2. Podział na gatunki i rodzaje literackie. 3 rodzaje epickie.
Rodzaj literacki – sposób klasyfikacji dzieł literackich. Odbywa się ze względu na formę wypowiedzi, a jednocześnie budowę utworu. Współczesny podział na rodzaje literackie wywodzi się z tradycji literackiej antycznej Grecji, ale nie jest identyczny z tym przyjętym w starożytności. Umożliwia ogólny podział struktury utworów literackich od strony formalnej, niezależnie od epoki i miejsca, w jakich powstało dane dzieło. Podział na rodzaje literackie jest podziałem pierwotnym i dalej dzieli się na gatunki literackie.
Wyróżnia się trzy główne rodzaje literackie:
dramat - wypowiedź w postaci dialogów + didaskalia czyli tekst poboczny
epika - wypowiedź w postaci opowieści narracyjnej
liryka - wypowiedź osobista, w której główną rolę odgrywa wywołanie nastroju
Epika - rodzaj literacki, w którym przedstawione są zdarzenia zmyślone lub prawdziwe. Opowiada je narrator opisujący postacie bohaterów. Zdarzenia składają się na fabułę utworu. Może ona zawierać jeden (nowela) lub kilka wątków. Wątek to układ wydarzeń związanych z określoną postacią lub zagadnieniem. Moment szczytowego napięcia w akcji poprzedzający jej rozwiązanie i decydujący o rozwoju wydarzeń to punkt kulminacyjny. Utwory epickie najczęściej pisane są prozą (czasami wierszem, np. Pan Tadeusz).
Gatunki epickie [edytuj]
utwór pisany prozą, obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. Quo vadis; występuje kilka rodzajów powieści, np. historyczna, polityczna, przygodowa, sensacyjna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, biograficzna, fantastyczno-naukowa, fantasy, kryminalna itp.
utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. "Janko muzykant" czy "Latarnik"
epos (epopeja)
rozbudowany utwór wierszowany przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla danej społeczności; np. "Iliada", "Odyseja" lub "Pan Tadeusz"
utwór niewielki, tematycznie ograniczony do jednego wątku, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami
utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami za lasami)
legenda (podanie)
opowieść (nasycona elementami fantastyki, zawierająca jednak część prawdy) o bohaterze, często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji
krótkie, często zabawne opowiadanie o jakimś specyficznym wydarzeniu, np. historyjka z życia sławnej postaci
utwór ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne – uwaga! jest to gatunek mieszany (synkretyczny), łączy elementy epiki i liryki, podobnie jak ballada czy powieść poetycka.
opisuje przeżycia uczestnika, bądź świadka jakiegoś wydarzenia. Chronologicznie ułożona.
Rodzaje narracji [edytuj]
narrator jest uczestnikiem wydarzeń. Czasowniki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, występują zaimki takie jak: mi, mnie, mój, ja. Taki narrator nazywany jest narratorem konkretnym.
narrator przedstawia, komentuje przebieg wydarzeń, sam nie bierze udziału w wydarzeniach, jest narratorem wszechwiedzącym.
Składniki świata przedstawionego [edytuj]
czas i miejsce akcji
fabuła
bohaterowie (główni, drugoplanowi i epizodyczni)
Między światem przedstawionym a narratorem zachodzi określony stosunek, gdy narrator jest albo niewidoczny, albo uwidacznia swoje stanowisko, lub w skrajnych przypadkach traktuje fabułę jako pretekst do własnych przemyśleń i wypowiedzi.
Czas fabuły a czas powstania utworu [edytuj]
przeszłość
teraźniejszość
przyszłość
Liryka, utwór którego treścią są osobiste uczucia, nastroje i refleksje autora. Utwory liryczne to - najprościej rzecz ujmując - po prostu wiersze. W liryce - osoba, która wypowiada się, nazywana jest podmiotem lirycznym lub określana mianem "ja" lirycznego. To po prostu ten ktoś, kto otwiera przed nami swój świat wewnętrzny i w formie monologu mówi o swoich przeżyciach, wzruszeniach, doznaniach, dzieli się z nami swoją refleksją.
