Polityka społeczna
1) POLITYKA SPOŁECZNA
Wyrażenie 'polityka społeczna' składa się z dwóch słów: 'polityka' oraz 'społeczna', mamy więc do czynienia z pewnym rodzajem polityki. (różnicowanie na polityke społaczną i niespołeczną).
Polityka to walka o zdobycie władzy nad państwem (Państwo rozumiemy tutaj jako organizację o charakterze terytorialnym), jej utrzymanie, utrwalanie, powiększanie jak i również możliwość kierowania wieloma jednostkami przez państwo, co przenosi się na niższe szczeble kierowania:
• szmorząd terytorialny (w 1990roku dochodzi do pierwszych wolnych wyborów samorządowych, powstaje
również struktura zwana gminą, która opiera się na zasadzie subsydialności czyli pomocniczości.)
• gmina, powiat, województwo; trójstopniowy podział władzy został wprowadzony przez rząd premiera
Buzka w 1999roku (gmina zajmuje się subsydialnością lokalną, na szczeblu powiatu powstają systemy
ochrony zdrowia, urzędy pracy, na szczeblu województwa rozstrzywane są kwestie aktywizacji, strategie
regionalne jak i kwestie kultury)
Polityka społeczna w mowie potocznej jest utorzsamiana z polityką socjalną(sposoby redystrybucji różnych dóbr)
Zakres polityki społecznej-jest rodzajem polityki publicznej i wiąże się z instrumentalnym wykorzystywaniem
władzy w państwie do osiągania wszechstronnego dobrobytu wszystkich obywateli z uwzględnieniem nierówności socjalno-ekonomicznych oraz nierówności władzy pomiędzy różnymi grupami obywateli.
Zakres podmiotowy-zajmuje się sprawami pracy i zatrudnienia, sprawami zabezpieczenia społecznego, sprawami ubezpieczeń społecznych, sprawami zdrowia i jego ochrony, oświaty i wychowania, edukacji i
szkolnictwa,mieszkalnictwa, kultury a nawet sposobami spędzania czasu wolnego.
Cele polityki społecznej jako działalności:
• Wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb ludności w różnym wieku.
• Tworzenie równego dostępu w korzystaniu z praw obywatelskich.
• Usuwanie nierówności społecznych.
• Kształtowanie stosunków społecznych.
• Asekurowanie przed ryzykami życiowymi.
Programowanie i realizacja programów polityki społecznej jest koordynowane przez Prezesa Rady Ministrów.
Politykę państwa w zakresie polityki społecznej określa Krajowa strategia polityki społecznej.
Priorytety Krajowej strategi polityki społecznej:
1. zatrudnienie
2. rynek pracy
3. zabezpieczenie społeczne
4. wsparcie i wyrównanie szans osób niepełnosprawnych
5. wspieranie rodziny
6. pomoc i integracja społeczna oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
7. edukacja i rozwój zasobów ludzkich
8. ochrony zdrowia
9. mieszkalnictwo
10. kultura
11. kultura fizyczna i turystyka
12. dialog społeczny
13. rozwój społeczeństwa obywatelskiego
2) POLITYKA SOCJALNA
Jest węższym rozumieniem polityki społecznej,odnosi się tylko do świadczeń (emerytury, renty, zasiłki...) Owe świadczenia są nazywane TRANSFERAMI SOCJALNYMI. Ich główna funkcją jest;
• wspomaganie obywateli
• łagodzenie ubóstwa i nierówności społecznych.
Bezpieczeństwo socjalne- czyli wolność od niedostatku. Obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego. Ryzyka socjalne to:choroba ,wypadek, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie. Realizację tej wartości dokonuje się na podstawie regulowanej redystrybucji dochodów (wszyscy opłacają się w formie podatków lub składki ubezpieczeniowej aby ci którzy znaleźli się w strefie ryzyka mogli uzyskać odpowiednią rekompensatę dochodową). Składki i podatki są obowiązkowe.
Minimum socjalne – to niski poziom dochodów, który pozwala ludziom uczestniczyć w życiu społeczeństwa i nie wpaść w ubóstwo, jest wyższe od minimum egzystencji
Transfery- subwencje dochodowe w postaci bezzwrotnych pomocy finansowych udzielanych przez państwo. Mogą być związane z określonymi potrzebami np. zasiłki mieszkaniowe lub niezwiązane z określonymi potrzebami np.
stypendia studenckie. Transfery nie wpływają na cenę towarów tylko umożliwiają odbiorcom zakup towarów wg Ich potrzeb.
3) FAZY REALIZACJI PROGRAMÓW POLITYKI SPOŁECZNEJ
1. skierowanie uwagi rządzących na problem o charakterze społecznym
2. dokładne określenie problemu oraz stworzenie różnych możliwych sposobób rozwiązań
3. wybór jednego rozwiązania z wielu możliwych rozwiązań oraz przygotowanie się do jego realizacji
4. realizacja – faktyczna realizacja – tworzenie ustaw i na ich podstawie tworzenie konkretnych rozwiązań
5. ocena (ocena realizacji programów) jest punktem wyjścia do tworzenia lepszych, kolejnych programów Program polityki społecznej realizowany w czasie rozpoczyna się od zamierzeń, które zostają skonkretyzowane np.
przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja bezrobotnych.
Kwestia bezrobocia dotyka nie tylko osobę bezrobotną ale również jej rodzine, więc pomoc społeczna jest jak najbardziej wskazana.
Programy dotyczące przeciwdziałania bezrobociu mogą dotyczyć:
– próby tworzenia nowych miejsc pracy,
– wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych
– oferowanie większych odpisów dla firm zatrudniających bezrobotnych
– aktywizowanie młodzieży do poszukiwania pracy jak i również
– określanie i prowadzenia różnorodnych szkoleń, seminariów czy warsztatów doksztalcających czy nawet umozliwienie bezrobotnemu przekwalifikowanie się zawodowo.
Programy polityki społecznej:
• „PRACA” - obejmuje sprawy z działu administracji rządowej, w szczególności działania w zakresie
stosunków pracy, poprawy warunków pracy, wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych, aktywizacji
zawodowej, promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia
• „ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE” - obejmuje działania na rzecz realizacji prawa do ubezpieczeń
społecznych, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych, wzmacniania potencjału organizacji pozarządowych do działań w sferze społecznej i współpracy z sektorem publicznym
• „SPRAWY RODZINY” - obejmuje w szczególności działania na rzecz rozwoju, wsparcia i ochrony rodziny oraz przeciwdziałania patologiom i dyskryminacji w rodzinie
• „OŚWIATA I WYCHOWANIE” - obejmuje sprawy w zakresie kształcania, nauczania, wychowania, kultury fizycznej dzieci i młodzieży, organizacji dziecięcych i młodzieżowych, udzielania pomocy materialnej dzieciom i młodzieży
• „ZDROWIE” - obejmuje sprawy w szczególności w zakresie prawa do ochrony zdrowia oraz zasad
organizacji opieki zdrowotnej
• „BUDOWNICTWO, GOSPODARKA PRZESTRZENNA I MIESZKALNICTWO” - obejmuje w szególności działania na rzecz poprawy poszanowania, ochrony i realizacji prawa do mieszkania dla wszystkich przez wspieranie mieszkalnictwa socjalnego, społecznego oraz mieszkań chronionych
• „KULTURA I OCHRONA DZIEDZICTWA NARODOWEGO” - obejmuje sprawy szczególności w zakresie działań na rzecz dostępu do edukacji kulturalnej, dostępu do bibliotek i czytelnictwa oraz podtrzymywania kultury narodowej i państwowej
• „KULTURA FIZYCZNA I SPORT” oraz „TURYSTYKA” - dotyczą upowszechniania kultury fizycznej,
rekreacji i rehabilitacji ruchowej oraz upowszechniania turystyki
4) DEFINIOWANIE POLITYKI SPOŁECZNEJ
● NURT ADMINISTRACYJNY
zwraca uwagę na państwowość jako zasadniczy atrybut polityki społecznej. Polityka społeczna rodzajowo należy do administracji publicznej. Duże jest znaczenie rządu, który jest podstawowym kreatorem, natomiast dzięki administracji można decyzje jego wykonywać.
„ogólna odpowiedzialność za dobrostan obywateli spoczywa na państwie” (Marshal).
● NURT EKONOMICZNY
Nurt ten zakłada że rynek jest najlepszym mechanizmem alokacji środków, ale w związku z tym że rynek
występuje w różnej postacji np. monopol, oligopol , posiada więcswoje wady.
Niedomagania rynku implikuje pomoc państwa.
● NURT SOCJOLOGICZNY
Zakłada że najważniejsze są działania mające prowadzić do celowych zmian w strukturze społecznej, w
związku z tym takie działania kreujące nową rzeczywistość, są to działania prowadzące do usowania
skutków procesów, które mają negatywny wpływ na strukture społeczną.
