzycielowi”) przysługuje wierzytelność t umowy wobec innej osoby („dłużnika”), a osoba trzecia ma obowiązek zaspokojenia wierzyciela lub faktycznie zaspokoiła go, zwalniając dłużnika ze zobowiązania, prawo właściwe dla obowiązku osoby trzeciej określa, czy i w jakim zakresie osoba trzecia jest uprawniona do dochodzenia od dłużnika uprawnień, które przysługiwały wierzycielowi wobec dłużnika zgodnie i prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku.
Artykuł 16
Wielość dłużników
Jeżeli wierzycielowi przysługuje wierzytelność wobec kilku dłużników zobowiązanych do zaspokojenia tej samej wierzytelności, a wierzyciel został zaspokojony w całości lub w części przez jednego I nich, prawo, któremu podlega zobowiązanie tego dłużnika względem wierzyciela, właściwe także dla roszczeń regresowych tego dłużnika wobec pozostałych dłużników Pozostali dłużnicy mogą korzystać I zarzutów, jakie przysługiwały im wobec wierzyciela, w zakresie przewidzianym przez prawo właściwe dla ich zobowiązań względem wierzyciela.
Artykuł 17
Potrącenie
Potrącenie, które nie zostało uzgodnione w drodze umowy stron, podlega prawu właściwemu dla wierzytelności, z której dokonywane jest potrącenie.
Artykuł 18
Dowody
Prawo właściwe dla zobowiązania umownego zgodnie z niniejszym rozporządzeniem stosuje się w zakresie, w jakim zawiera ono odnoszące się do zobowiązań umownych domniemania prawne lub określa ciężar dowodu.
Dowód umowy lub czynności prawnej może być przeprowadzony wszelkimi środkami dopuszczalnymi zgodnie z prawem sądu lub zgodnie z jednym z praw, o których mowa w art. 11, według którego umowa lub czynność prawna jest ważna co do formy, pod warunkiem że dowód można przeprowadzić w ten sposób przed sądem orzekającym.
Rozporządzenie Rzym I reguluje też na użytek zobowiązań umownych niektóre instytucje części ogólnej prawa prywatnego międzynarodowego
wyłączenie odesłania - art. 20,
klauzulę porządku publicznego - art. 21,
oraz przypadki, gdy prawo właściwe jest niejednolite - art. 22
ZOBOWIĄZANIA WYNIKAJĄCE ZE ZDARZEŃ NIEBĘDĄCYCH CZYNNOŚCIAMI PRAWNYMI
STAN PRAWNY W OKRESIE OBOWIĄZYWANIA USTAWY Z 1965 R.
art. 31 ustawy z 1965 r. „ZOBOWIĄZANIE NIE WYNIKAJĄCE Z CZYNNOŚCI PRAWNEJ PODLEGA PRAWU PAŃSTWA, W KTÓRYM NASTĄPIŁO ZDARZENIE BĘDĄCE ŹRÓDŁEM ZOBOWIĄZANIA (§ 1). JEDNAKŻE GDY STRONY SĄ OBYWATELAMI TEGO SAMEGO PAŃSTWA I MAJĄ W NIM MIEJSCE ZAMIESZKANIA, WŁAŚCIWE JEST PRAWO TEGO PAŃSTWA” (§ 2).
dwa powiązania rozstrzygające o właściwości prawa w omawianym zakresie:
z wysuniętym na czoło łącznikiem lokalnym (art. 31 § 1)
swoiście „wzmocnionym” powiązaniem personalnym (przepis art. 31 § 2 wymagał bowiem zbiegu obywatelstwa i miejsca zamieszkania stron stosunku zobowiązaniowego).
art. 31 § 2 wspominał wyraźnie o obywatelstwie i miejscu zamieszkania, powiązania tego rodzaju mogą dotyczyć osób fizycznych.
Mimo to przepis ten należało stosować odpowiednio takie do osób prawnych
W takim przypadku zamiast obywatelstwa i miejsca zamieszkania brana była pod uwagę siedziba osoby prawnej.
Dotyczyło to zarówno stosunków zobowiązaniowych, których stronami były osoby prawne (do zastosowania art. 31 § 2 wystarczyło, te osoby prawne miały siedzibę w tym samym państwie), jak i stosunków między osobami fizycznymi i osobami prawnymi
SN zastosowania art. 31 § 2 należało wymagać, by osoba prawna miała siedzibę w państwie, którego obywatelem była i w którym miała miejsce zamieszkania osoba fizyczna).
Zmiana właściwości prawa:
Powiązanie, o którym mowa w art. 31 § 2, powinno istnieć w chwili nastąpienia zdarzenia będącego źródłem zobowiązania.
Późniejsze zmiany nie wpływały na utrwaloną w taki sposób właściwość prawa.
Dotyczyło to zarówno zmiany obywatelstwa lub miejsca zamieszkania jednej ze stron stosunku zobowiązaniowego,
jak i zmian w osobach wierzyciela lub dłużnika w sytuacji, gdy nowy wierzyciel lub nowy dłużnik miał inne obywatelstwo lub inne miejsce zamieszkania niż jego poprzednik.
Zakres normy kolizyjnej:
Zakres norm kolizyjnych z art. 31 ustawy z 1965 r. ujęty był szeroko.
zobowiązania z (szeroko rozumianych) czynów niedozwolonych,
zobowiązania wynikające z innych zdarzeń niebędących czynnościami prawnymi
prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
bezpodstawne wzbogacenie
Odrębne regulacje:
prawo lotnicze
prawo morskie
Zmiana w 2011 r.:
Przepisowi art. 356 k.m. nadano następujące brzmienie:
Art. 356. Jeżeli właściwość prawa zależy od miejsca zdarzenia, to za miejsce zdarzenia, które nastąpiło na statku morskim znajdującym się poza terytorium państwa nadbrzeżnego, uważa się państwo jego bandery (art. 75 pkt 2 ustawy z 2011 r.).
Natomiast przepis art. 357 k.m. dotyczący zobowiązań z awarii wspólnej pozostał w mocy
UNORMOWANIA KONWENCYJNE
POLSKA JEST STRONĄ WIELU KONWENCJI BILATERALNYCH, W KTÓRYCH ZNAJDUJĄ SIĘ KOLIZYJNO- PRAWNE REGULACJE BĄDŹ TYLKO CZYNÓW NIEDOZWOLONYCH, BĄDŹ ZOBOWIĄZAŃ POZAUMOWNYCH, ORAZ DONIOSŁEJ - Z PRAKTYCZNEGO PUNKTU WIDZENIA I KONWENCJI MULTILATERALNEJ O PRAWIE WŁAŚCIWYM DLA WYPADKÓW DROGOWYCH.
Rzym II:
stosowany od 11 stycznia 2009 r., do tych konwencji
art. 28 ust. 1 nie uchybia ono stosowaniu konwencji międzynarodowych, których stronami, w chwili wejścia w życie rozporządzenia, jest jedno lub kilka państw członkowskich.
art. 28 ust. 2 pierwszeństwo przed konwencjami (zawartymi wyłącznie pomiędzy dwoma lub więcej państwami członkowskimi) ma rozporządzenie.
