BANKOWOŚĆ - wykład
Egzamin – test wielokrotnego wyboru, można mieć ściągi
Wykład 1
System bankowy – całokształt instytucji zajmujących się działalnością bankową, ich zadania ustawowe, związki między nimi oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. System bankowy jest ogniwem systemu finansowego.
Funkcje systemu bankowego
Stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania,
Zapewnienie możliwości dokonywania płatności, rozliczeń między jednostkami,
Zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym,
Zapewnienie informacji cenowej,
Stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania.
Ewolucja systemu bankowego:
Dwuszczeblowy system bankowy,
Podział na bankowość depozytowo – kredytową i bankowość inwestycyjną,
Rozwój instytucji wspomagających działalność banków – od 1993r. – Krajowa Izba Rozliczeniowa,
Konsolidacja(fuzje, przejęcia) – liczba banków spada, ale nie ma upadłości.
W Polsce nie ma banków inwestycyjnych.
Rozwój systemów bankowych – czynniki
Porządek społeczny i gospodarczy, który określa społeczne wartości i cele gospodarcze,
Struktura i wielkość popytu na usługi bankowe,
Regulacje prawne działań bankowych,
Skłonność banków do innowacji.
System bankowy
I poziom: Banki tworzone przez państwa, bank światowe,
II poziom: Europejski bank centralny,
III poziom: Banki komercyjne.
System bankowy – struktura:
Bank centralny,
Banki,
Nadzór bankowy,
Instytucje wspomagające działalność banków.
Instytucja kredytowa:
Podmiot mający swoją siedzibę za granicą Polski na terytorium jednego z państw UE, prowadzący:
We własnym imieniu,
Na własny rachunek,
na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych
działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego.
Każdy bank jest instytucją kredytową wg dyrektyw UE. Wg polskiego prawa bankowego bank krajowy i instytucja kredytowa – sztuczny podział.
Oddział instytucji kredytowej
Jednostka organizacyjna instytucji kredytowej wykonująca w jej imieniu i na jej rzecz wszystkie lub niektóre czynności wynikające z zezwolenia udzielonego tej instytucji kredytowej, przy czym wszystkie jednostki organizacyjne danej instytucji kredytowej, utworzone na terenie Polski, uważa się za jeden oddział.
Instytucja finansowa
Podmiot nie będący bankiem ani instytucją kredytową, którego podstawowa działalność – będąca źródłem większości przychodów – polega na wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wymienionym w ustawie Prawo bankowe:
Nabywanie i zbywanie udziałów lub akcji,
Udzielanie pożyczek ze środków własnych,
Świadczenie usług w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności,
Emitowanie instrumentów płatniczych i administrowanie nimi,
Udzielanie gwarancji, poręczeń,
Obrót terminowymi operacjami finansowymi, instrumentami rynku pieniężnego, papierami wartościowymi,
Zarządzanie aktywami,
Doradztwo finansowe, w tym inwestycyjne,
Usługi brokerskie na rynku pieniężnym.
Instytucja kredytowa jest instytucją finansową, a finansowa nie może być kredytową.
Monetarne instytucje finansowe – instytucje finansowe, których działalność polega na:
Przyjmowaniu depozytów i/lub bliskich substytutów depozytów od podmiotów innych niż monetarne instytucje finansowe,
Udzielaniu kredytów i/lub inwestowaniu w papiery wartościowe na własny rachunek.
NBP zobowiązany do sporządzania sprawozdań, odpowiada za sprawozdawczość pieniężną przed Europejskim Bankiem Centralnym.
Bank centralny
Monetarne instytucje finansowe:
Instytucje kredytowe – banki komercyjne, banki spółdzielcze, SKOK-i,
Fundusze rynku pieniężnego.
Sektor bankowy, wchodzi w skład systemu bankowego:
Banki komercyjne,
Banki spółdzielcze,
Oddziały instytucji kredytowych.
Bankowość:
Detaliczna – ukierunkowana na klienta detalicznego,
Hurtowa – ukierunkowana na klienta instytucjonalnego,
Uniwersalna, międzynarodowa
Międzynarodowa – trans graniczną,
Lokalna.
Wykład 2, 23.10.2010
NBP
Centralnym bankiem państwa jest NBP. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. – Konstytucja RP, art. 227.
Podstawą prawną funkcjonowania NBP jest ustawa o NBP. W przypadku NBP jest jeszcze nadrzędny zapis – Konstytucja.
Podstawowym celem działalności NBP jest:
Utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
Zadania NBP:
Organizowanie rozliczeń pieniężnych,
Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,
Prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,
Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,
Regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,
Kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,
Opracowanie statystyki pieniężnej i bankowej bilansu płatniczego oraz międzybankowej pozycji inwestycyjnej.
Działania NBP na rzecz stabilności finansowej – ostatnia nowelizacja ustawy.
Funkcje banku centralnego:
Emisyjna,
Kształtowania i realizacji polityki pieniężnej,
Organizowanie rozliczeń pieniężnych,
Prowadzenia działalności dewizowej,
Zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności sektora bankowego,
Usługowa na rzecz rządu i jego instytucji.
Rola banku centralnego:
Podmiot polityki gospodarczej:
Kształtowanie i realizowanie polityki pieniężnej,
Rozwój i stabilność sektora bankowego.
