Ad 18

Miejsce socjoterapii w resocjalizacji

1)Socjoterapia w ramach resocjalizacji mieści się w socjotechnikach , które wykorzystuje wpływ na jednostkę
2) 2 zakresy socjoterapii
- organizowanie grupy , aby oddziaływać na jednostkę
-wykorzystywanie już istniejących grup oddziaływania na jednostkę
3) rola socjoterapii w resocjalizacji
- tworzenie grupy od nowa dla socjoterapii
-tworzenie od podstaw specjalnych socjoterapeutycznych grup, które służyłyby tylko celom resocjalizacyjnym

Bardzo istotną cechą zastosowań socjoterapii w resocjalizacji jest to że nie narzucamy grupie celów które ma osiągnąć
4)Dobra grupa socjoterapeutyczna powinna opierać się na dobrej diagnozie( indywidualna, grupowa)
Poprzez socjoterapie nie osiągniemy zamierzonych celów , rola socjoterapii ma charakter uzupełniający
Diagnoza indywidualna e resocjalizacji – należy poznać wychowanka , rozpoznać osobowość wychowanka , jak się zachowuje ,czy da się z nim pracować
Diagnoza grupy- (która jeszcze nie istnieje) wyodrębnić te sytuacje , którym mogą towarzyszyć negatywne emocje
Musimy wiedzieć jakie cele ta grupa jest w stanie osiągnąć

Rola socjoterapii odreagowania emocjonalnego

1)Mamy często do czynienia z osobami nie potrafiącymi panować nad swoimi emocjami
- psychokorekta -nie wywołuje trwałych zmian w osobowości ( ma za zadanie powrót człowieka do równowagi emocjonalnej)
2)Środowisko socjoterapii sprzyja ujawnieniu stłumionych emocji
-lęk
-poczucie krzywdy
-gniew
-wentylowanie emocji- spuszczenie nadmiernego ciśnienia emocjonalnego
Odreagowanie emocjonalne nie wywołuje zmian , ale jest po to by rozpocząć prace socjoterapeutyczną
Socjoterapia jest skuteczną techniką która ułatwia wgląd w siebie
3)Techniki poznania w socjoterapii
-związki między uprzednimi a aktualnymi przeżyciami
-mówienie o sobie
-grupa terapeutyczna sprzyja interakcji

Mechanizmy zmiany psychoedukacji

Psychoedukacja jest to edukacja metodami psychologicznymi wśród nich jest socjoterapia .Psychoedukacja jest też jednym z celów resocjalizacji
1) Psychoedukacja w socjoterapii
Socjoterapia – dzięki niej możemy ćwiczyć nowe zachowania , ćwiczyć nowe umiejętności , możemy pozyskiwać nową wiedzę dzięki swojej aktywności w grupie ( wiedza o sobie samym i innych członkach grupy, tej wiedzy nabędziemy dzięki własnemu doświadczeniu i doświadczeniu grupy)
2) Każda socjoterapia ma swoje cele
-leczenie
-edukacja
-rozwój
Istotą socjoterapii jest to , że realizuje ona wszystkie te cele ale różnym stopniu
3) Wybrane techniki socjoterapii
- dialog terapeutyczny
-psychodrama
-drama
-arteterapia
-rysunek terapeutyczny
-terapia zabawą
-terapia gest alt (terapia która kładzie nacisk na to że każde doświadczenie powinno być grupowe)
-trening interpersonalny (uczenie grupowe)
-burza mózgów
-śpiew
-gry zespołowe

SOCJOTERAPIA JAKO PROCES I METODA PRACY Z DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ
ISTOTA SOCJOTERAPII.