Ze względu na treść art. 28 ust. 2 w dalszych wywodach można pominąć konwencje, których stronami są wyłącznie państwa członkowskie UE.
Inne konwencje:
z Wietnamem (art. 38 ust. 1),
Ukrainą (art. 35), Rosją (art. 37),
Białorusią (art. 37),
b. Jugosławią (art. 34 ust. 2).
Wszystkie wymienione konwencje za łącznik podstawowy uznają miejsce zdarzenia będącego źródłem zobowiązania
Przewidują więc właściwość prawa tego państwa będącego stroną konwencji, na terytorium którego nastąpiło zdarzenie będące źródłem zobowiązania.
Nie ma istotnego znaczenia to, że w konwencji z b. Jugosławią łącznik ten jest opisany jako miejsce czynu niedozwolonego.
Tylko nieliczne konwencje poprzestają na tym jednym łączniku (konwencja Polski z b. Jugosławią). Większość wprowadza odstępstwa odwołujące się do łączników personalnych, na przykład wspólnego obywatelstwa stron stosunku zobowiązaniowego (tak konwencje Polski z Białorusią, Rosją, Wietnamem i Ukrainą).
Konwencje podpisane przez Polskę przed wstąpieniem do UE:
Czechy i Słowacja (konwencja z b. Czechosłowacją),
Bułgaria,
Estonia,
Litwa,
Łotwa,
Rumunia,
Słowenia (konwencja z b. Jugosławią)
Węgry.
Jednakże co do kwestii wyłączonych z zakresu zastosowania rozporządzenia (odpowiedzialność państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej oraz zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienia) pozostają w mocy odpowiednie postanowienia bilateralnych konwencji, o ile kwestie te są objęte zakresem ich zastosowania (w przeciwnym razie dojdą do głosu w tym zakresie odpowiednie krajowe normy kolizyjne).
Konwencja haska o prawie właściwym dla wypadków drogowych z 4 maja 1971 r. :
Za wypadek drogowy w rozumieniu Konwencji haskiej uważa się wypadek, w którym uczestniczy jeden lub kilka pojazdów z napędem silnikowym lub bez napędu, wiążący się z ruchem na drodze publicznej, na terenie ogólnodostępnym lub na terenie prywatnym dostępnym dla niektórych osób
Konwencji 1 w myśl art. 2 i nie stosuje się do:
odpowiedzialności producentów, sprzedawców i naprawiających pojazdy,
odpowiedzialności właściciela lub innej osoby odpowiedzialnej za utrzymanie drogi otwartej dla ruchu lub za bezpieczeństwo jej użytkowników,
odpowiedzialności za cudze czyny, z wyjątkiem odpowiedzialności właściciela lub posiadacza pojazdu,
roszczeń regresowych pomiędzy osobami ponoszącymi odpowiedzialność,
roszczeń regresowych i subrogacji towarzystw ubezpieczeniowych,
roszczeń oraz roszczeń regresowych instytucji ubezpieczeń społecznych i roszczeń przeciwko takim instytucjom; takich roszczeń innych podobnych instytucji i publicznych samochodowych funduszy gwarancyjnych oraz zwolnienia od odpowiedzialności przewidzianego przez prawo, któremu podlegąią te instytucje
Prawem właściwym 1 według art. 31 jest prawo państwa, w którym nastąpił wypadek.
Odstępstwa od tej zasady przewiduje art. 4.:
Jeżeli w wypadku uczestniczy tylko jeden pojazd, który jest zarejestrowany państwie innym niż to, w którym nastąpił wypadek, do odpowiedzialności cli prawo państwa rejestracji:
wobec kierowcy, posiadacza, właściciela i innej osoby mającej prawo do pojazdu, niezależnie od jej miejsca „stałego” pobytu (résidence habituelle),
wobec ofiary będącej pasażerem, jeżeli jej miejscem zwyczajnego pobytu jest państwo inne niż to, w którym nastąpił wypadek,
wobec ofiary znajdującej się poza pojazdem na miejscu wypadku, jeżeli miała miejsce „stałego” pobytu w państwie rejestracji.
Jeżeli jest wiele ofiar, określa się prawo właściwe oddzielnie dla każdej z nich.
jeżeli w wypadku uczestniczy wiele pojazdów, postanowienia pkt 1 stosuje się tylko wtedy, gdy wszystkie pojazdy są zarejestrowane w tym samym państwie,
jeżeli w wypadku uczestniczy wiele osób znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami na miejscu wypadku i mogą być one odpowiedzialne, postanowienia pkt 1 oraz pkt 2 stosuje się tylko wtedy, gdy wszystkie te osoby mają miejsca „stałego” pobytu w państwie rejestracji. Podobnie należy postępować, gdy osoby te są również ofiarami wypadku.
W myśl art. 5 Konwencji prawu właściwemu - na podstawie art. 3 lub 4 dla odpowiedzialności wobec pasażera będącego ofiarą - podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, należących do pasażera lub powierzonych pasażerowi.
Prawu właściwemu - na podstawie wspomnianych przepisów dla odpowiedzialności wobec właściciela pojazdu - podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, innych niż rzeczy wymienione wyżej.
Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu państwa, w którym nastąpił wypadek. Jednakże odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy osobistego użytku ofiary znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu państwa rejestracji, jeżeli prawo to byłoby właściwe do odpowiedzialności wobec ofiary zgodnie z art. 4.
W przypadku pojazdu niezarejestrowanego lub zarejestrowanego w kilku państwach prawo państwa, w którym pojazdy te stale stacjonują, zastępuje prawo państwa rejestracji. To samo stosuje się, jeżeli ani właściciel, ani posiadacz, ani kierowca pojazdu nie mają w czasie wypadku miejsca stałego pobytu w państwie rejestracji (art. 6).
Niezależnie od prawa właściwego przy określaniu odpowiedzialności bierze się pod uwagę przepisy o bezpieczeństwie ruchu na drogach obowiązujące w miejscu i czasie wypadku (art. 7).
W myśl art. 8 prawo właściwe określa w szczególności:
przesłanki i zakres odpowiedzialności,
podstawy zwolnienia od odpowiedzialności, ograniczenie odpowiedzialności oraz podział odpowiedzialności,
istnienie oraz rodzaj obrażeń ciała lub szkody, za które należy się odszkodowanie,
rodzaj oraz zakres szkód,
cesję i dziedziczenie prawa do odszkodowania,
osoby poszkodowane i uprawnione do odszkodowania,
odpowiedzialność przełożonego za czyny podwładnego oraz pracodawcy za czyny pracownika,
przedawnienie I prekluzję łącznie z zasadami dotyczącymi początku biegu przedawnienia lub prekluzji oraz przerwy lub zawieszenia biegu.
