Licencjat zagadnienia

Dubois B., Miley K. K., Praca socjalna, t. 1. „Zawód, który dodaje sił”, Warszawa 1996.

1.Główne zasady pracy socjalnej:

  1. Akceptacja klienta: fundamentalna zasada pracy socjalnej, oznacza tolerancyjne rozumienie klientów, odnoszenie się do niego w sposób rozważny i ludzki. Akceptowanie klienta to dostrzeganie i rozumienie wszystkich okoliczności,
    w jakich funkcjonuje klient, co obejmuje jego słabości (cechy negatywne, nieatrakcyjne i destrukcyjne) i mocne strony (cechy pozytywne, kreatywne
    i atrakcyjne). Pamiętać również trzeba o prawie klienta do godności i wartości. Akceptacja klienta oznacza budowanie na cechach stanowiących jego siłę oraz rozpoznawanie i uznawanie jego potencjalnych możliwości rozwoju i wyzwań
    w tym zakresie istniejących. Akceptacja w relacji zawodowej objawia się
    w formie szczerego zainteresowania, uważnego słuchania, intencjalnego reagowania uznającego punkt widzenia drugiej osoby oraz tworzenia klimatu wzajemnego zaufania. Dostrzeganie i zrozumienie wszystkich okoliczności w jakich funkcjonuje klient.

  2. Afirmacja indywidualności: oznacza uznanie i docenianie wyjątkowych cech klienta. Każdy klient ma prawo by bycia indywidualnością i do bycia traktowanym nie w kategoriach ogólnoludzkich, ale jako konkretna osoba ludzka, ze swoimi konkretnymi cechami odróżniającymi ją od innych. Każda osoba ma własne indywidualne doświadczenia życiowe i instytucjonalne, ma swoją historię podchodzenia do problemów, kwestii lub potrzeb. Pracownik socjalny musi brać pod uwagę konkretne i niepowtarzalne okoliczności związane z konkretnym klientem lub też sytuacje, gdy konkretna sytuacja wymaga odpowiedniej adaptacji tych uogólnionych schematów postępowania. Każdy klient powinien być traktowany jako indywidualność posiadająca swoje prawa i potrzeby, nie zaś jako „przypadek”. Uznanie i docenianie indywidualnych cech klienta. Indywidualizacja wymaga wolności od nastawień
    i uprzedzeń, unikanie „przyklejania etykietek” i podejścia stereotypowego, jak także wiedzy na temat zachowań ludzkich.

  3. Celowe wyrażanie uczuć i odczuć: klienci powinni mieć możliwość nieskrępowanego wyrażania swoich uczuć w relacji z pracownikiem socjalnym. (wyjść poza same fakty by odkryć odczucia i uczucia, które leżą u ich podstaw).

  4. Postawa nie oceniająca: zasada wstrzymywania się od ocen oparta jest na przekonaniu, że funkcja pracy socjalnej wyklucza przypisywanie winy lub niewinności, choć zawiera oceny wartościujące postawy.

  5. Obiektywizm: badanie sytuacji bez osobistych preferencji (nastawienie).

  6. Kontrolowanie zaangażowania emocjonalnego: nadmierna identyfikacja emocjonalna kłóci się z zasadą obiektywności i neutralności. Kontrolowane zachowanie emocjonalne osiąga się przez empatię. Empatia jest antytezą obwiniania, wprowadza również dynamizm powodujący rozróżnienie pomiędzy współczuciem,
    a użalaniem się nad kimś.

  7. Samostanowienie: zasada samostanowienia oparta jest na uznaniu praw i potrzeb klientów co do wolności dokonywania wyborów i podejmowania decyzji. Pracownicy socjalni są odpowiedzialni za budowanie takich relacji roboczych z klientami,
    w których możliwe jest dokonanie wyborów.

  8. Dostęp do zasobów: pracownicy socjalni wzywani są do działania na rzecz zapewnienia wszystkim potrzebnych zasobów, usług oraz możliwości.

  9. Poufność: lub prawo do prywatności oznacza, że klienci muszą wyrażać swoją zgodę zanim jakiekolwiek informacje dotyczące ich tożsamości, treści prowadzonych rozmów, zostaną ujawnione.

2.Wzmocnienie i zmiana w pracy socjalnej:

  1. Wzmocnienie (upełnomocnienie): sposób, w jaki ludzie, instytucje oraz społeczności uzyskują panowanie nad swoim życiem.

    • Idea wzmocnienia: sugeruje zarówno decydowanie danej osoby o swoim życiu, jak i jej demokratyczne uczestnictwo w życiu społeczności, częstokroć poprzez instytucje pośredniczące, takie jak szkoły, sąsiedztwo, kościoły i inne organizacje o charakterze dobrowolnym. Upełnomocnienie (wzmocnienie) niesie ze sobą zarówno psychiczne poczucie kontroli i wpływu na to, co się ze mną dzieję, jak też dotyczy możliwości rzeczywistego wpływania na społeczeństwo, politykę oraz prawo. Jest to zatem konstrukcja wielopoziomowa, którą stosuje się w odniesieniu do poszczególnych obywateli, jak i instytucji czy społeczności lokalnych; sugeruje ona studia nad ludźmi w pewnym kontekście.