Bank banków:
Organizacja rozliczeń pieniężnych,
Kredytodawca ostatniej instancji,
Nadzór nad płynnością i wypłacalnością banków,
Bank państwa:
Obsługa budżetu,
Prowadzenie rachunków bankowych rządu.
Organizacja NBP
Prezes NBP – powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat,
Rada Polityki Pieniężnej,
Zarząd NBP – kieruje działalnością NBP.
Gospodarka finansowa NBP
Funduszami własnymi NBP są fundusz statutowy i rezerwowy,
Fundusz statutowy NBP wynosi 1,5 miliarda zł,
Fundusz rezerwowy może być przeznaczony wyłącznie na pokrycie strat bilansowych NBP,
NBP prowadzi gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego,
NBP tworzy rezerwę na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych. Zasady tworzenia i rozwiązywania rezerwy określa RPP.
Niezależność instytucjonalna określona przede wszystkim przez usytuowanie banku centralnego w systemie organów państwa oraz sposobów powoływania i odwoływania władz banku (kadencyjność, nieusuwalność w czasie kadencji).
Niezależność funkcjonalna – uprawnienia banku centralnego do samodzielnego kształtowania polityki pieniężnej i jej realizacja. Oznacza to niepodleganie w tej dziedzinie przez bank centralny instrukcjom, wytycznym, ze strony parlamentu, prezydenta i rządu.
Niezależność finansowa – trwałe określanie zasad tworzenia i podziału funduszy banku centralnego, co uniemożliwiałoby wywieranie nacisku finansowego przez rząd lub parlament na decyzje banku.
Rynek pieniężny (segment rynku finansowego):
Miejsce transmisji impulsów polityki pieniężnej NBP,
Miejsce alokacji kapitału krótkoterminowego,
Miejsce kształtowania struktury czasowej stóp %
Pełni funkcję informacyjną dla banków, co do kosztów pozyskiwania kapitału,
Pozwala na aktywne zarządzanie ryzykiem stopy %,
Umożliwia dokonywanie transformacji terminów,
Polityka pieniężna:
Kształtowanie polityki pieniężnej:
Identyfikacja zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań,
Określenie celów polityki: finalny, pośrednie, operacyjne,
Rekomendacje co do sposobu i narzędzi realizacji polityki
Realizacja polityki pieniężnej:
Instrumenty oddziaływanie pośredniego (stopa %),
Instrumenty sterowania bezpośredniego (limity kredytowe),
Oddziaływanie perswazyjne.
Rada Polityki Pieniężnej
Ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przekłada je do wiadomości sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,
Rada składa sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.
Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:
Ustala wysokość stóp %,
Ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokości jej oprocentowania,
Określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągnięcia przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
Zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,
Przyjmuje roczne sprawozdania NBP,
Ustala zasady operacji otwartego rynku.
NBP może:
Emitować i sprzedawać papiery wartościowe,
Sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku,
Organizować obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem oraz skarbowymi papierami wartościowymi,
Otwierać rachunki lokat terminowych banków.
Instrumenty polityki pieniężnej:
Rezerwa obowiązkowa,
Operacje depozytowo – kredytowe: depozyt na koniec dnia, kredyt lombardowy,
Interwencje walutowe,
Stopa %: referencyjna, lombardowa, depozytowa,
Operacje otwartego rynku: podstawowe, dostrajające, strukturalne.
Rezerwa obowiązkowa, najstarszy instrument:
Tworzona od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
Odprowadzana na rachunek w NBP,
Stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana,
Zasady i tryb naliczania oraz utrzymywania rezerwy obowiązkowej ustala Zarząd NBP
Suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć:
30% sumy środków pieniężnych od wkładów na żądanie,
20% sumy środków pieniężnych od wkładów terminowych.
Zarząd NBP może zwolnić bank z obowiązku utrzymania rezerwy obowiązkowej w okresie realizacji programu postępowania naprawczego.
Kredyt refinansowany -
Udzielany bankom w zł w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych,
Warunkiem jego udzielenia jest zdolność banku do terminowej spłaty tego kredytu wraz z odsetkami,
Może być udzielony do określonej kwoty w rachunku kredytu lub pod zastaw papierów wartościowych (jako kredyt lombardowy)
Stopy procentowe:
Stopa referencyjna:
Określa m. In. rentowność podstawowych operacji otwartego rynku,
Określa kierunek polityki pieniężnej,
Wpływa na oprocentowanie lokat międzybankowych.
Stopa lombardowa:
Wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP,
Określa górny pułap wzrostu rynkowych stóp overnight.
Stopa depozytowa:
Wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP,
Określa dolny pułap spadku rynkowych stóp overnight.
Operacje podstawowe
W postaci emisji 7 – dniowych bonów pieniężnych NBP,
Przetargi na bony odbywają się raz w tygodniu,
Minimalna rentowność określona jest wysokością stopy referencyjnej,
NBP przeprowadza operacje podstawowe w skali pozwalającej na osiągnięcie równowagi płynnościowej na rynku.
Operacje dostrajające:
Podejmowane w przypadku nieoczekiwanej krótkoterminowej zmiany płynności sektora bankowego, prowadzącej do niepożądanych wahań krótkoterminowych stóp %,
Operacje te mogą obejmować operacje absorbujące i zasilające (emisję bonów pieniężnych NBP, operacje repo i rewers repo oraz przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP).
