1.Odleżyna (łac. decubitus) – uszkodzenie skóry i leżących pod nią tkanek aż do kości. Odleżyny powstają na skutek długotrwałego lub powtarzającego się ucisku, który powoduje niedotlenienie tkanek, a następnie ich martwicę.
Czynniki wpływające na powstanie odleżyn
Zewnętrzne (otoczenie):
Ciśnienie działające na skórę (czas trwanie i wielkość)
Tarcie i boczne siły ścinające
Stan skóry i jej narażenie na czynniki drażniące
Unieruchomienie
Wewnętrzne:
Stan ogólny i odżywienie
Typ budowy ciała (otyłość, kacheksja)
Ograniczenie ruchomości, niedowłady, nietrzymanie moczu i/lub stolca
Czynniki neurologiczne (brak czucia bólu, ucisku, rozciągania)
Czynniki naczyniowe (cukrzyca, miażdżyca, POCHP, niewydolność krążenia)
Miejsca występowania odleżyn
Najczęstsze lokalizacje:
Okolica krzyżowa
Okolica krętarzy większych
Okolica kulszowa
Okolica kłykci bocznych i przyśrodkowych
Okolica kostek
Rzadsze lokalizacje:
Łokcie
Łopatki
Kręgi
Żebra
Małżowiny uszne
Okolica potylicy
Schemat najczęstszych miejsc występowania odleżyn:
Podział odleżyn- wg Torranc’a
Stopień I.
blednące zaczerwienienie
reaktywne przekrwienie i zaczerwienienie w odpowiedzi na uraz
pod wpływem ucisku palca blednie, co oznacza, że mikrokrążenie jest nieuszkodzone
Stopień II .
nieblednące zaczerwienienie
rumień utrzymujący się po zniesieniu ucisku wskazuje na uszkodzenie mikrokrążenia, zapalenie i obrzęk tkanek
może pojawić się powierzchniowy obrzęk, uszkodzenia naskórka i pęcherze
Stopień III .
uszkodzenie pełnej grubości skóry do granicy z tkanką podskórną.
brzegi rany są otoczone obrzękiem i rumieniem.
dno rany wypełnione jest czerwoną ziarniną lub żółtymi masami rozpadających się tkanek.
Stopień IV .
uszkodzenie obejmuje również tkankę podskórną
martwica tkanki tłuszczowej spowodowana jest zapaleniem i zakrzepicą małych naczyń.
brzeg odleżyny jest zwykle dobrze odgraniczony, lecz martwica może również dotyczyć tkanek otaczających.
dno bywa także pokryte brunatno-czarną martwicą.
Stopień V
zaawansowana martwica przekracza powięź dochodzi do mięśni.
uszkodzenia mogą dotyczyć również stawów i kości
powstają jamy mogące się komunikować między sobą.
w ranie znajdują się rozpadające masy tkanek i czarna martwica
Profilaktyka i leczenie
troskliwa pielęgnacja skóry (mycie, natłuszczanie)
zapewnienie dostępu powietrza, bawełniana odzież i pościel
eliminacja gumowych lub plastikowych podkładów;
ochrona przed nietrzymaniem moczu i stolca, podpaski, zestaw zewnętrzny do odprowadzenia moczu, ostatecznie cewnik;
w miarę możliwości, wpływ na aktywność własną chorego- nawet przez ćwiczenia bierne (rehabilitacja)
regularna zmiana pozycji co 2 godziny
stabilizacja pozycji chorego za pomocą odpowiednich podpórek i wałków
profilaktyczne stosowanie cienkich opatrunków
edukacja rodziny
dbałość o stan odżywienia
odpowiednia podaż płynów;
dobra kontrola objawów, bólu, przykurczy, duszności;
Leczenie odleżyn jest w ogólnym schemacie takie samo jak leczenie ran. Powinno się dbać o sterylność opatrunków. Wskazane jest chirurgiczne czyszczenie ran poprzez usuwanie martwych tkanek w obrębie rany.
Rokowanie jest dość poważne. Gdy odleżyna jest głęboka (sięga do kości) lub rozległa bardzo trudno jest ją wyleczyć.
Odleżyny, które ulegają zakażeniu goją się wolniej, a infekcja może rozprzestrzeniać się na resztę ciała.
Objawy zainfekowanej odleżyny są następujące:
Gęsta żółte lub zielone ropa
Przykry zapach z rany
Zaczerwienienie lub ciepło wokół odleżyny
Obrzęk wokół rany
Tkliwość wokół odleżyny
Oznaki, że infekcja może się rozprzestrzenić na resztę organizmu:
Gorączka
Dreszcze
Trudności z koncentracją
Szybkie bicie serca
Słabość
Jak leczyć zakażone odleżyny?