Wzmocnienie (upełnomocnienie) odnosi się do stanu umysłu takiego jak poczucie własnej wartości i kompetencji lub też odczuwania nad sobą władzy i kontroli ponadto dotyczy ono realokacji władzy przez modyfikację struktury społecznej. Wzmocnienie (empowerment) jest zarówno procesem jak i celem. Jako cel wzmocnieni definiuje stan ostateczny – uzyskanie siły (mocy). W tym sensie poszczególne osoby grupy instytucje i społeczności mogą w sposób podobny walczyć o wzmocnienie. Jako proces wzmocnienia oznacza ułatwienie sprzyjanie lub promowanie zdolności do kompetentnego przystosowawczego funkcjonowania. Podczas gdy implikuje ono również wzrost możliwości kontrolowania i sprawowania władzy nad własnym życiem wzmocnienie nie oznacza koniecznie walki o władzę lecz konieczności oddania władzy przez jedną grupę na rzecz innej. „Nie ma nic takiego w def. upełnomocnienia co oznaczałoby że zwiększenie władzy jednej osoby lub grupy oznacza zmniejszenie władzy innej osoby lub grupy. Proces wzmocnienia (empowerment) oraz jego cel określają orientację zawodowe pracownika społecznego. Znajdują swoje odzwierciedlenie w koncentracji pracy socjalnej na zwiększaniu zdolności systemów społecznych do wymiany z otoczenia oraz na zwiększaniu wrażliwości instytucji społecznych na ludzkie potrzeby oraz dostępność szans i zasobów.

Zasady i założenia wzmocnienia (empowement) w pracy socjalnej:

  1. Zmiana: oznacza modyfikację okoliczności lub funkcjonowania. Takie działanie polega na osiąganiu jakiegoś pożytecznego celu lub na unikaniu mniej pożądanych sytuacji. Z wielu przyczyn systemy społeczne angażują pracowników socjalnych i inne wykwalifikowane osoby do dokonywania zmian. Pracownicy socjalni służą komplikacjami w przypadkach gdy ludzie i systemy społeczne nie są w stanie właściwie współdziałać w danym otoczeniu społecznym. Gdy społeczeństwo zmienia się w gwałtownym tempie niektóre jednostki nie są w stanie wytrzymać tego tempa zmian. Klienci zwracają się do instytucji pomocy społecznej gdy widzą możliwość uzyskania jakiś potencjalnych korzyści. Pomocy klient szuka także wtedy gdy postrzega potrzebę zmianę w swoim zachowaniu potrzebę zreformowani się lub gdy inni powierzają przeprowadzenie interwencji. Kierując się własnym dobrem oraz oczekiwaniami klienci mogą się zgłaszać aby korzystać z proponowanych możliwości usług i pomocy. Zachowanie jednostki jest determinowane normami społecznymi oraz postrzeganiem tych norm. W zakresie normatywno – reedukacyjnych zmiana następuje gdy ludzie zmieniają swoją orientację normatywną ze starych wzorów
    i poczynają się stosować do nowych. Z kolei zmiany orientacji na normy pociągają za sobą konieczność zmian postaw wartości umiejętności oraz utrzymywanych stosunków. Do przeprowadzenia profesjonalnych interwencji może być potrzebne istnienie systemów społecznych w których zmiany są pożyteczne dla poprawy stosunków i gdzie istnieją chęci do aktywnego korygowania zachowań i postaw. Wywoływanie zmian może być także przymusowe tzn. opierać się na jakieś formie władzy lub siły w celu dokonania zmiany. Klienci mogą zostać przymuszeni do zmiany na skutek orzeczenia sądu lub na mocy ustaw czy innych aktów legislacyjnych. Wszystkie wysiłki w celu przeprowadzenia zmian podejmowane w praktyce pracy socjalnej powinny być ułatwiające. W trakcie interwencji konieczne jest położenie nacisku na utrzymanie stosunków partnerskich między klientem a pracownikiem socjalnym. Ważna jest współpraca pomiędzy stronami czyli klientem a pracownikiem socjalnym, która ułatwia przeprowadzenie zmian. Współpraca i partnerstwo między pośrednikami wywołującymi zmiany a systemami klientów konieczne są jeżeli klienci mają zostać wzmocnieni w procesie udzielania im pomocy. W tym zakresie pracy socjalnej i ich klienci mają wspólne zadanie do wykonania w trakcie procesu zmiany. Większość procesu zmiany powinna się odbyć w pewnej określonej sekwencji i składa się z 7 faz:

    • Faza I: wytworzenie potrzeby zmiany.

    • Faza II: Nawiązanie relacje dotyczącej zmiany.

    • Faza III: wyjaśnienie lub zdiagnozowanie problemu występującego w klienta.

    • Faza IV: dokonania przeglądu alternatywnych dróg postępowania i celów; ustanowienie celów i intencji podejmowanych działań.

    • Faza V: zmiana intencji na rzeczywiste wysiłki w celu dokonania zmiany.

    • Faza VI: generalizacja i stabilizacja zmiany.

    • Faza VII: osiągnięcie nowych trwałych relacji.

W każdej z faz pracownicy socjalni mają do wykonania określone zadania. Ale także klienci mają swoje odkreślone zadania w każdej fazie procesu.

Zadania klienta:

  1. Uznanie i akceptacje potrzeby zmiany.

  2. Aktywne zaangażowanie się w partnerski układ nastawiony na dokonanie zmiany.

  3. Zrozumienie dynamiki sytuacji w której się tkwi.

  4. Wybór sposobu działania spośród proponowanych możliwości.

  5. Kontrola przeprowadzonej zmiany i odpowiedzialność za nią przez podjęcie celowych działań.

  6. Integrowanie wniosków płynących z wyników dokonywania zmian.

  7. Wyjście z układu relacji z osobą świadczącą pomoc.

Proces zmiany w praktyce pracy socjalnej przewiduje istnienie wzmacniania poszczególnych osób rodzin oraz innych systemów społecznych poprzez zwiększanie ich kompetencji społecznych. Metody dokonywania zmian w pracy socjalnej to praca z przypadkiem, praca z grupą oraz organizowanie społeczności lokalnej.