Operacje strukturalne:
Mają na celu długoterminową zmianę struktury płynności w sektorze bankowym,
Operacje te mogą obejmować: emisję obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup i sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym.
Operacje depozytowo – kredytowe
Mają na celu stabilizowanie poziomu płynności na rynku międzybankowym i skali wahań stóp overnight. Przeprowadzone są z inicjatywy banków komercyjnych.
Wyróżnia się:
Depozyt na koniec dnia – umożliwia bankom lokowanie nadwyżek na rachunku lokat terminowych w banku centralnym,
Kredyt lombardowy – umożliwia bankom zaciąganie kredytu na termin overnight, zabezpieczonego papierami wartościowymi (80% wartości bonów skarbowych oraz obligacji skarbowych).
Wykład 3
Sieć bezpieczeństwa finansowego – zespół rozwiązań instytucjonalnych i regulacji prawnych, mających na celu zapobieganie kryzysom finansowym, a w przypadku ich wystąpienia usuwanie ich skutków.
Elementy sieci:
Instytucje nadzorcze,
Ochrona klienta,
Pożyczkodawca ostatniej instancji – NBP,
INSTYTUCJE PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ DO UTRZYMANIA BEZPIECZEŃSTWA SEKTORA BANKOWEGO:
Bank centralny – NBP,
Nadzór bankowy – KNF,
System gwarantowania depozytów – BFG,
Regulacje ostrożnościowe
Nadzór nad rynkiem finansowym:
Nadzór zróżnicowany – kilka instytucji nadzorujących poszczególne segmenty rynku finansowego,
Nadzór zintegrowany – „mega – nadzorca”,
Nadzór nad rynkiem finansowym:
Nadzór bankowy,
Nadzór emerytalny,
Nadzór ubezpieczeniowy,
Nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego,
Nadzór nad rynkiem kapitałowym,
Nadzór uzupełniający.
Nadzór nad rynkiem finansowym – cele:
Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego,
Zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.
Komisja Nadzoru Finansowego:
Organ właściwy w sprawach nadzoru nad rynkiem finansowym,
Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes Rady Ministrów,
5 – letnia kadencja,
Komisja i Przewodniczący wykonują zadania przy pomocy URZĘDU KOMISJI.
KNF
Zadania:
Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym,
Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego,
Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności,
Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego,
Udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym,
Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego.
Skład KNF
Przewodniczący,
Dwóch zastępców przewodniczącego,
Czterech członków:
Minister właściwy do spraw instytucji finansowych, albo jego przedstawiciel,
Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel,
Prezes NBP albo delegowany przez niego
Przedstawiciel Prezydenta,
Nadzór bankowy
Działalność banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych, oddziałów i przedstawicielstw instytucji kredytowych podlega nadzorowi sprawowanemu przez KNF w zakresie i na zasadach określonych w ustawie Prawo bankowe i ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Celem nadzoru bankowego jest zapewnianie:
Bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,
Zgodność działalności banków z przepisami ustawy Prawo bankowe, ustawy o NBP, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.
Nadzór bankowy – funkcje:
Licencyjna – polega na wydawaniu przez KNF dwóch rodzajów zezwoleń – zezwolenie na utworzenie banku, zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności,
Regulacyjna – polega na określeniu kształtu regulacji ostrożnościowych, które stanowią ogół norm prawnych regulujących strukturę systemu bankowego, ustrój prawny banków, ich działalność oraz stosunki prawne powstające w związku z tą działalnością i mają na celu ograniczenie ryzyka bankowego,
Kontrolna -
Dyscyplinująca.
Regulacje ostrożnościowe:
Normy ilościowe = ograniczenia działalności banków w postaci bezwzględnych wielkości liczbowych,
Normy jakościowe = określenie obowiązującego trybu, zasad, procedur postępowania.
Nadzorcze regulacje ostrożnościowe:
Minimum kapitałowe,
Limit koncentracji zaangażowań, limit dużych zaangażowań,
Próg koncentracji kapitałowej,
Wymogi kapitałowe z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka,
Rezerwy – celowe, na ryzyko ogólne,
Współczynnik wypłacalności,
Normy płynności.
Funkcja kontrolna – działania weryfikujące przestrzegane przez banki przepisów prawa i uregulowań nadzorczych.
Badanie i ocena nadzorcza mogą być realizowane poprzez:
Nadzór analityczny,
Czynności kontrolne,
Wizytę nadzorczą.
Funkcja dyscyplinująca – występuje w przypadku negatywnych ustaleń dokonanych w trakcie czynności podejmowanych w ramach nadzoru bankowego.
Nadzór bankowy czynności:
Dokonywanie oceny sytuacji finansowej banków, w tym badanie wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego,
Badanie jakości systemu zarządzanie bankiem, w tym systemu zarządzania ryzykiem oraz systemu kontroli wewnętrznej,
Badanie zgodności udzielanych kredytów, pożyczek,, akredytywy, gwarancji bankowych i poręczeń oraz emitowanych bankowych papierów wartościowych z obowiązującymi przepisami,
Badanie zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych,
Badanie przestrzegania określonych ustawowo limitów oraz ocena procesu identyfikacji, monitorowania i kontroli koncentracji zaangażowań, w tym dużych zaangażowań,
Badanie przestrzegania przez bank, określonych przez KNF norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków, zarządzania ryzykiem prowadzonej działalności, w tym dostosowanie do rodzaju i skali działalności banku procesu identyfikacji i monitorowania ryzyka oraz sprawozdania o ryzyku,
Dokonywanie oceny szacowania, utrzymania i przeglądu kapitału wewnętrznego.
