FARMAKOLOGIA wykład 18 (22 IV 02) LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU ODDECHOWEGO

Infekcja dróg oddechowych: zapewnić odpowiednią wentylację udrażniając drogi oddechowe

• zmniejszyć obrzęk zapalny w nosie ← α₁-mimetyki: nafazolina (Rhinazil), oksazolina (Tymazen)

• stosowane za często doprowadzają do wtórnej anemizacji błony śluzowej nosa i jej zaniku

Etapy procesu zapalnego:

• faza naczyniowa

  • napływ komórek zapalnych do obszaru objętego procesem zapalnym

  • uwolnienie mediatorów (histamina!)

  • rozszerzenie naczyń

  • tworzenie przesięku i obrzęku

• faza komórkowa

  • naciek granulocytów, limfocytów, makrofagów w błonie śluzowej

  • modulacja przez cytokiny (interleukiny, TNF-α) i wtórne mediatory

GRUPY LEKÓW OSŁABIAJĄCYCH PROCESY ZAPALNE W OBRĘBIE BŁONY ŚLUZOWEJ DRÓG ODDECHOWYCH

• glikokortysteroidy – hamują wytwarzanie prostaglandyn, leukotrienów, NO i cytokin

• leki przeciwhistaminowe – blokując działanie histaminy osłabiają przepuszczalność naczyń, ograniczają obrzęk naczyniowy, zmniejszają produkcję śluzu i skurcz oskrzeli

• NLPZ – hamują wytwarzanie prostaglandyn, tromboksanu, ale nasilają produkcję leukotrienów! → astma aspirynowa

• fenspiryd:

  • ↓ wytwarzanie metabolitów kwasu arachidowego (PG, Tx, LT)

  • ↓ chemotaksji

  • normalizuje produkcję śluzu

  • hamuje skurcz oskrzeli

    • zmniejszenie przekrwienia i obrzęku błony śluzowej dróg oddechowych

    • normalizacja wydzielania gruczołów śluzowych

    • poprawa transportu śluzowo-rzęskowego

    • działanie antybronchokonstrykcyjne

LEKI WYKRZTUŚNE – EXPECTORANTIA

• wykrztuśne właściwe – secretomotorium

  • działające bezpośrednio na drogi oddechowe

    • wydalane przez gruczoły oskrzelowe:

      • jodek potasu KI

      • wodorowęglan sodu NaHCO₃

      • chlorek amonu NH₄Cl

      • NaCl

    • wydalane przez płuca i drażniące receptory błony śluzowej oskrzeli

      • kreozot – guajazyl, tiokol

      • olejki eteryczne: sosnowy, miętowy, eukaliptusowy, terpentynowy

  • działające na odruch nerwu błędnego

    • emetyna z wymiotnicy (Radix Ipecacuanhae)

    • saponiny

    • kwas benzoesowy

• mukolityki – secretoliticum

  • N-acetylocysteina (ACC, Broncholin, Mistabron)

  • ambroksol (Deflegmin)

  • bromheksyna (Flegamina)

ASTMA OSKRZELOWA

Przewlekłe schorzenie zapalne dróg oddechowych, w którym biorą udział różne komórki, w tym komórki tuczne i eozynofile

Zapalenie to wywołuje rozległą niedrożność dróg oddechowych o zmiennym nasileniu, często odwracalną samoistnie lub

po leczeniu, z okresami zaostrzeń

• Klasyfikacja etiopatogenetyczna:

  • astma wewnątrzpochodna = kryptogenna

  • astma zewnątrzpochodna

    • atypowa

    • nabyta

• Czynniki wywołujące zapalenie i nadreaktywność oskrzeli:

  • alergeny środowiskowe

  • chemiczne związki drażniące

  • leki

  • infekcje wirusowe

• Czynniki wyzwalające skurcz oskrzeli i kaszel:

  • wysiłek fizyczny

  • chłodne, suche powietrze

  • silne emocje

LEKI ROZSZERZAJĄCE OSKRZELA

• β-adrenomimetyki (β₂) pochodne adrenaliny!