3.Zarządzanie zasobami i związane z tym role pracownika socjalnego:

  1. Zarządzanie zasobami: koordynowanie środków i świadczenie usług, co oznacza pełnienie funkcji zarządzających zasobami. Zarządzanie obejmuje koordynowanie, systematyzowanie i integrowanie – nie zaś kontrolowanie czy rządzenie poprzez dyrektywy. Zarządzanie implikuje bycie przewodnikiem, liderem i współpracę na partnerskich zasadach z klientami. Zarządzanie zasobami jest odzwierciedleniem powiedzenia Solomona, że praca socjalna: polega też na wiązaniu klientów
    ze środkami w taki sposób, by rósł ich szacunek dla samych siebie, jak też ich zdolności do rozwiązywania problemów.     Zasoby to aktywa dostępne lub też rezerwowe, które wspierają funkcjonowanie społeczne, zaspokajają potrzeby lub umożliwiają rozwiązywanie problemów. Zasoby kryją się w ludziach,
    w interakcjach z innymi ludźmi, oraz w instytucjach społecznych. Same zasoby
    są konieczne do osiągania celów, wykonywania zadań i radzenia sobie
    z wyzwaniami, jakie niesie życie.

    • Zasoby osobiste: to cechy poszczególnych osób, takie jak prężność, poczucie własnej kompetencji i wartości, optymizm, szacunek do siebie samego, zdolności intelektualne, motywacja, energia, wytrwałość, wierność, odwaga oraz doświadczenia życiowe.

    • Zasoby interpersonalne: obejmują metody wspierania wynikające, zarówno z naturalnych układów (relacje rodzinne, koleżeńskie, przyjacielskie, sąsiedzkie) udzielania pomocy, jak z bardziej formalnych interakcji z innymi osobami.

    • Zasoby społeczne: odpowiedź instytucjonalna, mająca na celu dążenie do dobrobytu zarówno ludności, jak i społeczeństwa jako całości.

  2. Role związane z zarządzaniem zasobami

    • Rola pośrednika(adwokata) : rola polegająca na wiązaniu poszczególnych osób z dostępnymi dla nich zasobami. Zarządzanie poszczególnymi przypadkami to strategia pozwalająca na łączenie i koordynowanie różnych świadczeń, często świadczonych przez różne instytucje na rzecz konkretnego klienta. Pracownik socjalny w tej roli wspiera i broni racji innych (np. aby zapewnić im świadczenia lub zasoby). Rola obrońcy stosowana jest, gdy zawodzi instytucjonalne zapewnianie środków (rzecznik). Są dwa typy roli obrońcy: rola w zakresie rozdzielania środków (interweniuje w imieniu klienta, aby pokonać labirynt struktur państwowych i bronić praw klienta) lub rzecznik organizujący społeczność. Pośrednik udziela informacji o dostępnych zasobach oraz łączy klienta z zasobami.

    • Rola mediatora: między grupami lub instytucjami w celu skoordynowania ich działania wypełnianie luk i znoszenie barier w dostępności świadczeń. Mediator łączy i zbliża do siebie systemy w celu: wywołania interakcji i tworzenie powiązań między instytucjami, zwiększenie posiadanych środków.

    • Rola animatora społecznego (aktywista): pracownik socjalny w tej roli dąży do dokonania zmian społecznych w kluczowych jednostkach społecznych i ekonomicznych, budzi świadomość problemów społecznych lub niesprawiedliwości społecznej, gromadzi dostępne środki w celu zmiany niekorzystnych warunków. Celem jego działań jest reforma społeczna.

    • Rola katalizatora: zachęca i przynagla do innowacji i zmian w instytucjach społecznych. Celem jest poprawa systemu świadczeń społecznych oraz działanie na rzecz współpracy interdyscyplinarnej w propagowaniu działań prewencyjnych. Pracownicy socjalni wykonują usługi na rzecz społeczności przez aktywne uczestnictwo w różnych formach działalności ochotniczej.

4. Główne zadania pracy socjalnej realizowanej na rzecz rodziny: praca w dziedzinie usług i świadczeń dla rodzin wymaga posiadania specjalistycznej wiedzy o rodzinach i procesach komunikowania się, wpływach wywierających przez struktury alternatywne na funkcjonowanie rodziny oraz o zmianach w życiu rodziny. Wśród tych świadczeń mamy poradnictwo rodzinne, dla poszczególnych jednostek i grup, edukacje w zakresie życia rodzinnego, pomoc finansową, programy pomocy pracownikom oraz występowanie w roli rzeczników zmian w rodzinach i zmian społecznych. Od pracowników socjalnych wymaga się występowania w roli rzeczników następujących działań politycznych, wspierających rodzinę:

Kaźmierczak T., Łuczyńska Marta, Wprowadzenie do pomocy społecznej. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1996, (lub) Katowice 1998.

1. Deprywacja społeczna i jej podstawowe cechy,

Deprywacja społeczna jest ściśle kojarzona z biedą

Cechy:

  1. Deprywacja społeczna jest zjawiskiem uniwersalnym, gdyż występowała i będzie występować zawsze na co wpływają naturalne nierówności między ludźmi. Każda epoka zaczynając już od średniowiecza europejskiego miała swojego biednego

  2. Deprywacja społeczna jest zjawiskiem relatywnym co oznacza że zmienia się w czasie.

Każda epoka miała swojego „biednego”.

W dzisiejszym czasie mamy do czynienia z dwoma paradygmatami deprywacji społecznej: ubóstwo masowe, które charakteryzuje się tym, że niemal całe społeczeństwo pada ofiarą biedy z wyjątkiem niewielu osób. Przyczyną ubóstwa masowego mogą być czynniki polityczne- złe sposoby rządzenia, gospodarcze- zły system gospodarczy, kulturalne- „lenistwo”, cechy etniczne, klimatyczne, historyczne- spuścizna kolonializmu.

Deprywacja społeczna jest zjawiskiem dotykającym mniejszości społeczeństwa.