Leczenie zakażonej odleżyny zależy od stopnia zainfekowania. Jeśli zainfekowana jest tylko rana można umieścić na odleżynie maść z antybiotykiem. Kiedy kość lub głębsze tkanki są zainfekowane, antybiotyki są nieodzowne. Można je podawać dożylnie lub doustnie.
Zakażenie odleżyny grozi uogólnionym zakażeniem krwi organizmu a poprzez to możliwością rozwoju sepsy i zgonu.
2.UDAR
To zaburzenie czynności mózgu, trwające ponad dobę mogące prowadzić do śmierci.
Wyróżnia się 3 podstawowe mechanizmy prowadzące do udarów.
Zakrzepowy
Zatorowy
Krwotok wewnątrzczaszkowy.
Możemy wyróżnić kilka rodzajów udaru.
Niedokrwienny
Żylny
krwotoczny
Udar krwotoczny
czyli krwotok mózgowy - spowodowany przedostaniem się krwi poza naczynie mózgowe.
W konsekwencji doprowadza do niszczenia tkanki przez wynaczynioną krew.
Stanowi ok. 15-20% wszystkich udarów.
Krwotok śródmózgowy
Najczęstsza przyczyna to nadciśnienie tętnicze.
Krwotok występuje najczęściej podczas pęknięcia jednej z tętnic przeszywających.
Lokalizacja, krwotoku śródmózgowego
Jądra podstawy mózgu
Półkule móżdżku
Pień mózgu
Do czynników ryzyka można zaliczyć :
Nadużywanie alkoholu
Podeszły wiek
Przyjmowanie kokainy lub amfetaminy
W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić
Krwotok z pękniętej malformacji naczyniowej
Zaburzenia układu krzepnięcia
Guzy mózgu.
Objawy
Początek krwotoku jest gwałtowny.
Silne bóle głowy
Zaburzenia świadomości
Często utrata przytomności
Podwyższone ciśnienie tętnicze
Objawy kliniczne są związane z umiejscowieniem i rozległością krwotoku śródmózgowego.
Krwotok w jądrach podstawy
Porażenie połowiczne
Zaburzenia mowy
Porażenie nerwu twarzowego
Zaburzenia w polu widzenia
Utrata przytomności
Zaburzenia oddechu
Zwolnienie akcji serca
Czterokończynowa sztywność odmóżdżeniowa
Krwotok do półkul mózgu
Silne bóle głowy w okolicach potylicznej
Nudności
Wymioty
Zaburzenia koordynacji ruchowej
Oczopląs
Krwotok do pnia mózgu
Głęboka śpiączka
Objawy porażenia czterokończynowego
Sztywność odmóżdżeniowa
Zaburzenia krażeniowo-oddechowe
śmierć
Rozpoznanie
Przeprowadzenie badania podmiotowego i przedmiotowego
Ocenić podstawowe czynności życiowe
Pobranie krwi do badania
Przeprowadzenie szczegółowego badania neurologicznego
Wykonanie tomografii komputerowej
Dodatkowe badania
To wykonanie:
Rezonansu magnetycznego
Arteriografie tętnic mózgowych
Analiza płynu mózgowo- rdzeniowego
Leczenie
Polega na zabezpieczeniu podstawowych czynności życiowych.
Kontrolowanie ciśnienia tętniczego
Leczenie przeciwobrzękowe
Leczenie neurologiczne
Krwawienie podpajęczynówkowe
To wylew krwi do wypełnionej płynem mózgowo-rdzeniowym przestrzeni pomiędzy oponą miękką a pajęczą.
Najczęstsze przyczyny
Uraz czaszkowo mózgowy
Nieprawidłowość naczyniowa
Pękniecie tętniaka wewnątrzczaszkowego
Guzy mózgu
Nadciśnienie
Zaburzenia krzepnięcia krwi
Zmiany zapalne tętnic mózgowych
Objawy
Silny ból głowy
Nudności
Wymioty
Światłowstręt
Utrata przytomności
Zaburzenia świadomości
Padaczka
Sztywność karku
Uszkodzenie nerwów czaszkowych
Tachykardia
Tachypnoe
Wzrost ciśnienia tętniczego
Wzmożona potliwość
Rozpoznanie
Tomografia komputerowa
Rezonans magnetyczny
Badanie płynu mózgowo rdzeniowego
Skala Hunta i Hessa
I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.
Leczenie
Zabieg neurologiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu.