KNF może w ramach nadzoru:
Zalecić podjęcie środków koniecznych do przywrócenia płynności płatniczej …..,
Zalecić zastosowanie szczególnych zasad tworzenia rezerw na ryzyko
Nadzór skonsolidowany:
Nadzorowi skonsolidowane
Sprawowanie nad bankiem nadzoru skonsolidowanego nie wyłącza stosowania
Nadzór uzupełniający - cel
Ochrona stabilności finansowej instytucji kredytowych, zakładów ubezpieczeń i firm inwestycyjnych wchodzących w skład konglomeratu finansowego.
Nadzór uzupełniający – jest wykonywany poprzez badanie:
Adekwatności kapitałowej konglomeratu finansowego oraz strategii postępowania w tym zakresie,
Znaczących transakcji wewnątrzgrupowych,
Poziomu koncentracji ryzyka w konglomeracie finansowym oraz znaczącej koncentracji ryzyka,
Ryzyka konfliktu interesów pomiędzy podmiotami w konglomeracie finansowym,
Prawidłowości zarządzania ryzykiem,
Rzetelności i poprawności kontroli wewnętrznej.
Konglomerat finansowy:
Tworzy grupa spełniająca łącznie :
Co najmniej jeden z podmiotów jest podmiotem regulowanym, czyli instytucją kredytową, zakładem ubezpieczeń lub firmą inwestycyjną,
Co najmniej jeden z podmiotów w grupie należy do sektora ubezpieczeniowego i co najmniej jeden należy do sektora bankowego lub sektora usług inwestycyjnych,
Skonsolidowana działalność podmiotów grupy należących do sektora ubezpieczeniowego oraz skonsolidowana działalność podmiotów należących do sektora bankowego sektor usług inwestycyjnych są znaczące.
Wykład
Bank – osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym – wg Ustawy Prawo bankowe.
Bank krajowy – bank mający swoją siedzibę na terenie Polski.
Bank zagraniczny – bank mający siedzibę za granicą Polski, na terytorium państwa niebędącego członkiem UE.
Rodzaje banków:
Banki centralne,
Banki operacyjne:
Depozytowo – kredytowe,
Uniwersalne,
Banki specjalne:
Hipoteczne,
Kasy oszczędnościowe,
Spółdzielczość kredytowa.
Rodzaje banków:
Kryterium własności:
Banki państwowe,
Banki spółdzielcze,
Banki w formie spółek akcyjnych,
Kryterium zasięgu terytorialnego:
Banki regionalne,
Banki krajowe,
Banki zagraniczne,
Kryterium wykonywanych czynności bankowych:
Bank centralny,
Banki operacyjne,
Banki specjalne.
Zezwolenia KNF:
Zezwolenie na utworzenie banku,
Zezwolenie na rozpoczęcie działalności.
Bank w formie spółki akcyjnej – założycielami mogą być osoby prawne i fizyczne, z tym, że założycieli nie może być mniej niż 3.
Bank spółdzielczy – założycielami mogą być osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni, określonej ustawą – Prawo spółdzielcze.
Do utworzenia banku wymagane są:
Fundusze własne dostosowane do rodzaju czynności bankowych,
Pomieszczenia posiadające odpowiednie zabezpieczenie,
Wykształcenie i doświadczenie zawodowe założycieli oraz członków zarządu,
Plan działalności banku na okres co najmniej 3 letni,
Uzyskanie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.
Wniosek do KNF nju
Określenie nazwy i siedziby banku,
Określenie czynności bankowych,
Dane dotyczące założycieli i osób przewidzianych do objęcia w banku stanowisk członków zarządu oraz kapitału założycielskiego,
Załączniki np. projekt statutu banku, program działalności, plan finansowy na 3 lata.
Zezwolenie KNF
Na rozpoczęcie przez bank działalności wydawane jest po stwierdzeniu, że bank:
Jest organizacyjnie przygotowany do rozpoczęcia działalności,
Posiada wymagany kapitał założycielski,
Dysponuje warunkami do przechowywania środków pieniężnych,
Spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.
Zezwolenia KNF
Na utworzenie banku,
Na rozpoczęcie działalności
Tracą moc, jeżeli w terminie 1 roku od wydania zezwolenia na utworzenie banku nie rozpoczął on działalności.
Zasady funkcjonowania banków:
Zasada samodzielności,
Zasada samofinansowania,
Zasada komercjalizmu – opłacalność,
Zasada konkurencyjności,
Zasada uniwersalizmu.
Współczesny bank:
Funkcja powiernicza,
Kredytowa,
Inwestycyjna/planowania/,
Płatnicza,
Gromadzenia oszczędności,
Zarządzania zasobami gotówkowymi,
Bankowości inwestycyjnej lub funkcja subskrypcyjna,
Brokerska,
Ubezpieczeniowa,
Czynności bankowe:
Realizowane w drodze operacji pieniężnych – charakter pieniężny,
Określone wartościowo, rzadko ilościowo,
Wykonywane w interesie klientów lub we własnym,
Wykonywane za pomocą rachunku bankowego.