2. Deprywacja społeczna a ekskluzja.

Zjawisko deprywacji społecznej łączy się ze zjawiskami społecznej marginalizacji i skrajnej postaci tzw. ekskluzji, czyli wyłączenia. Jest to rozumiane jako wycofanie się ludzi z różnych wymiarów porządku społecznego, z uczestnictwa w życiu społecznym . Dotyczy to przede wszystkim pełnienia podstawowych ról społecznych, powiązania z instytucjami społecznymi, korzystania i wywiązywania się z przynależnych praw i obowiązków.

Cztery wymiary marginalizacji:

- wyłączenia z aktywności zawodowej - bezrobocie

- wyłączenie z konsumpcji - ubóstwo

- wyłączenie ze społeczności – samotność

- wyłączenie z mechanizmów wpływu i władzy – marginalizacja kulturowa

Marginalizacja w jednej sferze prowadzi do wyłączenia z innych tj. brak pieniędzy spycha jednostkę na margines kulturowy, polityczny, a przynależność do grupy marginalizowanej z kolei blokuje dostęp do pieniędzy i do zdobycia pozycji na rynku pracy.

3. Podkultura biedy i jej cechy.

Podstawowe postrzegania biedy jako problemu społecznego:

- Biedni jako osoby nie zasługujące na wsparcie, takie pojmowanie biedy wprowadza podział na dwie kategorie, z jednej strony zakłada, że Są biedni którzy doświadczają zasadniczych trudności życiowych, ale nie jest to ich wina- wręcz przeciwnie popadli w tarapaty wbrew swoim wysiłkom. Takim „porządnym” biednym należy pomóc, wspierać ich.

Z drugiej zaś strony są też biedni nie zasługujący na wsparcie, którzy pasożytują na zdrowym społeczeństwie, są oporni na pracę, a życie w nędzy ich satysfakcjonuje. Powodem swojej sytuacji życiowej w której się znaleźli jest ich ułomność. Są sami winni swojej sytuacji życiowej więc nie zasługują na troskę ze strony społeczeństwa. Tak rozumiana bieda służy redukowaniu wydatków na rzecz ubogich, a także kryje tendencje do izolowania biednych, lub pozostawianie ich na łasce losu społeczeństwa.

-Biedni jako osoby nieporadne, takie pojmowanie problemu zakłada, że źródło deprywacji tkwi w samym człowieku, nie jest to jednak zło moralne tylko zasadnicza nieporadność, która przejawia się w nieumiejętności radzenia sobie z problemami i trudnościami jakie niesie życie. Biedni to ludzie życiowo niekompetentni z powodu posiadania nieadekwatnej osobowości, która może mieć charakter kulturowy, społeczny, czy też psychologiczny. Istotne jest że owa niekompetencja jest dziedziczna- przekazywana z pokolenia na pokolenie, w efekcie powstaje zamknięty cykl błędnego koła deprywacji społecznej- dzieci biednych rodziców stają się, gdy dorosną rodzicami biednych dzieci. Jeśli nieadekwatna osobowość jest powodem ubóstwa to jej przekształcanie musi stać się głównym wyznacznikiem strategii działań zorientowanych na pokonywanie biedy. Celem działam resocjalizacyjnych, psychoterapeutycznych czy też pracy socjalnej jest reintegracja „pechowców” ze społeczeństwem, umożliwienia im pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.

- Biedni jako ofiary, źródłem deprywacji społecznej są pewne mechanizmy o charakterze makrostrukturalnym, oznacza to, że biedni opłacają koszty zmian i rozwoju gospodarczego, gdy pozostałe warstwy społeczne pomnażają swój dobrobyt. Podział dóbr w społeczeństwie odbywa się zgodnie z zasadą sprawiedliwości proporcjonalnej to oznacza, że ci co maja więcej dostają więcej, a ci co mają mniej dostają mniej, lub nie dostają nic. Widoczna jest tu politykę nie inwestowania w pewne grupy społeczne, czego widocznym rezultatem są nierówności społeczne oraz niedorozwój instytucji i usług społecznych obsługujących interesy ludzi biednych.

Wyjaśnienie fenomenu biedy:

- Nieadekwatność biedy- ludzie mogą stać się biedni w konsekwencji ograniczonego stopnia własnych zdolności, sprawności, czy też złego stanu zdrowia- choroby, upośledzenia, niepełnosprawności. Niektóre choroby, niepełnosprawności przesądzą o pojawieniu się nowych przypadków i trwaniu zjawiska deprywacji społecznej.

- Nierówność rynkowa- rynek stanowi podstawowy mechanizm regulacji gospodarki i dóbr w społeczeństwie. To właśnie rynek nagradza tych którzy mają talent są pracowici, popadając w biedę osoby mogą mieć pretensję tylko do siebie, własnych kwalifikacji i lenistwa gdyż w warunkach rynkowych każdy jest odpowiedzialny za swój los – ubóstwo jest karą za brak pracowitości.

- Nieadekwatność psychologiczna- biedni to mniejszość która doświadcza większość problemów, chodzi tu o rodziny wielopokoleniowe tj rodziny w których kumuluje się wiele negatywnych czynników zły stan zdrowia, złe warunki mieszkaniowe, niski dochód, uzależnienia, źródła tych wszystkich problemów leżą w zaburzonej osobowości rodziców w tych rodzinach ich niedojrzałość emocjonalna, które są konsekwencją wcześniejszych doświadczeń (dziecięcych).

- Nieadekwatność kulturowa- biedni wytworzyli swoja własną odrębną kulturę- specyficzne normy, wzory, wartości, przekonania- kultura biedy uniemożliwia wyjście poza obszar jej dominacji, bo nie daje ludziom potrzebnych instrumentów.

Wyróżniamy cechy podkultury biedy:

  1. Uniwersalne, charakteryzujące się wysokim współczynnikiem umieralności wśród ludności, małe nadzieje życiowe, częściowe zintegrowanie z instytucjami społecznymi, niski poziom wykształcenia, nie korzystanie z opieki zdrowotne, banków, muzeów, galerii, dóbr kultury.