5) HISTORIA POLITYKI SPOŁECZNEJ
• POLIS
(Polis-państwo, miasto) jako kolebka cywilizacji była pierwszą samodzielną jednostką administracyjną.
W ramach uczestnictwa w społeczeństwie zapewniano jednostce pomocniczość w sytuacji kiedy takiej
potrzebowała.
Polis jako jednostka administracyjna była jednostką samowystarczalną.
Polis było jednakże zróżnicowane pod względem społecznym, występowały podziały ze względu na posiadanie, wyodrębniły się grupy społeczne ( biedni/bogaci )
• PODBOJE
Za głownych inicjatorów, prekursorów wielkich podbojów uważa się Fenicjan jak również i Persów.
Członkowie społeczeństwa którzy udawali się na wyprawę niejednokrotnie przywozili ze soba do swych
społeczeństw wiedzę, majątek kulturowy, wyniesiony od napotkanych społeczeństw,wynosili z tych spotkań również majątek rzeczowy, który służył ich społeczeństwom.
Podboje przyniosły ze sobą również mało chwalebne rozwiązania społeczne, chociażby pod postacią
niewolnictwa, które to prezentowało postawę przyrownojącą członków innych społeczeństw, jako tych gorszych, do rzeczy. Wiązało się to bezpośrednio z późniejszymi buntami niewolników
Wielkie podboje wiązały się niestety również z degradacją terenów naturalnych najeżdzanych miejsc.
Członkowie rodzin osób przebywających na wyprawach mogli liczyć na wsparcie ze strony swego
społeczeństwa.
• STAROŻYTNY RZYM
RUCHY AGRARNE Rzymskiego plebsu (30,40p.n.e.)
Państwo rozdysponowywało swoje grunty próbując wyrównywać róznice gruntowe aby zachęcić obywateli do pozostanie za swoim miejscu.
W Rzymie w 50 roku p.n.e. zaczęto wypłacać ALIMENTY. Państwo wypłacało taką grafitykację w sytuacji gdy dziecko traciło rodziców.
Stosowano wówczas również FRUMENTACJE, występujące pod postacią bezpłatnego rozdawania pożywienia, zboża przez rządzących. („chleba i igrzysk...” ).
Stosowano również okazjonalne ROZDAWNICTWO oliwy, soli, wina np. podczas protestów wyrażających niezadowolenie społeczne, jak i podczas powrotu z udanych wypraw, podbojów
6) POLITYKA SPOŁECZNA U STAROŻYTNYCH FILOZOFÓW
• PROMETEUSZ. Prometeusz jako symbol poświęcenia. Poświęcił się aby zdobyć dla ludzi ogień.
• DIOGENES. Nawoływał do równości jak i wyrzeczenia się przez ludzi wszelkich dóbr materialnych, co
miało się wiązać z prowadzeniem życia zgodnego z naturą.
• CYNICY. Podstawą dogmatów cyników była negacja autorytetów, władzy państwa jak i również religi i
rodziny.
„powszechna równość ludzi” dotyczyła kobiet i niewolników
„zasada braterstwa międzyludzkiego”
• SOKRATES. Głosił wiarę w demokracje i to że ludzie są równi. Falsyfikuje z nauczaniem za pieniądze.
Uznawał wiedzę za najważniejszą wartość i dlatego nie można jej przekazywać odpłatnie.
• PLATON. Chołduje organicystycznej wizji społeczeństwa. Prezentował potrzebę pracy dla dobra ogółu. Uważał że to nie jednostki są najważniejsze a społeczeństwo.powstała również idea podstawowej edukacji, chcąc wyrównać wszystkim szanse na starcie. Uważał państwo idealne za państwo sprawiedliwe. „in vino veritas”
• ARYSTOTELES. Podobnie jak Platon uważał ,że to nie jednostka jest najważniejsza a społeczeństwo.
Społeczeństwo powstaje po to aby zaspakajać potrzeby ludzi. Za podstawową jednostkę w społeczeństwie uznawał rodiznę. Prezentował teorię, iż dobre jest to wszystko co jest dobre społecznie. Powstała również idea sprawiedliwości. Każde Polis powinno się opierać na sprawiedliwości, która dotyczy jednostek w Polis narodzonych.
7) GENEZA NOWOCZESNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ
Od dziewiętnastego wieku nauka o polityce społecznej powstawała w ścisłym związku z ówczesną kwestią robotniczą. Doświadczana przez robotników krzywda polegała na wyzysku; na wsi przez jeszcze długie lata obowiązywała pańszczyzna, w fabrykach praca trwała nawet po 14 godzin, występowała też wielogodzinna praca dzieci. Paraca taka była wyjątkowo słobo wynagradzana, zarobek oscylował wokół minimum egzystencji a pojawiał się nawet pogląd głoszony przez właścicieli kapitału, iż wysokość zarobku robotnika powinna być ustalona na takim poziomie, który umożliwiałby robotnikowi odtworzenie jego zdolności do pracy na dzień następny.
Na ziemiach polskich, bedących wówczas pod zaborami, panowała bieda i bezrobocie nieporównywalne do współczesnych zjawisk.
Wyzysk ekonomiczny człowieka łączył się z jego degradacją, czego wyrazem była wysoka umieralność ówczesnych robotników. Wczesnemu rozwojowi kapitalizmu towarzyszyły nierówności, uderzające w godność człowieka, marginalizujące ludzi bezdomnych, głodnych, niepełnosprawnych, chorych, bez pracy. Wyzyskiwani i krzywdzeni usiłowali się bronić, zakładać związki zawodowe, czasami strajkować.
Za twórcę nowoczesnej polityki społecznej uważqa się Ottona von Bismarcka, który zapoczątkował w Europie ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe, renty i emerytury a także przyczynił się do skracania czasu pracy. Polityka społeczna rodzi się wraz z narodzinami i rozwojem państw narodowych. Państwo zaczynało dbać o swoich obywateli. Na rozwój polityki społecznej wpłynęły procesy modernizacji jak i również demokratyzacja systemów politycznych. Dokonywał się postęp technologiczny, rozwijały się miasta, powstawały nowe fabryki oferujące nowe miejsca pracy co wiązało się z migracją społeczeństwa ze wsi do miast w poszukiwaniu zarobku,co w konsekwencji doprowadziło dpo wzrostu gospodarczego.
Geneza polityki społecznej:
1864- pierwsza partia socjaldemokratyczna
1883- pierwsza ustawa dotycząca ubezpieczenia chorobowego robotników
Polityka społeczna to celowa działalność państwa i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy zmierzających do optymalnego zaspokojenia potrzeb indywidualnych i grupowych społeczeństwa.
Polityka społeczna jest dziedziną wiedzy która w zasadzie praktycznym zajmuje się przede wszystkim sferami życia człowieka.
8) UMIĘDZYNARODOWIENIE POLITYKI SPOŁECZNEJ
Procesem umiędzynarodowienia można zarządzać wykorzystując różne strategie.
Obejmują one;
• Import i eksport,
Zalety; niewielkie nakłady finansowe, niewielkie ryzyko, nie ma potrzeb adaptacji.
Wady; cła i podatki, wysokie koszty transportu, restrykcje państwowe
• Produkcję licencyjną, ( Porozumienie zgodnie z którym jakaś firma zezwala innej firmie na użycie swojej
marki, znaku handlowego, technologii, patentu, praw autorskich lub innych aktywów w zamian za opłaty
licencyjne, których wysokość uzależniona jest od sprzedaży).
Zalety; większa zyskowność, szersza zyskowność.
Wady; brak elastyczności, sprzyjają konkurentom.
• Wspólne przedsięwzięcia / sojusze strategiczne, - (Dwie firmy (lub więcej) tworzą wspólną operację opartą na współuczestnictwie w kapitale. Joint wenture.)
Zalety: szybkie wejście na rynek, dostęp do technologii i materiałów.
Wady: podział własności (ograniczona kontrola i zyski)
• Inwestycje bezpośrednie.
Zalety: zwiększona kontrola, istniejąca infrastruktura.
Wady: złożoność, większe ryzyko gospodarcze i polityczne, większa niepewność.
• POSTĘPOWI PRACODAWCY
Obserwowani przede wszystkim we Francji i Angli. Pracodawcy tamtejsi dążyli do wprowadzenia standardów dotyczących pracy robotników, chcąc zapewnić im ochrone. Szczególne miejsce w takiej ochronie odnajdować miały kobiety i dzieci.
