Biologiczne podstawy psychiki.

Mózg- narząd psychiki

Australopitek <0,5 L 4-5 mln lat temu

Homo habillis 0,65 L 2,5 mln

Homo erectus 1 L 1,5 mln

Neandertalensis 1,6 L - ostatni żył 35.000 lat temu; oddzielił się od homo sapiens 250.000 lat temu

• badanie szczątków fosylnych

• współczesne badania molekularne

HOMO SAPIENS- 20.000 lat temu

• Hipokrates – „mózg jest interpretatorem świadomości ( radość, smutek, łzy, wesołość )

BIOLOGICZNE PODSTAWY UCZENIA SIĘ

• możliwość badania biologicznych odpowiedników procesów umysłowych doprowadziły do powstania nowego podejścia do badań nad postrzeganiem, językiem, pamięcią i świadomością

• neurobiologia – nauka badająca funkcjonowanie mózgu

• psychologia – nauka badająca procesy poznawcze ( umysł )

• uczenie się – zdobywanie wiedzy

• pamięć – proces przechowywania wiedzy

MÓZGOWIE

• kształtuje się między 3 – 4 tyg. życia zarodka

• utworzone z 3 pęcherzyków pierwotnych; podział:

1. tyłomózgowie ( tylny dół czaszki )

-móżdżek , most Varola i rdzeń przedłużony

1. śródmózgowie ( nie ulega podziałowi )

2. przodomózgowie ( środk. i przedni dół czaszki )

- międzymózgowie: wzgórze, podwzgórze, nadwzgórze, zawzgórze

- kresomózgowie czyli 2 półkule mózgowe

• rozwój mózgowia nie kończy się w okresie prenatalnym

• trwa do końca 7 r. ż.

MÓZG – PÓŁKULE MÓZGOWE (kresomózgowie) i część wzrokowa podwzgórza

• najpóźniej rozwija się u zwierząt

• 1,5 m² , grubość 2mm

• Waga 1100 do 1400 gramów

• najważniejszy rozwój strefy Przedkorowej

• półkule mózgowe to ok. 80% wagi całego mózgowia

• płaszcz mózgu ludzkiego jest silnie pofałdowany. Na powierzchni płaszcza każdej półkuli wyróżnia się bruzdy, ograniczające 4 płaty mózgu: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny. Bruzdy ograniczają w każdym płacie liczne fałdy zwane zakrętami.

• powierzchnię półkul mózgowych tworzy istota szara – kora mózgowa, stanowiąca część obwodową, a pod nią leży warstwa istoty białej. Istota szara jest zbudowana z komórek nerwowych, istota biała z włókien nerwowych

• kora mózgowa spełnia nadrzędną rolę w stosunku do całego układu nerwowego a stopień pofałdowania jest ważnym czynnikiem w rozwoju inteligencji organizmów

• układ limbiczny (kora stara) jest najstarszy. Odpowiada za stany emocjonalne i popędy.

• Mózg ma 100 miliardów komórek nerwowych i 10 x więcej komórek innych ( np. glejowych)

• Sieć neuronowa ( komórka nerwowa (neuron) swymi wypustkami łączy się z innymi komórkami nerwowymi ). W niej powstaje pamięć, świadomość, inteligencja, emocje, uzdolnienia twórcze.

• 3 ośrodki mózgu zależnie od pełnionej funkcji:

- pole sensoryczne ( odbiór informacji )

- pole motoryczne ( kontrola ruchów )

- pole asocjacyjne ( kojarzenie i przetwarzanie informacji )

PŁATY

1.CZOŁOWY : myślenie, chodzenie, mowa, rozwiązywanie problemów, uczucia

2.CIEMIENIOWY : smak, dotyk, rozpoznawanie obrazów, koordynacja, ręka- oko

3.POTYLICZNY : widzenie, rozpoznawanie obrazów

4.SKRONIOWY : pamięć i uczucia, węch i słuch, mowa

PIEŃ MÓZGU : praca serca, oddychanie, REM snu, płacz

MÓŻDŻEK : równowaga, koordynacja mięśniowo- ruchowa, aktywność sercowo- naczyniowa, oddychanie

Np, co proces AFAZJI powoduje w płatach?

1.czołowy ( czynności ruchowe i psychiczne )

- porażenie kończyn, zaburzenia osobowości

2.ciemieniowy ( doznania czuciowe )

- przeciwstronna niedoczulica

Lewa półkula:

Logika, słowa, zbiory, liczby, kolejność, liniowość, analiza

Prawa półkula:

Rytm, wyobraźnia, sen na jawie, barwa, wymiary, relacje przestrzenne, obszar całości ( Gestalt )-> synteza

PŁEĆ MÓZGU

• Genetyczna – uzależniona od zestawu chromosomów płci ( chrom.Y-mężczyzna, XX-kobieta),

• Gonadalna – określana na podstawie zewn. gonad – jajników lub jąder

• Morfologiczna – określana na podst. bud. ciała

• Płeć mózgu – biochemiczne i czynnościowe różnice

Różnice w mózgu.