bezpośrednia – bezpośrednio, wprost, w 1. os. lp., "ja" liryczne wyznaje swoje uczucia, przeżycia, myśli (np. elegia):
osobista – bezpośrednie wyznania podmiotu lirycznego prezentują rozważania na temat myśli, uczuć poety, utożsamianego z podmiotem lirycznym
roli – podmiot liryczny nie jest utożsamiany z poetą, a treści mają charakter ogólny, uniwersalny
maski – podmiot liryczny przyjmuje postać np.: rośliny, zwierzęcia, rzeczy, przypisując im np. swoje uczucia
pośrednia – podmiot liryczny jest bardziej ukryty, nie wyznaje wprost, lecz wyraża swe myśli przez sytuacje, zdarzenia, opisy; utwory te mają charakter narracyjny lub dialogowy, stąd istnieje kilka odmian tego rodzaju liryki:
opisowa – uczucia podmiotu lirycznego wyrażone są przez opis np. krajobrazu, przedmiotu
sytuacyjna (narracyjna) – w formie wypowiedzi dialogowych i narracyjnych podmiot liryczny prezentuje jakieś zdarzenie (sytuację), w którym nie brał udziału; oprócz podmiotu lirycznego pojawia się bohater liryczny (np. sielanka)
podmiotu zbiorowego – podmiot liryczny to tzw. "my" liryczne - grupa wypowiadająca się w utworze, prezentująca swój zbiorowy pogląd, myśli (np. hymny)
zwrotu do adresata (inaczej inwokacyjna) – podmiot liryczny jest wyraźnie obecny, ale swe myśli kieruje do konkretnego adresata (człowieka, grupy ludzi, przedmiotu, zjawiska, abstrakcyjnego pojęcia). Zazwyczaj utwory w stylu podniosłym (np. oda, list poetycki)
Klasyfikacja liryki ze względu na sprawy, które porusza:
a) liryka miłosna - wyraża uczucia miłosne;
b) liryka filozoficzna - wiąże się z poglądami danej epoki na życie człowieka, na poznanie otaczającego świata;
c) liryka religijna - wyraża stosunek człowieka do Boga;
d) liryka patriotyczna - powstaje, gdy pisarz wprowadza do utworu fakty bieżące, gdy utwór jest reakcją na aktualne zjawiska życia społecznego i naradowego.
Gatunki liryczne:
a) elegia - utwór pełen zadumy i smutku;
b) oda - utwór patetyczny, uroczysty, opiewający wzniosłą ideę lub czyn;
c) tren - utwór poświęcony osobie zmarłej, opłakujący ją, wywodzi się z kultury antycznej;
d) pieśń - forma liryczna, która posługuje się różnymi środkami językowymi; różnorodna jest też tematyka i wyrażane uczucia;
e) fraszka - krótki utwór o tematyce żartobliwej;
f) hymn - uroczysta pieśń, początkowo w tradycji antycznej poświęcona bogom i herosom, w epokach późniejszych treść hymnów wzbogaciła się o problematykę etyczną i filozoficzną;
g) sonet - wiersz narzucający warsztatową dyscyplinę, nie ograniczającym jednak treści i typu uprawianej poetyki, składa się z dwóch strof czterowersowych plus dwóch trzywersowych, dwie zwrotki czterowersowe: opis albo narracja; dwie zwrotki trzywersowe: refleksja lub wyznanie
Dramat (z gr. δρᾶμα - dráma czyli działanie, akcja) - jeden z trzech rodzajów literackich (obok liryki i epiki). Jest to właściwie rodzaj sztuki na granicy teatru i literatury. Należą do niego utwory przeznaczone do wystawiania scenicznego, mają one charakter fabuły i odznaczają się znaczącą ilością dialogów.
Dwoiste funkcjonowanie dramatu:
a) w postaci pisanej, jak pozostałe rodzaje literackie;
b) w formie konkretyzacji scenicznej, jako dzieło sztuki teatralnej (utwór przeznaczony do wystawienia na scenie).
3. Wyróżniki rodzajowe dramatu:
a) brak narratora,
b) wyrazista, wartka akcja,
c) bohaterowie prezentowani poprzez słowa i czyny,
d) dążność do jedności miejsca i czasu,
e) zapis w postaci tekstu głównego (dialogi, monologi) i pobocznego, tak zwane didaskalia (wskazówki dla reżysera i aktorów).