Udar mózgu
Epidemiologia
Współczynnik zapadalności:
110 / 100 000 osób
Średni wiek zachorowania:
70 lat
Czynniki ryzyka udaru mózgu
migotanie przedsionków
nadciśnienie tętnicze
niewielka aktywność fizyczna
cukrzyca
palenie tytoniu
nadużywanie alkoholu
hipercholesterolemia
Podział udarów mózgu
Ze względu na czas trwania:
Przemijający napad niedokrwienia mózgu (TIA)
Odwracalny udar niedokrwienny
Udar dokonany
Podział udarów mózgu
Ze względu na patomechanizm:
Udar niedokrwienny
Udar krwotoczny
Udar żylny
4.UDAR NIEDOKRWIENNY - ETIOLOGIA I PATOGENEZA
Podział udarów niedokrwiennych o etiologii zakrzepowej i zatorowej
Spowodowane:
zmianami miażdżycowymi w dużych tętnicach domózgowych oraz wskutek zwężenia tętnic/zakrzepicy/zatoru na zmianach miażdżycowych w dużych i średnich tętnicach mózgu.
zmianami w małych tętnicach mózgowych udar zatokowy
Podział udarów niedokrwiennych o etiologii zakrzepowej
3. spowodowane zatorami pochodzenia sercowego
4. udar o innej etiologii (np. wskutek trombofilii)
udar o nieokreślonej przyczynie
Najważniejsze źródło energii dla komórek nerwowych
tlenowa przemiana glukozy.
Prawidłowa czynność mózgu wymaga ciągłego przepływu krwi.
Obraz kliniczny
Niedowład
Zaburzenia czucia (twarz, kończyna górna, kończyna dolna)
Afazja
Niedowidzenie połowicze jednoimienne
Zespoły objawów uszkodzenia móżdżku, pnia mózgu lub płatów potylicznych.
Przebieg udaru niedokrwiennego
U 5-10 % chorych we wczesnym okresie choroby dochodzi do powtórnego udaru.
W 50% przypadków dochodzi do wtórnych zmian krwotocznych, w większości przebiegających bezobjawowo.
rozpoznanie
TK (w ciągu pierwszych 6 godzin od wystąpienia udaru TK często nie uwidacznia zmian niedokrwiennych)
MR (pozwala uwidocznić udar już w pierwszych minutach po jego wystąpieniu)
USG
Arteriografia
Echokardiografia
Rozpoznanie różnicowe
Hipoglikemia
Hiperglikemia
Guz mózgu
Migrena
Napad padaczkowy
Hiponatremia
Encefalopatia nadciśnieniowa
Encefalopatia wątrobowa
leczenie
Postępowanie ogólne:
Zapewnienie prawidłowej czynności układu krążenia, układu oddechowego
Monitorowanie ciśnienia tętniczego
Obniżanie temperatury ciała (paracetamol)
Kontrola glikemii
Kwas acetylosalicylowy
Leczenie trombolityczne
Heparyna niefrakcjonowana
powikłania
Zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe i obrzęk mózgu
Napady padaczkowe
Zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna
Zakażenia: układu moczowego, oddechowego
Niedożywienie
Nietrzymanie moczu i stolca
Odleżyny
Upadki – złamania kości
Depresja
Zespół bolesnego barku
rokowanie
około 23% przypadków udaru niedokrwiennego prowadzi do zgonu
około 30% - niepełnosprawność
profilaktyka
Zwalczanie czynników ryzyka:
leczenie nadciśnienia tętniczego
leczenie hipercholesterolemii
wyrównanie metaboliczne cukrzycy
regularna aktywność fizyczna
zaprzestanie palenia tytoniu
Leczenie przeciwzakrzepowe
3. Mania
Mania – zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń afektywnych.
Charakteryzujące się występowaniem podwyższonego bądź drażliwego nastroju.
