PRAWO INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

WYKŁAD I

17.10.12r

Środy A – sala 201D

Zaliczenie (egzamin) – testy wyboru, pytania zamknięte, bez punktów ujemnych

POJĘCIE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi są :

1. Papiery wartościowe;

2. Niebędące papierami wartościowymi:

   1. Tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania,

   2. Instrumenty rynku pieniężnego,

   3. Prawa pochodne (opcje, kontrakty terminowe)

PAPIERY WARTOŚCIOWE – DEFINICJA

W polskim systemie prawnym brak legalnej definicji papieru wartościowego określającej jego cechy, najczęściej za papier wartościowy uznaje się sui generis (szczególny rodzaj dokumentu) dokumenty, które stwierdzają istnienie prawa majątkowego w taki sposób, że posiadanie dokumentu staje się niezbędną przesłanką realizacji prawa akcentując tzw. obiegowy charakter papierów wartościowych

RODZAJE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

1. Papiery wartościowe udziałowe (akcje)

2. Papiery wartościowe wierzycielskie:

   1. Weksle, czeki,

   2. Obligacje

   3. Listy zastawne.

   4. Bony komercyjne, skarbowe

Podział papierów wartościowych, ze względu na sposób przenoszenia praw, które ucieleśniają:

• Imienne (przelew wierzytelności, wydanie dokumentu) – ograniczenie obiegowości,

• Na zlecenie (indos, wydanie dokumentu),

• Na okaziciela (wydanie dokumentu)

Papier wartościowy – definicja

Prawo dewizowe (ujęcie historyczne)

Papierami wartościowymi są:

• Papiery wartościowe udziałowe, w szczególności:

  • Akcje prawa poboru nowych akcji

• Papiery wartościowe dłużne, w szczególności:

  • Obligacje, wyemitowane lub wystawione na podstawie przepisów państwa, w którym emitent lub wystawca ma swoją siedzibę albo w którym dokonano ich emisji lub wystawienia

Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi

Papierami wartościowymi są: (w ustawie!)

• Akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów ustawy – Kodeks spółek handlowych, prawa do akcji (PDA), warranty subskrypcyjne;

• Kwity depozytowe

• Obligacje

• Listy zastawne (w tym hipoteczne listy zastawne oraz publiczne listy zastawne

• Certyfikaty inwestycyjne

• Inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub z zaciągniętego długu

Papierami wartościowymi są również:

• Zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia pieniężnego (prawa pochodne)

ŹRÓDŁO ZOBOWIĄZANIA Z PAPIERU WARTOŚCIOWEGO

1/ TEORIA KREACYJNA

„źródłem zobowiązania z p.w. jest czynność prawna polegająca na wystawieniu takiego papieru”

2/ TEORIA UMOWNA

„źródłem zobowiązania z p.w. jest czynność prawna polegająca na wystawieniu takiego papieru oraz przekazaniu go przez wystawcę innej osobie (tzw. Puszczenie w obieg))

KLAUZULA PREZENTACYJNA KC

Art. 921(6) Jeżeli zobowiązanie wynika z wystawionego papieru wartościowego, dłużnik jest obowiązany do świadczenia za zwrotem dokumentu albo udostępnieniem go dłużnikowi celem pozbawienia dokumentu jego mocy prawnej w sposób zwyczajowo przyjęty.

• Na uprawnionym z papieru wartościowego spoczywa obowiązek przedstawienia (udostępnienia lub zwrotu) papieru dłużnikowi, bez czego nie można wyegzekwować spełnienia świadczenia przez zobowiązanego (ryzyko)

• Uprawniony z p. w. nie ma obowiązku wykazywania swej legitymacji materialnej

• Zobowiązany z p. w., polegają na tym, że może on wstrzymać się ze spełnieniem należnego świadczenia do czasu przedstawienia dokumentu

• Zobowiązany bierze na siebie ryzyko spełnienia świadczenia bez okazania mu dokumentu

POSIADANIE PAPIERU WARTOŚCIOWEGO A UPRAWNIENIE

• Osobą, której przysługuje wierzytelność z papieru wartościowego, jest jego właściciel, on zatem ma legitymację materialną

• Jednakże zasadą, rządzącą instytucją papierów wartościowych i ich regulacją, jest możliwość wykonywania praw z papieru przez osobę, której przysługuje legitymacja formalna. Elementem tej legitymacji jest nie własność dokumentu, ale jego posiadanie (władanie), ono tylko bowiem stwarza możliwość „przedstawienia” dokumentu.