  2. Ekonomiczne-charakteryzujące się ciągłą walką o przeżycie, występujące bezrobocie, niskie płace, praca na czarno, nieumiejętność oszczędzania, ciągle występujący brak gotówki, brak zapasów żywności oraz kupowania niewielkich ilości żywności, kupowanie używanych rzeczy, pożyczanie pieniędzy, czy tez oddawanie rzeczy w zastaw, nieformalne urządzenia kredytowe w ramach sąsiedztwa.

  3. Psychospołeczne- biedni mieszkają w przeludnionych dzielnicach, co oznacza brak prywatności, globalizacje i stadność ludzi biednych, występujący szeroko alkoholizm i przemoc wśród sąsiadów do dzieci i żon, wczesna inicjacja seksualna, wolne związki i konkubinaty, częste porzucanie matek i dzieci, szeroko występujący matkocentryzm oraz przewaga rodzin nuklearnych.

  4. Inne cechy- silna orientacja ba teraźniejszość, mała zdolność planowania na przyszłość, poczucie rezygnacji.

W razie problemów korzystanie z kredytów nieformalnych, w czasie choroby stosowanie ziół i medycyny domowej, krytyczny stosunek do księży.

Negatywny stosunek do policji i władz rządzących i klas dominujących, cynizm do kościoła.

Silne poczucie marginalności, alienacji, nieprzynależność, poczucie bezwartościowości i niższości.

Kultura biedy jest przekazywana z pokolenia na pokolenie w procesie socjalizacji. Rodzice doświadczają deprywacji i przekazują swoim dzieciom zasoby i wartości które doprowadziły ich do biedy. Dzieci doświadczają deprywacji społecznej, emocjonalnej, intelektualnej i ekonomicznej. Dzieci nie odnoszą sukcesów w szkole, co powoduje, że w dorosłym życiu mają niskie wykształcenie i kwalifikacje, a tym samym za mało pieniędzy i umiejętności aby wydostać się z kręgu biedy w którym do tej pory trwały. Jako dorosłe osoby prowadzą niestabilny styl życia zarówno zawodowy jak i rodzinny. Doświadczają deprywacji i ponownie przekazują swoim dzieciom wartości które doprowadziły ich do życia w biedzie. Cykl deprywacji przedstawia pogląd że rodzice nie są w stanie wychować swoich dzieci inaczej niż sami byli socjalizowani.

Orientacja strukturalna wyjaśniając deprywację społeczna kładzie nacisk na czynniki i mechanizmy leżące poza wpływem i kontrolą jednostki. Źródła deprywacji należą do właściwości struktury społecznej, czyli organizacji społecznej.

4. Pojęcie instytucji – odniesienia do pomocy społecznej.

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki.

Nazwa instytucja może się odnosić do pewnej grupy osób powołanych do załatwiania spraw ważnych, szczególnych dla życia zbiorowości.

Instytucje będąc elementem życia społecznego służą zaspokojeniu potrzeb jednostki. Ład społeczny jest więc ładem instytucjonalnym.

Podstawowymi elementami instytucji są cele i funkcje jakie realizuje jej personel przy wykorzystani u posiadanych zasobów zgodnie z podstawowymi normami i wartościami.

Działania pomocy społecznej są formalnie zorganizowane. Jako instytucja zatrudnia wyspecjalizowany personel, który realizuje cele i zadania określone w strukturach organizacyjnych. Instytucje pomocy społecznej są odpowiedzialne przed społeczeństwem. Programy pomocy realizowane w instytucji pomocy społecznej mają charakter non profit, czyli realizatorzy usług nie nastawiają się na dodatkowy zysk finansowy, jako dominujący cel działania.

Instytucja pomocy społecznej świadczy usługi potrzebującym bezpośrednio, to oznacza że są one przeznaczone dla konkretnych jednostek i rodzin, poprzedzone jest to diagnozą potrzeb i sytuacji potrzebujących i opracowaniu odpowiedniego planu pomocy.

Cele instytucji pomocy społecznej- promowanie i podtrzymywanie bezpieczeństwa socjalnego jednostek rodzin i grup społecznych i uczynienie ich zdolnymi do pełnienia specyficznych funkcji przypisanych im w społeczeństwie.

Celem operacyjnym instytucji jest doprowadzenie do sytuacji w której świadczeniobiorca wychodzi z systemu pomocy społecznej dzięki nabyciu zdolności do samodzielnej realizacji swoich funkcji przypisanych w społeczeństwie.

5.Trzy podstawowe systemy normatywne stanowiące podstawę dla tworzenia koncepcji pomocy społecznej (dominujący etos).

1. Etos kapitalistyczno- purytański- w tym systemie jednostka sama jest odpowiedzialna w swoim życiu za sukcesy i porażki jakie odnosi. Natura człowieka jest z reguły zła ale może on ją zmienić pracując nad sobą. Głównym celem jakim kieruję się człowiek w życiu jest zdobywanie dóbr materialnych. Rolą społeczeństwa jest zapewnianie jednostce odpowiednich warunków, aby mogła ona realizować swoje cele. Outsider nie zasługuje na pomoc ze strony społeczeństwa, gdyż sytuacja w której się znalazł jest wynikiem tylko jego decyzji.

2. Etos humanistyczno- pozytywistyczno- utopijny- jednostka nie ponosi ostatecznej odpowiedzialności za jakość swojego życia, gdyż wiele czynników zewnętrznych warunkuje je i jednostka nie ma na nie żadnego wpływu. Człowiek z natury jest dobry i może doskonalić się przez zmianę środowiska naturalnego. Celem w życiu jednostki jest doprowadzenie siebie i społeczeństwa do stanu idealnej harmonii i dobrobytu. Rola społeczna sprowadza się do zaspokajania potrzeb materialnych i emocjonalnych jednostki. Outsiderowi należy pomagać, gdyż sytuacja w której się znalazł jest wynikiem działań niezależnych od niego.