OBJAWY
Kliniczne objawy manii składają się na zespół zaburzeń trzech grup procesów psychicznych
emocjonalne
poznawcze
motywacyjne
Wśród zaburzeń emocjonalnych najbardziej charakterystyczne jest wzmożenie nastroju
(uznawane za zasadniczą chcę manii )
nastroje:
Jednostajnie euforyczny- chorzy sprawiają wrażenie szczęśliwych i mają poczucie, że wszystko jest możliwe do spełnienia
Drażliwość- skłonność do szybkiego popadania w złość i tendencje do agresywnego nastawienia do otoczenia
Labilność nastroju- zmienność nastroju np. w postaci łatwego przechodzenia od śmiechu do płaczu
ROZPOZNANIE
Do rozpoznania epizodu maniakalnego konieczne jest stwierdzenie obecności:
Dominującego nastroju wzmożonego, ekspansywnego lub drażliwego w stopniu zdecydowanie nieprawidłowym dla danej osoby (zmiana nastroju jest wyraźna i utrzymuje się co najmniej tydzien)
Co najmniej 3 z następujących przejawów, prowadzących do zaburzeń funkcjonowania w życiu codziennym
Wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny
Wzmożona rozmowność (potrzeba mówienia)
Gonitwa myśli lub subiektywne odczuwanie ich przyśpieszenia
Utrata normalnych zahamowań społecznych, prowadząca do zachowań niedostosowanych do okoliczności
Zmniejszona potrzeba snu
Wzmożona samoocena lub poczucie wyższości
Stałe zmiany aktywności lub planów
Zachowania lekkomyślne, niedocenianie ryzyka (np. wydatki, lekkomyślna jazda)
Zwiększona energia seksualna lub seksualne nietakty
Rodzaje manii
hipomania
mania bez objawów psychotycznych
mania z objawami psychotycznymi
HIPOMANIA
występują wszystkie objawy mani tylko maja one bardziej łagodne nasilenie.
Występuje:
wesołość
wielomówność
łatwe nawiązywanie kontaktów społecznych
nastrój jest lekko wzmożony lub drażliwy
lekka rozpraszalność uwagi
aktywność jest zwiększona
zmniejszona potrzeba snu
zwiększona kreatywność
HIPOMANIA
Funkcjonowanie psychospołeczne nie wykazuje istotnych zaburzeń, niektórzy pacjenci mogą nawet wykazywać większa produktywność w stanie hipomanii, niż w stanie normy psychicznej.
Czynnikiem różnicującym manie i hipomanie jest m.in. czas trwania
mania- co najmniej 7 dni
hipomania- 4 dni
mania bez OBJAWÓW PSYCHOTYCZNYCH
epizod utrzymuje się co najmniej tydzień, uniemożliwiając wykonywanie codziennej pracy i zaburzając aktywność w środowisku.
Tok myśli jest porozrywany, nastrój nieadekwatny do sytuacji.
Występuje:
niekontrolowane podniecenie,
wzmożona energia,
nadmierna aktywność,
słowotok,
brak snu (hiposomnia)
zniesienie zahamowań
znaczne roztargnienie
zaburzenia koncentracji uwagi,
zawyżona samoocena
bezkrytyczny optymizm,
ekstrawaganckie wyczyny
drażliwość i podejrzliwość;
mania z objawami psychotycznymi
epizod należy różnicować ze schizofrenią.
Występuje:
drażliwość
podejrzliwość
urojenie wielkościowe
urojenia prześladowcze
gonitwa myśli
słowotok
zachowania agresywne
przemoc
samozaniedbanie
słyszenie głosów
Przyczyny
Obecnie przypuszcza się, że wystąpienie manii wiąże się ze wzrostem aktywności
SEROTONINY oraz NORADRENALINY
Stany maniakalny możliwe są również
po urazach mózgu
w przebiegu chorób mózgu:
np. infekcji, guzów, zaburzeń krążenia mózgowego
W następstwie stosowania niektórych leków
leczenie
leczy się lekami przeciwpsychotycznymi, lekami stabilizującymi nastrój (solami litu)
4a UROJENIA zaliczamy do zaburzeń treści myślenia. Są to fałszywe sądy i przekonania, wyrażające błędną treść, sprzeczną z rzeczywistością i są pochodzenia chorobowego.
Cechy urojeń
Fałszywość – rozmijanie się przedstawianych przez chorego przekonań z rzeczywistością,
Chorobowy kontekst – towarzyszą im inne objawy psychopatologiczne,
Silne przekonanie o ich słuszności,
Niekorygowalność – przekonania chorego nie są podatne na kontrargumenty, perswazje lub oddziaływania psychoterapeutyczne,
Indywidualistyczny i wyobcowujący społecznie charakter treści urojeń.
Wypowiadane są wbrew dotychczasowemu doświadczeniu życiowemu.
Nieprawdziwość treści urojeniowych wymaga odniesienia do poziomu wykształcenia chorego, jego wyobrażeń kulturowych czy społecznych uznawanych przez jego otoczenie.
Szczególnie trudne bywa to w przypadku przekonań trudno sprawdzalnych, np. religijnych.
Urojenia są raczej szczególną cechą różnych przeżyć niż zupełnie odrębnym przeżyciem.