Czynności bankowe – I grupa:
Przyjmowanie wkładów pieniężnych oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
Prowadzenie innych rachunków bankowych,
Udzielanie kredytów,
Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwierania i potwierdzanie akredytywy,
Emitowanie bankowych papierów wartościowych,
Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
Wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego.
Czynności bankowe – II grupa:
Udzielanie pożyczek pieniężnych,
Operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
Terminowe operacje finansowe,
Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
Prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,
Udzielenie i potwierdzanie poręczeń,
Wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,
Pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.
Grupa III – czynności para bankowe – poza bankowe:
Obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udziałów i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,
Zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych,
Obrót papierami wartościowymi,
Zamiana wierzytelności na składniki majątku dłużnika,
Nabywanie i zbywanie nieruchomości,
Usługi certyfikacyjne.
Klasyfikacja operacji bankowych:
Kryterium:
Podmiot – operacje własne, obce,
Przedmiot – czynne, bierne, pośredniczące,
Zasięg – zagraniczne, krajowe, regionalne,
Forma pieniądza – gotówkowe, bezgotówkowe,
Waluta – złotowe, dewizowe,
Czas – krótkoterminowe, średnioterminowe (1rok-3 lub 1-5), długoterminowe.
Operacje pasywne – bierne
Polegają na pozyskiwaniu czyli zgromadzeniu w banku nie zagospodarowanych środków:
Wkłady bieżące i terminowe różnych grup klientów, np. ludności, jednostek gospodarczych, sfery budżetowej, różnych instytucji i organizacji,
Lokaty przyjmowane od innych banków,
Kredyty (redyskontowy i lombardowy - refinansowy) zaciągane w banku centralnym,
Emisja własnych papierów wartościowych.
Operacje aktywne – czynne:
Polegają na wykorzystaniu zgromadzonych w banku środków i stanowią najważniejsze źródło dochodów banku:
Działalność kredytowa banku – kredyty gospodarcze i detaliczne,
Pożyczki pieniężne,
Gwarancje bankowe,
Factoring,
Leasing.
Działalność lokacyjno – inwestycyjna:
Lokaty międzybankowe,
Inwestycje na tynku finansowym.
Operacje pośredniczące – usługowe:
Są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klienta oraz czynności ewidencyjno – rozliczeniowe:
Prowadzenie rachunków bankowych,
Przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych,
Zarządzanie papierami wartościowymi i funduszami,
Doradztwo finansowe,
Depozyty i sejfy.
Pasywa banku
Pasywa banku = zobowiązania + kapitał własny banku
Bank – przejęcie środków w formie:
Gotówkowej – kasa,
Bezgotówkowej – przelew na rachunek.
Pozostałe zobowiązania.
Kryteria klasyfikacji:
Termin, segment klientów, waluta.
Zobowiązania banku:
Zobowiązania wobec BC,
Zobowiązania wobec sektora finansowego,
Zobowiązania wobec sektora niefinansowego,
Zobowiązania wobec sektora budżetowego,
Inne zobowiązania:
Z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych,
Z tytułu instrumentów finansowych.
Źródła środków gromadzonych w banku:
Wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych,
Pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe firm,
Środki pieniężne sfery budżetowej,
Lokaty przyjmowane od innych banków,
Kredyt refinansowy w banku centralnym,
Emisja własnych papierów wartościowych.
Źródła pozyskiwania obcych środków pieniężnych:
Źródła pierwotne:
Wkłady klientów,
Emisja dłużnych papierów wartościowych,
Źródła wtórne:
lokaty międzybankowe.
Wkłady klientów:
ujmowane w bilansie jako zobowiązania,
środki pieniężne powierzone bankowi przez ich właścicieli na podstawie umowy, na czas określony lub nieokreślony w zamian za ustalone oprocentowanie.
Wkłady klientów:
wkłady a Vista,
wkłady terminowe,
wkłady oszczędnościowe.
Nowe formy lokat:
lokaty dynamiczne,
lokaty automatyczne,
lokaty rentierskie,
lokaty inwestycyjne,
lokaty dwuwalutowe,
lokaty z dopłatami,
Własne papiery wartościowe:
papiery dłużne – pożyczkowe:
obligacje,
bankowe papiery wartościowe.
Papiery udziałowe – majątkowe:
Akcje.
Bankowy papier wartościowy:
Służy gromadzeniu przez banki środków pieniężnych w zł lub w innej walucie wymienialnej,
Zawiera w nazwie wyrazy „bankowy papier wartościowy”, a jego treść określona jest ustawowo,
Emisja na warunkach podawanych do publicznej wiadomości,
Bank informuje Prezesa NBP o zamierzonej emisji na 30 dni przed terminem emisji, wskazując warunki i wartości emisji.
Dłużne papiery wartościowe:
Bony bankowe,
Certyfikaty depozytowe,
Obligacje.
Lokaty międzybankowe:
Pozwalają zachować równowagę finansową,
Są źródłem zysku,
Utrzymują płynność finansową.
Stopy procentowe:
WIBID – stopa procentowa, jaką banki są gotowe zapłacić za środki przyjęte w depozyt,
WIBOR – stopa procentowa, po jakiej banki przekazują środki w depozyt.