Zgodnie I art. 9 osoby, które doznały obrażeń ciała lub szkody, mają prawo do wystąpienia I roszczeniem bezpośrednio do ubezpieczyciela osoby odpowiedzialnej, jeżeli takie uprawnienie przyznaje im prawo właściwe na podstawie artykułów 3,4 lub 5. jeżeli prawo państwa rejestracji właściwe na podstawie artykułów 4 lub 5 nie przewiduje takiego uprawnienia, można z niego korzystać, jeżeli jest przewidziane przez prawo państwa, w którym nastąpił wypadek. Jeżeli żadne z tych praw nie przewiduje takiego uprawnienia, można z niego korzystać, jeżeli jest przewidziane przez prawo, któremu podlega umowa ubezpieczenia.
Według art. 10 zastosowania prawa właściwego na podstawie Konwencji można odmówić tylko wtedy, gdy jest ono oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym.
Konwencja znajduje zastosowanie nawet wtedy, gdy prawo właściwe nie jest prawem państwa konwencyjnego (art. 11 zd. 2).
STAN PRAWNY PO WEJŚCIU W ŻYCIE ROZPORZĄDZENIA RZYM II
Zasady ogólne
11 LIPCA 2007 R. ZOSTAŁ PRZYJĘTY OSTATECZNY TEKST ROZPORZĄDZENIA (WE) NR 864/2007 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY, REGULUJĄCEGO WŁAŚCIWOŚĆ PRAWA DLA ZOBOWIĄZAŃ POZAUMOWNYCH 1 RZYM II
Datę początkową stosowania rozporządzenia wyznaczono w art. 32 na 11 stycznia 2009 r. (z wyjątkiem art. 29, który stosuje się od 11 lipca 2008 r.)„
W myśl art. 31 rozporządzenie stosuje się do zdarzeń powodujących szkodę, które nastąpią po jego wejściu w życie.
Zasięg przedmiotowy rozporządzenia Rzym II:
w art. 1 ust. 1 zd. 1:
zobowiązania pozaumowne,
w sprawach cywilnych i handlowych,
powiązane z prawami różnych państw.
„zobowiązanie pozaumowne”:
użyte w celu określenia zakresu rozporządzenia, powinno być rozumiane w sposób autonomiczny (por. pkt 11 preambuły).
WSKAZÓWKA - art. 2 ust. 1 rozporządzenia Rzym II, w którym wymieniono źródła zobowiązań pozaumownych:
czyny niedozwolone,
bezpodstawne wzbogacenie,
prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia oraz
culpa in contrahendo,
a także objaśniono pojęcie szkody, zaznaczając, że szkoda obejmuje wszelkie następstwa wynikające z wymienionych wyżej zdarzeń będących źródłem zobowiązania pozaumownego.
Rozporządzenie Rzym II nie obejmuje zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych
Sprawy cywilne a handlowe:
Przyczyną odróżniania w regulacjach europejskich spraw cywilnych i handlowych jest hołdowanie w niektórych państwach członkowskich zasadzie dualizmu prawa prywatnego, odrzucenie zaś zasady jedności prawa cywilnego, obowiązującej m.in. w prawie polskim.
W ten sposób prawodawca europejski zwraca uwagę na potrzebę szerokiego ujmowania zasięgu przedmiotowego tych regulacji.
Wyłączenia:
art. 1 ust. 2
postanowienie art. 1 ust. 1 zd. 2, rozporządzenia nie stosuje się „w szczególności do spraw podatkowych, celnych lub administracyjnych, ani do odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej - «acta iure imperii»”.
Zakres przedmiotowy:
„sprawy powiązane z prawami różnych państw”.
Okoliczności prawnie relewantne:
W naszym piśmiennictwie postawiono pytanie, jakie okoliczności można na tle omawianego przepisu uznać za okoliczności prawnie relewantne (prawnie doniosłe):
czy jakiekolwiek,
czy jedynie takie, które odznaczają się określonymi właściwościami (np. mogą prowadzić do kolizji praw w przestrzeni) – Pazdan - te
ustalaniu okoliczności doniosłych z kolizyjnoprawnego punktu widzenia trzeba z jednej strony brać pod uwagę wyniki prawnoporównawczych badań systemów kolizyjnych państw członkowskich, z drugiej zaś strony uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku.
PRZYKŁAD W stanie faktycznym polegającym na tym, że i mieszkaniec państwa A zastrzelił ze strzelby na terytorium państwa B mieszkańca tego i państwa, z kolizyjnoprawnego punktu widzenia nie jest doniosłe to, kto był producentem broni i w jakim państwie broń została wprowadzona do obrotu. Gdyby jednak chodziło o sytuację, gdy broń użyta w czasie polowania eksplodowała, raniąc jej posiadacza i współuczestników polowania, wspomniane wyżej powiązania należałoby uznać za doniosłe z rozważanego punktu widzenia.
To dowodzi, jak wiele zależy od okoliczności danego przypadku rozporządzenie dotyczy wyłącznie stanów faktycznych z elementem obcym (stanów faktycznych międzynarodowych). Nie się go do stanów faktycznych, które tej cechy nie mają.
Odpowiedzialność deliktowa:
Nomy kolizyjne dotyczące odpowiedzialności deliktowej zamieszczone w rozporządzeniu obejmują nie tylko odpowiedzialność opartą na zasadzie winy, lecz zasadzie ryzyka.
Zakresem zastosowania statutu deliktowego objęta jest równiej zdolność deliktowa (bez względu na to, jak pojęcie to jest rozumiane w prawie merytorycznym poszczególnych państw).
Rozporządzenie nie uchybia stosowaniu wspólnotowych szczególnych regulacji kolizyjnoprawnych (art. 27).
Porządek publiczny:
Wytycza ono ramy dopuszczalności wyłączenia stosowania prawa właściwego ze względu na klauzulę porządku publicznego, zastrzegając, że do wyłączenia może dojść jedynie wtedy, gdy takie stosowanie jest w sposób oczywisty niezgodne z porządkiem publicznym państwa siedziby sądu (art. 26).
Odesłanie:
Jeżeli wskazanie prawa właściwego następuje na mocy rozporządzenia, należy stosować wyłącznie normy merytoryczne prawa wskazanego.
Nie wolno sięgać do norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego wchodzących w skład tego prawa.
Oznacza to, że odesłanie jest wykluczone (art. 24).
Przepisy wymuszające zastosowanie:
art. 16 zwrócono uwagę na potrzebę liczenia się z przepisami prawa siedziby sądu, stosowanymi bez względu na to, jakiemu prawu podlega zobowiązanie poza-umowne (przepisy wymuszające swoje zastosowanie),
art. 17 na zasady bezpieczeństwa i postępowania, obowiązujące w miejscu i czasie wystąpienia zdarzenia stanowiącego źródło odpowiedzialności, przy ocenie zachowania się osoby, o której odpowiedzialność chodzi.