Ad 17

Zadania wychowawcy resocjalizacyjnego:
- przyjmowanie tymczasowo aresztowanych i skazanych do grupy więziennej: wskazywanie celi, omawianie regulaminu, planu dnia, rozkładu zajęć, zakresu obowiązków, kar i nagród;
- przeprowadzanie wywiadu środowiskowego, dotyczącego sytuacji rodzinnej skazanego, jego wcześniejszej karalności, wykształcenia, przebiegu pracy;
- przeprowadzanie rozmów dotyczących stanu zdrowia skazanego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na uzależnienia (alkoholizm, narkomania, kontakty z grupami podwyższonego ryzyka);
- dokonywanie weryfikacji informacji uzyskanych od skazanego przez nawiązywanie kontaktów z zakładem pracy, szkołą i uzyskiwanie opinii o skazanym;
- nadzorowanie i pomoc w przypadku choroby, wizyt lekarskich i innych czynności związanych z ochroną zdrowia;
- nawiązywanie kontaktu z rodziną tymczasowo aresztowanego lub skazanego, podjęcie działań na rzecz zorganizowania pomocy materialnej rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, zgłaszanie rozpoznanych przypadków do instytucji udzielających wsparcia, np. miejskiego ośrodka pomocy społecznej (mops);
- planowanie działań wychowawczych w stosunku do osób przebywających w areszcie śledczym oraz w zakładzie karnym;
- organizowanie im i nadzorowanie pracy, nauki, rekreacji, sportu;
- zbieranie informacji dotyczących potrzeb osób skazanych i osadzonych tymczasowo w areszcie;
- udzielanie rady, wsparcia i pomocy w trudnych sytuacjach i problemach wynikających z codziennego życia więziennego - przez prowadzenie rozmów indywidualnych, spotkań grupowych;
- przeprowadzanie rozmów wychowawczych inicjowanych przez skazanych;
- indywidualizowanie oddziaływań wychowawczych w zależności od potrzeb skazanych: wdrażanie do przestrzegania dyscypliny i porządku, wytwarzanie pozytywnych nawyków we współżyciu społecznym, kształtowanie u osób skazanych pozytywnego stosunku do nauki, pracy, wyrównywanie braków w zachowaniu się;
- kształtowanie środowiska więziennego i zapobieganie aktom samoagresji i demoralizacji;
- przyjmowanie skarg, zażaleń, protestów od osób skazanych, wynikających z codziennego życia w izolacji;
- opiniowanie i wnioskowanie w sprawie nagradzania i karania skazanych;
- wizytowanie miejsc zamieszkania skazanych (cele) oraz miejsc ich pracy;
- prowadzenie dokumentacji na temat osoby skazanej (tzw. akta B);
-sporządzanie notatek na temat skazanego, jego zachowania, pozytywnych i negatywnych działań (nie rzadziej, niż co 3 miesiące);
- dokonywanie ceny okresowej (co 6 miesięcy) osoby skazanej, jej postępów w procesie resocjalizacji, wywiązywania się z obowiązków, zachowania;
- sporządzanie opinii o skazanym lub tymczasowo aresztowanym na wniosek różnych instytucji (sądu, zakładu pracy, szkoły);
- współpraca z psychologiem więziennym, uczestniczenie z grupą podopiecznych w zajęciach terapeutycznych prowadzonych przez psychologa;
- przeprowadzanie rozmów dotyczących udzielania skazanemu pomocy po odbyciu kary (mieszkanie, praca, szkoła);
- sprawowanie opieki nad osobami odbywającymi praktyki w zakładach karnych (studenci, psycholodzy, pedagodzy, młodzi wychowawcy).

Kompetencja, zdecydowanie, otwartość na współpracę z wychowankiem, indywidualizacja i podmiotowe traktowanie podopiecznych, jest rękojmią skuteczności całego procesu resocjalizacyjnego. Wychowawca resocjalizacyjny powinien także dokonywać wnikliwej diagnozy osoby wychowanka i jego środowiska, gdyż staje się on przewodnikiem po nieznanej mu rzeczywistości, jaką jest zakład karny lub poprawczy. Wychowanek zaś powinien być traktowany przez wychowawcę w sposób podmiotowy a wychowawca powinien być człowiekiem dialogu, w ten sposób wzmacnia swój autorytet, pokazując im, iż chce zdobyć ich szacunek i zaufanie, rozmawiając z nimi o problemach, nie unikając tematów trudnych i pozwalając, by to oni sami podejmowali jako pierwsi inicjatywę takiego spotkania.
Wychowawca nie może zakładać porażki, gdyż jego praca staję się daremna. Powinien mieć silną wiarę i przekonanie o słuszności podejmowanych przez siebie decyzji wychowawczych. Wychowawca nie może także okazywać swego rozczarowania i zniechęcenia wobec recydywisty, gdyż ponowny trud, jaki podejmuje ma na celu dobro skazanego jak i społeczeństwa. Podejście personalistyczne do pracy z wychowankiem ułatwia motywację, gdyż uświadamia wychowawcy, ze ma przed sobą człowieka, któremu należy pomóc.