4. Kompozycja dramatu:
a) realizowanie zasady trzech jedności: miejsca (akcja rozgrywa się w jednym miejscu), czasu (jeden dzień) i akcji (jeden wątek główny);
b) obecność konfliktu dramatycznego - wyjściowego układu zdarzeń, zakładającego walkę o przeciwstawne cele, w którą angażują się mniej lub więcej wszyscy bohaterowie;
c) źródło konfliktu dramatycznego - skonstruowanie dwóch kontrastowych bohaterów o sprzecznych dążeniach.
5. Klasycznie przebiegająca akcja w dramacie:
a) ekspozycja:
b) zawiązanie akcji;
c) rozwój akcji;
d) punkt kulminacyjny;
e) rozwiązanie akcji.
6. Rodzaje dramatu: tragedia, komedia, dramat właściwy, opera, operetka, szopka.
4. Typowe środki stylistyczne dzieła literackiego
Środki słowotwórcze
Środki sematyczne (tropy)
Środki składniowe
Odwołania do zjawisk spoza języka literackiego danej epoki
Odwołania do stylów literackich
Słowotwó®cze:
- neologizmy
- zdrobnienia/zgrubienia
- złożenia
Sematyczne:
- Epitety
- porównania
- metafory ( ironia, alegoria, symbol, animizacja, hiperbola, peryfraza, oksymoron etc...)
Składniowe:
- szynk przestawny
- elipsa
- powtórzenie
- paralelizm
- anafora
- epifora
- apostrofa
- pytanie retoryczne
- antyteza
5. Przekształcenia sematyczne (tropy) – conajmniej 3
Przekształcenia semantyczne (tropy)- leksykalne środki stylistyczne
Wszystkie sposoby uwydatnienia organizacji językowej wywierają w pewnym stopniu wpływ na formowanie znaczeń wypowiedzi. W tradycji literackiej zostały utrwalone rozmaite sposoby intensyfikowania i przekształcenia znaczeń językowych. Noszą one nazwę tropów lub figur retorycznych.
Metafora - przenośnia to najważniejsza spośród figur retorycznych. Jest wyrażeniem, w którego obrębie następuje zamierzona zmiana znaczeń składających się na nią wyrazów.
Za odmiany metafor są uznawane:
- animizacja
-nadanie przedmiotom nieożywionym, zjawiskom przyrody lub pojęciom abstrakcyjnym atrybutów istot żywych, np.
- personifikacja (uosobienie)
rodzaj animizacji polegający na przedstawieniu tworów nieożywionych, zjawisk natury, zwierząt, roślin, a zwłaszcza pojęć abstrakcyjnych jako działających lub przemawiających postaci ludzkich. Np. obraz “ślepej Doli” w hymnie J. Kasprowicza “Święty Boże, Święty Mocny”
metonimia
zastąpienie nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska nazwa innego, pozostającego z nim w pewnej uchwytnej należności realnej, np. “Strugi marca dudniły w rynnach” - zamiast strugi deszczu marcowego (J. Tuwim “Pierwszy dzień”).
Epitet
to wyraz pełniący w tekście funkcje określającą wobec rzeczownika Stosowanie epitetów może stać się jedną z cech charakterystycznych stylu pisarza lub epoki. Np. skłonność do tworzenia epitetów przymiotnikowych o budowie złożonej charakteryzowała styl A. Naruszewicza i innych pisarzy XVIII w. Do tworzenia epitetów rzeczownikowych skłonny był Żeromski, np. “krowiny-żywicielki”, “deszczyk-kapuśniaczek”.
Ze względu na to, jaką częścią mowy jest epitet wyrażony, wyróżniamy:
epitet przymiotnikowy, np. “granitowe skały”
epitet imiesłowowy, np. “tańczący jastrząb”
epitet rzeczownikowy, np. wieża gigant”
Natomiast ze względu na charakter epitetu dzieli się je na:
stałe, czyli utrwalone przez tradycję literacką i natychmiast kojarzone z daną osobą lub rzeczą. Taki charakter maja epitety odnoszące się do mitologicznych bogów i bohaterów greckich, np. “białoramienna Hera”, “gromowładny Zeus”.