Ryzyko depozytowe:
Bank:
Wycofanie lokat przed terminem,
Warunki refinansowania.
Klient:
Utrata wypłacalności,
Upadłość banku.
Bezpieczeństwo środków pieniężnych:
Rezerwa obowiązkowa,
Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
W celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego banki są obowiązane posiadać fundusze własne, dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności.
Fundusze własne banku:
Fundusze podstawowe:
Fundusze zasadnicze,
Pozycje dodatkowe,
Pozycje pomniejszające.
Fundusze uzupełniające:
Określone przez KNF lub wymagające jej zgody.
Funkcje kapitału banku:
Finansowa,
Gwarancyjna,
Limitowania,
Tworzenie zaufania do banku,
Baza do podziału zysku,
Absorbowanie strat,
Założycielska.
Kategoria kapitału banku:
Kapitał własny, kapitał obcy - zobowiązania
Kapitał księgowy, kapitał rynkowy,
Kapitał regulacyjny, kapitał wewnętrzny – nie wykazywany w bilansie,
Kapitał finansowy, kapitał intelektualny.
Kapitał ekonomiczny – określona wartość funduszy własnych, która zabezpiecza – absorbuje wszystkie nieoczekiwane straty, uwzględniając przy tym politykę, lub preferencje banku w zakresie akceptowanego poziomu ryzyka.
Kapitał finansowy = kapitał regulacyjny + kapitał ekonomiczny.
Kapitał wewnętrzny – oszacowana przez banki kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka.
Wartość rynkowa – wartość księgowa = kapitał intelektualny (niematerialny) = kapitał organizacyjny + kapitał ludzki + kapitał klienta.
Bankowy fundusz gwarancyjny
Cele:
Stabilizacja systemu bankowego,
Ochrona wkładów bankowych
System gwarantowania depozytów:
Bezpośredni – ukierunkowany na klientów, pośredni – ukierunkowany na banki,
Obowiązkowy, umowny.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny:
Fundusz posiada osobowość prawną,
Nadzór nad działalnością Funduszu sprawuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych w oparciu o kryterium legalności i zgodności ze statutem,
Organami Funduszu są: Rada Funduszu i Zarząd Funduszu.
Źródłami finansowania funduszu są:
Obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez banki,
Kwoty przekazane z funduszy ochrony środków gwarantowanych, pochodzące z wpłat banków,
Dochody z oprocentowania pożyczek udzielanych przez Fundusz oraz dochody z oprocentowania papierów wartościowych,
Środki uzyskane w ramach bezzwrotnej pomocy zagranicznej,
Środki z dotacji udzielonych, na wniosek Funduszu, z budżetu państwa,
Środki z kredytu udzielonego przez NBP
Obszary działalności BFG:
Działalność gwarancyjna
Działalność pomocowa,
Działalność informacyjna i analityczna,
Nadzór nad umownym systemem gwarantowania środków.
Działalność gwarancyjna:
Celem obowiązkowego systemu gwarantowania środków pieniężnych jest zapewnienie deponentom wypłaty, do wysokości określonej ustawą, środków gwarantowanych w razie ich niedostępności.
System gwarantowania depozytów zadania funduszu:
Określanie na dany rok wysokości środków wyodrębnionych przez banki, w związku z obowiązkiem tworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych,
Wykonywanie obowiązków wynikających z gwarantowania środków pieniężnych,
Nadzór nad umownym systemem gwarantowania środków pieniężnych.
Górna granica środków gwarantowanych – równowartość w złotych 50 000 euro w 100%
Kwota powyższa określa maksymalną wysokość roszczeń deponenta w stosunku do funduszu, niezależnie od tego, w jakiej wysokości i na ilu rachunkach, posiadał deponent środki pieniężne w danym banku lub z ilu wierzytelności przysługują mu należności w danym banku.
Roszczenia z tytułu gwarancji przedawniają się po upływie 5 lat od dnia spełnienia warunków gwarancji.
Podmioty objęte systemem gwarantowania, które wywiązują się z obowiązków nałożonych na nie zgodnie z przepisami Ustawy, mogą w ramach ustawowego systemu gwarantowania środków pieniężnych zobowiązać się do roszczenia obowiązku gwarancji środków pieniężnych ponad minimum określone w obowiązkowym systemie gwarantowania środków pieniężnych.
Środki objęte umownym systemem gwarantowania (gdy bank opłaca składki) przekazywane są na zaspokojenie roszczeń deponentów po wykorzystaniu środków obowiązkowego systemu gwarantowania.
Umowa o utworzeniu umownego funduszu gwarantowania środków pieniężnych i zasadach jego działania wymaga zatwierdzenia przez radę BFG.
Fundusz ochrony środków gwarantowanych:
Podmiot objęty systemem gwarantowania obowiązany jest tworzyć fundusz ochrony środków gwarantowanych na zaspokojenie roszczeń deponentów w przypadku spełniania warunków gwarancji przez którykolwiek podmiot objęty tym systemem,
Zasady tworzenia funduszu:
Wysokość funduszu ochrony środków gwarantowanych w danym roku ustalana jest jako iloczyn stawki w wysokości do 0,4% i sumy środków pieniężnych zgromadzonych w banku na wszystkich rachunkach, stanowiących podstawę obliczania kwoty rezerwy obowiązkowej.