Wychowawca zawsze jest funkcjonariuszem
- Prace wychowawcy reguluje Ustawa o Służbie Więziennej ( http://www.abc.com.pl/serwis/du/1996/0283.htm) ,
- Zarządzenie nr2 Dyrektora Generalnego SW
(http://www.sw.gov.pl/index.php/jednostki/16/416)
- oraz Kodeks Karny Wykonawczy a także indywidualny zakres obowiązków w poszczególnych Zakładach lub Aresztach

USTAWA

z dnia 26 kwietnia 1996 r.

o Służbie Więziennej.

(Dz. U. z dnia 31 maja 1996 r.)

Art. 12. Funkcjonariusze i pracownicy powinni wykazywać się odpowiednim przygotowaniem ogólnym i zawodowym, doświadczeniem oraz wysokim poziomem moralnym, systematycznie dokształcać się i podnosić kwalifikacje zawodowe. W postępowaniu wobec osób pozbawionych wolności obowiązani są:
1) kierować się zasadami praworządności, bezstronności oraz humanizmu,
2) szanować ich prawa i godność,
3) dokładać starań, aby wykonanie kary przyczyniało się do przygotowania skazanych do życia w społeczeństwie,
4) pomagać w poszukiwaniu rozwiązania ich problemów,
5) oddziaływać pozytywnie swoim własnym przykładem.

Ad13

Readaptacja – ponowne przystosowanie człowieka chorego lub niepełnosprawnego do czynnego, samodzielnego życia w społeczeństwie i do pracy zawodowej (readaptacja społeczna i readaptacja zawodowa). O readaptacji społecznej (środowiskowej) mówimy również w znaczeniu powrotu do życia społecznego osób okresowo wyizolowanych z naturalnego życia społecznego.

niełatwo. Podstawowa trudność wiąże się z brakiem wiary w skuteczność resocjalizacji u recydywistów oraz z faktem, że wielu z nich przerzuca odpowiedzialność za niewielką jej efektywność na administrację więzienną lub czynniki obiektywne, jednocześnie mając małe wymagania wobec siebie. Stąd też pojawia się konieczność uświadomienia skazanym, że to głównie od nich zależy, czy resocjalizacja będzie skuteczna i w jakim stopniu - nauka odpowiedzialności za własne czyny musi tutaj stanowić podstawę działań. Warto uwzględnić również to, co sami recydywiści wskazują jako czynniki zwiększające efektywność oddziaływań resocjalizacyjnych - są to: możliwość podjęcia pracy, podtrzymywanie kontaktów z rodziną oraz możliwość podjęcia nauki (szkoleń kursowych) (Kędzierski 2006, s.117-118). Wydaje się, że taka ocena ma wymiar pozytywny, gdyż okazuje się, że recydywiści mają jednak jakieś podstawowe wartości i wcale nie gardzą pracą, rodziną, czy nauką. Warto uwzględnić te kwestie przy oddziaływaniach resocjalizacyjnych.

Ad 15

W realizacji celów reintegracyjnych bardzo ważną rolę spełniają psycholo­

gowie. Ich kompetencje powinny być wykorzystywane w czterech sferach pracy ze

skazanymi - diagnozowaniu penitencjarnym, resocjalizacji i terapii więźniów oraz

integracji oddziaływań penitencjarnych i postpenitencjarnych

ad 16 10

W polskim systemie penitencjarnym jest 87 oraz 34 oddziały zewnętrzne zakładów karnych różnego typu i ok. 83 tys. miejsc więziennych. Osadzonych jest ok. 81 tys., a oczekujących na osadzenie 30 tys. W polskich więzieniach jest więc przestrzegane prawo minimum 3 m² w celi na osadzonego. (dane z grudnia 2011 r.).

Rocznie zakłady karne w Polsce opuszcza około 90 tys. osób średnio w miesiącu 7650 a przyjmowane jest około 7400 skazanych. Problemem są narkomani, którzy na leczenie w specjalnym zakładzie muszą czekać nawet 2 lata.

Oprócz kary pozbawienia wolności polskie ustawodawstwo przewiduje inne środki walki z przestępczością: karę ograniczenia wolności i dozór kuratora.