Niejednolite prawo:
W rozporządzeniu określono sposób postępowania w razie wskazania „niejednolitego prawa”.
art. 25 ust. 1 rozporządzenia Rzym II w sytuacji niejednolitości prawa każdą jednostkę terytorialną, która ma własne prawo regulujące zobowiązania pozaumowne, traktuje się jak oddzielne państwo.
Jednakże państwo członkowskie o niejednolitym systemie prawnym nie ma obowiązku stosowania rozporządzenia do rozwiązywania kolizji w jego własnym porządku prawnym.
Do kolizji takich jego organy mogą stosować własne normy kolizyjne regulujące sytuacje niejednolitego prawa (art. 25 ust. 2 rozporządzenia).
Trudno nie dostrzec, że grozi to niejednolitością rozstrzygnięć prawnych.
Formy jednostronnych czynności prawnych:
Warto też zwrócić uwagę na unormowanie formy jednostronnych czynności prawnych dotyczących zobowiązania pozaumownego.
art. 21 przy dokonaniu takiej czynności prawnej wystarczy dopełnić wymagań w zakresie formy przewidzianych bądź przez prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego, bądź przez prawo państwa, w którym czynność została dokonana.
Mamy tu więc do czynienia z alternatywną właściwością legis causae oraz legis loci actus.
Jeżeli nie zostaną dopełnione wymagania żadnego z tych praw co do sankcji, należy - jak się wydaje - stosować prawo przewidujące sankcję łagodniejszą.
Środki dowodowe:
Odrębnie uregulowano kwestię właściwości prawa do oceny środków dowodowych, przy których użyciu można prowadzić dowód, że doszło do dokonania czynności prawnej mającej wywołać skutki prawne w obrębie zobowiązań pozaumownych.
art. 22 ust. 2 dopuszcza wszelkie środki przewidziane bądź przez prawo siedziby sądu, bądź przez jedno z praw, o których mowa w art. 21 (czyli przez legem causae lub legem loci actus), jeśli tylko taki środek dowodowy może być przeprowadzony przed sądem
Wybór prawa właściwego
ART. 14 UST. 1 LIT. A ROZPORZĄDZENIA DOPUSZCZA DLA ZOBOWIĄZAŃ POZAUMOWNYCH BEZ ŻADNYCH ZASTRZEŻEŃ JEDYNIE TZW. NASTĘPCZY WYBÓR PRAWA
Wybór prawa zasadniczo może więc być dokonany w porozumieniu zawartym po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę.
Może on nastąpić także w toku postępowania przed sądem powszechnym lub polubownym.
Podmioty prowadzące działalność gospodarczą:
14 ust. 1 lit. b - mogą dokonać wyboru prawa również w porozumieniu swobodnie wynegocjowanym przed wystąpieniem zdarzenia powodującego szkodę (uprzedni wybór prawa).
Nie jest „prawem swobodnie wynegocjowanym”:
Wybór w klauzuli znajdującej się w ogólnych warunkach umowy, dołączonych do oferty przez oferenta i zaakceptowanych przez oblata.
Wątpliwości może natomiast budzić ocena z tego punktu widzenia klauzuli wyboru prawa zamieszczonej w wynegocjowanej przez strony umowie ramowej na użytek zawieranych w stosunkach między sobą umów wykonawczych w sporze dotyczącym zobowiązania pozaumownego związanego z umową wykonawczą.
Odpowiedź pozytywną (uznanie skuteczności takiego wyboru) można uzależnić od okoliczności konkretnego przypadku.
Dopuszczalność wyboru prawa uprzedniego i następczego:
W stosunkach między przedsiębiorcami, należy ocenić pozytywnie.
W praktyce obrotu chodzić może o przedsiębiorców powiązanych nićmi zobowiązań umownych.
Równoczesne wskazanie prawa właściwego dla ewentualnych zobowiązań pozaumownych i zobowiązań umownych może wzmacniać wzajemne zaufanie stron w stosunkach umownych. Stanowić będzie czynnik sprzyjający rozwojowi współpracy pomiędzy podmiotami pozostającymi w trwałych układach gospodarczych.
Sposób wyboru prawa:
wyraźnie
w sposób dorozumiany, z tym że musi on w sposób dostatecznie pewny wynikać z okoliczności sprawy
Nie może naruszać PRAW OSÓB TRZECICH (art. 14 ust. 1 zd. 2).
Wybór prawa:
Strony mogą wybrać prawo obowiązujące w DOWOLNYM PAŃSTWIE, a nie tylko prawo powiązane w jakiś sposób ze zobowiązaniem. Mogą też oczywiście wybrać prawo państwa niebędącego członkiem Unii. Wybór prawa przewidziany w art. 14 rozporządzenia Rzym II jest więc wyborem nieograniczonym.
Wybór innych norm niż prawo obowiązujące w jakimś państwie wywołuje jedynie skutki materialnoprawnego wskazania regulacji prawnej.
Jest dopuszczalny jedynie w granicach przyznanej stronom przez prawo właściwe autonomii woli.
Skutki dalej idące mógłby wywołać tylko w razie poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego i wyraźnego upoważnienia przez strony tego sądu - na podstawie art. 119 § 1 k.p.c. I do orzekania według ogólnych zasad prawa.
Choć wyraźnie tego w rozporządzeniu nie rozstrzygnięto, nie ulega wątpliwości dopuszczalność zmiany lub uchylenia dokonanego wcześniej wyboru prawa.
Złożony i częściowy wybór prawa:
Rozporządzenie kwestii tej nie reguluje.
Wydaje się, że na pytanie to należy udzielić odpowiedzi przeczącej .
Kolizyjnoprawnego wyboru prawa można więc dokonać jedynie dla całego zobowiązania pozaumownego.
Całe zobowiązanie można poddać prawu jednego państwa (lub prawu obowiązującemu na części terytorium jakiegoś państwa).
Ewentualne poddanie przez strony określonych kwestii prawu przez strony wskazanemu można traktować wyłącznie jako materialnoprawne wskazanie regulacji prawnej.
Umowa o wybór prawa:
Rozporządzenie Rzym II, inaczej niż Konwencja rzymska z 1980 r. (art. 3 ust. 4) i rozporządzenie Rzym I (art. 3 ust. 5), nie wskazuje prawa właściwego dla samej umowy o wybór prawa (statutu wyboru prawa).
Nie wydaje się, by należało przy ocenie ważności tej czynności prawnej prawa prywatnego międzynarodowego - co do zasady - stosować przepisy rozporządzenia Rzym I, choćby tylko jego art. 3 ust. 5 .
W pierwszej kolejności rozstrzygnięć także w tym zakresie należy poszukiwać w samym rozporządzeniu Rzym II. Ono rozstrzyga o dopuszczalności i jej przesłankach oraz zakresie, w jakim wybór jest dopuszczalny. Zważywszy, że rozporządzenie nie wymagał zachowania jakiejś szczególnej formy, można twierdzić, że wybór prawa może być dokonany w dowolnej formie. Uzasadnione może się natomiast okazać zastosowanie w drodze analogii art. 10 ust. 2 rozporządzenia Rzym I co do skutków milczenia obiata przy zawarciu następczej umowy o wybór prawa .