Najczęstszą postacią urojeń są ukształtowane myśli urojeniowe. Możemy jednak mówić także o wspomnieniach, interpretacjach lub wyobrażeniach urojeniowych.
Spostrzeżenie urojeniowe – nieuzasadnione emocjonalnie i racjonalnie przekonanie zapoczątkowane prawidłowym spostrzeżeniem
Nastawienia urojeniowe – jeśli treść nie jest w pełni skrystalizowana
Nastrój urojeniowy – wskazuje niekiedy na urojeniowy charakter przeżyć, może to być trwoga, niejasność, obcość, zagrożenie zmiany świata czy własne
Zachowania urojeniowe – zwykle nieoczekiwane, dziwne, do których później dołącza przekonanie urojeniowe.
Ze względu na stopień prawdopodobieństwa zdarzeń, których dotyczą urojenia, możemy wyróżnić urojenia o treściach:
Prawdopodobnych, np. śledzenie
Nieprawdopodobnych, np. telepatyczne przekazywanie myśli.
Ze względu na strukturę można wyróżnić kilka typów urojeń:
Proste
Paranoiczne
Paranoidalne
Oniryczne
Urojenia proste – pojedyncze lub rozwinięte urojenia, bez tendencji do ich systematyzacji
Urojenia paranoiczne – występuje tendencja do systematyzacji przekonań, są powiązane i spójne z osobowością chorego, o prawdopodobnej treści i odpowiednio wysycone uczuciami.
Urojenia paranoidalne – wyróżniają się niespójnością składników podstawy urojeniowej (dezintegracją osobowości), słabym powiązaniem i oderwaniem od osobowości i życia chorego, z mało prawdopodobną treścią
Urojenia oniryczne – wyróżniają się zmiennością i intensywnym przeżywaniem aktualnych wydarzeń, występuje duża ilość emocji chorego, lecz słaba aktywność ruchowa, np. wyobrażenie końca świata, zarazy, wojny.
Treść, jakiej mogą dotyczyć urojenia jest praktycznie nieograniczona, wszelkie doświadczenia mogą stać się przedmiotem urojeń, są jednak takie, które powtarzają się częściej:
Wyższościowe
Małej wartości (depresyjne)
Odnoszące (ksobne)
Oddziaływania (wpływu, owładnięcia)
Prześladowcze
Urojenia wielkościowe – wiążą się z bardzo podwyższoną samooceną, przekonanie chorego o swoich niezwykłych zdolnościach, bogactwie i możliwościach. Spotykane w zespole maniakalnym, rzadziej paranoi czy schizofrenii
Urojenia małej wartości(depresyjne) – z wyraźnym zaniżeniem samooceny, negatywnym stosunkiem do samego siebie. Spotykane w rożnych zespołach depresyjnych i mogą być powodem tendencji samobójczych.
Urojenia prześladowcze – przekonanie chorego o zagrożeniu ze strony otoczenia, obawa o pozbawienie chorego ważnych dóbr – zdrowia, własności, wolności a nawet życia.
Urojenia odnoszące (ksobne) – często poprzedzają urojenia prześladowcze, chory odnosi do siebie rozmowy, spojrzenia, zachowania i przypisuje im szczególne znaczenie, towarzyszą temu myśli t.j. „obserwują mnie”, „mówią o mnie w telewizji”.
Urojenia oddziaływania(wpływu, owładnięcia) – przeświadczenie chorego, że na jego zachowanie, przeżycia ma wpływ ktoś z zewnątrz, zjawisko lub osoba. Przekonanie, iż całe ciało chorego jest owładnięte przez obce siły, wpływ duchowy, magiczny. Niekiedy pacjent przypisuje sobie niezwykłą zdolność wpływania na inne osoby. Spotykane w przebiegu schizofrenii.
Wartość diagnostyczna urojeń jest ważna. Zawsze wskazują one na chorobliwe zniekształcenie oceny rzeczywistości i psychotyczny charakter zaburzeń. Stanowią one główną część obrazu różnych zespołów urojeniowych, jako element dodatkowy lub wtórny mogą występować również w innych zespołach.
4b. Majaczenie jest to zespół zaburzeń charakteryzujący się głównie występowaniem zaburzeń świadomości, uwagi, myślenia i zachowania. Szczególne zagrożenie wystąpienia majaczenia obserwuje się o osób starszych i po rozległych zabiegach chirurgicznych oraz przy współistnieniu zaburzeń poznawczych poprzedzających chorobę somatyczną. Występuje często u pensjonariuszy domów pomocy społecznej.