Polskie zakłady karne ze względu na rodzaj dzieli się na:

• zakłady dla młodocianych;

• zakłady dla odbywających karę po raz pierwszy;

• zakłady dla recydywistów penitencjarnych;

• zakłady dla odbywających karę aresztu wojskowego.

Zakłady karne mogą być organizowane jako:

• zakłady karne typu zamkniętego;

• zakłady karne typu półotwartego;

• zakłady karne typu otwartego.

Wszystkie zakłady karne i areszty śledcze podlegają Ministerstwu Sprawiedliwości.

System programowego oddziaływania

W systemie programowanego oddziaływania odbywają karę skazani młodociani, a także skazani dorośli, którzy po przedstawieniu im projektu programu oddziaływania wyrażają zgodę na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu. W programach oddziaływania ustala się przede wszystkim: rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanych, ich kontakty głównie z rodziną i innymi osobami bliskimi, wykorzystywanie czasu wolnego, możliwości wywiązywania się z ciążących na nich obowiązków oraz inne przedsięwzięcia niezbędne dla przygotowania skazanych do powrotu do społeczeństwa. Wykonywanie programów oddziaływania podlega okresowym ocenom; programy te mogą ulegać zmianom. Jeżeli zachodzą określone warunki, skazanego przenosi się do odbywania kary w systemie terapeutycznym. Skazanego dorosłego przenosi się do odbywania kary w systemie zwykłym, w sytuacji gdy nie przestrzega on wymagań ustalonych w programie oddziaływania.

System terapeutyczny

W systemie terapeutycznym odbywają karę skazani z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, w tym skazani za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeni umysłowo, a także uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie – wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej. Jeżeli przemawiają za tym względy lecznicze i wychowawcze, w oddziale terapeutycznym mogą odbywać karę także inni skazani, za ich zgodą. Karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym wykonuje się przede wszystkim w oddziale terapeutycznym o określonej specjalizacji.

System zwykły

W systemie zwykłym skazany może korzystać z dostępnego w zakładzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych.

Ad 7

Przykłady programów resocjalizacyjnych

W penitencjarnej resocjalizacji wyszczególnia się etapy, które pomagają w doborze odpowiednich metod, między innymi:

-opracowanie diagnozy penitencjarnej wraz z sugestiami, co do sensu i kierunków resocjalizacji,

-skonstruowanie indywidualnego programu resocjalizacji

-wdrożenie indywidualnego programu resocjalizacji i jego realizacja,

-okresowe sprawdzanie prawidłowości przebiegu procesu resocjalizacji wraz z ewentualną jej korektą i korektą indywidualnego programu resocjalizacji,

-opracowanie diagnozy końcowej stanowiącej podstawę do oceny rezultatów zastosowanego wariantu resocjalizacji, opracowanie oceny końcowej,

-postawienie prognozy przebiegu readaptacji społecznej”[1]

Podejmowane działania resocjalizacyjne mają na celu wywołanie pozytywnych cech, które mogą być osiągnięte poprzez wprowadzenie oraz realizowanie projektów stworzonych dla osób odbywających karę pozbawienia wolności.

Zarządzenie nr 2/04 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 24 lutego 2004r przedstawia formalną stronę funkcjonowania programów realizowanych w polskich placówkach penitencjarnych.„ § 1. Zarządzenie określa szczegółowe zasady:

1)prowadzenia i organizacji programów resocjalizacji skazanych oraz zajęć kulturalno - oświatowych oraz z zakresu kultury fizycznej i sportu;

2)prowadzenia rozmów wychowawczych ze skazanymi i sporządzania prognoz kryminologiczno – społecznych;

3)nagradzania i karania dyscyplinarnego skazanych;

4)przeciwdziałania negatywnym przejawom podkultury przestępczej;

5)przeciwdziałania aktom samoagresji;

6)tworzenia i działalności zespołów skazanych o cechach samorządu;

7)udzielania pomocy w readaptacji społecznej skazanych oraz pomocy doraźnej osobom zwalnianym z zakładów karnych;

8)prowadzenia oddziaływań terapeutycznych;

9)prowadzenia i dokumentowania badań osobopoznawczych;

10)organizacji działów penitencjarnych i terapeutycznych oraz oceny pracy penitencjarnej;

11)ramowe zakresy czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych.”[2]

 Programy resocjalizacyjne i terapeutyczne na terenie zakładów karnych powinny spełniać określone wymogi:

-przedstawiać oraz uzasadnić cele prowadzonego programu,

-określać społeczności, do której dany projekt jest adresowany i z którą będzie realizowany (wiek, płeć),

-przedstawiać zasady pozwalające na uczestnictwo,

-określać czas i miejsce realizacji projektu,

-posiadać wyspecjalizowaną kadrę, która będzie realizowała merytoryczne założenia poprzez wybrane i opracowane metody.