• POLITYCY, DZIAŁACZE SPOŁECZNI
Politycy, działacze społeczni, polityczni, intelektualiści o nastawieniu socjalistyczno-reformatorskim a także działacze kościoła Katolickiego i Protestanckiego wielu państw Europy (tj Francja, Anglia, Austria, Niemcy, Szwajcaria, Belgia) proponowali nowatorskie programy z zakresu ustawodastwa pracy i dotyczą np. uregulowanie tygodniowego czasu pracy, wprowadzenie unormowań w sprawie pracy kobiet i dzieci, wprowadzenie higieny przemysłowej, okresowych badań lekarskich dla pracowników, prowadzenie inspekcji pracy.
• RZĄDY POSZCZEGÓLNYCH PAŃSTW
Rządy niektórych państw Europy Zachodniej (np. Niemcy, Szwajcaria )
Z inicjatywy tych rządów zaczęto wprowadzać próby międzynarodowe.
9) UMIĘDZYNARODOWIENIE POLITYKI SPOŁECZNEJ 2
• RUCH ROBOTNICZY
Ruch socjalistyczny, komunistyczny.
Ruch robotniczy (związki zawodowe, marksiści)
1919 r powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy. Polska przystępuje jako jedna z pierwszych do tej organizacji.
Ruch robotniczy postulował o :
✔ ograniczenie tygodniowego czasu pracy do 44 godzin
✔ prawo do jednego dnia wolnego w tygodniu
✔ ograniczenie pracy nocnej i zakazu pracy nocnej świadczonej przez kobiety i dzieci
✔ całkowity zakaz pracy dla dzieci, które nie ukonczyły 15 roku życia
✔ wprowadzenie inspekcji pracy
✔ zakaz stosowania przez przedsiębiorców, w procesie produkcji środków uznanych za niebenpieczne dla życia czy zdrowia pracowników
✔ czterotygodniowy urlop połogowy dla kobiet oraz ośmiotygodniowy urlop macierzyński
10)POLITYKA SPOŁECZNA W ENCYKLIKACH PAPIESKICH
● „RERUM NOVARUM”
Encyklika LEONA 7-ego, z roku 1891.
Zwraca uwage na zagadnienia społeczne ; dotyczy przede wszystkim zagadnien pracy ludzkiej, przemysłowości.
➔ Życie społeczne powinno być oparte na zasadach moralnych, zasadzie dobra wspólnego i sprawiedliwości.
➔ Podstawową jednostką w pracy jest człowiek.
➔ Powinno się dązyć do naprawienia stosunków społecznych.
➔ Pomocnictwo robotnikom w rozwiązywaniu problemów.
➔ Naprawa społeczeństawa powinna być wprowadzana przy współpracy z Kościołem Katolickim.
➔ Wszelkie reformy będą nieskuteczne jeśli nie natstąpi uzdrowienie moralne spoleczeństwa.
➔ Problemy robotników powinni rozwiązywać:
- państwo
- pracodawcy
● „LABOREM EXERCES”
Encyklika JANA PAWŁA 2-giego, z roku 1981.
Papież Jan Paweł 2-gi zwracał uwagę na kwestie :
➔ Praca nigdy nie może być ważniejsza od pracownika – pracownikowi należy się godność, godne
traktowanie, szacunek ze strony pracodawcy – niezbędne są rozwiązania instytucjonalne.
➔ Bezrobocie – uciążliwe i bolesne szczególnie dla osób młodych – może być traktowane jako klęskę
społeczną.
➔ Owoce wzrostu powinne być dzielone w sposób sprawiedliwy.
➔ Powszechna dostępność opieki zdrowotnej, w miarę możliwości bezpłatnej.
➔ Prawo do odpoczynku i godnej starości.
➔ Znaczenie własności prywatnej.
➔ Poprawy warunków pracy.
➔ Praca kobiety nie powinna rzutować na inne role kobiety.
11) STYL WYZWALAJĄCY W POLITYCE SPOŁECZNEJ
Wybór stylu polityki spolecznej powinien zależec od trafionej oceny dynamiki pragnień i kondycji adresatów,
pilności i głębokości wymaganej korekty, nie zaś od stereotypów.
W wyboze najodpowiedniejszego stylu polityki, pomocne okazują się pytania:
1. czy jednostka może zachowywać się we właściwy sposob? -odpowiedz jednostki: NIE
2. Czy jednostki umieją zachowywać się we właściwy/określony sposób? -odpowiedz: TAK
3. Czy jednostki chcą zachowywać się we właściwy/określony sposób? -odpowiedz: TAK
Styl WYZWALAJĄCY okaże się skuteczny wówczas, gdy jedynym problemem adresatów programu, mających właściwe aspiracje i kompetentnych, jest to, że nie mogą oni realizować swoich zamierzeń, że na ich drodze życiowej pojawiły się bariery; działania w tym stylu dają wolność jednostkom, są wyrazem zaufania do ich kompetencji.
12)STYL OPIEKUŃCZY W POLITYCE SPOŁECZNEJ
1. czy jednostka może zachowywać się we właściwy sposób? - odpowiedz jednostki: NIE
2. czy jednostka umie zachowywać się we właściwy sposób? - odpowiedz: NIE
3. czy jednostki chcą zachowywać się we właściwy sposób? - odpowiedz: TAK
Styl OPIEKUŃCZY powinien być aplikowany tam, gdzie głównym powodem braku zachowań pożądanych jest brak umiejętnośći i możliwośći ( ludzie, nawet jeśli chcą postępować we właściwy sposób , to nie potrafią bądz nie mogą ; jeśli zaś nie chcą , może to być wtórny przejaw adaptacji do nieusuwalnego stanu niemożności, może to więc wynikać z rezygnacji ). Adresaci programów opartych na tym stylu są traktowani jako ludzie w jakimś sensie niepełnosprawni , wymagający wsparcia – przejściowego (aż do przywrócenia sprawności, która uczyni ich ludzmi kompetentnymi i wolnymi od ograniczeń) lub nawet trwalego.
13) STYL BODŹCOWY W POLITYCE SPOŁECZNEJ
1. czy jednostka może zachowywać się we właściwy sposób? - odpowiedz jednostki: TAK
2. czy jednostka umie zachowywać się we właściwy sposób? - odpowiedz: TAK
3. czy jednostka chce zachowywać się we właściwy sposób? - odpowiedz: NIE / TAK (nagroda)
Styl BODŹCOWY wychodzi z założenia, że ludzie potrafią i mogą wstrzymać się od zachowań potępianych lub podjąć zachowania pożądane , ale nie chcą, dopóki nie dostaną nagrody. Zachowania sprzeczne z ich chęciami można od nich uzyskać, oferując w zamian dobra, które naprawdę chcą zdobyć ( np. dochody w zamian wykonanie nielubianej pracy ) kontrakty te mogą być tzw propozycjami nie do odrzucenia, jednak pozostawiają pewną wolność wyboru nawet słabszym stronom umowy.
14) STYL RYGORYSTYCZNY W POLITYCWE SPOŁECZNEJ
1. czy jednostka może zachowywać się we właściwy sposób? - TAK
2. czy jednostka umie zachowywać się we właściwy sposób? - TAK
3. czy jednostka chce zachowywać się we właściwy sposób? - NIE / NIE (rygor kary)
Styl RYGORYSTYCZNY jest najmniej przyjemny dla odbiorców; jest to zestaw instrumentów dopasowanych do założenia, że adresaci programu ( np. osoby nadużywające alkoholu lub przestępcy ) potrafią i mogą – ale nie chcą – wstrzymać się od zachowań potępianych; że niechciane zachowania można wymóc na nich jedynie pod presją strachu przed dolegliwymi sankcjami ( ponieważ przykładowo, nie chcą oni żyć uczciwie, ale jeszcze bardziej nie chcą trafic do więzienia).
15) INSTRUMENTY PRAWNE POLITYKI SPOŁECZNEJ
Spośród ogółu regulacji składających się na państwowy system prawny można wyodrębnić te, kóre mniej lub bardziej bezpośrednio określają uprawnienia i zachowania obywateli związane z zaspokajaniem ich potrzeb.
Do tak rozumianych instrumentów prawnych zaliczamy:
• zapisane w Prawach Miedzynarodowych, Konstytucji RP i konkretyzowane w prawach niższego rzędu
PRAWA I WOLNOŚCI OBYWATELSKIE (tzw prawa negatywny, polegające na nieingerencji państwa)
oraz PRAWA SOCJALNE (będące prawami pozytywnymi w tym sensie, że ich urzeczywistnienie wymaga
aktywnego działania panstwa); szczególną rolę odgrywają AKTY PRAWNE CHRONIĄCE PRZED
DYSKRYMINACJĄ. Prawo ewoluje i zaczyna obejmować również te kwestie, dziedziny życia, które
kiedyś pozostawały poza poza jego obszarem zainteresowań.