3. Etos judeochrześcijański- jednostka ponosi odpowiedzialność za swoje czyny przed Bogiem. Człowiek jest jednostką, która ma prawo do pomyłek. Jego celem życiowym jest osiągnięcie dobrych stosunków z innymi, jak również życie zgodne z nakazami i prawdami wiary. Rola społeczna sprowadza się do osiągnięcia stanu powszechnego dobrostanu. Outsider jest odpowiedzialny za swoja sytuację jednak należy go wspierać w staraniach powrotu do społeczeństwa.

W zależności od dominującego w danym społeczeństwie systemu określane będą cele, funkcje, zakres i grupy świadczeniobiorców instytucji pomocy społecznej.

6. Koncepcja rezydualna a koncepcja instytucjonalna pomocy społecznej.

Koncepcje stanowią dwa odmienne spojrzenia na role i miejsce pomocy społecznej jako jednej z instytucji życia społecznego.

Koncepcja rezydualna traktuje usługi pomocy społecznej jako narzędzia interwencji społecznej, podejmowanej w sytuacjach krytycznych dla rodzin lub jednostek. Narzędzia stosowane mają na celu wzmocnienie jednostek lub całkowite przywrócenie im możliwości funkcjonowania w społeczeństwie. Koncepcja ta zakłada istnienie dwóch podstawowych kanałów zaspokajania potrzeb jednostki jest to rodzina i rynek. W momencie, kiedy jednostka nie może korzystać z tych kanałów i znajduje się w sytuacji kryzysowej pojawia się wtedy pomoc społeczna jako inny trzeci system w którego ramach następuje zaspokojenie podstawowych potrzeb. Instytucje pomocy społecznej mają za zadanie udzielanie wsparcia i pomocy jednostkom, czy też rodzinom w sytuacjach kryzysowych, jednak pomoc ta ustępuje w chwili wyjścia z kryzysu. Świadczenia mogą otrzymywać tylko osoby spełniające odpowiednie kryteria formalno- prawne ściśle określone przez instytucje. Pomoc ma jedynie charakter czasowy i zastępczy sprowadzającym jednostkę do roli pacjenta.

Koncepcja instytucjonalna- pomoc społeczna jest rozumiana jako zorganizowany system usług społecznych i instytucji powstałych w celu pomocy jednostkom i grupom społecznym w osiągnięciu odpowiedniego standardu życia. Pomoc społeczna traktowana jest jako system zaspokajania potrzeb już nie alternatywny ale równoważny wobec rodziny i rynku. Jednostka może zaspokajać swoje potrzeby w obrębie tego systemu nie będąc jeszcze w sytuacji kryzysowej, ale odczuwając pewien deficyt. Świadczenia socjalne mają często charakter permanentny. Usługi socjalne są rozumiane jako formy ułatwień, oferowane obywatelom w realizacji ich dążeń i aspiracji. Korzystanie z nich nie powoduje stygmatyzacji ponieważ mają charakter uniwersalny . Korzystający z nich są obywatelami a nie pacjentami.

7. Role zawodowe pracownika socjalnego.

Planista- pracownik socjalny bierze udział w procesie planowania rozwoju środowiska lokalnego , dokonuje tego na podstawie wiedzy o strukturze społeczności lokalnej jej potrzebach i zasobach. Planowanie na tym poziomie ściśle jest związane z efektywnością działań pomocy społecznej co w konsekwencji oznacza większe zaspokajanie potrzeb klientów.

Badacz - identyfikuje zarówno nie zaspokojenie potrzeby jednostek czy grup jak również obszary i rodzaje deprywacji. Może być realizowana na poziomie gdy badania i diagnozowanie dotyczą pojedynczych jednostek czy całych grup i rodzin. Ponadto pracownik socjalny zobligowany jest w swych działaniach do wychodzenia poza ramy społeczności lokalnej w celu identyfikowania instytucji mogących zaspokoić potrzeby klientów. Wielu potrzebuje pewnych form pomocy jednak nie wie jak je zdobyć.

Administrator- niezbędny przy planowaniu i wprowadzaniu w życie świadczeń na poziomie instytucji lub społeczności lokalnej.

Konsultant - rola dotyczy relacji między pracownikiem socjalnym a innymi pracownikami socjalnymi czy też osobami szerzej zajmującymi się pomaganiem. Rola ta polega na dostarczaniu pomocy w rozwiązywaniu ich problemów zawodowych w celu podwyższenia skuteczności świadczonej pomocy.

Nauczyciel - polega na doświadczaniu wiedzy innym profesjonalistom od pomagania lub osobom dopiero uczącym się. Lub też polega na przekazywaniu wiedzy klientom pomocy społecznej i kształceniu ich umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, poprzez dostarczanie mu informacji potrzebnych do podjęcia decyzji o wyjściu z sytuacji trudnej.

Adwokat- rola pracownika socjalnego polega na zabezpieczeniu podstawowych praw klienta związane z prawem do otrzymania pomocy. Umożliwia on klientowi uzyskanie świadczenia lub jego zamianę na bardziej odpowiednie do potrzeb.

Arbiter - rola polega na zbadaniu faktów i znalezieniu optymalnego rozwiązania sytuacji w której nastąpił konflikt interesów pomiędzy klientem a instytucją będącą dysponentem zasobów.

Pośrednik - rola polega na łączeniu potrzeb klienta z zasobami instytucji mogącymi je zaspokoić. Pracownik powinien mieć dokładną wiedzę na temat potrzeb klienta oraz o rodzaju świadczeń adekwatnych dla niego. Zadaniem pracownika jest zapewnienie klientowi odpowiednich świadczeń, wyjaśnienie procedur obowiązujących w instytucji.