Przyczyny neurologiczne
Infekcja : zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, ropień
Naczyniowe : krwawienie śródmózgowe, udar niedokrwienny
Nowotworowe : przerzuty, pierwotny guz mózgu
Padaczka
Urazy głowy
Przyczyny ogólne
Metaboliczne i niedoborowe : hiponatremia, hipernatremia, hiperkalcemia, hipoksja, hipoglikemia, hiperglikemia, porfilia, kwasica, niedobór tiaminy, niewydolność wątroby, nerek.
Endokrynologiczne : niedoczynność i nadczynność tarczycy, choroba Cushinga, nadczynność przytarczyc
Infekcje : dróg oddechowych i moczowych przebiegające z gorączką
Inne przyczyny
Leki
Odstawienie leków
Substancja psychoaktywne
Inne toksyny: CO, metale ciężkie
Ból
Stres psychologiczny (śmierć bliskiej osoby, hospitalizacja)
Objawy
Zaburzenia rytmu snu i czuwania (bezsenność, odwrócenie rytmu)
Zaburzenia postrzegania ( iluzje i omamy wzrokowe, proste omamy słuchowe i czuciowe)
Zaburzenia funkcji poznawczych (dezorientacja co do czasu i otoczenia, zaburzenia uwagi, pamięci i myślenia)
Zmienna aktywność ruchowa (agresja, pobudzenie mogące w krótkim czasie przejść w senność i spowolnienie)
Chwiejność emocjonalna ( od euforii do płaczu i lęku)
Cechy charakterystyczne
Krótki czas trwania ( zwykle 10 – 12 dni)
Duża dobowa zmienność objawów (narastanie w nocy)
Pacjent może sprawiać wrażenie zupełnie zdrowego, szczególnie gdy jest badany w ciągu dnia.
Postępowanie
Badania podstawowe : morfologia, stężenie elektrolitów, mocznik, kreatynina, glukoza
Poszukiwanie infekcji
Ocena obecności metabolitów substancji psychoaktywnych
Przegląd przyjmowanych leków
Leczenie
Terapia farmakologiczna
Postępowanie nie farmakologiczne
(izolacja od zbędnych bodźców środowiska)
Majaczenie należy traktować jako stan zagrożenia życia, ryzyko zgonu zwiększone szczególnie u osób starszych.
4c Omamy/ halucynacje
Patologiczne zjawiska psychiczne wyrażające się w doznaniach o charakterze spostrzeżeń zmysłowych, które nie są spowodowane przez żaden bodziec istniejący w polu percepcji człowieka (doznania osobnika nie opierają się na żadnym konkretnym bodźcu rzeczywistym).
Ponadto, osoba chora ma głębokie poczucie realności własnych spostrzeżeń.
Omamy występują najczęściej w przebiegu różnych chorób psychicznych, np. w schizofrenii, w psychozach organicznych, zaburzeniach świadomości, w ciężkich postaciach manii i depresji albo w wyniku odurzenia substancją psychoaktywną.
Można wyróżnić:
omamy proste – pojedyncze błyski, plamy, migania, trzaski, szumy, dzwonienia.
omamy złożone – kiedy chory widzi przedmioty, ludzi, zwierzęta, całe sceny, słyszy głosy ludzkie, melodie, śpiew.
Halucynacje mogą mieć rozmaity stopień wyrazistości i nasilenia. Mogą być zlokalizowane w konkretnej otaczającej rzeczywistości (np. wrażenie, że zmarły ojciec chodzi po pokoju), kiedy indziej lokalizacja omamów może nie dotyczyć konkretnego środowiska.
Omamy odnoszą się do wszystkich analizatorów i tak wyróżnia się omamy:
słuchowe, np. dialogi komentujące zachowanie chorego, głosy, proste dźwięki, melodie, gwizdy, stuki, szumienie w uszach, echo myśli;
wzrokowe, np. wrażenia świetlne, miganie, błyski, obrazy ludzi, zwierząt, przedmiotów, widzenie scen z filmów rozgrywających się na oczach chorego;
smakowe, np. zmiana wrażeń smakowych, odczuwanie w pokarmach chemikaliów, sztucznych lub obcych smaków;
węchowe, np. odczuwanie zapachów nieprzyjemnych (zgnilizny, fetoru, zapachu fekaliów) albo przyjemnych, które często towarzyszą patologicznym stanom ekstazy i euforii;
czuciowe, np. doznania z powierzchni i wnętrza ciała, wrażenia mrowienia, drętwienia, wilgoci, zmiany czucia temperatury (zimna, ciepła), doznanie przemieszczania się w środku narządów wewnętrznych, zaburzenia poczucia ruchu i lokalizacji w przestrzeni, fałszywe uczucia w obrębie stawów i mięśni.