• Regulacje prawne dotyczące poszczególnych dziedzin życia, zewłaszcza zachowań ludzi jako
przacowników i pracodawców (PRAWO PRACY) , (np. kwestia mobbingu; szef – pracownik, pracownik –
pracownik) oraz jako członków rodzin (PRAWO RODZINNE) – te dwie głowne gałezie prawa stanowią
trzon tzw ustawodastwa społecznego. Współczesnie coraz większego znaczenia nabierają kontraktualne
stosunki między ludzmi obsługiwane przez PRAWO CYWILNE; regulacje dotyczą zachowań mniej
rozpowszechnionych, czasem drastycznych, np. wikłania się w konflikty międzyludzkie (prawo
procesowe) , sankcje wobec sprawców czynów kwalifikowanych jako przestępstwa i wykroczenia (prawo
karne).
Prawo nie jest dane ludziom raz na zawsze.
W polityce społecznej szczególnie obserwowane są społeczne inicjatywy zmierzające do czynienia prawa sprawiedliwszym i sprawniejszym.
Istnieje pewien żelazny zestaw instrumentów polityki – raczj socjalnej niż społecznej. Wśród instrumentów ekonomicznych są świadczenia pieniężne i domy opieki, wśród kadrowych – wolontariusze i filantropi, wśród prawnych – przepisy antydyskryminacyjne, wśród informacyjnych – poradnie itp
16) INSTRUMENTY EKONOMICZNE W POLITYCE
SPOŁECZNEJ
Zaliczamy do nich:
● POLITYKĘ KONSUMPCYJNĄ, KSZTAŁTOWANIE DOSTĘPU DO DÓBR KONSUMPCYJNYCH
poprzez regulowanie
• dostępu do PRACY ZAROBKOWEJ
• zasad WYNAGRADZANIA ZA PRACE – płaca minimalna
• POLITYKI CEN
• zasad i praktyki udzielania KREDYTÓW, komercyjnych i preferencyjnych, pozwalających antycypować
przyszłe dochody
• OCHRONY KONSUMENTA poprzez wsparcie dla „konsumentów wybrakowanych” , bo ubogich,
pozbawionych siły zabywczej
• UPRAWNIEŃ DO ŚWIADCZEŃ SPOŁECZNYCH: pieniężnych, rzeczowych, usługowych i zakładowych
• możliwośc i i warunków wytwarzania dóbr konsumpcyjnych w gospodarstwie domowym na własnu użytek, czyli tzw PROSUMPCJI
● KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WŁĄSNOŚCIOWYCH przez regulowanie:
• WARUNKÓW DOSTĘPU OBYWATELI DO MAJĄTKU KONSUMPCYJNEGO LUB PRODUKCYJNEGO
(wywłaszczanie, reprywatyzacja, powszechne lub selektywne uwłaszczanie, zachęty do oszczędzania
• PRAW WŁAŚCICIELI TYCH ZASOBÓW; do użytkowania i zaniechania użytkowania, zmiany formy
własności (np. z rzeczowej na pieniężną) , do przywłaszczania dochodów z własności, do przekazywania własności nadrodze sprzedaży lub dziedziczenia
• OCHRONA WSZELKICH FFORM WŁASNOŚCI (prywatnej, indywidualnej, grupowej spolecznej)
17) INSTRUMENTY INFORMACYJNE W POLITYCE
SPOŁECZNEJ
Informacje, które ludzie sobie przyswoili, które zrozumieli i zaakceptowali, należą do najważniejszych
wyznaczników ich zachowań i decyzji życiowych, są warunkiem satysfakcjonującego zdefiniowania i zaspokojenia ich potrzeb.
Wśród tych instrumentów wyróżnić można:
• informacje przekazywane za pomocą SYSTEMU SZKOLNEGO, częściowo onowiązkowego, w całości
uregulowanego przez prawo, kontrolowanego przez resort edukacji, adresowana do całego młodego pokolenia.
Ewentualne niepowodzenia szkoly w realizacji tego zadania przesądzają o niepowodzneiach kolejnych typów oddziaływań informacyjnych
• informacje publikowane za pośrednictwem wszelkiego rodzaju ŚRODKÓW SPOŁECZNEGO PRZEKAZU (mass mediów) emitowane w przestrzeń społeczną, obecne w internecie, formalnie dostępne dla wszystkich, co nie znaczy, że dla wszystkich dostępne ekonomicznie lub intelektualnie
• PORADNICTWO INDYWIDUALNE adresowane do osób mających szczególne potrzeby. Za szczególny rodzaj poradnictwa trzeba uznać PRACĘ SOCJALNĄ
18) INSTRUMENTY KADROWE W POLITYCE SPOŁECZNEJ
Ludzie, którzy świądczą usługi społeczne i decydują o przyznaniu dóbr ekonomicznych potrzebujacym, ludzi, którzy stanowią i stosuja prawo (łącznie z tymi, którzy sprawuja przymus państwowy i egzekwują sankcje za niedozwolone zachowania), którzy informują, wychowują, uczą i radzą – możemy postrzegać jako „INSTRUMENTY KADROWE” polityki społecznej; jako jej ZASOBY LUDZKIE. Liczba i jakość tych ludzi, ich motywy i postawy, prezentowana przez nichkultura prawna, polityczna, kultura współżycia społecznego, mają decydujące znaczenie dla powodzenia programów polityki społecznej.
Wymienić tu trzeba zwłaszcza:
• tych którzy decydują o kierunkach polityki społecznej: polityków różnych szczebli, parlamentarzystów,
samorządowców, związkowców, przewódców niesformalizowanych ruchów społecznych
• tych którzy świadcza profesjonalne usługi dla konkretnych ludzi; ich działalność mieści się w obszarze tzw służb społecznych: nauczyciel, pedagog, resocjalizator, pracownik socjalny, kurator, lekarz, pielęgniarz, rehabilitant, inspektor pracy, doradca zawodowy, doradca ubezpieczeniowy, a także w pewnych obszarach problemowych – policjant, sądzia, komornik
• nieocenionym uzupełnieniem kadr profesjonalnych są wolontariusze; ci, którzy wnoszą zapał, inwencję i nutę personalną do codziennych działań polityki społecznej, poprzestając na symbolicznej gratyfikacji: na uznaniu otoczenia i osobistym zadowoleniu. Pożytki płynace z ich działania są tym większe, im lepszej jakości jest kapitał społeczny, ktorym dysponują oni sami i całe społeczeństwo. Działając, rozwiązują bieżące problemy konkretnych ludzi, a zarazem trwale pomnażają ów kapitał.
19) DOBRO PUBLICZNE
Narodziło się ono we współczesnej ekonomii. Pojęcie to nie jest synonimem konsumpcji zbiorowej ani konsumpcji społecznej, nie obejmuje też samych tylko dóbr ekonomicznych.
Przykładami dóbr publicznych mogą być:
• niezdewastowane środowisko naturalne
• zdrowie publiczne
• trwały pokój i sprawiedliwość społeczna
• respektowanie praw wlasności
• sieci komunikacyjne
• systemy obronne
• akademie nauk i muzea
Dobrom publicznym przypisuje się cechy:
1. korzyści płynące z istnienia tych dóbr wykraczaja daleko poza korzyści poszczególnych jednostek, np.
indywidualnych nabywców; ich pozytywne efekty zewnetrzne są udziałem większych zbiorowości ludzi, a
także społeczeństwa i gospodarki jako całości
2. korzystanie z nich odbywa się zbiorowo, ponieważ one same i ich efekty są niepodzielne
3. trudno kogoś wykluczyć ze zbiorowości ich użytkowników, toteż wymagają współfinansowania w miarę możliwości przez wszystkich
4. rynek nie jest w stanie ich wytworzyć – wcale, albo w odpowiedniej ilości. Wprawdzie sam rynek nie może funkcjonować bez istnienia wielu dóbr publicznych, ale jako ich producent okazuje się zawodny
Zakres znaczeniowy dobra publicznego zbliża się do pojęcia WARTOŚCI SPOŁECZNYCH. Przypomina, że owoce gospodarki rynkowej ani to, co dzieje się wewnątrz rodziny i gospodarstwa domowego, nie wyczerpuja zestawu instrumentów i celów polityki społecznej.
20) UWARUNKOWANIA USTROJOWO-POLITYCZNE POLITYKI
SPOŁECZNEJ
Wśród czynników ustrojowych najwieksze znaczenie dla polityki społevznej mają konstytucyjne zasady
DEMOKRACJI PARLAMENTARNEJ, SAMORZĄDNOŚCI LOKALNEJ i SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ.
• Pierwsza z tych zasad określa charakter procesów decyzyjnych na najwyższych szczeblach władzy (w tym formalny mechanizm tworzenia podstaw prawnych polityki społecznej). W porówniu z mechanizmami sprzed 1989 roku obecne rozwiązania ustrojoweistotnie zwiększają możliwość artykulacji interesów różnych grup społecznych. Jednocześnie niestabilność sceny politycznej, przy jej zantagonizowaniu oraz przy braku konsensusu w sprawie hierarchi ważności problemów społecznych i w kwesti sposobów ich rozwiązywania, utrudnia wypracowanie długofalowej strategiipolityki społecznej. Ponadustrojowymi determinantami spójności takiej strategi są również wiedza, wyobraźnia iskutecznośc decydentów, czyli jakość władzy panstwowej.
