Podmiot literacki-podmiot wypowiadający się-narrator

Styl-sposób ukształtowania wypowiedzi-narracji

Kompozycja-bodowa świata przedstawionego

Narrator-fikcyjna Osoba wyp. Się w utworze, może pozostać na zew świata przedstaw.-narrator wszystkowiedzący, również może być świadkiem lub w którym sam bezpośrednio w nim uczestniczył

Narracja-to wyp. Narratora, przedstaw. w pewnym porządku czas. Przebieg zdarzeń, narracja może przybierać formę opowiadania lub opisu, w narracji 3-osobow.-pozostaje poza światem przedst., w narracji 1-osobow.-pozostaje częścia świata przedst.

Fabuła-epizodyczna-luźnie, samodzielne wątki, jednowątkowa-charakt. dla noweli, wielowątkowa-wyst.w powieści, fabułą obejmuje: prolog(wstęp), epilog(koniec), akcja- przebieg zdarzeń(przyczyn i skutków) często o dynamicz. charakt.

Elem. świata przedstaw.

-czas: narracji(zawsze opow. później od czasu fabuły) , fabuły(okres pomiędzy najwcześniejszym, a najpóźniejszym zdarzeniem)

-przestrzeń-umiejscowione są postacie, przedmioty, zjawiska, sytuacje

-postacie lit.-postacie, przedmioty ukazane wraz z cechami ich wyglądu i charakteru

-zdarzenia-nadają jej bieg

-temat-główny elem. Treści utworu

Postacie literackie

1 planowe - -biorą udział w większości zdarzeń

2-planowe-biorą udział tylko niektórych zdarzeniach

Epizodyczne-pojawiają się jednokrotnie

Bohater utworu-to główna postać lit. będąca w centrum akcji utworu

Tytułowy-wymieniony w tytule, nie zawsze musi być głównym bohaterem

Jednostkowy-indywidualny bohater

Zbiorowy-grupa bohaterów jednostkowych, reprezentują określone środowisko

Wątek-szereg zdarzeń obejmujących dzieje jednej lub kilku postaci

-głowny-pełni zasadniczą rolę fabule utworu, występują w nim postacie 1-planowe

-poboczny-obejmuje zdarzenia, w których biorą udział postacie 2-planowe i epizodyczne

Motyw-najmniejszy elem. treści utworu(przedmiot, przeżycie, sytuacja, postać)

-statyczny-nie tworzy akcji, nie wprowadza żadnych zmian w sytuacji może to być opis krajobrazu, przedmiotu, osoby, kształtuje przestrzeń świata przedst.

-dynamiczny-wprowadza zmiany w sytuacji; nowe elem. Wpływają na przebieg akcji, świat przedst. rozwija się w czasie

Epizod-samodzielne zdarzenie nie mające większego wpływu na przebieg fabuły

Sposoby przytaczania wypow.:

-mowa niezależna- dosłowne przytoczenie wypoć. Postaci(dialog, monolog)

-mowa zależna-omawia treść wypoć.

-mowa pozornie zależna-słowa postaci stają się częścią wypoć. Narratora

Podział na formę przekazu:

-wierszowana-obejmuje utwory pisane wierszem

-prozaiczna-obejmuje utwory pisane prozą

Podział na stosunek czasu fabuły do czasu powstania dzieła:

-współcz.-świat przedst. Umiejscowiony jest w tym samym czasie, w którym powstaje utwór

-hist.-świat przedst. Umieszczony jest p przeszłości

-fantast.- świat przedst. Umiejscowiony jest w czasie wyobrażonym przez twórcę lub legendarnej przeszłości

BAJKA

-niewielki utwór pisany wierszem, czasami prozą

-zawiera treści dydaktyczne, pewna naukę moralną, prawdy życiowe

-szczególnie popularne bajki zwierzęce,

zwierzęta-alegoria cech ludzkich (mrówka-pracowitość, sowa-mądrość, lew-władzy)

bohaterami bajek mogą być również ludzie, przedmioty, rośliny

-jej głównym celem jest przekazanie morału

-I.Krasicki, A.Mickiewicz, A.Fredro, J.Tuwim, J.Brzechwa

-epigramatyczna-utwór niewielkich rozmiarów, pisana wierszem, nie zawiera fabuły, elem. epickich, jest jednym z gatunków lirycz. tworzył w Niemczech G.E.Lessing

-narracyjna-utwór najczęściej wierszowany o niezbyt rozbudowanej fabule(tak jakby krótka nowela o nieskoplik. akcji, pisał we Francji La Fontain

BAŚŃ

-utwór epicki niewielkich rozmiarów, chrakt. dla kultury i literatury ludowej

-utwór narracyjny o treści fantastycznej; świat realny łączy się w nim najczęściej ze światem wyimaginowanym, powtarzają się w niej pewne stałe wątki

-czas i miejsce zdarzeń nie są określone

-występują w niej postacie, przedmioty i wydarzenia fantast.; przyroda często przybiera cechy ludzkie

-baśnie mają szczęśliwe zakończenia

-najstarsze baśnie pochodz. hinduskiego, arabskiego, perskiego(Księga Tysiąc i Jednej Nocy)

-bracia Grimm, H.Ch.Andersen, J.Brzechwa, H.Januszewska

EPOPEJA/EPOS

-dłuższy utwór epicki, zwykle pisany wierszem przedst. dzieje legendarnych lub hist. bohaterów na tle ważnego dla danej społeczności momentu dziejowego. Epos kiedyś głównym gatunkiem epiki

-ton poniosły i patetyczny, występują liczne opisy, epitety, rozbud. porównania, hiperbole

-wszystkowiedzący narrator zachowuje obiektywizm i dystans wobec świata przedstaw.