zdobnicze, czyli takie, które co prawda przydają opisowi ozdoby, ale przez swoją banalność nie spełniają już funkcji ekspresywnej, np. z poezji sentymentalnej “słodki, luby, wdzięczny” czy z poezji młodopolskiej “odwieczny, senny, bezbrzeżny”
metaforyczne, a zatem dzięki połączeniu z określonym wyrazem tworzące związek przenośny, np. “gorzki uśmiech”, “skrzydlata myśl”. Tu należy wyróżnić:
oksymorony (epitety sprzeczne) - związek frazeologiczny obejmujący dwa opozycyjne znaczeniowo wyrazy (antonimy), najczęściej rzeczownik z epitetem, rzeczownik i czasownik lub czasownik i przysłówek. W związku tym dochodzi do metaforycznego przekształcenia znaczeń, co daje efekt paradoksu, np. “gorejący mróz”, “ogień lodowy” - epitety utworzone przez J. A. Morsztyna.
metonimiczny - - epitet zastępujący element nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska nazwą innego, pozostającego w pewnej uchwytnej zależności realnej, np. “białe sady”
Porównanie
uwydatnienie jakichś właściwości zjawiska przez wskazanie na jego podobieństwo z innym. Ma konstrukcję dwuczłonową, sprzęgniętą wewnętrznie za pomocą wyrażeń: “jak, jako, jak gdyby, na kształt, podobnie, niby, niż, jakby”. Obydwa człony odznaczają się przy tym wspólną cechą semantyczną, motywującą porównanie i stanowiącą jego podstawę.
Bardzo wiele porównań ma charakter potoczny, np. “zbladł jak płótno”, “zły jak pies”, “ciemny jak tabaka w rogu”. Porównanie, którego człon określający tworzy rozbudowany, samodzielny obraz poetycki, spełniający w całości tekstu funkcję dygresyjnego epizodu to porównanie homeryckie, charakterystyczne dla stylu klasycznego.
Hiperbola
przedstawienie jakiegoś zjawiska wyolbrzymiające jego wygląd, znaczenie, działanie i oddziaływanie. Nie jest wyspecjalizowanym chwytem stylistycznym, lecz raczej efektem działania rozmaitych tropów i figur, szczegółowego doboru słownictwa oraz ekspresywnej intonacji. Np. hiperboliczna parafraza przestrzeni powietrznych w utworze A. Naruszewicza “Balon”
Symbol
taki motyw lub zespół motywów, który, poza znaczeniem dosłownym i konkretnym w obrębie świata utworu, przekazuje równocześnie znaczenie wyższego rzędu, ogólniejsze, abstrakcyjne, nasycone treściami filozoficznymi lub religijnymi. Odbiór symbolu wymaga dwustopniowej interpretacji semantycznej: zlokalizowania określonej całości (postaci, przedmiotu, zdarzenia, fabuły) w obrębie przedstawionego utworu i rozpoznania w owej całości wykładnika znaczeń zaszyfrowanych. Np. wieloznaczne postacie w “Weselu” S. Wyspiańskiego.
Symbol stał się programowym środkiem wyrazu dla młodopolskiego prądu literackiego
Alegoria
pojedynczy motyw lub zespół motywów, które są znakiem treści głębszych, ukrytych, niejasnych i trudnych do wyrażenia, jego odbiór wymaga od czytelnika dwustopniowej interpretacji: wyróżnienia z tekstu określonej całości (postaci, przedmiotu, sytuacji, zdarzenia, fabuły) a następnie rozszyfrowania treści, które są w niej ukryte. Owa interpretacja wymaga pewnej wiedzy, oczytania - erudycji i jest w zasadzie jednoznaczna.
Np. taką zakorzenioną w tradycji alegorią losów ojczyzny jest obraz okrętu walczącego z wzburzonymi falami (J. Słowacki w liryku zat. “Testament mój” )
Alegoria jest zazwyczaj obrazowym przedstawieniem, często personifikacją lub animizacją, pojęć abstrakcyjnych. Szczególnie ceniona w literaturze i sztuce średniowiecza, jest trwale związana z gatunkami dydaktycznymi, np. bajką.
Ironia
to takie ukształtowanie tekstu, że jego sens dosłowny i wprost wypowiedziany pozostaje w sprzeczności z sensem właściwym, wyrażającym intencje mówiącego, a rozpoznawalnym dzięki okolicznościom wypowiedzi oraz jej wewnętrznym przejaskrawieniom czy niestosownościom znaczeniowym, a w mowie żywej - dodatkowo - dzięki sygnałom intonacyjnym i mimicznym.