• Rozwój samorządności lokalnej jest dla polityki społecznej rownoznaczny z decentralizacją. W latach 1991-99 samorządy przejęły niemal całość urządzeń infrastrukturalnych w edukacji, kulturze, ochronie zdrowia, pomocy społecznej i opiece nad dzieckiem. Równolegle odbywał się proces odpaństwowieni polityki społecznej, związany z rozwojem niepublicznych podmiotów zaspokajania potrzeb społecznych i ochrony przed róznego rodzaju ryzykiem socjalnym. Największe rozmiary przełamywania monopolu państwa przybrało w mieszkalnictwie, edukacji, kulturze oraz w ubezpieczeniach emerytalnych i ubezpieczeniach na życie. Należy jednak wspomnieć o zjawiskach, które rodzą zagrożenia dla równego dostępu obywateli do usług społecznych, zróżnicowane w w związku z niejednakowymi zasobami jednostek administracyjnych i różną aktywnością ich mieszkańców. Wyraźnie uprzywilejowani są mieszkańcy stosunkowo zamożnych gmin, najczęściej dużych aglomeracji.
• Zasada społecznej gospodarki rynkowej wpływa na sferę społeczną w dwojaki sposób. Z jednej strony stwarzając gwarancje dla podmiotów wolnorynkowych powoduje przesunięcie zasobów pracy z sektora publicznego do prywatnego. Z drugiej strony, zasada ta potwierdza formalne znaczenie społecznych funkcji państwa w relacji do jego pozostałych zadań. Regulacje prawne sprawiaja, że egzekwowana jest społeczna odpowiedzialność zakładów pracy. Normatywna ranga polityki społecznej jest w Polsce wysoka. Normy i zapisy polskiej Konstytucji często odnoszą się do wartości polityki społecznej np. sprawiedliwość społeczna, solidaryzm, dobro wspólne a także przyjmują rozległy katalog praw socjalnych np. prawo do pracy, mieszkania, edukacji. Zauważalny w Polsce jest trend polegaający na przewadze celów gospodarczych nad społecznymi.
21) UWARUNKOWANIA MATERIALNE POLITYKI SPOŁECZNEJ
Pod względem PKB per capita według parytetu siły nabywczej w 2004 roku Polska zajmowała 51 miejsce w świecie. Wyższą, 36 pozycje na 177 sklasyfikowanych państw, zajmowała w rankingu rozwoju społecznego opartego na HDI (wskaźnik rozwoju społecznego jest wykorzystywany przez ONZ do porównywania różnych krajów w zakresie rozwoju społecznego, dobrobytu i jakości życia). Dynamika dochodu narodowego była po 1989 roku zróżnicowana; w ostatnich latach Polska rozwija się szybciej niż przeciętne kraje „starej Unii”, choć wolniej niż jej pozostali nowi członkowie. Przy obecnym tempie wzrostu gospodarczego możliwe jest osiągnięcie za kilkanaście lat poziomu najsłabiej rozwiniętych państw U-15 – Grecji i Portugalii. Wskaźniki te sytuują Polskę w grupie państw wysoko rozwiniętych pod względem społecznym i względnie zamożnych w skali świata.
Poziom wskaźników makroekonomicznych, umożliwiający generowanie odpowiednich środków, sytuuje Polskę w grupie państw mających realne możliwości wyboru jednego z bardziej rozwiniętych modeli polityki społecznej, choć jednocześnie wybór ten jest mniejszy niż w przypadku najbogatszych krajów. W porównaniu z nimi swobodę kształtowania polityki społecznej, ogranicza np. sytuacj na rynku pracy. Poziom bezrobocia jest najwyższy w UE, zarazem przy jednym z najniższych wskaźników faktycznego wieku przechodzenia na emeryture. Negatywną rolę odegrały również błędy i zaniechania w sferze regulacji, głównie słabość aktywnej polityki rynku pracy i utrzymywaanie wysokich pozapłacowych kosztów zatrudnienia wynikającyzh z wysokich składek na ubezpieczenia społeczne. Mała aktywność zawodowa społeczeństwa wynika też z niskich kwalifikacji dużej części bezrobotnych, ich niewielkiej mobilności i słabej motywacji do podjęcia pracy. Swoboda wyboru w polityce społecznej jest ograniczana także przez deficyty w innych dziedzinach materialnych:
infrastruktury społecznej (dysproporcje w rozmieszczeniu przestrzennym, słabość nasycenia obszarów wiejskich), mieszkalnictwie (brak ok 1,5 mln mieszkań ) oraz ochronie środowiska naturalnego (koniecznośc odtworzenia obszarów zdegradowanych i zapobiegania klęskom żywiołowym)
22) UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z CZYNNIKIEM LUDZKIM
W POLITYCE SPOŁECZNEJ
W grupie zjawisk demograficznych największym wyzwaniem dla polityki społecznej jest STARZENIE się
LUDNOŚCI, spowodowane głębokim spadkiem liczby urodzeń i wydłużeniem przeciętnego trwania życia.
Prognozy przewidują dalszy wzrost udziału w populacji ludzi w wieku poprodukcyjnym (ok 1,2 mln w latach 2005 – 2020), przy jednoczesnym spadku o 1,5 mln liczby osób w wieku produkcyjnym. Oznacza to wzrost tzw obciążenia demograficznego. Niekorzystne skutki społeczne powoduje również spadek liczby zawieranych małżeństw, wzrost liczby rozwodów i urodzeń pozamałżeńskich. Zmiany struktury demograficznej i zmniejszanie się liczby mieszkańców Polski są skutkiem ujemnego przyrostu naturalnego od 2000 roku oraz gwałtownego zwiększenia emigracji po przystąpieniu do UE.
Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim obejmują także determinanty jakościowe, odnoszące się do struktury społecznej oraz kategorii społeczeństwa obywatelskiego i kapitału społeczego.
Transformacja zmieniła strukturę społeczno – zawodową ludności. Zmalałą liczba osób utrzymujących się z dochodów z pracy, znacznie wzrosła natomiast liczba osób posiadających niezarobkowe źródła utrzymania (emerytów, rencistów, bezrobotnych). Zmieniły się również proporcje tradycyjnie wyróżnianych grup społecznych, szczególnie zmniejszyła się liczba robotników przemyslowych, jednak nadal bardzo liczni są pracownicy tradycyjnych działów gospodarki, np. polscy górnicy stanowią połowę tę grupy społecznej w UE.
Z punktu widzenia struktury wydatków publicznych problemem jest duża liczebność tych grup, oraz pozycja jaką sobie wypracowały. Likwidacja przywilejów związanych z wcześniejszym przechodzeniem na emeryture umożliwiłaby znaczne obniżenie składki na ubezpieczenia emerytalno – rentowe, z pozytywnymi skutkami dla ograniczania bezrobocia i zwiększania wydatków na cele rozwojowe. Podobne efekty można byłoby osiągnąć, ograniczająć wielkość transferówpublicznych na rzecz ludności rolniczej.
Badania socjologiczne wskazują na względną słabość w Polsce postaw obywatelskich, wyrażających się aktywnością w wyłanianiu i kontrolowaniu włądz oraz uczestnictwie w organizacjach pozarządowych. Społeczeństwo polskie niezbyt chętnie uczestniczy w organizacjach i inicjatywach obywatelskich, w niewielkim także stopniu identyfikuje się z instytucjami publicznymi.
23) UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z ZASTANYM MODELEM
POLITYKI SPOŁECZNEJ
Zakres zmian systemowych w polityce społecznej w latach 1990 – 1999 był pozornie duży, poczynając od utworzenia urzędów pracy i przekształceń pomocy społecznej, a kończąc na reformach ochrony zdrowia, edukacji i ubezpieczeniach społecznych.
Większości tych zmian można przypisać trzy ważne cechy:
• INTERWENCYJNOŚĆ, czyli reagowanie na skutki reform gospodarczych
• KOMERCJALIZACJĘ, w związku z dążeniem do utrzymania określonego poziomu deficytu budżetowego
• ZDOMINOWANIE ZAKRESU I TEMPA PRZEKSZTAŁCEŃ PRZEZ MECHANIZMY PRZETARGU
POLITYCZNEGO czyli z udziałem najsilniejszych grup społecznych
W efekcie proces zmian przebiegał w zasadzie żywiołowo – były one nierówno rozłożone w czasie, w większości spóźnione, a ponadto poddawano je korektom w trakcie realizacji.