-akcja mocno rozbud.i ma chrakt. wielowątkowy

-prawzorem epopei były w liter. greckiej Iliada i Odyseja Homera, a w rzymskiej Eneida Wergiliusza

-w okresie śred. Powst. Liczne eposy rycerskie, w lit.franc.-Pieśń o Rolandzie, Legedy o królu Arturze, niemiec.-Pieśń o Nibelungach

-epopeja narodowa-przedst. chrarakt. rysy narody, utrwala ważne wydarzenia, postacie hist.(Pan Tadeusz-A.Mickiewicz)

LEGENDA

-opowieść pełna elem. niezwykłości, cudowności, fantastyki, oparta n motywach chrześc., później równeż ludowych

-w okresie średniow. była gatunkiem hagiograficznym(żywoty św.), występowała w formach narracyjnych pisanych wierszem lub prozą

-legendy religijne-ukazywały niezwykłe wydarz. związane z życiem i czynami św.

-w j.łacińsk. ’to co należy przeczytać’, w dawnych średniow. Klasztorach głośno czyt. żywoty św. I męczenników

-w końcu XVII zmieniło się zrozumienie gatunku, wprowadz. do niej temat. Ludową-legendy zbliżyły się do podań

-jej tematem stały się hist.lub mitycz.zdarzenia, postacie lub miejsca związ. z przesz. danej zbiorowości

-dużą rolę pełnią w niej elem. fantast.

NOWELA

-krótki utwór epicki posiadający zwartą i mocno zarysow. akcję, zmierzającą do określ. rozwiązania

-chrakt. się zwięzłą i ściśle określ. kompazycją (zawiąz. akcji, pkt kulminacyjny, rozwiąz. fabuły zazw. jednowątkowa i ma często dramat. chrakt.)

-liczb. Występ. postaci jest ogranicz., brak opisów, charakt. koment, epizotów

-została ukształt.we Włoszech (XIV-XVI-renes.)

-rozkwit w lit. Europ. XIX- A.Czachow, w Polsce (real.połXIX)-B.Prus, H.Sienkiewicz, M.Konopnicka, E,Orzeszkowa, S.Żeromski

OPOWIADANIE

-utwór niewielkich rozmiarów, często porów. z nowelą, ale różniący się od niej bardziej swobodną kompoz.

-jednowątkowa fabuła, czsami nieco rozbud., opow.obce są wszelkie ogranicz.kompozyc.

-opow. Pojawiło się dopiero XIX(A.Czechow)

-zawiera partie opis. i refleksyjne, pozycja narratora jest wyraźnie zaznaczona, obce są dodakt. wątki, epizoty, postacie drugorzędne

-w lit.XXw chrakt. Się luźną, otwartą kompozycją

-M.Konopnicka, S.Żeromska, M,Dąbrowska

POWIEŚĆ

-dłuższy fabularny utwór o swobodnej kompoz. Zwykle pisany prozą, dopuszczający różnorodność tematów,motywów i wątków

Wspólcz. Jest to najbardziej rozpowszech. gatunek epiki, zajęła miesce dawn. eposu, odrzucając formę wierszowaną

-ważną rolę odgrywa w niej postać narratora, który kształtuje świat przedstawiony, narrator posługuje się-opisami, dialogami, mową zależna, pozornie zależna

-fabuła wielowątkowa z bogactwem epizotów, jest gatunkiem otwartym

Podział na czas fabuły:

Hist-świat przedst.. zotał umieszcz. W przesz do życia autora, postacie, wydarz, miejsca autentyczne przemieszane są w fikcyjnymi (J.I.Kraszewski, H.Sienkiewicz,S.Żeromski), współcz, fantast->fantast.nauk- swiat przedst.. zastał umieszczony w przysz do napisania utworu(S.Lem).

Podział na tematykę:

Biograf, podróż-fabułę tworzą przygody zawiązane przez głównych bohaterów w czasie podróży, wartka akcja rozgrywa się zazwyczaj w miejscach niezwykłych egzotycz.(J.Swift), sensacyjna, psychol-główny cel przedst.. życia wew. Postaci, ich przeżyć i odczuć(Z.Nałkowska), społecz-obycz-odmiana realistycznej, siega po tematy z życia codziennego, wszystkowiedzący narrator(B.Prus), Krym-główna cecha mocno zarysowana, zwarta i dynamicz. Akcja zwykle zmierzająca do ustalenia winnego przestępstwa-rozwiązania zagadki(G.Simenon).