Chrześcijańska pedagogika personalno-egzystencjalna
Personalizm(gr., łac.-osoba)-kierunek filozoficzny, radykalny nurt w naukach o wychowaniu. Eksponuje on osobę jako istotę autonomiczną, jej godność i rozumność. Element konstruktywny dla personalizmu to afirmowanie zdolności osoby do miłości oraz samoświadomości jako podstawy jej aktów rozumnych i wolnych. W wymiarze strukturalnym osoba posiada ontologiczną dwuznaczność to znaczy że jest jedności dwóch bytów materialnego i duchowego, tworząc psychofizyczną i substancjalną jedność, spełniając i integrując się w czynie. W wymiarze społecznym człowiek jako osoba jest nie tylko członkiem jakieś społeczności, ale istotą społeczną, to znaczy z natury relacyjną. Człowiek staje się osobą w pełni, kiedy uczestniczy w życiu innych osób, angażując się dla innych, obdarza sobą innych, jest kimś dla drugich. W wymiarze transcendentalnym człowiek jako osoba skierowuje się w stronę absolutu, w stronę Boga.
Przedstawiciele:
1.Personalizm naturalistyczny: Wiliam Stern, Eduard Spraner.
2. Personalizm spirytualistyczny: Sergiusz Henssen, Maria Montessorii, Bogdan Nawroczyński.
Wartość i godność człowieka tkwią w nim samym, wartość jest fundamentalna i autoteliczna. Osoba ludzka nie może być traktowana instrumentalnie, jako środek do celu. Największym przedstawicielem tego nurtu jest ks. Janusz Twarnowski. Nurt ten przeciwstawia się autorytaryzmowi, biurokratyzacji, i reformatorskiemu pozoranctwu. Eksponuje kształcenie młodego pokolenia i samokształcenie wychowawców.
Kategorie pseudowychowania:
Tresurę- nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicą do pożądanego zachowania.
Administrowanie- nadkontola, ocenianie, nieustana weryfikacja jednostki.
Trening- stałe ćwiczenie w sytuacjach o wrastającym stopniu trudności maksymalnej sprawności w wymiarze technicznym, obejmującą tylko jaką określoną sferę a nie całą osobowość.
Moralizowanie- werbalne, perswazyjne lub poprzez sugestię pozasłownego zobowiązania osoby do pożądanych zachowań.
Kształtowanie osobowości- zewnętrzne, przedmiotowe formowanie całego człowieka, degradującego go do roli biernego obiektu.
Istotnym komponentem prawdziwego procesu wychowawczego jest immanentnie tkwiący stosunek człowieka do człowieka.
Def. Wychowania- całokształt sposobów i procesów pomagających osobie ludzkiej zwłaszcza na interakcję urzeczywistnić i rozwijać swoje człowieczeństwo.
Celem wychowania jest rozbudzenie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy. Wychowanie rozumiane jako spotkanie, ma dwa wymiary:
Wertykalny- odnoszący się do Boga
Horyzontalny- obejmuje kontakt międzyludzki.
W każdej istocie ludzkiej tkwi dobro, piękno, sacrum, Bóg.
Wychowanie możemy w nim wyróżnić następujące właściwości:
Człowieczeństwo- baza wychowania, sytuacja wychowawcza to spotkanie przynajmniej dwóch ludzi, urzeczywistnienie najgłębszego ja.
Permanencja- wychowanie trwa przez całe życie, nie tylko przez chwilę.
Inter- i intaakcyjność- obustronne oddziaływanie na siebie podmiotów.
Nieokreśloność- sytuacji, zdarzeń, konsekwencji jakie zachodzą w sytuacjach wychowawczych, otwieranie się na nowość, przy dokładnej znajmości swoich własnych wartości.
Transgresyjność- stała zdolność przekraczania samego siebie.
Zdaniem Tarnowskiego nie mamy do czynienia z kryzysem wychowania, co z autorytetem instytucji edukujących i wychowujących. Wychowanie musi bazować na autorytecie wychowawcy, nie powinno być autorytarne, ale opierać się na sile wychowawcy które już samo istnieje, staje się dla wychowanka. Cały proces wychowania powinien rozpocząć się od wychowawcy, żeby on rozbudził w sobie własne wnętrze. Dopiero wtedy gdy wychowawca będzie się samodoskonalił może pomóc dziecku odsłonić prawdziwe oblicze, pozwolić mu być sobą. Wychowanie jest postawą dialogową. Trzy podstawowe warunki istnienia i powodzenia dialogu i spotkania:
Obustronna autentyczność-uwolnienie się od maski jako działanie w zgodzie z własnym ja, bycie szczerym, wierny samemu sobie.
Spotkanie- znaczenie personalne, czyli zaistnienie zdarzenia zetknięcia się z jaką rzeczywistością, z konkretna lub transcedentalną osobą(Bóg).
Zaangażowanie- oddanie się dobrowolnie jakieś sprawie.
Trzy rodzaje dialogu:
Dialog jako metoda, czyli sposób komunikowania się wychowawcy z wychowankiem, w takcie której podmiot dąży do wzajemnego rozumienia się, zbliżenia się i współdziałania.
Dialog jako proces ma miejsce wówczas gdy jeden z 3 komponentów dialogu(poznawczy, emocjonalny, prakseologiczny)został wdrożony w życie.
Dialog jako postawa gotowość otwierania się obu stron na wzajemne rozumienie się, zbliżenie się i współpracę.
Dialog może przejąć jedną z 3 form:
Dialogu rzeczowego- dążenie obu podmiotów do wartości prawdy i ma miejsce gdy poznajemy rzeczywistość.
Dialogu personalnego- bazuje na wartości wolności i dobra, jest ujawnieniem się własnej duchowości, przeżyć ,emocji, otwieraniem się podmiotów na swoje wnętrze.
Dialogu egzystencjalnego- bazuje na miłości- jest wyrażeniem swojej osoby, oddaniem się drugiej osobie aż do poświęcenia jej własnego życia.
Pedagogika przyszłości musi być pedagogiką bycia w pobliżu drugiej osoby. Pedagogiczne credo Tarnowskiego:
Punk wyjścia- wejście w świat wychowanka autentycznym zainteresowaniem i życzliwością.
Wychowanek- nie jest niższym lub mniej wartościowym od wychowawcy. Nie jesteśmy sędziami.
Relacja: wychowawca- wychowanek- zmierzać do przyjaźni nie oczekując jednak wdzięczności ani przywiązania.
Proces wychowania- wsłuchiwanie się w wychowanka. Nie narzucanie i nie przymuszanie, lecz delikatna pomocno budzenia zainteresowania.
Cel- pomaganie wychowankowi odnalezienia jego miejsca wżyciu i powołania ku dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej.