Pytania dla Agaty

Farby olejne – rys historyczny

Olej jako spoiwo farb byl stosowany juz w starozytnosci, jednakze nie do celow artystycznych.

Herakliusz wspomina o sporzadzaniu i malowaniu tymi farbami

Aetius wymienia w 550.r.p.n.e. olej lniany i orzechowy jako przydatny w pozlotnictwie i enkaustyce.

W Japoni technika ta znana jest juz w VII-VIII wieku.

W XI wieku mnich Teofil wspomina o tym w dziele „Schedula diversarum artium”

Piotr z Saint-Omer-XII-XIII w.n.e. –„Liber de coloribus faciendis”

Giotto-XIV wiek- wykanczano w jego czasach malowidla temperowe przez pokrycie ich na cieplo tlustym werniksem olejnym lub malowano na podmalowce wykonanej farbami woeoroztwarzalnymi, a wykanczano farbami zawierajacymi olej lniany i zywice z roslin Coniferae.

XV stulecie- pierwsze recepty na sporzadzanie farb olejnych zawarte m.in.

1. w Manuskrypcie strasburskimi

2. Cennino Cennin iw swym traktacie z roku 1437 opisuje technike malowania olejno na murze, drewnie i zelazie oraz sporzadzanie farb olejnych

- stopniowo wypierane, przez oleje, sa tempery

- zamiana drewna jako podobrazia na plotno

XVII wieku technika olejna byla najczesciej stosowana w Europie(szczegolnie polnocnej). Ulubionym sposobem malowania byla alla prima.

Wraz z Barokiem modne staje sie malowanie biala farba olejna na rodzaj alabastru lub porcelany.

Trend ten trwa przez caly XVIII wiek.

Na przelomie XVIII i XIX stulecia technika ta staje sie absolutnie dominujaca.

Pierwsza polowa XIX wieku- malo skomplikowane uklady stratygraficzne, ograniczajace sie zazwyczaj do podobrazia, cienkiej jedno lub dwu warstwowej zaprawy oraz do rowniez bardzo cienkiej jednej warstwy malatury.

Druga polowa XIX wieku powierzchnia malowidel zostaje znacznie wzbogacona i zroznicowana przez tak zwane impasty.

XX wiek- smiale eksperymenty techniczne, poslugiwanie sie w sposob bardzo konserwatywny technika oolejna, naa przyklad przez surrealistow.

Techniki malowania farbami olejnymi

Farbami olejnymi mozna malowac prawie na kazdym podobraziu. Powinno byc jednak mocne, trwale, suche, czyste i odpowiednio przygotowane. Podobraziem w tej technice jest: plotno, drewno, karton, skora, metal, szklo i zaprawy mineralne.

Na wyschnietej i wyszlifowanej zaprawie bialej lub koloroowej albo na imprimiturze:

1. Wykonuje sie rysunek ( dawniej sporzadzano go bardzo starannie i precyzyjnie, o czym swiadcza nie dokonczone, a zachowane do dzis malowidla. Dzis do rysunku nie przywiazuje sie takiej wagi. Istnieje kilka metod przenoszeenia rysunku:

1. Zaczernienie kreda lub olowkiem rysunku na odwrocie, umocowaniu go na podobraziu o odcisnieciu (przekalkowaniu) go na zaprawe.

2. Naproszenie sadzy (ze spalonego papieru-tzw. Przeprocha), przez nadziorkowane kontury rysunku.

1. W technie olejnej mozna wyroznic dwa zasadnicze sposoby malowania:

1. Laserunkowy lub inaczej z podmalowka( warstwicowy, warstwowy)

2. Alla prima( odrrazowy, bezposredni)

Mistrzowie techniki olejnej

Jan van Eyck

Hybert van Eyck

Hieronim Bosch

Jan Scorela

Justus van Gent

Antonello de Messina

Bellini

Perugino

Durer

Jan van Eyck – jego rola w malarstwie olejnym

Jan van Eyck napewno nie wynalazl malarstwa olejnego.

Stworzyl technike mieszana, w ktorej polaczyl tempery z malarstwem olejnym.