6. Wyjaśnij znaczenie terminu „podmiot liryczny” W jaki sposób przejawia się on w utworze poetyckim?
podmiot wypowiedzi lirycznej, fikcyjna osoba wyrażająca swoje przeżycia, refleksje i poglądy, stanowiąca zarazem ośrodek świata przedstawionego utworu. Jest to postać wykreowana na użytek danej wypowiedzi, konstrukcja jedyna i niepowtarzalna, choć podlegająca presji tradycyjnych ujęć.
Podmiot liryczny bywa często literackim ekwiwalentem osoby autora, chociaż różne prądy literackie ustalały rozmaite związki między podmiotem lirycznym a pisarzem, np. romantycy czy ekspresjoniści uznawali lirykę za bezpośredni wyraz przeżyć twórcy, natomiast parnasiści czy symboliści kładli nacisk na autonomię wypowiedzi poetyckich.
Wyrazistość podmiotu lirycznego jest stosunkowo największa w liryce bezpośredniej, gdzie jest on ujawniony jako gramatyczne "ja" W liryce pośredniej podmiot liryczny jest ukryty poza okolicznościami ukazanymi w utworze, w liryce inwokacyjnej występuje jako partner drugiej osoby, do której się zwraca - "ty", w liryce chóralnej podmiot występuje jako zbiorowość ludzi - "my".
7. Wymień systemy wersyfikacyjne.
System wersyfikacyjny - zbiór ogólnych zasad dotyczących budowy wersu, strofy, a całą wypowiedź w wiersz. Mówimy o systemie wersyfikacyjnym
- numerycznym, kiedy wszystkie elementy w wierszu dają się policzyć: akcenty, sylaby, rymy, wersy, strofy,
-nienumerycznym, w którym elementy wierszotwórcze nie dają się ująć w liczbę w sposób regularny.
W poezji polskiej wyróżniamy systemy wersyfikacyjne:
-sylabiczny, np. w liryce renesansowej,
-sylabotoniczny, np. w liryce romantycznej
-toniczny, np. w liryce młodopolskiej,
- wiersz wolny (w poezji współczesnej, opozycyjnej wobec wierszy numerycznych)..
8. Typy wiersza sylabotonicznego. Wymień 3 rodzaje stóp, w nawiasie pokaż ich schemat.
rodzaj wiersza zbudowanego wg zasady systemu zw. sylabotonizmem. Oparty jest on na stałej liczbie sylab i akcentów oraz na jednakowym rozmieszczeniu akcentów w kolejnych wersach. Najczęściej jest też rymowany, choć może być wierszem białym. Ze wszystkich odmian wiersza jest najbardziej zrytmizowany.
Za podstawową jednostkę miary rytmicznej przyjmuje się stopę, czyli stały układ sylab akcentowanych i nieakcentowanych. W poezji polskiej najczęściej używanymi stopami są: trochej, amfibrach, jamb i anapest. Wiersz sylabotoniczny występował w poezji ludowej, na szerszą skalę pojawił się w romantyzmie i pozytywizmie. Pozostaje nadal często stosowanym systemem wierszotwórczym.
'
- -
'
- -
'
- - -
'
- - -
'
- - -
9. Przykład wiersza wolnego, na czym polega
Rodzaj wiersza pozostający w opozycji do wierszy regularnych i do prozy. Typ wiersza, który nie należy do systemu numerycznego, gdyż jego budowa nie opiera się na zgodności liczby sylab, stóp, zestrojów akcentowych w wersie. W wierszu wolnym często podział na wersy pokrywa się z podziałem na zdania (jak w średniowiecznym wierszu zdaniowym). Długość wersów w wierszu wolnym nie musi być analogiczna i nie jest określona żadnymi regułami. W wierszu wolnym może występować rym.
10. Fabuły epickie mogą być najróżniejsze. Scharakteryzuj co najmniej dwa ich typy.
fabuła epizodyczna, którą wypełniają zdarzenia w znacznym stopniu usamodzielnione, nie składające się w ciągi wyższego rzędu.
fabułę jednowątkową mają na przykład z reguły tragedia czy nowela, charakteryzuje się ona znaczną spójnością i brakiem epizodów.
fabuła wielowątkowa najczęściej występuje w powieści i przybierająca najbardziej urozmaicone formy, ma charakter mieszany – wyróżnia się w niej najczęściej wątek główny i wątki poboczne, może też jednak zachodzić brak hierarchizacji wątków.