Mediator - jego rola jest realizowana w sytuacji konfliktu klienta z instytucją, tyle że pracownik socjalny występuje jako trzecia strona konfliktu precyzując i klaryfikując pozycje stron w konflikcie. Wypracowuje pozycję porozumienia.,

Negocjator - rola ma miejsce w sytuacji konfliktu klient- instytucja pomocy społecznej, pracownik reprezentuje interesy klienta i stara się wypracować optymalne dla podopiecznego rozwiązania.

Odsyłający do właściwych źródeł pomocy- w sytuacji kiedy instytucja nie ma możliwości pełnego zaspokojenia potrzeb klienta a inne instytucje mogą to uczynić wtedy pracownik kieruje do nich osobę potrzebującą pomocy.

Pracujący z jednostka - wykorzystuje metodę prowadzenia indywidualnego przypadku.

Pracujący z grupą - wykorzystuje metodę grupową.

Terapeuta rodzinny - doradca- realizuje terapię rodzinną i poradnictwo rodzinne.

8.Pracownik socjalny jako człowiek odpowiedzialny:

Mówiąc o odpowiedzialności pracownika socjalnego należy wyjść od rozważań nt. etycznych aspektów jego pracy. Te aspekty związane są z wykonywaną pracą:

  1. Reprezentowaniem instytucji, która ma realizować postulaty równości i sprawiedliwości społecznej, odpowiedzialności i powinności państwa demokratycznego wobec swoich obywateli;

  2. Praktyka profesjonalna (praca z drugim człowiekiem przy poszanowaniu jego praw, godności, wolności, potrzeb, samostanowienia)

Praktyka profesjonalna pracownika socjalnego i decyzje, jakie podejmuje są decyzjami o charakterze etycznym, ponieważ dotyczą wartości związanych zarówno z celami instytucji pomocy społecznej jak i celami pracy socjalnej. Tym samym odpowiedzialność jest immanentną cechą zawodu pracownika socjalnego- Profesjonalisty od pomagania. Pomaganie odpowiedzialne to pomaganie etyczne. Kogo można nazwać odpowiedzialnym:

Człowiek który:

  1. posiada autonomię moralną, czyli świadomość własnych obowiązków i sposobów ich realizacji;

  2. jest świadom konsekwencji własnego postępowania i podejmowanych decyzji;

  3. konsekwentnie dąży do realizacji własnych, racjonalne zaplanowanych działań;

  4. gotowy jest poddać własne racje pod osąd innych osób;

Istota odpowiedzialności pracownika socjalnego ma charakter szczególny. Dotyczy ona bowiem:

  1. brania odpowiedzialności za drugiego człowieka

  2. dokonywania ciągłych wyborów o charakterze etycznym, które powinny być odpowiedzialne tzn. na podstawie posiadanej wiedzy, z antycypowaniem ich konsekwencji, z wiarą w ich słuszność oraz przy założeniu DOBRA DRUGIEGO CZŁOWIEKA, gdyż odpowiedzialna jednostka nigdy nie będzie chciała wyrządzić krzywdy drugiemu człowiekowi.

9. Dylematy osoby udzielającej pomocy- wymiar etyczny:

  1. Poczucie, że zaangażowanie się w problemy innych może burzyć jej spokój przy jednoczesnym poczuciu obowiązku i odpowiedzialności;

  2. Chęć zdobycia moralnego argumentu pozwalającego czuć się dobrym i użytecznym przy równoczesnych wątpliwościach, czy rzeczywiście jej intencje są altruistyczne;

  3. radość, że okazano jej zaufanie, ale obawa czy temu podoła;

  4. odczuwanie niechęci do osoby wspomaganej przy jednoczesnej konieczności podjęcia interwencji profesjonalnej i konieczności pokonania tej niechęci;

  5. brak poczucia, że do końca wie, czego chce wspomagany, przy obawie, że poszukiwanie dokładnych odpowiedzi może doprowadzić do naruszenia określanych przez klienta granic oczekiwanej pomocy;

  6. konieczność wyważania dobra wspomaganego i jego otoczenia, czyli problem, jak dalece można działać zgodnie z racjami tylko jednej osoby, pomijając dobro innych jej bliskich;

  7. wybór właściwej drogi postępowania, czyli jak postępować, aby nie naruszać wartości własnych i wartości wspomaganego

10. odpowiedzialność etyczna pracownika socjalnego wobec klienta:

1.pracownik socjalny jest zobowiązany do poszanowania godności klienta i jego prawa do samostanowienia;

2.pracownik socjalny jest zobowiązany do równego traktowania klientów bez względu na ich wiek, płeć, stan cywilny, orientacje seksualną, narodowość, wyznanie, przekonania polityczne, stan zdrowia, rasę, kolor skóry oraz inne preferencje i cechy osobiste;

3. Pracownik socjalny powinien uznać zasadę spolegliwej opiekuńczości za podstawową regułę, określającą kontakty z klientem;

4. P.S zobowiązany jest wykazać zaangażowanie na rzecz pomocy klientowi w rozwiązywaniu jego trudności życiowych oraz wykorzystać w tym celu swoją wiedzę, umiejętności zawodowe i kompetencje;

5. P.S powinien stosownie do możliwości klienta wzmacniać jego wysiłki na rzecz życiowego usamodzielnienia;

6. P.S zobowiązany jest do udzielenia klientowi pełnej informacji na temat dostępnych świadczeń;

7. P.S powinien udzielić klientowi precyzyjnej informacji na temat uprawnień do świadczeń i wynikających stąd zobowiązań;