Rodziaje spoiw olejnych

W farbach olejnych spoiwem sa oleje schnace. Oleje stosowane w malarstwie sa tluszczami roslinnymi (inaczej oleje roslinne), znajdujacymi sie w normalnej temperaturze w stanie cieklym. Sa one mieszaninami:

1. Estrow

2. Gliceryny

3. Wyzszych kwasow tluszczowych

   (Roznica miedzy poszczegolnymi stosowanymi w malarstwie olejami roslinnymi polega na tym, ze kazdy gatunek oleju sklada sie albo z roznych kwasow, albo bedacych w roznych wzajemnych stosunkach, jezeli kwasy sa jednakowe.)

   Wspolna cecha olejow schnacych jest znaczna zawartosc trojglicerydow nienasyconych kwasow tluszczowych (linolowego, linolenowego, oleostearynowgo).

   Z olejow roslinnych stosowanych do sporzadzania farb nalezy wymienic oleje:

1. Lniany (najczesciej uzywany bo ma najwieksza ilosc kwasow nienasyconych)

2. Konopny

3. Makowy

4. Slonecznikowy

5. Orzechowy

Proces schnięcia farb olejnych

Wlasciwos schniecia jest zdolnoscia zestalania sie z wytworzeniem powloki ochronnej, zwanej filmem. Zdolnosc ta wiaze sie ze stopniem nienasycenia wchodzacych w sklad oleju kwasow oraz ich liczba jonowa.( Zjawisko schniecia olejow do chwili obecnej nie doczekalo sie zadnej jednolitej teorii po za pewnymi hipotezami). Jakkolwiek proces schniecia pod wzgledem chemicznym nie jest wyjasniony, stwierdzono w procesie tym przylaczanie tlenu, wzros ciezaru, polimeryzacje czasteczek i koagulacje koloidalna.

Twardnienie oleju lub jego schniecie, w odruznieniu od wysychania przez parowanie, odbywa sie w wyniku utleniania sie kwasow nienasyconych i tworzenia nowej substancji stalej- oksyny.

Konieczne sa w tym procesie trzy czynniki:

1. Temperatura wyzsza niz 0 stopni C

2. Swiatlo

3. Tlen

W wyniku zasychania oleju powstaje przezroczysta masa, w ktorej znajdujace sie, niejako zatopione, barwniku chronione sa przed szkodliwymi wplywami atmosferycznymi.( ochrona ta zalezy od jakosci oleju).

Pojęcia: linoksyd (jak powstaje), sykatywy, imprimitura, technika „alla prima„ i „pastoso”, pentimento

Sykatywy- czyli suszki( lac. Siccum- suche), sa to nafteniany, zywiczany wzglednie oleiniany olowiu, manganu, kobaltu, wapnia, cynku, przyspieszajace wysychanie pokostow, farb i lakierow. Dzialanie ich jest katalityczne, przylaczaja bowiem z powietrza tlen, ktory nastepnie oddaja schnacemu olejowi powodujac w ten sposob szybsze jego wysychanie. Dodatek 3-5% sykatywy przyspiesza wysychanie, natomiast jej nadmiar moze spowodowac po pewnym czasie luszczenie sie farb.

Imprimitura- cienka warstwa laserunku olejnego lub olejno-zywiczego, wcierana w gesso grosso w celu uodpornienia jej na farby o spoiwach wodnych i temperowych. Bezbarwna lub zabarwiona, stosowana glownie we Wloszech i Niderlandach w XV-XVII wieku.

Pentimento- terminem tym okrasla sie poprawki autorskie lub widoczne spod wierzchnich warstw farby slady podrysowanie, niekiedy zdradzajace pierwotna koncepcje artysty. Dostrzegamy je niekiedy ze wzgledu na to ze wylaniaja sie spod starzejacej sie farby.

Alla prima- nazwa( za pierwszyym razem) odnosi sie do malowania bez wczesniejszych podmalowan, laserunkow, wykonywanego rownoczesnie na wsszystkich miejscach malowidla. Glowna cecha tej techniki jest to ze sprowadza sie system malowania podmalowki i modelowania do jednej czynnosci, stad konieczne pracowanie mokro w mokrym.

Pastoso- malowanie fakturowe