 

W polskim prawie karnym wykonawczym zwraca się uwagę na osoby uzależnione od alkoholu oraz środków odurzających, które powinny być poddawane oddziaływaniom terapeutycznym.

Program ,,Duet” obejmuje skazanych po raz pierwszy oraz młodocianych, z problemem alkoholowym. Więźniowie – uczestnicy programu biorący udział w zajęciach, opiekują się osobami niepełnosprawnymi, pomagając im w codziennych czynnościach, (np. jedzenie, ubieranie). Program ten  jest projektem ukierunkowanym dla osób uzależnionych od alkoholu.

Istnieją również programy skupiające się wokół problematyki agresji i przemocy. ,,K.Linowski opublikował wypróbowany (w Areszcie Śledczym w Radomiu) przez siebie i zespół program leczenia postaw agresywnych (redukowania skłonności do agresji), który jest rozpisany na 31 dni. Program ten organizuje skazanym sporo czasu każdego dnia, zmniejszając ilość ich wolnego czasu.” [3]

 

Z kolei ART.-to opracowana przez amerykanów metoda skupiająca się wokół problematyki gniewu oraz jego kontrolowania. Są to zajęcia mające na celu uczenie oraz trenowanie pewnych umiejętności społecznych.

Realizowane są również projekty dla sprawców przestępstw, którzy dopuścili się przemocy wobec swoich bliskich. Mają one na celu lepsze poznanie siebie oraz rozwój samoświadomości.

W Zakładzie Karnym w Chełmie realizowany jest projekt readaptacji społecznej skazanych uwzględniający ich aktywność plastyczną. Uczestnicy tego programu zgłębiają historię malarstwa, poznają nowe techniki, doskonalą zdolności. Uczestnikami warsztatów są skazani po raz pierwszy oraz recydywiści penitencjarni wykazujący zainteresowanie twórczością plastyczną. Celem programu jest aktywizacja, ukazanie idei twórczego spędzania czasu wolnego oraz zwrócenie osadzonym uwagi na istotę sztuki w życiu człowieka. W placówce tej realizowane są również projekty mające na celu zniwelowanie zachowań agresywnych wewnątrz społeczności penitencjarnej. Racjonalne organizowanie czasu wolnego, dostarczanie wiedzy na temat zjawisk przemocy uznaje się za metody mogące ograniczyć stosowanie przemocy.

Programy obejmują:

1.

cele zajęć,

2.

szczegółową charakterystykę grupy uczestników programu, uwzględniającą wiek,

płeć, stan zdrowia, zakres zainteresowań i możliwości intelektualne skazanych,

3.

bazę, miejsce i czas realizacji programu,

4.

wykaz kadry realizującej program,

5.

szczegółowe zasady rekrutacji skazanych do programu,

6.

zawartość merytoryczną programu,

7.

metody oddziaływań,

8.

kosztorys programu,

9.

sposób oceny efektów programu

ad 11

prawo penitencjarne, które dotyczy wyłącznie wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania

DIAGNOZA PENITENCJARNA

Pedagogika penitencjarna – jest wyodrębnionym działaniem pedagogiki resocjalizacyjnej, a ta zaś jest działem pedagogiki specjalnej.

Nazwa penitencjarne wywodzi się od słowa penitentia co oznacza - pokutę , skruchę.

Inaczej to pedagogika więzienna.

Pedagogika penitencjarna na tle pedagogiki wg. M. Machel.

Ped. ogólna -> Ped. specjalna -> Ped. resocjalizacyjna -> Pedagogika penitencjarna.

 

Diagnoza penitencjarna jest kliniczną diagnozą psychologicznego mechanizmu asocjalności u osobnika skazanego wyrokiem sądowym na karę pozbawienia wolności. Diagnoza składa się z trzech elementów:

1) obrazu klinicznego;

2) wyjaśnienia psychologicznego mechanizmu zachowań, jak również

3) etiologii stwierdzonych poprzednio zaburzeń zachowania i leżących u jego podłoża defektów osobowości.