  • krótko działające (4-6h): salbutamol, fenoterol, terbutalina

  • długo działające: salmeterol (Serevent, 12h), formeterol (Oxis), bambeterol (24h)

  • działanie farmakologiczne:

    • rozszerzanie oskrzeli

    • ↑ oczyszczania śluzowo-rzęskowego

    • hamowanie uwalniania mediatorów

    • poprawa kurczliwości przepony

    • ↓ ciśnienie płucne

    • ↑ objętość wyrzutowa prawej komory

  • lepszy efekt po podaniu doraźnym niż ciągłym; z wiekiem maleje wrażliwość receptorów na β-mimetyki

  • działania niepożądane:

    • tachykardia (tachyarytmia nadkomorowa)

    • hipokaliemia

    • drżenie mięśniowe

    • hiperglikemia

  • podawanie więcej niż 1,5 opakowania / miesiąc nasila prawdopodobieństwo zgonu na tle zaburzeń rytmu serca; zalecane podawanie drogą wziewną z użyciem inhalatora lub nebulizatora

• cholinolityki

  • ipratropium (Atrovent)

  • oksitropium

  • działania niepożądane:

    • zaburzenia smaku, suchość w jamie ustne

    • utrudnienie mikcji, u starszych zaburzenie perystaltyki przewodu pokarmowego

• metyloksantyny

  • teofilina w preparacie o przedłużonym działaniu

  • bezpośredni miolityk

  • jako profilaktyka napadów nocnych, leczenie astmy i POChP

  • doraźnie dożylnie

  • nieliniowa kinetyka

LEKI PRZECIWZAPALNE W ASTMIE OSKRZELOWEJ

1. kortykosteroidy

   • Hydrocortison i.v., i.m.

   • Fenicort i.m.

   • Dexametason i.v.

   • Polcortolon i.m.

   • Betametazon (Celeston, Diprofos)

   • Metyloprednizolon (Solumedrol i.m., Depomedrol i.m.)

   • Beklometazon (Beclocort mite, forte – wziewny)

   • Budesonid (Pulmicort, Rhinocort – wziewny)

   • Fluticasone (Flicsotide)

2. leki hamujące degranulację komórek tucznych

   • nedokromil (Tilade)

   • kromoglikan disodowy (Cromosol, Intal)

   • ketotifen (Zaditen, tylko p.o.)

NOWE LEKI MODYFIKUJĄCE PRZEBIEG PROCESU ZAPALNEGO W ASTMIE OSKRZELOWEJ

1. antagoniści receptora leukotrienowego (zafirlukast, montelukast)

   • ZAFIRLUKAST preparat Accolate 2 x 1 tabl. a 20 mg

     • zalecany dla dorosłych i dzieci powyżej 12 r.ż.

     • jako leczenie profilaktyczne, długotrwałe (nie przerywa napadu!)

     • działania niepożądane:

       • łagodne bóle głowy

       • zaburzenia żołądkowo-jelitowe

       • reakcje typu nadwrażliwości

       • bezobjawowe podwyższenie poziomu transaminaz

     • interakcje z: kwasem salicylowym, erytromycyną, teofiliną, terfenadyną, warfaryną

     • przeciwwskazane u kobiet w ciąży, karmiących matek i chorych z niewydolnością wątroby

   • MONTELUKAST preparat Singular

     • dzieci 6-14 r.ż. 1 tabl. do żucia a 5 mg przed snem

     • dorośli 1 tabl. a 10 mg przed snem

     • lecz. profilaktyczne długotrwałe, nie wyklucza stosowania innych leków przeciwastmatycznych

     • działania niepożądane: bóle głowy i / lub bóle brzucha

2. blokery syntezy leukotrienów

   • ZILEUTON 4 x 600 mg

     • wskazane kontrolne badanie transaminaz w czasie stosowania leku

LECZENIE NAPADU ASTMY OSKRZELOWEJ

• łagodnie rozpoczynającego się: β₂-mimetyki (wziewne) + steroidy (wziewne)

• gwałtownie nasilającego się:

  • hydrokortyzon 100-200 mg i.v.

  • aminofilina 5 mg / kg i.v. w 0,9% Sol. NaCl (powoli, bo ↓RR i ↑HR)

  • ewentualnie: adrenalina s.c., i.m. (w reakcjach anafilaktycznych)

  • β₂-mimetyki i.v., wziewne jako kontynuacja leczenia

• stan astmatyczny = ciężki napad spastyczności oskrzeli, utrzymujący się mimo podania leków

  • konieczne: stosowanie leków i.v., kontrola parametrów życiowych (aby zapobiec niedotlenieniu ważnych dla życia narządów i powikłaniom sercowo-naczyniowym)