LEGITYMACJA FORMALNA

Art. 921(7) Spełnienie świadczenia do rąk posiadacza legitymowanego treścią papieru wartościowego zwalnia dłużnika, chyba że działał on w złej wierze.

PAPIERY WARTOŚCIOWE IMIENNE

Art. 921(8) Papiery wartościowe imienne legitymują osobę imiennie wskazaną w treści dokumentu. Przeniesienie praw następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu.

• Imienne wskazanie,

• Klauzula legitymacyjna,

• Funkcja papierów wartościowych imiennych,

• Przeniesienie uprawnień z papierów wartościowych imiennych

IMIENNE WSKAZANIE

• Imienne wskazanie uprawnionego następuje w sposób zwyczajowo przyjęty (imię i nazwisko, nazwa osoby prawnej)

• Ma umożliwić identyfikację osoby uprawnionej

• W interesie samego uprawnionego leży przy tym, ażeby oznaczenie jego osoby nastąpiło w sposób umożliwiający pełną identyfikację i wykluczający omyłki w razie istnienia więcej niż jednej osoby o tak samo brzmiącym imieniu i nazwisku lub nazwie (przez dodanie danych dodatkowych, np. adresu)

KLAUZULA LEGITYMACYJNA

• Dłużnik wykorzystując na swoje dobro działanie klauzuli legitymacyjnej spełnia świadczenie ze skutkiem zwalniającym, chyba że działa w złej wirze

• Legitymacja stwarzana przez p. w. imienny nie jest identyczna z tą, jaką dają papiery wartościowe na zlecenie i na okaziciela, na rzecz bowiem posiadacza tego papieru nie działa domniemanie, że przysługuje mu wierzytelność wyrażona w papierze

• W każdej sytuacji, kiedy trzeba ustalić identyczność osoby, a zatem zarówno przy papierach imiennych, jak i przy papierach na zlecenie, dłużnik powinien działać z należytą starannością.

PRZENIESIENIE UPRAWNIEŃ

• Przeniesienie uprawnień z papieru imiennego nie można dokonać przez samo przeniesienie własności tego papieru

• Dla przeniesienia uprawnień muszą zostać spełnione dwa wymagania: dokonanie przelewu wierzytelności (pisemnej cesji) i wydanie nabywcy dokumentu (imiennego, opiewającego na pierwszego uprawnionego-zbywcę)

• Nabywca papieru imiennego dla zrealizowania inkorporowanych w nim uprawnień będzie musiał nie tylko go przedstawić, ale i wykazać swoją sukcesję, np. fakt dziedziczenia albo fakt dokonania przelewu i własną identyczność z cesjonariuszem

• Przy szeregu cesji, każdy następny cesjonariusz musi wykazać cały łańcuch cesji, prawidłowych )prawnych) materialnie

PRZENIESIENIE UPRAWNIEŃ

WYŁĄCZENIE

Art. 509 $ 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

• Poddanie przeniesienia praw z papieru imiennego reżimowi i przepisów o przelewie (art. 509-516 K.C.) daje możliwość odebranie papierowi zdolności obrotowej przez umowne zastrzeżenie jego nieprzenoszalności

• Zastrzeżenie takie, ażeby mogło być skuteczne przeciwko ewentualnemu nabywcy, musi być zamieszczone w treści papieru.

PRZENIESIENIE UPRAWNIEŃ

• Drugim, równoległym do przelewu warunkiem przeniesienia uprawnień, jest wydanie dokumentu do dyspozycji nabywcy (traditio corporalis)

• Po dokonaniu przeniesienia papieru imiennego wierzycielem staje się cesjonariusz, choć nie jest on „imiennie wskazany w treści dokumentu”, ale (najczęściej) w dokumencie odrębnym (konieczna forma pisemna)

• Podobny rezultat daje sukcesja generalna (np. dziedziczenie, inkorporacja spółek handlowych)

FUNKCJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH IMIENNYCH

• Reguły dotyczące przenoszenia praw z papierów wartościowych imiennych decydują o poważnym ograniczeniu zdolności obiegowej (płynności) papierów imiennych

• Papiery imienne stosuje się zwłaszcza w tych sytuacjach, kiedy z jakiś względów zamierza się utrudnić obieg praw, na jakie opiewają

• W kierunku przeciwnym działa zaopatrzenie papieru imiennego klauzulą uprawniającą dłużnika do spełnienia świadczenia do rąk okaziciela