11. Co to jest teoria narracji?
To próba sklasyfikowania narracji, wyróżnienia podstawowych typów narracji (trzecioosobowa – autorska, pierwszoosobowa). Związana z narratologią.( dociekania nad sposobami konstruowania fabuł w opowiadaniach, bajkach, mitach, filmie, rozmowie, komiksie, a także obrazie, witrażu, fotografii itd. Pokrewieństwo tych różnych dziedzin polega na opowiadaniu, które nie jest wyłącznie zależne od postaci językowej, ale może być przekładane na inne systemy znaków. Chodzi więc o wyróżnienie najmniejszych cząstek fabuły, sposobów ich łączenia oraz stworzenie podstaw teoretycznych tych badań.)
12. Jest wiele czynników zmiennych, decydujących o kształcie narracji. Jakie pytania należy zadac, chcąc określić kształt narracji?
- kto mówi?
- co mówi?
- jaka jest wiedza narratora?
-
13. Postacie epickie. Czym się charakteryzują?
fikcyjna osoba ukazana w świecie przedstawionym dzieła literackiego. Może być tożsama z podmiotem mówiącym dzieła (liryka, narratorzy pamiętników itp.), ale najczęściej jest od niego różna (epika, dramat). Jest uwidoczniana w tekście przez opis - cech wyglądu i charakteru, oraz działań, a także może wyrażać w tekście swoje myśli i odczucia. Natomiast jej sposób zaistnienia w świecie przedstawionym jest uzależniony od motywacji i charakterystyki.
Jest określonym układem motywów uzależnionych od konkretnych zasad scalających, np.:
stereotypu utrwalonego w danym gatunku literackim,
wzorca osobowego dostępnego obserwacji w świecie rzeczywistym, którego jest w założeniu literacką emanacją,
ideału, będącego wzorcem wychowawczym godnym rozpowszechniania.
W utworach opartych na fabule można dostrzec zazwyczaj hierarchię ważności występujących osób. Można wyróżnić postaci pierwszo-, drugo- i trzecioplanowe, a spośród pierwszoplanowych - główną postać, której losy tworzą główny wątek fabuły. Postaci drugoplanowe, nazywane niekiedy pobocznymi, uczestniczą w niektórych wydarzeniach, zaś trzecioplanowe, zwane epizodycznymi, w pojedynczych sytuacjach, zaistniałych na marginesie głównego nurtu wydarzeń w utworze literackim.
Odrębną kategorią są postaci występujące w utworach, których świat przedstawiony jest umiejscowiony w konkretnym czasie historycznym i których istnienie jest poświadczone dokumentami historycznymi. Ich fikcyjność ogranicza się jedynie do niemożliwych do zweryfikowania przedstawień cech, działań, myśli, odczuć i wypowiedzi postaci.
14. „ Dramat istnieje na granicy między sztuką słowa a sztuką teatru”. Wyjaśnij sens tego twierdzenia.
Jest to właściwie rodzaj sztuki na granicy teatru i literatury. Należą do niego utwory przeznaczone do wystawiania scenicznego, mają one charakter fabuły i odznaczają się znaczącą ilością dialogów.
Jako utwór literacki charakteryzuje się przede wszystkim tym, że jest tworzony w celu realizacji scenicznej, jednak występują też dramaty niesceniczne, których autorzy skupili się bardziej na rozbudowie samego tekstu. Ale i te granice są płynne: na początku uważano dramaty romantyczne za niesceniczne, podczas gdy dziś Dziady Adama Mickiewicza to jeden z najczęściej wystawianych dramatów.
Dramaty oparte są przede wszystkim na akcji, która wyrażona zostaje głównie w dialogach i monologach polilogach (tekst główny), a także komentarzach, wskazówkach i opisach sytuacji na scenie, czyli didaskaliach (tekst poboczny). Najczęściej przedstawia bohaterów uwikłanych w konflikty, których nie mogą rozwiązać. Zakończenie może być tragiczne (jak w przypadku tragedii) lub szczęśliwe (komedia).
15. Z czego skłąda sie tekst dramatyczny?