Zdolność strony do zawarcia umowy, której przedmiotem jest wybór prawa, należy oceniać według jej statutu personalnego. Statut ten wyznaczają ciągle krajowe normy kolizyjne
Wybór prawa nie jest umową obligacyjną. Brak więc podstaw, by do jego oceny stosować wprost jakikolwiek przepis rozporządzenia Rzym I. Nie ma zaś potrzeby, by uciekać się do stosowania w drodze analogii art. 13 rozporządzenia Rzym | skoro materia, o którą chodzi, jest uregulowana w art. 12 ust. 1 (co do osób fizycznych) i w art. 18 ust. 2 i do osób prawnych) ustawy z 2011 r.
Wady oświadczenia woli:
Co do wskazania prawa właściwego do oceny znaczenia wad oświadczenia woli w badaniu ważności wyboru prawa w piśmiennictwie proponowane są:
zastosowanie w drodze analogii art. 3 ust. 5 rozporządzenia Rzym I
zastosowanie prawa wybranego (merytorycznego) - prostsze
Materialnoprawne wskazanie:
Jeżeli wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę są zlokalizowane w innym państwie niż państwo, którego prawo zostało wybrane, „wybór prawa” wywołuje jedynie skutki materialnoprawnego wskazania regulacji prawnej.
Taki „wybór prawa” nie wyłącza zatem stosowania takich przepisów tego innego państwa, których nie można wyłączyć w drodze umowy (art. 14 ust. 2).
Chodzi tu więc o przepisy bezwzględnie wiążące, wchodzące w skład systemu prawnego państwa, z którym w całości powiązany jest oceniany stan faktyczny.
Jeżeli lokalizacja wszystkich elementów stanu faktycznego (w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę) kieruje nas do państwa członkowskiego (lub kilku państw członkowskich), wybór prawa państwa niebędącego członkiem Unii nie wyłącza stosowania przepisów prawa wspólnotowego (których nie można wyłączyć w drodze umowy), i to w kształcie, w jakim zostały one implementowane w państwie członkowskim sądu.
Funkcje lokalizacyjne:
W piśmiennictwie słusznie zwrócono uwagę, że funkcje lokalizacyjne na tle art. 14 ust. 2 i 3 rozporządzenia Rzym II spełniają nie tylko okoliczności związane z miejscem zdarzenia, lecz także okoliczności dotyczące podmiotów zobowiązaniowych stosunków pozaumownych.
Są one zresztą nierzadko traktowane w prawie kolizyjnym różnych państw jako okoliczności doniosłe z kolizyjnoprawnego punktu widzenia.
W związku z tym zaproponowano, by w trakcie interpretacji art. 14 ust. 2 występujący w tym przepisie zwrot „wszystkie elementy stanu faktycznego” uzupełnić słowami „doniosłe z kolizyjnoprawnego punktu widzenia” (lub krócej: „kolizyjnoprawnie relewantne”).
Rozpatrywane sytuacje:
I - OKOLICZNOŚCI STANU FAKTYCZNEGO SĄ ZLOKALIZOWANE W JEDNYM PAŃSTWIE CZŁONKOWSKIM
granice wpływu na pozaumowny stosunek zobowiązaniowy prawa wskazanego przez strony wytyczają zarówno czysto krajowe bezwzględnie wiążące przepisy tego prawa, jak i przepisy wspólnotowe, których zastosowania nie można umownie wyłączyć.
W sytuacji tej dużo zależy od oceny j charakteru prawnego dokonanego przez strony wskazania prawa państwa nieczłonkowskiego.
II - OKOLICZNOŚCI STANU FAKTYCZNEGO ZLOKALIZOWANE SĄ W DWÓCH LUB WIĘKSZEJ LICZBIE PAŃSTW CZŁONKOWSKICH.
„Jeżeli wskazanie to ma cechy kolizyjnoprawnego wyboru prawa, co nie jest wykluczone w związku z powiązaniem sprawy z prawami dwu lub więcej państw członkowskich, to wybór prawa wyłącza stosowanie czysto krajowych bezwzględnie wiążących przepisów tych państw członkowskich, z którymi stan faktyczny jest powiązany.
Nie wyłącza on natomiast stosowania przepisów prawa wspólnotowego w kształcie, w jakim zostały one implementowane w państwie członkowskim sądu.
Tylko w tym zakresie dochodzi więc do ograniczenia zastosowania prawa wybranego , choć sam wybór prawa nie jest ograniczony.
Przepisy prawa wspólnotowego są w tym przypadku stosowane na podobnej zasadzie jak krajowe przepisy wymuszające swoje I zastosowanie”.
Wyłączenie wyboru prawa:
zobowiązania pozaumowne wynikające z czynów nieuczciwej konkurencji lub praktyk ograniczających wolną konkurencję (art. 6 ust. 4) oraz zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia prawa własności intelektualnej (art. 8 ust. 3).
Zgodnie z art. 7 dla zobowiązania pozaumownego wynikającego ze szkody w środowisku naturalnym lub ze szkody na osobie lub mieniu będącej następstwem takiej szkody, prawo właściwe wskazuje zasadniczo norma z art. 4 ust. 1 (przewiduje ona właściwość prawa miejsca szkody - lex loci damni). Jednakże art. 7 zezwala poszkodowanemu na poddanie swych roszczeń prawu państwa, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę.
Prawo właściwe w braku wyboru prawa
Uwagi ogólne
W rozdziale II rozporządzenia Rzym II uregulowano sposób ustalania prawa właściwego I w braku wyboru prawa dla czynów niedozwolonych.
Rozdział III obejmuje zaś pozostałe źródła zobowiązań umownych (bezpodstawne wzbogacenie, prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, culpa in contrahendó).
Wynik uzyskany na ich podstawie może być w większości przypadków - SKORYGOWANY DZIĘKI REGUŁOM KOREKCYJNYM odwołującym się do okoliczności dotyczących danego wypadku.
Jeżeli okoliczności te wskazują na istnienie ściślejszego związku ocenianego stanu faktycznego z innym państwem niż państwo, na które wskazuje norma kolizyjna posługująca się łącznikiem obiektywnym, należy jako właściwe zastosować prawo państwa, za którym przemawia zasada ściślejszego związku.
Reguły korekcyjne przewidują następujące przepisy rozporządzenia:
art. 4 ust. 3,
art. 5 ust. 2,
art. 10 ust. 4,
art. 11 ust. 4 i
art. 12 ust. 2 lit. c.