Konsekwancją sposobu reformowania sfery społecznej są niespójne rozwiązania, odległe od modeli polityki społecznej w rozwiniętych państwach. Obecny model polskiej polityki społecznej ani nie odpowiada wymogom gospodarki rynkowej, ani nie sprzyja zaspokajaniu na właściwym poziomie potrzeb obywateli i przywracaniu naruszonego po 1989 roku bezpieczeństwa socjalnego. Niesłuszne jest nazywanie go modelem liberalnym ze względu na wysoki poziom wydatków publicznych, ograniczona rolę w sferze społecznej podmiotów rynkowych i silne wspieranie sektora państwowego w gospodarce. Jest to natomiast model bardzo nieefektywny w podstawowych obszarach społecznych. Pomimo rekordowo wysokich transferów społecznych, nie udaje się zahamować narastania ubóstwa i rozwarstwienia społecznego. Kilkakrotnemu zwiększeniu liczby świadczeniobiorców pomocy społecznej
towarzyszy dramatycznie słaba ochrona grup, które nie są w stanie zadbać o swój dobrobyt – ludzi starych, samotnych, niepełnosprawnych, dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych. Przy wielomilionowym bezrobociu brakuje pracowników chetnych do podjęcia legalnego zatrudnienia. Usługi spoleczne (poza edukacją) cechuje ograniczenie uczestnictwa, niewystarczająco rekompensowane wzrostem ich jakości.
Najbardziej możliwe i pożądane zmiany tego stanu nie powinny zmierzać ani w kierunku znacznego zwiększenia „urynkowienia” ani też większej „socjalizacji” budżetu. Model liberalny nie ma akceptacji społecznej, oznaczałby także dalsze ograniczenie dostępu do usług społecznych dużej części obywateli. Z kolei wzrost transferów społecznych w PKB nie przyniesie zauważalnej poprawy, jeśli nie będzie mu towarzyszyła zasadnicza modyfikacja form i większa konkretyzacja programów społecznych.
24) UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE POLITYKI SPOŁECZNEJ
Uwarunkowania globalizacyjne, których najważniejszą postacią jest powstawanie światowego systemu
ekonomicznego, oddziałują bezpośrednio na ograniczanie wyborów państw w sferze gospodarczej, pośrednio natomiast na modyfikację ich modeli polityki społecznej. Wymuszonym kierunkiem ich przekształcania jest zmniejszanie roli tradycyjnie pojmowanego państwa opiekuńczego, a najważniejszy czynnik tych zmian to rzeczywiste uszczuplenie środków na finansowanie sektora publicznego.
Uwarunkowania te są tworzone poprzez procesy żywiołowe oraz bardziej „skodyfikowane” determinanty
wynikające z przenależności do różnych organizacji międzynarodowych. Wśród tych organizacji największe znaczenie dla Polski ma członkostwo w UE (od 2004roku), a także udział w instytucjach wyspecjalizowanych w kwestiach gospodarczych: Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy), Miedzynarodowym Funduszu Walutowym, Światowej Organizacji Handlu oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Udział w tych organizacjach, jakkolwiek związany niekiedy ze spełnianiem określonych standardów politycznych i społecznych, zasadniczo wymusza dyscyplinowanie państw w zakresie bilansów płatniczych i otwartości na konkurencję międzynarodową, co jest warunkiem nabycia odpowiednich praw i uzyskania pomocy gospodarczej. W liberalnych poglądach na politykę społeczną nacisk tych instytucji tworzy swoisty bodziec, wymuszający szybszą prywatyzację, obniżanie poziomu inflacji i deficytu budżetowego, a tym samym ograniczanie zakresu socjalnych funkcji panstwa. Również w przypadku UE występuje w praktyce przewaga standardów
ekonomicznych i politycznych nad społecznymi.
Nowe uwarunkowanie dla polityki społecznej tworzy tez stopniowe otwieranie się rynków europejskich na pracowników z Polski. Jest to korzystnie nie tylko z punktu widzenia indywidualnych strategii życiowych lecz także w skali społecznej (z powodu wielkości środków finansowych przekazywanych przez emigrantów rodzinom w kraju). Obecne wyjazdy zarobkowe tylko częściowo można określic mianem „eksportu bezrobocia” , ponieważ uczestniczą w nich główne ludzie wprawdzie młodzi, ale mający wyższe niż przeciętne kwalifikacje i bardziej mobilni.
25) TWORZENIE MODELI POLITYKI SPOŁECZNEJ
Teoretyczne typologie różnych modeli polityki konstruuje się biorąc pod uwagę następujące kryteria:
- dostęp do świadczeń i usług
- selektywność lub powszechność świadczeń i usług
- zakres i cele polityki rynku pracy ( prawo do pracy, prawo do zasiłku)
- sposoby finansowania programów socjalnych
1975 Tittmuss- wyróżnił 3 modele opierając się na wzajemnych relacjach między polityką społeczną a gospodarczą:
1. marginalny opiera się na założeniu istnienia 2 naturalnych kanałów właściwego zaspokojenia 3 indywidualnych potrzeb są nimi rynek prywatny i rodzina. Państwo może wkroczyć w realizację sfery socjalnej jedynie w tedy gdy zawodzi zaspokajanie potrzeb.
W oparciu o rynek prywatny lub rodzinny. Działania te mają jednak charakter doraźny.
Według założeń tego modelu „właściwym” celem państwa opiekuńczego jest nauczenie ludzi jak sobie bez tego państwa radzić. Jest to tzw. Model liberalny.
2. model motywacyjny (służebny, wydajnościowy)- polityka społeczna i programy socjalne traktowane są jako dodatek do gospodarki- pełniący wobec nich rolę służebną. Model ten zakłada priorytety zasług i wydajności pracy w zaspokajaniu potrzeb. Jednym z najistotniejszych efektów funkcjonowania tego modelu jest kształtowanie się lojalności klasowej i grupowej. Odpowiada on modelowi konserwatywnemu.
3. Instytucjonalno-redystrybucyjny- uznają politykę za integralną instytucję funkcjonującą w ramach danego państwa. Polityka gwarantuje powszechny dostęp do świadczeń i usług w oparciu o kryterium potrzeb. Zakłada pełnienie przez państwo funkcji redystrybucji dochodów formach świadczeń lub subwencji rządowych. Opiera się na zasadzie równości społecznej. Jest to model socjalny
1977 Tilton i Furnis- kryterium możliwych form interwencji państwa w surowcową grę sił rynkowych.
3 modele państwa opiekuńczego:
- państwo pozytywne
- państwo bezpieczeństwa socjalnego
- państwo dobrobytu socjalnego
1. Państwo pozytywne- potrzebuje polityki społecznej do ochrony właścicieli kapitałów przed trudnościami związanymi z żywiołową grą sił rynkowych i przed żądaniami redystrybucji dochodów. Środkami do tego celu ma być rozwój ubezpieczeń społecznych wyrównujących dochody w ramach cyklu życiowego pracowników najemnych.
2. Bezpieczeństwa socjalnego- Celem jest zagwarantowanie minimalnego dochodu wszystkim obywatelom a nie tylko wybranej grupie. Ustalenie minimum ma służyć stworzeniu społeczeństwa równych szans
3. dobrobytu socjalnego- celem jest nie tylko równość szans ale praktyczne wyrównanie warunków życia obywateli
1990 Esping-Andersen- trzy światy kapitalizmu opiekuńczego. Zostały stworzone ze względu na:
- stopień dostępu do świadczeń i usług określony na ile ten dostęp ma charakter bezwarunkowy a na ile jest uwarunkowany uprzednim opłaceniem składek, świadczeń pracy czy sytuacją materialną osoby zainteresowanej.
Podziały społeczne czyli wpływ świadczeń i usług socjalnych na zmianę lub zachowanie istniejących podziałów społecznych
- Relację między państwem a rynkiem prywatnym w ubezpieczeniach emerytalnych.
- Dominują świadczenia opieki społecznej przysługujące obywatelom o niskim dochodzie.
Model konserwatywno-korporacyjny- państwa w których dominuje dążenie do zachowania ukształtowanych przez rynek podziałów społecznych albo różne w strukturze społecznej oraz zabezpieczenie wynikających stąd potrzeb.
Orientacja liberalna- opiera się na założeniu decydującej roli wolnego rynku w zaspokajaniu potrzeb. Dbałość o wolność jednostki, dbałość o przywiązanie do własności prywatnej.
Orientacja socjaliberalna- Dość minimalna ingerencja państwa w sprawy socjalne, ingerencja ta nie może naruszać podstawowych zasad gospodarki rynkowej.