Halucynacje somatyczne (w obrębie skóry i ciała) występują bardzo często w przypadku zażycia substancji halucynogennych, np. LSD, meskaliny. Narkomani mają tzw. halucynozy pasożytnicze, inaczej nazywane formikacjami, które objawiają się wrażeniem, że na lub pod skórą pełzają albo chodzą insekty. Często tego typu halucynacje zmysłowe prowadzą do samookaleczeń.
Halucynoidy a halucynozy
Halucynoidy to spostrzeżenia, wobec których chory nie ma poczucia realności. Występują najczęściej w ramach zaburzeń psychosensorycznych w padaczce skroniowej. Halucynoza natomiast to zaburzenie zdominowane przez omamy. Termin „halucynozy” rezerwuje się dla stanów, w których przyczyna halucynacji ogranicza się lub wiąże się z substancją odurzającą, np. alkoholem albo narkotykami.
Ze względu na treść omamów wyróżnia się:
omamy odruchowe – bodziec działający na jeden analizator (np. słuch) wywołuje halucynacje w ramach innego analizatora (np. wzroku);
omamy negatywne – niepostrzeganie przez chorego pewnych przedmiotów, znajdujących się w otoczeniu, przy prawidłowym spostrzeganiu innych przedmiotów;
omamy słowno-ruchowe Séglasa – odczuwanie przez chorego ruchów artykulacyjnych warg, języka, krtani, co prowadzi czasem do głośnego wypowiadania omamów;
pseudohalucynacje (omamy rzekome) – objawy halucynacji, które różnią się od omamów brakiem poczucia realności, obiektywności i lokalizowane są przez chorego nie w otaczającym środowisku, ale wewnątrz głowy lub ciała, np. słyszenie w brzuchu, widzenie w umyśle. Pseudohalucynacje występują np. w zespołach paranoidalnych czy psychozach pourazowych;
omamy psychiczne – ich treścią są myśli, bezdźwiękowe głosy. Chorzy mają poczucie, że myśli są im nasyłane z zewnątrz;
omamy psychosensoryczne – wrażenia zmiany wielkości swego ciała, np. głowa rozdyma się, noga kurczy się, ręka wydłuża się. Do tej kategorii omamów należy symptom sobowtóra – odczuwanie podwojenia swojego ciała.
Przyczyny
Omamy (halucynacje) towarzyszą zaburzeniom psychotycznym, np. schizofreniom, organicznym zaburzeniom psychicznym, chorobie afektywnej dwubiegunowej lub powstają w wyniku przyjmowania substancji psychoaktywnych i w zaburzeniach psychoorganicznych (majaczenie, otępienie). Omamy mogą pojawić się wskutek maksymalnie silnych przeżyć emocjonalnych (psychozy reaktywne). Omamy mogą się też wiązać z pewnymi cechami osobowości i myśleniem życzeniowym (np. pragnienie bycia odwiedzonym przez zmarłego krewnego), ale zazwyczaj są to omamy niepsychotyczne, ewentualnie z pogranicza normy i patologii.
Obecność i charakter omamów nie wnosi zbyt wiele do obrazu klinicznego choroby ani nie decyduje o dalszych rokowaniach leczenia. Kiedy halucynacje nasilają się, mogą przyczyniać się do zwiększenia stopnia zakłóceń psychicznych i ryzyka niebezpiecznych zachowań chorego, dlatego wówczas niezbędna jest hospitalizacja i właściwe leczenie farmakologiczne, które złagodzi objawy psychotyczne. Czasami omamy mają charakter przewlekły, szczególnie u schizofreników. Występują u nich najczęściej omamy słuchowe, rzadziej wzrokowe, smakowe, węchowe czy dotykowe.
4d
LĘK - negatywny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem
Kiedy lęk staje się patologiczny?
stale dominuje w zachowaniu
nie pozwala na swobodę
prowadzi do zaburzeń
jest nieadekwatny do bodźców
Rodzaje lęku
odczuwany- wyczekiwanie na wydarzenia przykre, o których nie wiemy nic konkretnego
domniemany - stan emocjonalny powstający na podstawie wyobrażeń, a nie rzeczywistego zagrożenia
ukryty - przemieszczenie z przejawu w postać np. somatyczną
wolnopłynący - uczucie przenikającego nieokreślonego niepokoju
napadowy - ostry napad lęku z poczuciem przerażenia
agitacja - silny lęk z towarzyszącym niepokojem ruchowym
fobiczny - obawa przed określoną sytuacją, która doprowadza do jej unikania
Objawy
pocenie
drżenie rąk
bóle brzucha
zawroty głowy
mrowienie
kołatanie serca
zakłócenia oddychania
biegunka
moczenie się
omdlenie
łzawienie oczu
Teoria lęku
Wg psychoanalizy, lęk to jeden z popędów, pojawia się gdy napięcia id nie są rozładowywane, ego zaczyna wypełniać się lękiem. Funkcja lęku to ostrzeganie ego przed niebezpieczeństwem.