Czyny niedozwolone
Kolejność reguł:
w art. 4 ust. 1 została zawarta norma podstawowa posługująca się ŁĄCZNIKIEM MIEJSCA POWSTANIA SZKODY (właściwość legis loci damni);
przewiduje ona, że prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę, oraz niezależnie od tego, w jakim państwie lub państwach występują skutki pośrednie tego zdarzenia; w przepisie tym chodzi o miejsce, gdzie nastąpiła szkoda bezpośrednia;
miejsce szkód pośrednich nie ma żadnego znaczenia,
artykuł 4 ust. 2 wprowadza odstępstwo od tej zasady na rzecz ŁĄCZNIKA PERSONALNEGO,
przewidując właściwość prawa państwa, w którym osoba, której przypisuje się odpowiedzialność, i poszkodowany mają w chwili powstania szkody miejsce zwykłego pobytu (chodzi o miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie),
w art. 4 ust. 3 została przewidziana reguła korekcyjna, w myśl której, jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że czyn niedozwolony pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem niż państwo wskazane w art. 4 ust. 1 i 2, należy stosować prawo tego innego państwa.
Przeciwdzałanie nadużyciom:
zastrzeżenia:
po pierwsze - że związek z innym państwem niż państwo wskazane w art. 4 ust. 1 i 2 tylko wtedy może być brany pod uwagę przy wyznaczaniu prawa właściwego, jeśli jest wyraźny,
po drugie - jeśli jest znacznie ściślejszy niż związek z państwem wskazanym w art. 4 ust. 1 i 2.
W art. 4 ust. 3 zd. 2 wyjaśniono, że związek ściślejszy z innym państwem może polegać w szczególności na istnieniu wcześniejszego stosunku pomiędzy stronami, takiego jak umowa, ściśle związanego z danym czynem niedozwolonym.
Prawidłowe stosowanie:
W trakcie stosowania rozporządzenia trzeba rozważyć w pierwszej kolejności, czy istnieją przesłanki do zastosowania normy z art. 4 ust. 2.
Dopiero w razie negatywnej odpowiedzi należy uwzględnić normę z art. 4 ust. 1.
W obu przypadkach uzyskany wynik wskazania trzeba zweryfikować, wykorzystując wskazówki wynikające z reguły korekcyjnej z art. 4 ust. 3.
Problemy:
jak postąpić w sytuacji wielomiejscowości szkody a więc gdy czyn niedozwolony wywołuje szkodę w kilku państwach.
wskazówka w art. 4 ust. 1, przy poszukiwaniu kolizyjnoprawnych rozstrzygnięć nie bierze się pod uwagę pośrednich następstw! czynu niedozwolonego.
Wydaje się, że w sytuacji wielomiejscowości szkody, prowadzącej do powiązania zobowiązania z czynu niedozwolonego z więcej niż jednym państwem, należy dążyć do znalezienia jednego systemu prawnego jako właściwego, kierując się ideą ściślejszego związku.
Nie ma tu znaczenia, czy jednym z konkurujących systemów prawnych jest system prawny państwa siedziby sądu.
Osoby fizyczne i prawne:
Norma z art. 4 ust. 2 odwołująca się do łącznika zwykłego pobytu znajduje zastosowanie zarówno wtedy, gdy stronami stosunku zobowiązaniowego są osoby fizyczne jak i wtedy, gdy jedną ze stron jest osoba prawna lub obydwoma stronami są osoby prawne lub jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej.
Miejsce zwykłego pobytu:
OSOBA PRAWNA Wskazówek, jak ustalać miejsce zwykłego pobytu osoby prawnej lub ułomnej osoby prawnej, udzielają postanowienia art. 23.
art. 23 ust. 1 miejscem tym jest miejsce siedziby zarządu
Wydaje się, że chodzi tu o rzeczywistą siedzibę zarządu.
PROBLEM w przypadku ułomnej osoby prawnej (np. handlowej spółki osobowej prawa polskiego), która w swej strukturze organizacyjnej nie ma zarządu.
Na wówczas - jak sądzę - poszukiwać miejsca, w którym skupia się główna (przeważająca) aktywność danego podmiotu, a zwłaszcza miejsca, z którego zarządzane są jego interesy
FILIA/ AGENCJA / ODDZIAŁ Zgodnie z art. 23 ust. 1 zd. 2 w przypadku wystąpienia zdarzenia powodują szkodę lub powstania szkody w ramach działalności filii, agencji lub innego działu, za miejsce zwykłego pobytu uznaje się siedzibę tej filii, agencji lub innego oddziału.
OSOBA FIZYCZNA Z kolei I w myśl art. 23 ust. 2 i za miejsce zwykłego pobytu osoby fizycznej działającej w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej uznaje się miejsce głównego przedsiębiorstwa.
Odpowiedzialność za produkt
W pierwszej kolejności właściwe jest więc PRAWO PAŃSTWA, W KTÓRYM W CHWILI POWSTANIA SZKODY STRONY MAJĄ MIEJSCE ZWYKŁEGO POBYTU.
Miejsce zwykłego pobytu osoby prawnej lub podmiotu bez osobowości prawnej należy ustalać przy wykorzystaniu wskazówek z art. 23
W braku przesłanek z art. 4 ust. 2 zgodnie z art. 5 ust. 1 prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego z tytułu szkody wyrządzonej przez produkt jest:
prawo państwa, w którym poszkodowany ma, w chwili powstania szkody, miejsce zwykłego pobytu, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie, lub w braku takiego prawa,
prawo państwa, w którym produkt nabyto, jeżeli został on wprowadzony do obrotu w tym państwie, lub w przypadku gdy nie zachodzi ta okoliczność,
prawo państwa, w którym powstała szkoda, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie.
Prawem właściwym jest jednak PRAWO PAŃSTWA MIEJSCA ZWYKŁEGO POBYTU OSOBY, której przypisuje się odpowiedzialność, jeżeli osoba ta nie mogła w uzasadniony sposób przewidzieć wprowadzenia produktu lub produktu tego samego rodzaju do obrotu w państwie, którego prawo stosuje się zgodnie z pkt 1-3.
Oddzielną regułę korekcyjną ustanowiono w art. 5 ust. 2. jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że czyn niedozwolony pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1, stosuje się prawo tego innego państwa.
Znacznie ściślejszy związek z innym państwem może polegać, w szczególności, na istnieniu wcześniejszego stosunku pomiędzy stronami, takiego jak umowa, ściśle związanego z danym czynem niedozwolonym.