26. Reżim liberalny (Andersena)
Dominują w nim świadczenia o charakterze opiekuńczym, skromne transfery uniwersalne lub umiarkowane programy ubezpieczeń społecznych, przysługują one osobom o niskich dochodach
Państwo stymuluje rynek prywatny ubezpieczycieli i dostarczycieli świadczeń
Reżim ten stara się by te świadczenia nie zastąpiły zwykłej pracy zarobkowej jako głównego źródła utrzymania
REZULTATY :
Ograniczony zakres praw socjalnych
Występowanie nierówności społecznych
Wyraźnie klasowo polityczny podział na korzystających z pomocy państwa i pozostałą część społeczeństwa
Kanada, USA, Australia, Japonia, Szwajcaria
27. Reżim konserwatywno – korporacyjny
Pomoc socjalna ma większy zasięg niż w modelu liberalnym, większe dostarczenie usług publicznych, zaspokajanie potrzeb
Dopuszczalne są prywatne podmioty, placówki zajmujące się pomocą społeczną
Efektem tego modelu jest podtrzymanie istniejących różnic społecznych
Austria, Francja, Niemcy, Włochy, Państwa które posiadają silny wpływ Kościoła
28. Reżim socjal –demokratyczny
Celem jest podniesienie wysokości i jakości świadczeń i usług socjalnych na poziom odpowiadającym wymaganiom klasy średniej
Celem jest zapewnienie robotnikom ochrony socjalnej w wymiarze przysługującym dotąd, lepiej sytuowanym grupom społecznym.
29. Model marginalny (liberalny)
Potrzeby obywateli powinny być zaspokajane przez rynek i sektor prywatny oraz przez rodzinę
Państwo powinno integrować jedynie w ostateczności
Pomoc społeczna ma charakter selektywny i zależna jest od sytuacji materialnej danej osoby
Jednostka jest odpowiedzialna za swoje potrzeby
W tym modelu dominuje solidarność na zasadach wzajemności( ma charakter rynkowy) zależy od istnienia indywidualnego interesu we wzajemnym pomaganiu sobie
Źródłem pomocy nie jest obowiązek ale dobra wola państwa lub obywateli
W modelu tym dominują świadczenia pieniężne głównie zasiłki pomocy społecznej
30. Model motywacyjny
Zwany inaczej korporacyjnym
Szersza integracja państwa w sprawy socjalne niż w modelu marginalnym
Programy socjalne powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej i w możliwie największym stopniu służyć rozwojowi gospodarczemu
Potrzeby ludzkie powinny być zaspokajane przede wszystkim zgodnie z kryterium stażu pracy zasług i wydajności
Najpierw zdrowi i wykształceni pracownicy a potem dopiero zdrowi i wykształceni obywatele
Ubezpieczenie społeczne zapewnia ochronę przez wszystkimi rodzajami ryzyka społecznego, ale poziom zaspokojenia ma być zależny od statutu danej osoby na rynku pracy
Odzwierciedlenie statusu społecznego na podstawie ubezpieczenia społ.
Jednostka jest odpowiedzialna za występowanie problemów społecznych
Jednostce nie zostawia się dużego marginesu zaspokajanie potrzeb, ponieważ odpowiedzialność za ich zaspokajanie przejmuje państwo, zmuszając wszystkich pracujących do obowiązkowego uczestnictwa w ubezpieczeniach społecznych
W modelu tym dominuje obowiązkowe ubezpieczenia społeczne uzupełniane przez pomoc społeczną
31. Model instytucjonalno – redystrybucyjny
Model popierany przez socjaldemokratów
Odpowiedzialność za dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne obywateli ponosi przede wszystkim społeczeństwo
W procesie zaspokajania wszystkich ważnych potrzeb mechanizmy rynkowe muszą być zastąpione przez planowe działania państwa
Wszyscy obywatele są godni do godziwego standardu życia
Model ten zakłada społeczną odpowiedzialność za występowanie i rozwiązywanie problemów społecznych
Władze publ powinny stworzyć system gwarantujący każdemu zaspokajanie jego ważnych potrzeb
Zakłada, że duża część obywateli nie jest w stanie samodzielnie zapewnić sobie odpowiedniego dobrobytu i bezpieczeństwa socjalnego
W modelu tym solidarność ma charakter braterski, każdy pomaga każdemu, wspólnotę bazową stanowią wszyscy obywatele/ mieszkańcy danego kraju
W modelu tym nie wyznacza się żadnych granic rozwoju polityki społ
Podkreślany jest równy dostęp do świadczeń dla każdego, wyrównuje poziom zaskopojania ważniejszych potrzeb obywateli
Model ten zakłada iż potrzeba będą zaspokajane jak na poziomie klas średnich co wiąże się z wysokimi podatkami
32. Funkcje rodziny.
Regulacja zachowań sexualnych
Biologiczne odtwarzanie populacji i reprodukcja biologiczna
Zapewnianie materialnych środków do życia uczestnikom w rodzinie
Socjalizacja młodego pokolenia – przyuczanie jednostki do życia społecznego
Obrona i wsparcie emocjonalne dla jednostki
Sytuowanie jednostki w przestrzeni społecznej oraz określanie jej społecznej tożsamości
33.Co to jest rodzina?
RODZINA- para małżeńska oraz dzieci spełnione są 2 warunki, podobieństwo o podłożu biologicznym, wspólne zamieszkanie
34. Elementy rodziny
STAŁE ELEMENTY RODZINY
Małżeństwo,
tabu kazirodztwa
ZMIENNE ELEMENTY RODZINY
Reguły zamieszkania
Reguły dziedziczenia
Różne postacie małżeństwa ( monogamia, poligamia)
Typ władzy w rodzinie ( matrarchat, patrarchet, wziązek partnerski)
Zasady doboru partnerów (ENDOGAMIA – podobieństwa do nas, EGZOGANIA)
Ad. REGUŁY ZAMIESZKANIA
Rodziny matrylokalne – rodzina zamieszkuje u rodziców żony
Patrylokalne – rodzina zamieszkuje u rodziców męża
Neolokalne – ma obowiązek mieszkać u ciebie w domu
Rodzina w epoce przemysłowej
35. Społeczeństwo rolnicze
Jednostronne reprodukcyjno
Funkcjonowanie mikro gospodarstwa
Występuje „głowa domu” władza absolutna
Rola kobiety to przede wszystkim rola żony
Dziecko staje się ważne od 7 roku życia, możliwość pracy i pomaganie w gospodarstwie
Dorosłe dzieci zajmują się starymi i schorowanymi rodzicami
Im rodziny bogatsze tym większe
Służba jest traktowana jak rodzina
System niesformalizowanej adopcji
Krótka średnia życia
36. Społeczeństwo przemysłowe
Strefa domowa i wychowywanie dzieci należy do kobiet
Strefa publiczna należy do mężczyzn
Rodzina zaczyna obejmować coraz mniej osób
Pojawiają się przytułki
Pojawiają się szpitale, chorymi nie zajmuje się rodzina
Indywidualizm
Dystans między służbą a rodziną
Nie ma przymusu statutowego
Rodzina przekształca się oboje rodziców zajmuje się potomstwem
37. Społeczeństwo (rodzina) współczesne
Kryzys rodziny – rozluźnienie związku między życiem sexualnym, rodziną i reprodukcją
Zmierzch patriarchatu
Zmieniające treści ról ojca i matni oraz dzieci
Władze ojca w rodzinie ogranicza się ustawowo
Coraz więcej sfer działania rodziny
Edukacja, praca, zarabianie kobiet
Małżeństwo zawierana na bazie indywidualnych decyzji
Zjawisko trudności małżeństw
Coraz większa akceptacja dla związków homoseksualnych, samotnych matek
38. Rodzina biologiczna
Jest rozumiana jako dwie lub więcej osób, które są związane jako mąż i żona, wspólnie żyjące partnerzy (konkubinat) osoby płci przeciwnej, lub jako rodzic i dziecko
39. Rodzina pełna
Jest to rodzina z obojgiem rodziców i z dziećmi
40. rodzina niepełna
1 rodzic plus dziecko/ dzieci samotnie wychowująca matka / ojciec
41. Rodzina zrekonstruowana
To rodzina składająca się z małżeństwa lub związku partnerskiego z jednym dzieckiem lub większą ilością dzieci, z których co najmniej jedno nie jest wspólnym dzieckiem
42. Rodzina rozszerzona
Rodzina biologiczna mieszkająca lub pozostających w ciągłej i bliskiej relacji z co najmniej 1 członkiem rodzina biologicznej np. małżeństwo, dzieci, brat żony, dzieci, dziadkowie
43. Zróżnicowanie rodzin . 3 typy rodzin
Różnorodność wzorców życia rodzinnego
Słowo „rodzina” stało się polisemantyczne – ma wiele znaczeń.