Wyróżnia się lęk:
realistyczny
moralny
neurotyczny
traumatyczny
psychozy
FOBIA - zaburzenie nerwicowe, którego objawem jest uporczywy lęk przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem przyczyn go wywołujących i utrudniający funkcjonowanie w społeczeństwie. Fobie wywoływane są przez pewne sytuacje lub obiekty zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk, które w praktyce nie są niebezpieczne.
Obraz fobii
przesadne reakcje zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o irracjonalności własnego lęku oraz zapewnień, że obiekt strachu nie stanowi realnego zagrożenia
chęć ukrycia fobii i odkrycie, lub nawet sama myśl o odkryciu, przez kogoś tej przypadłości może prowadzić do ataku paniki
Podział fobii wg DSM-IV
specyficzne - lęki przed zwierzętami, obiektami, sytuacjami społecznymi (np. zamknięte pomieszczenia, windy), zranieniem i krwią, chorobami, czy śmiercią
sytuacyjne - związane są z lękiem przed wykonaniem jakiejś zawstydzającej czynności na oczach innych ludzi i nieumiejętności jej kontrolowania (zatrzymania), na przykład potrzeba fizjologiczna oddania moczu
Podział fobii wg ICD-10
agorafobia
socjofobia
specyficzne postacie fobii
inne zaburzenia lękowe w postaci fobii
fobie bliżej nieokreślone
Objawy
Przyśpieszenie akcji serca
Suchość w ustach
Szczękościsk
Pocenie się
Zawroty głowy
Może współistnieć z epizodami depresji, wywołać stan przedzawałowy, zatrzymanie akcji serca, drętwienie kończyn, spadek lub wzrost ciśnienia,
Postacie fobii
kaligynefobia – lęk przed pięknymi kobietami
gamofobia - lęk przed zawarciem małżeństwa
arachibutyrofobię – lęk przed zarazkami
tokofobia – lęk przed porodem
koitofobia – obawa przed odbyciem stosunku seksualnego
myzofobia – lęk przed brudem
pedikulofobia – lęk przed wszami
rytifobia – lęk przed zmarszczkami
Leczenie
odwrażliwianie, terapia taka polega na zastępowaniu reakcji niepożądanej inną neutralną (np. relaksem)
zanurzanie, czyli doprowadzanie do kontaktu pacjenta z bodźcem lękowym, zamiast jego unikania
psychoterapia implozywna – rodzaj psychoterapii polegający na wystawieniu osoby przeżywającej lęk lub cierpiącej na fobię na działanie ekstremalnie silnego bodźca lękotwórczego
5. Odra
zakażenie:
droga kropelkowa
okres inkubacji 9-14 dni
zakaźność chorego pojawia się ok. 2 dni przed wystąpieniem objawów i utrzymuje się do 4 dni po wystąpieniu wysypki
objawy:
ostry ból gardła, nieżyt błony śluzowej nosa i spojówek, stan zapalny górnych dróg oddechowych. często suchy kaszel, pojawienie się na błonie śluzowej policzków na wysokości dolnych zębów trzonowych, białawych przebarwień tzw. plamek Koplika, wysoka gorączka, po kilku dniach (do 5) pojawia się wysypka o charakterze gruboplamistym, kolorze różowym, zlewająca się (najpierw umiejscawia się na twarzy za uszami i na czole, postępuje w dół obejmując całą powierzchnię ciała) po kilku dniach (4–5) gorączka cofa się, ustępują również objawy zapalenia gardła, wysypka zmienia kolor na ceglasty, a naskórek łuszczy się "otrębiasto".
leczenie:
objawowe
powikłania:
zapalenie mózgu (około 1 na 1000 zachorowań)
podostre stwardniające zapalenie mózgu – rokowanie złe
poronienie płodu
zapobieganie:
szczepienie dzieci atenuowanym wirusem odry w osobnej szczepionce lub w szczepionce MMR
skuteczność szczepionki jest zmniejszona u osób zakażonych HIV