Banki są obowiązane lokować aktywa stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych w:
Skarbowych papierach wartościowych,
Bonach pieniężnych i obligacjach NBP,
Jednostkach uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego.
Ad. 2Działalność pomocowa
System pomocowy – zadania funduszu:
Udzielanie zwrotnej pomocy finansowej, w przypadku powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności bądź na nabycie akcji lub udziałów banków,
Nabywanie wierzytelności banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności,
Kontrola prawidłowości wykorzystania pomocy,
Kontrola realizacji programu postępowania naprawczego podmiotu objetego systemem gwarantowania.
Działalność pomocowa funduszu:
Fundusz może udzielać bankom pozyczek, gwarancji lub poręczeń na warunkach korzystniejszych od ogólnie stosowanych przez banki,
Środki uzyskane przez banki mogą być przeznaczone tylko na usunięcie niebezpieczeństwa niewypłacalności, albo zakup udziałów, akcji banku przez nowych udziałowców lub akcjonariuszy.
warunki udzielania pomocy – ustawa o BFG
Efekty udzielanej pomocy:
Efekty finansowe:
Kwota środków gwarantowanych,
Wartość depozytów, które mogłyby zostać utracone,
Efekty pozafinansowe:
Utrzymanie sieci placówek,
Utrzymanie miejsc pracy,
Zachowanie dostępu do usług bankowych,
Poprawa jakości usług,
Poprawa sprawności działania.
Ad. 3 działalność kontrolna
BFG dokonuje oceny:
Prawidłowości wykorzystania pomocy finansowej,
Celowości wykorzystania udzielonych środków pomocowych,
Realizacji programów postępowania naprawczego lub prognoz finansowych,
Sytuacji ekonomiczno – finansowej.
Kontrolą:
Objęte są banki korzystające z pomocy finansowej,
Mogą być objęte banki, których zakup akcji lub udziałów był sfinansowany ze środków Funduszu.
Podstawy oceny:
Sprawozdania finansowe,
Sprawozdania z realizacji programu postępowania naprawczego,
Materiały dotyczące działalności banku zebrane w trakcie kontroli.
Monitorowanie:
- cel – identyfikacja ryzyka z tytułu udzielonej pomocy finansowej, które jest wypadkową:
1. ryzyka funkcjonowania banków (sytuacja ekonomiczno – finansowa, realizacja programu postępowania naprawczego,
2. ryzyka uzależnienia banków od zewnętrznej pomocy finansowej.
Formy kontroli:
Kontrola planowa – przeprowadzana w oparciu o harmonogram kontroli,
Kontrola doraźna – przeprowadzana w sytuacji:
Zagrożenia zwrotu udzielonej pomocy,
Niezrealizowania przez bank postanowień umowy,
Sygnalizowanych nieprawidłowości.
Działalność analityczna:
Gromadzenie informacji,
Analiza informacji,
Monitorowanie banków.
Aktywa banku:
Gotówka i środki pieniężne w banku centralnym,
Bony skarbowe i pieniężne,
Należności – sektora finansowego, niefinansowego, budżetowego,
Papiery wartościowe,
Produkty kredytowe:
Kredyt – przydzielanie przez bank, z zachowaniem przepisów Ustawy Prawo Bankowe określonej kwoty pieniędzy na ściśle określony czas z określonym w dniu zawarcia umowy oprocentowaniem wg stałej lub zmiennej stopy %, z terminem wykorzystania, z określoną spłatą kredytu i zabezpieczeniem, na określony w umowie cel sprawdzonemu kredytobiorcy, tzn. posiadającego zdolność kredytową,
Pożyczka – przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 k.c.), w przypadku banku jest tylko pożyczka pieniężna,
Różnica kredytu i pożyczki:
W umowie kredytowej bank zobowiązuje się oddać kredytobiorcy do dyspozycji pewną ilość środków pieniężnych na ściśle określony cel, w umowie pożyczki bank zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy bez określonego celu na co będą wykorzystane, pożyczka nie musi być oprocentowana, kredyt musi.
Funkcje kredytu:
Emisyjna – wprowadzenie środków pieniężnych na rynek,
Rozdzielcza – udzielając kredytu różnym klientom bank dokonuje podziału środków
Dochodowa – z punktu widzenia kredytobiorcy
Kontrolna – monitoring kredytowy – jak klient wykorzystuje kredyt.
Kredyty – rodzaje:
Gospodarcze – dla klienta instytucjonalnego,
Dla osób fizycznych – kredyty konsumenckie – grupa kredytów wprowadzona w 2001r. odrębną ustawą – nałożyła na banki obowiązek poinformowania konsumenta ile kredyt rzeczywiście kosztuje, całkowitą ostateczną ceną kredytu, nie mylić z kredytem konsumpcyjnym.
Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę, na mocy której przedsiębiorca w zakresie swojej działalności, zwany dalej kredytodawcą, udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu w jakiejkolwiek postaci.
Umowy nie stosuje się do umów o kredyt konsumencki:
O wysokości większej niż 80 000, albo równowartości tej kwoty w innej walucie
Procedura kredytowania:
Zapoznanie się klienta z ofertą kredytową,
Złożenie wniosku kredytowego,
Ocena wniosku kredytowego,
Ocena zdolności kredytowej,
Ocena skali ryzyka kredytowego,
Podpisanie umowy kredytowej,
Monitoring kredytowy,
Trudne kredyty – windykacja.