Specyfika diagnozy penitencjarnej polega na tym, że zaburzenia zachowania, to nie objawy nerwicowe czy psychopatyczne (chociaż i takie zjawiska występują u więźniów), ale przede wszystkim czyny asocjalne, w tym przestępcze.
Poprawna konstrukcja obrazu klinicznego jest dla diagnozy istotna, stanowi bowiem punkt wyjścia z jednej strony – dla hipotez diagnostycznych dotyczących psychologicznego uwarunkowania czynów asocjalnych u badanego, z drugiej – dla oceny jego pozytywnych walorów mogących odegrać rolę w resocjalizacji.
Sporządzenie obrazu klinicznego wymaga zdobycia dostatecznej ilości informacji o badanym i jego zachowaniu, zarówno na wolności, jak i podczas pobytu na OOR (oddział obserwacyjno – rozdzielczy). Informacje te uzyskuje psycholog z następujących źródeł:
a) dokumentacji, przede wszystkim takiej jak akta sądowe, ale też świadectwa szkolne, ewentualnie zaświadczenia z pobytów w szpitalach psychiatrycznych itp.;
b) wywiadów z osobami znającymi badanego, jak rodzice, (głównie matka), współmałżonek, można też w pewnych przypadkach zwrócić się do zakładu pracy badanego z prośbą o opinię;
c) rozmowy klinicznej z badanym

d) obserwacji badanego na OOR

Nie wszystkie jednak źródła są zawsze dostępne psychologowi. Psycholog zdany jest wówczas wyłącznie na korzystanie z danych uzyskanych od samego badanego, czy też na obserwacje jego zachowania w więzieniu i w gabinecie podczas badania.
Obraz kliniczny powinien zawierać wyczerpujące dane, pozwalające scharakteryzować sylwetkę badanego „od zewnątrz”, tj. od strony swoistego dla niego stylu zachowania. Staramy się, więc określić w nim:

a) stosunek do rodziny,

b) stosunek do pracy i typowe zachowania w miejscu pracy,

c) stosunki towarzyskie,

d) charakter rozrywek,

e) seksualizm i stosunek do płci odmiennej,

f) popełnione czyny przestępcze i ich charakterystyka,

g) reagowanie na sytuacje więzienne.

Pojmując osobowość jako typowy dla badanego sposób funkcjonowania mechanizmu regulacji, dążymy tu do zrozumienia jego zachowania z punktu widzenia motywów, tj. celów, jakie sobie stawia, napędu emocjonalnego oraz sprawności orientowania się w otoczeniu i planowania działań, a przede wszystkim zdolności do samokontroli. W diagnozie penitencjarnej interesuje nas motywacja zarówno czynów aspołecznych, jak i społecznych oraz ich wzajemny stosunek. Analiza motywacji powinna wyjaśnić, czy badany popełniając czyny aspołeczne zdaje sobie sprawę z ich szkodliwości dla drugiego, a jeśli tak to dlaczego ten moment nie przeciwdziała jego aspołecznemu zachowaniu.
Dalszym elementem ważnym dla psychologicznej analizy obrazu klinicznego jest uwzględnienie emocjonalności badanego, stopnia impulsywności i pobudliwości emocjonalnej oraz odporności na stres emocjonalny.
Po trzecie – analiza psychologiczna dotyczy również rozwoju umysłowego badanego. Ważne jest zbadanie ogólnego poziomu sprawności umysłowej, jak i analiza poszczególnych uzdolnień, a wreszcie rozpoznanie w jakim stopniu rozwinięte są u badanego zdolności, zwłaszcza samokontroli.
Dobrze opracowana analiza obrazu klinicznego pozwala ulokować badanego na kontinuum asocjalności, bliżej jego prawego krańca (zdecydowana motywacja aspołeczna lub nawet antyspołeczna), bądź to pośrodku (czyny aspołeczne związane np. z nadmierną pobudliwością emocjonalną, obniżeniem sprawności umysłowej, itp.), bądź wreszcie bliżej krańca lewego (czyny asocjalne okolicznościowe, uwarunkowane raczej sytuacyjnie przy normalnym uspołecznieniu).