Nieuczciwa konkurencja i praktyki ograniczające wolną konkurencję
art. 6:
Prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu nieuczciwej konkurencji jest prawo państwa, w którym występuje lub jest prawdopodobne wystąpienie naruszenia stosunków konkurencyjnych lub zbiorowych interesów j konsumentów,
W przypadku gdy czyn nieuczciwej konkurencji narusza wyłącznie interesy oznaczonego konkurenta, stosuje się art. 4.
a) Prawem właściwym dla zobowiązań pozaumownych wynikających z ograniczenia konkurencji jest prawo państwa, na którego rynku praktyki te wywołują skutek lub na którego rynku zachodzi prawdopodobieństwo wywołania skutku.
b) W sytuacji kiedy praktyki te wywołują skutek lub zachodzi prawdopodobieństwo wywołania przez nie skutku na rynku więcej niż jednego państwa, osoba dochodząca odszkodowania, wszczynająca postępowanie w sądzie miejsca zamieszkania pozwanego, może zamiast tego oprzeć swoje żądanie na prawie sądu, do którego zwróciła się o rozstrzygnięcie sprawy, pod warunkiem że rynek tego państwa członkowskiego należy do rynków bezpośrednio i w istotny sposób dotkniętych ograniczeniem konkurencji, z którego to wynika zobowiązanie pozaumowne stanowiące podstawę żądania. Jeżeli postępowanie wszczynane jest na podstawie właściwych przepisów o jurysdykcji przeciwko więcej niż jednemu pozwanemu w tym sądzie, żądanie może być oparte na prawie tego sądu, tylko pod warunkiem, że ograniczenie konkurencji, którego dotyczy żądanie wobec każdego z tych pozwanych, bezpośrednio i w istotny sposób wpływa również na rynek państwa członkowskiego tego sądu.
Prawo właściwe mające zastosowanie zgodnie z niniejszym artykułem nie może zostać wyłączone w drodze porozumienia zawartego zgodnie z art. 14. Niedopuszczalny jest więc wybór prawa.
Szkody w środowisku naturalnym
art. 7 prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego ze szkody w środowisku naturalnym lub ze szkody na osobie lub w mieniu będącej następstwem takiej szkody jest prawo określone zgodnie z art. 4 ust. 1, chyba że osoba dochodząca odszkodowania decyduje się poddać swoje roszczenie prawu państwa, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę.
Naruszenie praw własności intelektualnej
art. 8:
Prawem właściwym dla zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia prawa własności intelektualnej jest prawo państwa, na podstawie którego dochodzi się ochrony.
W przypadku zobowiązania pozaumownego wynikającego z naruszenia jednolitego wspólnotowego prawa własności intelektualnej, prawem właściwym dla wszelkich kwestii niepodlegających odpowiedniemu instrumentowi wspólnotowemu jest prawo państwa, w którym naruszenie to miało miejsce.
Prawo właściwe mające zastosowanie zgodnie z niniejszym artykułem nie może zostać wyłączone w drodze umowy zawartej zgodnie z art. 14 (wybór prawa nie jest więc w tym zakresie dopuszczalny).
Spory zbiorowe
art. 4 ust. 2. przy ustalaniu miejsca zwykłego pobytu pracodawcy będącego osobą prawną lub ułomną osobą prawną należy stosować wskazówki z art. 23 (była już o nich mowa).
W braku przesłanek z art. 4 ust. 2 prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego z tytułu odpowiedzialności osoby będącej pracownikiem lub pracodawcą, lub z tytułu odpowiedzialności organizacji reprezentujących ich interesy zawodowe szkody spowodowane sporem zbiorowym, planowanym lub prowadzonym, jest prawo państwa, w którym spór taki ma zostać lub został podjęty.
Bezpodstawne wzbogacenie
art. 10:
Jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, I w tym także z tytułu nienależnego świadczenia, dotyczy istniejącego pomiędzy stronami stosunku, takiego jak stosunek wynikający z umowy lub z czynu niedozwolonego, który jest ściśle związany z tym bezpodstawnym wzbogaceniem, podlega ono I prawu właściwemu dla tego stosunku.
W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie ust. 1, a strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia będącego źródłem bezpodstawnego wzbogacenia, 1 miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa.
W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie ust. 1 lub 2, 1 prawem właściwym jest prawo państwa, w którym nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie.
W przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozostaje w znacznie i ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1-3, stosuje się j prawo tego innego państwa.
Wybór prawa jest w zakresie bezpodstawnego wzbogacenia dopuszczalny (art. 14).
Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio)
art. 11:
Jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia 1 dotyczy istniejącego wcześniej między stronami stosunku, takiego jak umowa lub czyn 1 niedozwolony, który jest ściśle związany z tym zobowiązaniem, podlega ono prawu 1 właściwemu dla tego stosunku.
W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie ust. 1, a strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę, miejsce zwykłego pobytu! w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa.
W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie ust. 1 lub 2.1 prawem właściwym jest prawo państwa, w którym miało miejsce działanie.
W przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1-3,1 stosuje się prawo tego innego państwa.
Co innego może wynikać jednak z woli stron. Wybór prawa jest bowiem dopuszczalny (art. 14).
Culpa in contrahendo
PKT 30 PREAMBUŁY ROZPORZĄDZENIA PODKREŚLONO, TE UŻYTE TAM POJĘCIE CULPA MJ CONTRAHENDO JEST POJĘCIEM AUTONOMICZNYM
Obejmuje ono przypadki naruszenia obowiązku tajemnicy oraz zerwania negocjacji umownych.
Artykuł 12 dotyczy jedynie zobowiązań pozaumownych bezpośrednio związanych z kontaktami handlowymi przed zawarciem umowy.
Zakresem tego przepisu nie jest objęty przypadek szkody ns osobie, której strona doznała podczas negocjacji (stosuje się wówczas art. 4 lub inna miarodajne przepisy rozporządzenia)
Tak rozumiana culpa in contrahendo podlega:
art. 12 ust. 1 rozporządzenia prawu właściwemu dla umowy zawartej przez strony lub prawu, które byłoby dla niej właściwe, gdyby strony do zawarcia umowy doprowadziły.
Zasadniczo więc rozporządzenie odpowiedzialność z tytułu culpae in contrahendo (w rozumieniu przyjętym w rozporządzeniu) pozostawia w zakresie zastosowania statutu (rzeczywistego lub hipotetycznego) miarodajnego dla umowy, której zawarciu towarzyszyły zachowania podpadające pod pojęcie culpa in contrahendo.
W razie umowy obligacyjnej będzie to statut kontraktowy wyznaczany dawniej przez Konwencję rzymską z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, a obecnie przez rozporządzenie Rzym I.
Jeżeli nie da się ustalić prawa właściwego dla umowy, w myśl art. 12 ust. 2 rozporządzenia Rzym II stosuje się:
prawo państwa, w którym powstała szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę, oraz niezależnie od tego, w jakim państwie lub państwach wystąpiły skutki pośrednie tego zdarzenia, lub
w przypadku gdy strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę, miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, prawo tego państwa, lub
w przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne, wynikające z kontaktów handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy, pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w pkt 1 i 2, prawo tego innego państwa.
wybór prawa jest w rozważanym zakresie dopuszczalny (art. 14)
ZAKRES ZASTOSOWANIA PRAWA WŁAŚCIWEGO
art. 15 rozporządzenia Rzym II prawu właściwemu dla zobowiązania pozaumownego (statutowi zobowiązania pozaumownego) podlegają w szczególności:
podstawa i zakres odpowiedzialności, w tym oznaczenie osób, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za swoje czyny;
przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności, jej ograniczenia i współodpowiedzialność;
istnienie, charakter i ocena szkody lub dochodzonego sposobu jej naprawienia;
środki, które sąd może podjąć w celu zapobieżenia naruszeniu lub szkodzie, lub w celu zaniechania naruszenia lub wyrządzenia szkody, lub w celu zapewnienia naprawienia szkody, w granicach uprawnień przyznanych sądowi na mocy właściwego dla niego prawa procesowego;
kwestia zbywalności roszczenia o naprawienie szkody, w tym dopuszczalności jego dziedziczenia;
osoby uprawnione do odszkodowania za szkody poniesione osobiście;
odpowiedzialność za czyny innych osób;
sposoby wygaśnięcia zobowiązania, przedawnienie i terminy zawite, w tym początek, przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia lub terminu zawitego.