Kobiety: rozpoznają emocje, symptomy choroby, mówią więcej i płynniej, pamiętają szczegóły, lepiej układają puzzle, szybciej obliczają proste arytmetyczne zadania, rozpoznają punkty orientacyjne na drodze, lepiej wykonują złożone zadania manualne

Mężczyźni: orientacja przestrzenna, matematyczne rozumowanie, celowanie, rzucanie, antycypowanie toru rzucanego do celu przedmiotu, projektowanie (obracanie przedmiotu w przestrzeni ), odnajdywanie figury na zamaskowanym tle

UKŁAD NERWOWY:

1. Ośrodkowy Układ Nerwowy – mózg i rdzeń kręgowy ( OUN )

2. Obwodowy U. N. – tkanka nerwowa poza mózgiem i rdzeniem kręgowym ( wszystkie neurony łączące OUN z ciałem)

   1. Somatyczny u.n. – włókna nerwowe czuciowe i ruchowe; przewodzą impulsy nerwowe między receptorami, OUN a mięśniami lub gruczołami

   2. Autonomiczny u.n. – łączy OUN i narządy wewnętrzne np. serce, żołądek

      1. Sympatyczny – reguluje procesy wewnętrzne i zachowanie w syt. Stresowych

      2. Parasympatyczny – reguluje codzienne proc. wewn. i zachowanie

Obwodowy u. n. tworzą : 12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów rdzeniowych.

NEURON

• Komórka wyspecjalizowana w odbieraniu, przetwarzaniu i/lub przekazywaniu informacji do innych komórek wewnątrz organizmu

• Dendryt – zbiór rozgałęzionych włókien; odbiera impulsy od innych neuronów lub receptorów zmysłowych i przenosi do ciała komórki

• Akson (neuryt) dł. 1m, śr. 1-20 makrometrów – przekazuje informacje przez całą długość dalej, od ciała komórki do komórek efektorowych ( mięśniowe lub gruczołowe) lub kolejnych neuronów

• Mechanizm funkcjonowania : procesy myślowe i percepcyjne zachodzą w postaci impulsów nerwowych ( potencjałów czynnościowych) przemieszczających się wzdłuż, w poprzek i w głąb kory

• Potencjał czynnościowy – reakcja fizyczna; impuls nerwowy; w synapsie ( połączenie 2 lub więcej neuronów) przekazuje info. z 1 neuronu do 2

• Budowa neuronu

Ciało komórki – integruje inf.o impulsach otrzymanych od dendrytów i przekazuje je do aksonu. Zawiera jądro kom.i cytoplazmę ( to otoczenie jądra na rys.), która utrzymuje ją przy życiu.

STRUKTURA ŁUKU ODRUCHOWEGO

• Odruch – podstawowa jednostka funkcjonalna czynności nerwowej

• Łuk odruchowy – droga, po której biegnie pobudzenie; impuls nerwowy od receptora bodźca przez neuron czuciowy(kojarzeniowy, ruchowy) do efektora.

• Ośrodki kierujące odruchami leżą w rdzeniu kręgowym

• Receptor odbiera bodziec, który wywołuje impuls nerwowy, neuron czuciowy przewodzi impuls z receptora do odpowiedniego ośrodka nerwowego w mózgu lub rdzeniu kręgowym. W ośrodku nerwowym impuls zostaje przetworzony, a następnie przewodzony przez neuron ruchowy do efektora (mięsień lub gruczoł).

• (z wykładu) włókna czuciowe odbierają bodziec, który zamieniony na bodziec przekazywany jest włóknami czuciowymi do rogu grzbietowego istoty szarej rdzenia kręgowego i dalej przez neuron pośredniczący przekazywany jest do rogu brzusznego; dalej aksonem do mięśnia, który reaguje na bodziec

• W synapsie 2 rodzaje mediatorów( subst.chemiczne):

1.pobudzające- acetylocholina, noradrenalina

2.hamujące – serotonina, glutaminian, kwas gamma-aminomasłowy

Rdzeń kręgowy

• Istota szara ( kształt litery H lub motyla)- z komórek nerwowych; w postaci 2 par rogów: 2 brzuszne, 2 grzbietowe

• Istota biała – otacza szarą; z włókien nerwowych

1. Odruchy bezwarunkowe:

- wrodzone, utrwalone dziedzicznie, właściwe dla całego gatunku

-mają gotowy układ dróg nerwowych i zamknięty układ przewodników

-należą do czynności niższych pięter UON; nowych nie daje się utworzyć

- chwytny Robinsona (wpływa na rozwój dużej motoryki rąk; wkładając palec w dłoń noworodka- zaciska on palce tak mocno że można go unieść)

- Babińskiego ( na łaskotki pięty – odwiedzenie palucha lub wszystkich palców stopy)

-Moro (odruch obejmowania; energiczne wyprostowanie rąk i nóg na dźwięk lub hałas)

- oddychania, połykania

2. Odruchy warunkowe :

-nabyte i nie są niezmienne- powstają, utrwalają się i wygasają w zależności od warunków zewn.

-zachodzą przy udziale kory mózgowej

-musi nastąpić utorowanie pewnego odcinka drogi dla pobudzenia; odc.ten jest w korze mózgowej, gdzie następuje proces, który uniemożliwia przejście pobudzenia dróg czuciowych na drogi odśrodkowe(?)

• Większość zachowań psychospołecznych jest zależna od dojrzałości jądra migdałowatego i kory przedczołowej ( adolescenci są b. chwiejni w zachowaniach bo mózg jest jeszcze niedojrzały