W przypadku etiologii aspołeczności pierwszym problemem diagnosty jest ustalenie, w jakim stopniu aspołeczność badanego jest produktem wadliwych wpływów środowiskowych, a w jakim stopniu można ją uważać za uwarunkowaną czynnikami biologicznymi, ograniczającymi rozwój socjalizacji. Do rozstrzygnięcia tego problemu psycholog wykorzystuje dwojakiego rodzaju materiały: po pierwsze – biografię badanego oraz po drugie – wyniki przeprowadzonych badań osobowości. Zadaniem psychologa jest „wyważenie”, w jakim stopniu szkodliwe czynniki środowiskowe, stwierdzone w historii osobnika, wpłynęły na wypaczenie jego osobowości. Hipoteza biologicznych uwarunkowań asocjalności wyłania się wtedy, gdy na podstawie danych biograficznych nie potrafimy wystarczająco wyjaśnić za pomocą czynników środowiskowych genezy motywów aspołecznych, niedorozwoju umysłowego, nadmiernej lękliwości czy agresywności, będącej podłożem czynów aspołecznych, natomiast stwierdzamy, że badany przejawiał aspołeczne zachowania już wcześnie i konsekwentnie je utrzymywał.
Drugą podstawą do sformułowania hipotezy biologicznych uwarunkowań stanowi stwierdzenie przebytych chorób układu nerwowego, wypadków powodujących urazy czaszki itd., po których zachowanie badanego uległo wyraźnej deterioracji.
Następny problem etiologiczny – to bliższe scharakteryzowanie środowiskowej genezy asocjalności. Interesuje nas rodzaj popełnianych w stosunku do badanego błędów wychowawczych i charakter nie zamierzonych wpływów ze strony rodziny, które stopniowo kształtowały taką czy inną postawę badanego wobec rodziców, kształtowanie się jego stosunku do szkoły pod wpływem oddziaływania ze strony nauczycieli i kolegów, historia seksualizmu określająca jego podstawę wobec płci odmiennej, wpływy ze strony przyjaciół, kolegów i dorosłych, odpowiedzialne za rozwój asocjalnej motywacji. Na tym tle dopiero można ustalić, jaki był przebieg „kariery” przestępczej, jej początki i ich uwarunkowanie, co wpłynęło na utrwalenie się motywacji przestępczej. Wpływ czynników środowiskowych należy rozpatrywać, wykorzystując dane dotyczące poziomu sprawności umysłowej i emocjonalności badanego.

Na podstawie diagnozy psycholog penitencjarny sporządza indywidualny plan resocjalizacji, dostosowany do osobowości danego więźnia. Jej sens polega na tym, że umożliwia ona postępowanie reedukacyjne racjonalne, uzasadnione psychologicznie, tzn. rokujące możliwie najwyższą efektywność. Plan resocjalizacyjny obejmuje następujące wskazania dotyczące:
a) szkolenia zawodowego i ogólnego – więziennictwo stwarza możliwości kształcenia zawodowego dla tych więźniów, którzy nie posiadają żadnych kwalifikacji zawodowych, bądź tez z uwagi na charakter popełnionego przestępstwa nie mogą wrócić do zawodu wykonywanego poprzednio
b) pracy – praca wykonywana przez więźnia powinna być dla niego sama w sobie atrakcyjna, zgodna z jego uzdolnieniami i zainteresowaniami i dawać mu pewne korzyści zawodowe i materialne. Skierowanie do takiej a nie innej pracy wymaga stwierdzenia przez lekarza, że odpowiada ona fizycznym możliwościom więźnia oraz uzgodniona z samym więźniem. w tej części planu resocjalizacyjnego psycholog penitencjarny ma dość ograniczone możliwości z uwagi na zbyt małą liczbę rożnych stanowisk zawodowych w więzieniach
c) rozrywek – psycholog bierze tu pod uwagę jego zainteresowania umysłowe, umiejętność gry na instrumentach, pozwalająca mu brać udział w zespole muzycznym, sprawności sportowe; wykonywanie zajęć zgodnych z zainteresowaniami jest w więzieniu ważne nie tylko dlatego, że przeciwdziała nudzie, ale także rodzącym się na jej tle zaburzeniom zachowania
d) sposób traktowania więźnia przez personel wychowujący – plan resocjalizacji zawiera wreszcie pewne ogólne wskazania dotyczące sposobu traktowania więźnia, tego , co można nazwać ogólną taktyką resocjalizacji dostosowaną do osobowości badanego.