STATUTOWI ZOBOWIĄZANIA POZAUMOWNEGO PODLEGA OCENA ZARÓWNO SAMEGO ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZANIA, JAK I STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO Z NIEGO POWSTAŁEGO
Wskazówki zakresu zastosowania tego statutu:
art. 18 dopuszcza możliwość dochodzenia roszczenia o odszkodowanie bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi osoby odpowiedzialnej, jeżeli przewiduje to prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego lub prawo właściwe dla umowy ubezpieczenia.
Rozporządzenie stosuje się do zobowiązań pozaumownych w sprawach cywilnych i handlowych, powiązanych z prawami różnych państw (art. 1 ust. 1 zd. 1).
art. 2 ust. 1. na użytek rozporządzenia - szkoda obejmuje wszelkie następstwa czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia lub culpa in contrahendo.
art. 2 ust. 2 rozporządzenie stosuje się także do zobowiązań pozaumownych, co do których zachodzi prawdopodobieństwo ich powstania.
Brak stosowania:
spraw podatkowych, celnych lub administracyjnych (co jest oczywiste)
do odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii), co stanowi ograniczenie zasięgu rozporządzenia
Wyłączenia stosowania:
art. 1 ust. 2:
zobowiązania pozaumowne wynikające ze stosunków rodzinnych oraz stosunków uznawanych, zgodnie z prawem dla nich właściwym, za mające podobne skutki, w tym zobowiązania alimentacyjne;
zobowiązania pozaumowne wynikające z małżeńskich ustrojów majątkowych, z ustrojów majątkowych stosunków uznawanych, zgodnie z prawem dla nich właściwym, za mające podobne skutki do małżeństwa, z dziedziczenia testamentowego i ustawowego;
zobowiązania pozaumowne wynikające z weksli, czeków, weksli własnych oraz innych zbywalnych papierów wartościowych w zakresie, w jakim zobowiązania z tych innych zbywalnych papierów wartościowych wynikają z ich zbywalnego charakteru;
zobowiązania pozaumowne wynikające z prawa spółek i innych jednostek organizacyjnych, posiadających osobowość prawną lub jej nieposiadąjących, dotyczące takich kwestii, jak: utworzenie 1 poprzez rejestrację lub w inny sposób, zdolność prawna, ustrój wewnętrzny lub rozwiązanie spółek i innych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną lub jej nieposiadąjących, osobista odpowiedzialność organów i wspólników za zobowiązania spółki lub jednostki organizacyjnej oraz osobista odpowiedzialność audytorów wobec spółki lub wobec jej wspólników w związku z badaniem dokumentów rachunkowych;
zobowiązania pozaumowne wynikające ze stosunków pomiędzy założycielami, powiernikami i beneficjentami trustu utworzonego dobrowolnie;
zobowiązania pozaumowne wynikające ze szkód jądrowych;
zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienie.
Charakter uniwersalny:
art. 3 nadał normom kolizyjnym zamieszczonym w rozporządzeniu charakter uniwersalny. Stanowi on bowiem, że prawo wskazane przez rozporządzenie stosuje się bez względu na to, czy jest ono prawem państwa członkowskiego.
Ciężar dowodu:
art. 22 ust. 1 do domniemań prawnych lub reguł określających ciężar dowodu, w zakresie, w jakim odnoszą się one do zobowiązań pozaumownych, stosuje się lex causae (czyli prawo wskazane jako właściwe dla zobowiązania pozaumownego mocą rozporządzenia).
Subrogacja:
art. 19 jeżeli określonej osobie (wierzycielowi A) przysługuje wierzytelność z pozaumownego tytułu przeciwko dłużnikowi (osobie B) i gdy osoba trzecia (osoba C) ma obowiązek zaspokojenia wierzyciela albo faktycznie go zaspokaja, zwalniając dłużnika ze zobowiązania, prawo, któremu podlega obowiązek osoby trzeciej (osoby C), określa, czy i w jakim zakresie osoba ta może wykonywać względem dłużnika (osoby B) te uprawnienia, które przysługiwały wobec dłużnika (osoby B) wierzycielowi (osobie A) zgodnie z prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku.
Roszczenia regresowe:
Prawo właściwe dla roszczeń regresowych, w sytuacji gdy wierzytelność przysługiwała przeciwko kilku dłużnikom, a wierzyciel został zaspokojony w całości lub w części przez jednego z nich
art. 20 roszczenie regresowe tego ostatniego dłużnika wobec pozostałych dłużników podlega prawu właściwemu dla pozaumownego stosunku zobowiązaniowego tego dłużnika względem wierzyciela.
Brak regulacji:
Rozporządzenie Rzym II nie objęło zakresem swej regulacji:
roszczeń służących ochronie dóbr osobistych
odpowiedzialności za szkody wyrządzone działaniami lub zaniechaniami przy wykonywaniu władzy publicznej
Kwestie te pozostawiono ustawodawcom krajowym.
art. 35 ustawy z 2011 r. odpowiedzialność cywilna za działania i zaniechania organów wykonujących w danym państwie władzę publiczną podlega prawu tego państwa
Jest to regulacja wycinkowa.
Nie obejmuje ona odpowiedzialności cywilnej za działania (i zaniechania) stanowiące wykonywanie władzy publicznej (acta iure imperii) na terytorium innego państwa.
Odpowiedzialność ta powinna być regulowana umową międzynarodową zainteresowanych państw dopuszczającą działania władcze danego państwa na terytorium innego państwa.
ZOBOWIĄZANIA ZWIĄZANE ZE STOSUNKAMI Z INNYCH DZIEDZIN PRAWA CYWILNEGO
Inne zobowiązania:
zobowiązania z prawa rzeczowego STATUT RZECZOWY
zobowiązania z prawa spadkowego STATUT SPADKOWY
zapis zwykły
zachowek
zobowiązania z prawa rodzinnego SATUTY DOTYCZĄCE SPRAW RODZINNYCH
obowiązki alimentacyjne
Podlegają prawo właściwemu dla stosunku, z którym są związane
Odpowiedzialność kontraktowa:
często używa się norm merytorycznych regulujących odpowiedzialność kontraktową
o dopuszczalności i jej stopniu decyduje statut danego zobowiązania