Dzieli się mianowicie :
Małżeństwa
Małżeństwa bezdzietne – ponad 2 mln
Małżeństwa posiadające dzieci – 5 mln 860 tys
Związek partnerski
Czynnik kierujący związek partnerski to zamieszkanie dwóch niespokrewnionych osób oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego ( ok. 200 tys obos, mają średnio po jednym dziecku)
Rodzina niepełna ( czynniki wpływające to : śmierć współmałżonka, rozwody, separacje, urodzenia pozamałżeńskie)
Matka samotnie wychowująca dziecko
Ojciec samotnie wychowujący dziecko
44. Gospodarstwo domowe
Jest to grupa osób mieszkających ze sobą i łączących swe źródło utrzymania
Tendencje :
Zmniejszanie się wielkości gospodarstw domowych lata 70 3,39 osoby, 2002 2,84)
Wzrasta liczba gospodarstw jednoosobowych
Spada liczba dużych gospodarstw domowych ( liczących co najmniej 5 członków lata 70 24 % 2002 r. 14 %)
Wzrost nierodzinnych gospodarstw domowych ( lata 70 – 17,5% , 2002 r. 26,4)
45. Ekonomiczne warunki dla rodzin w Polsce
Konieczność adaptacji do pewnych warunków
Komercjalizacja usług opiekuńczych i edukacyjnych
Urynkowienie cen mieszkań i kosztów ich utrzymania
Urynkowienie cen żywności i innych artykułów związanych z prowadzeniem gospodarstw domowych
SKUTKI :
Obniżenie poziomu życia wielu rodzin
Część rodzin staje się beneficjentami świadczeń społecznych (wsparcie, zasiłki)
Pogłębiają się różnice i nierówności społeczne
Wiele rodzin spotyka się z wykluczeniem i marginalizacji społeczeństwa
W wielu rodzinach pojawia się deprywacja ekonomiczna ( rodzina nie ma pieniędzy), która niewiele realizuje funkcji społecznych, kulturowych, socjalizacyjnych rodziny)
Migracje definitywne ( wyjazd za granicę na stałe)
Depresja urodzeniowa ( rodzi się mniej dzieci niż umiera ludzi w 2007 roku było tylko 16. 000 na plusie)
46. Polityka społeczna względem rodzin
Do najbardziej charakterystycznych cech polityki rodzinnej lat 90 w Polsce należy zaliczyć :
Zmienność priorytetów rządowych programów polityki rodzinnej
Selektywność przyznawanych świadczeń
Koncentrację na ochronie socjalnej dla najuboższych
47. Instrumenty polityki społecznej względem rodzin
1. Pieniężne świadczenia społeczne, ich głównym adresatem są rodziny o niskich dochodach, a także rodziny doświadczające trudności w realizacji swoich funkcji (ekonomicznych, wychowawczych , edukacyjnych)
Świadczenia wynikające z posiadania niepełnosprawnego dziecka
Świadczeni wynikające z opieki nad dzieckiem w okresie urlopu wychowawczego
Świadczenie dla rodzica samotnie wychowującego dziecko
Świadczenia na rozpoczęcia roku szkolnego
Podjęcie przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania
2. Instrumenty Polit społ umożliwiające godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych ( urlop i zasiłek macierzyński, wychowawczy, opiekuńczy) świadczenia dla matek i ojców pracujących zawodowo
3. Ulgi podatkowe – zawiera pewne elementy polityki rodzinnej, wspólne opodatkowanie małżonków oraz osób samotnie wychowujących dziecko a także zwolnienie od podatku świadczeń rodzinnych
4. Usługi społeczne tj. usługi w zakresie edukacji, opieki nad dziećmi [ przedszkola żłobki, szkoły specjalne]
5. Tworzenie szkół
Na ocenę celującą zapoznać się z WWW.mpips.gov.pl
48. Przemiany w sferze pracy współcześnie
1. Zjawisko kryzysu zatrudnienia
2. Pojawienie się masowego bezrobocia jako trwałego zjawiska strukturalnego
PRZYCZYNY :
Ekonomiczne
Uwarunkowania polityczne
Uwarunkowania demograficzne
Uwarunkowania instytucjonalne
Uwarunkowania kulturowe
PRZYCZYNY POŚREDNIE :
Globalizacja (produkcja światowa, handel międzynarodowy)
Przepływ siły roboczej
Rewolucja naukowo- techniczna (postęp, automatyzacja)
Zmiany w gospodarce światowej
Kształtowanie się „społeczeństwa wiedzy”
Przykładem przemian są zjawiska :
kwestia deregulacji rynku pracy ( tzn poszczególne państwa coraz mniej interweniują w rynek pracy)
rozwój elastycznych form zatrudnienia
Z PUNKTU WIDZENIA PRACODAWCY :
większa mobilność pracowników
lepsze wykorzystanie logistyki
mniejsza nieproduktywność pracowników
relokacja pracy / zmiana miejsca lokalizacji pracy
zwiększenie produktywności pracownika
dostosowanie pracownika do wymagań pracodawcy
Z PUNKTU WIDZENIA PRACOWNIKA :
obniżenie płacy ( płaci się za efekty)
wzrost indywidualnej odpowiedzialności pracownika za skutki działań
brak kontaktów pracownika z innymi pracownikami
utrudnienie awansu
brak dostępu do infrastruktury
zadowolenie pracownika ( różnie to bywa)
brak szkoleń
ZAWODY NAJBARDZIEJ ZADOWOLONEW ZE SWOJEJ PRACY:
dyrektorzy,
lekarze
górnicy
nauczyciele
ZAWODY NAJMNIEJ ZADOWOLONE ZE SWOJEJ PRACY :
robotnik najemny u rolników
rolnik
pracownik usług
49.Ubóstwo i wykluczenie społeczne
Bez dostępu do pewnych dóbr i usług mamy mniejsze szanse przejść przez całe życie w dobrym zdrowiu oraz sprawności cielesnej, psychicznej i społecznej.
Od urodzenia stajemy się częścią pewnych grup społecznych, a gdy dorastamy, pojawiają się szanse na współistnienie i dobrowolną przynależność do innych grup nieformalnych ( rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność lokalna) oraz bardziej formalnych (w tym państwo)
Dostępność dóbr i usług nie jest równomiernie rozłożona w społ. Jeśli dostępność rodziny do pewnych dóbr jest bardzo ograniczony, zaczyna rodzić się problem, występują deficyty dóbr i usług potrzebnych do zachowania zadowalającego poziomu zdrowia .
Można rozróżnić wiele rodzajów ubóstwa, najbardziej znanym jest podział na ubóstwo absolutne (niezależne od spożycia przeciętnego) i ubóstwo relatywne ( na podstawie spożycia przeciętnego).
Marginalność
„ społeczna pozycja tych grup, które zostały zdegradowane do peryferyjnego statutu w wyniku zdominowania przez grupy centralne” mowa tu np. o Polakach w czasie zaborów, którzy byli wówczas mniejszością w danym państwie.
Uniwersalne cechy osób pozostających w zbiorowościach marginalnych:
Pozbawienie władzy i dostępu do podejmowania decyzji
Mniej praw więcej obowiązków
Mniej możliwości wyboru a więcej ograniczeń
Mniej możliwości ekonomicznych i niższa pozycja ekonomiczna
Mniej możliwości edukacyjnych, zawodowych, wypoczynku itp.
Większe narażenie na skutki społecznych nacisków i kryzysów gospodarczych
Dyskryminacja prawna
Społeczne naznaczenie ( napiętnowanie) i praktyki dyskryminujące
Ludzi marginalnych opatruje się różnymi etykietkami , które nacechowane są negatywnymi ocenami moralnymi i wyrażają lęk, pogardę, obrzydzenie lub litość.
Wykluczenie społeczne
Jest to grupa osób która jakby żyła poza społeczeństwem w społecznym niebycie. Grupa ludzi żyjąca poza typowymi ramami życia grupowego np. długotrwale bezrobotni itp.
Ci ludzie znajdujący się poza społeczeństwem zwykle są tam nie dlatego, że taką drogę cenią i wybrali, lecz dlatego, że mają pewne cechy utrudniające im społeczne funkcjonowanie.
Osoby te mimo, że wykluczone nadal są obywatelami.
W przypadku osób długotrwale wykluczonych powstają problemy obywatelskie. Prawa osobiste wykluczonych też nie są zbyt dobrze chronione. ( społ, ma do nich nieufny stosunek, bo są wśród nich min. Osoby z kryminalną przeszłością)
Osoby spoza nawiasu oficjalnego i akceptowanego życia grupowego mają liczne trudności ze zrealizowaniem praw, które przysługują im z tyt. Obywatelstwa.
Wykluczenie społeczne uznawane jest za przejaw niewydolności lub porażki tradycyjnej polityki społ.
Wykluczenie społeczne wiąże się z procesami zamykania grup społecznych. Zjawisko charakteryzuje się m.in. niskim poziomem uczestnictwa w życiu grupowym, długotrwałość i niedobrowolność takiej syt. Oraz trudności w realizacji praw obywatelskich