Zdolność kredytowa:
Zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie,
Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności,
Zdolność kredytowa: materialna (rzeczowa, ekonomiczna), personalna (ocena kadry zarządzającej). W każdym banku może być różna, wskaźniki mają przypisaną ilość punktów, ale ile to sprawa banku.
Ryzyko kredytowe:
Bilansowe: aktywne, pasywne,
Pozabilansowe,
Pojedyncze, łączące (portfela kredytowego)
Instrumenty sterowania ryzykiem kredytowym:
Ocena zdolności kredytowej – tylko do pojedynczego ryzyka kredytowego,
Ocena zabezpieczeń,
Monitoring kredytowy,
Transfer – przeniesienie ryzyka kredytowego na firmę ubezpieczeniową,
Segmentacja portfela,
Modele ryzyka,
Wymóg kapitałowy,
Limity zaangażowań,
Dywersyfikacja – zróżnicowanie, nie angażowanie się w kredyty dla jednej branży,
Zabezpieczenia kredytów:
Zabezpieczenia rzeczowe – hipoteka, zastaw, kaucja, blokada na rachunkach bankowych,
Zabezpieczenia osobiste – poręczenie (cywilne, wekslowe, bankowe), przelew wierzytelności, gwarancja, przystąpienie do długu,
Zabezpieczenia finansowe – od 2004r., nie stosuje się do osób fizycznych, na środkach pieniężnych lub instrumentach finansowych, zastaw finansowy, blokada na rachunku lub koncie depozytowym papierów wartościowych.
Przepisy ustawy stosuje się, jeżeli ustanawiającym lub przyjmującym zabezpieczenie finansowe jest: NBP, bank centralny innego państwa, EBC, dom maklerski, towarzystwo funduszy inwestycyjnych, bank, instytucja kredytowa, finansowa,
Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego:
Suma aktywów i udzielonych zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem pomnożona przez 8%,
Wagi ryzyka: 0%, 20%, 50%, 100%, 150%, 1250%
Segmentacja portfela kredytowego:
Ekspozycje kredytowe rezerwy celowe:
Kategoria nominalna 1,5 %
kategoria pod obserwacją 1,5%
grupa zagrożona:
- kategoria poniżej standardu 20%
-wątpliwa 50%
-stracona 100%
Bank zobowiązany do każdej kategorii tworzyć rezerwy celowe.
Monitoring kredytowy – wszystko co po podpisaniu umowy kredytowej:
Bieżąca i systemowa weryfikacja zdolności kredytowej i ryzyka kredytowego w toku wykorzystania kredytu, czyli po podpisaniu umowy,
Odnosi się zarówno do pojedynczych umów kredytowych jaki i portfela kredytowego.
Zadania biur informacji kredytowej:
Gromadzenie i przetwarzanie informacji o bieżącym zadłużeniu kredytobiorców w innych bankach oraz o spłatach kredytów,
Pomoc dla banków w procesie oceny wiarygodności płatniczej istniejących i potencjalnych kredytobiorców,
Trafniejsza ocena ryzyka kredytowego,
Przyspieszenie i uproszczenie procedur kredytowych, a tym samym zmniejszenie kosztów udzielenia kredytów.
BIK – zasady działania:
Zasada wzajemności,
Zasada neutralności,
Zasada maksymalnego bezpieczeństwa,
Zasada wiarygodności.
BIK – zakres działania:
Gromadzenie informacji,
Przechowywanie informacji,
Przetwarzanie informacji,
Dystrybucja informacji.
BIK SA – produkty:
Oprogramowanie,
Klient indywidualny – raport kredytowy – standard – bezpłatnie, raz na pół roku, każdy ma prawo napisać wniosek do bik, plus,
Przedsiębiorca – ESOR – raport o sytuacji ekonomiczno – finansowej przedsiębiorstwa,
Bank – raporty, analizy przekrojowe, oprogramowanie.
Bankowy raport kredytowy – funkcje:
Określenie bieżącej wysokości zobowiązań,
Ukazanie zmian stanu zobowiązań klienta w przeszłości,
Umożliwienie bardziej wiarygodnej oceny zdolności kredytowej,
Ukazanie „aktywności” kredytowej klienta.
Kredytowa ocena punktowa – dla klienta indywidualnego:
Statystyczna metoda określania prawdopodobieństwa terminowej spłaty kredytu przez klienta banku,
Behawioralny scoring BIK SA bazuje na analizach zachowań kredytowych klientów,
Scoring BIK SA wyraża prawdopodobieństwo tego, że na rachunkach kredytowych klienta wystąpi tzw. złe zdarzenie, czyli zaległość w spłacie zobowiązań powyżej 90dni.
BIK – zasady przepływu informacji:
Bank – zapytanie – raport kredytowy,
Osoby prywatne – wniosek – raport konsumencki.
Bazy danych:
Bazy wewnętrzne:
BIORK – Baza informacji o rachunkach kredytowych,
BIOZ – baza informacji o zapytaniach,
Bazy zewnętrzne:
MIG DZ – międzybankowa informacja gospodarcza – dokumenty zastrzeżone.
Gwarancje, poręczenia,
Leasing,
Factoring,
forfaiting