8. P.S zasięgnąć konsultacji współpracowników i zwierzchników w przypadku, gdy leży to w żywotnym interesie klienta;

9. P.S w szczególnych przypadkach ma prawo świadczyć pomoc bez zgody klienta;

10. P.S ma prawo bez zgody klienta zaprzestać świadczenia pomocy, gdy wyczerpane zostały przewidziane prawem świadczenia, dbając o minimalizację ujemnych skutków wynikających z zaprzestania świadczenia pomocy;

11. P.S ma prawo do zmiany formy udzielanej w przypadku stwierdzenia wykorzystania świadczeń niezgodnie z przeznaczeniem;

12. P.S zobowiązany jest do zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych od klienta w toku czynności zawodowych;

13. P.S ma prawo bez zgody klienta przekazywać poufne informacje wyłącznie wówczas, gdy przemawiają za tym względy zawodowe

11. Stygmatyzujący efekt pomocy społecznej:

Kontakt z instytucją pomocy społecznej nieuchronnie wiąże się z pewnymi znaczącymi dla jej klientów konsekwencjami, które w istotny sposób, co bardzo ważne- NEGATYWNY modyfikują jego społeczny status. zjawisko to można nazwać stygmatyzującym (naznaczającym) efektem pomocy społecznej. Na czym to polega:

Zgodnie z teorią naznaczenia społecznego możemy mówić, że jeśli ktoś korzysta z usług pomocy społecznej, to fakt ten odciska na nim pewne symboliczne piętno. Istota problemu polega na znaczeniu tego symbolu i jego praktycznych konsekwencjach. W takim ujęciu otrzymywanie pomocy społecznej jest uznawane za rzecz wstydliwą i upokarzającą, albowiem fakt ten wyraża czyjeś życiowe niepowodzenie, życiową nieporadność; jest świadectwem osobistej bezwartościowości.

Stygmatyzujący efekt pomocy społecznej staje się źródłem silnych frustracji. Lęk przed traumatyzującymi przeżyciami stanowi dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej skuteczną barierę powstrzymującą od przyjęcia pomocy.

Na ogół osoby, które zdecydowały się korzystać z usług pomocy społecznej, skazane są na społeczną jawność tego faktu; możliwości ukrycia go, zwłaszcza w społecznościach nieanonimowych, są praktycznie niewielkie, a zatajenie przed samym sobą- to czysta fantazja.W konsekwencji życie z piętnem osoby niezaradnej, zależnej i mało wartej może doprowadzić do swoistej redefinicji własnej tożsamości społecznej, innymi słowy, do uznania się za kogoś rzeczywiście zależnego, niezaradnego i mało wartego. Ponieważ zmiana ta jest niczym innym jak tylko podporządkowaniem się specyficznym oczekiwaniom społecznym, zwartym w kulturowym stereotypie klienta pomocy społecznej, zasadne jest mówienie o roli społecznej właściwej dla osób korzystających z pomocy społecznej. Psychologiczną konsekwencją bycia klientem pomocy społecznej jest utrata wiary w siebie i swoje możliwości- jakby nabyta niezaradność. W sferze obserwowalnych zachowań klientów pojawia się natomiast roszczeniowość, albowiem w tej nowej sytuacji kategoria wstydu i upokorzenia utraciła swoje znaczenie. Główna jednak funkcja przyjęcia roli klienta polega na rozwiązywaniu sprzeczności, która jest następstwem stygmatyzującego efektu pomocy społecznej; niemożliwości osiągnięcia statusu „normalnego” obywatela i pozyskanie statusu konsumenta pomocy społecznej.

Głównym celem pomocy społecznej jest społeczna integracja, włączenie do życia społecznego na równych prawach wszystkich, którzy z jakiś względów w nim nie uczestniczą. Stygmatyzujący efekt pomocy społecznej każe jednak widzieć pomoc społeczną jak instytucję, która w gruncie rzeczy wspiera marginalizację poszczególnych grup społecznych, zamiast ją redukować.

Mielczarek A., Człowiek stary w domu pomocy społecznej. Z perspektywy polityki społecznej i pracy socjalnej, Toruń 2010.

Zagadnienia:

7. Alternatywne rozwiązania w stosunku do domów pomocy społecznej.

8. Wyznaczniki jakości życia ludzi starszych (m.in. za: E. Trafiałek) 

9. Czynniki obniżające jakość życia seniorów.

10. Adaptacja człowieka starego do domu pomocy społecznej.

11. Aktywizacja mieszkańców domu pomocy społecznej – jej zadania oraz formy.

12. Otępienie starcze jako problem opieki świadczonej w domu pomocy społecznej.

13. Wartości duchowe w procesie opieki i wsparcia mieszkańców w domu pomocy społecznej.

14. Samotność i osamotnienie jako problem mieszkańców domu pomocy społecznej – przyczyny
i możliwości przeciwdziałania.

1.Geneza domu pomocy społecznej i charakter ich pracy

Dom pomocy społecznej to placówka świadcząca usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, przeznaczona dla osób wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, nie mogących samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu.

To organizacja czyli grupa ludzi którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany aby osiągnąć pewien zestaw celów.

Domy pomocy społecznej to placówki pomocy społecznej przeznaczone dla osób o stanie zdrowia nie wymagającym wzmożonej opieki medycznej a która to jest świadczona w szpitalach geriatrycznych i zakładach opiekuńczo-leczniczych, podlegających pod resort ochrony zdrowia i opłacana ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.

2. Dom pomocy społecznej – jego charakterystyka i podstawy prawne jego działania.

Funkcjonują na podstawie art. 57 ust.8 Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o Pomocy Społecznej oraz w oparciu o Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 roku w sprawie domów pomocy społecznej.

Placówki te funkcjonują w sposób zapewniający właściwy zakres usług, zgodny ze standardami określonymi dla danego typu domu oraz zakresu usług, placówki te powołują zespoły terapeutyczno-opiekuńcze, składające się w szczególności z pracowników domu, którzy bezpośrednio zajmują się wspieraniem mieszkańców.

Dom funkcjonuje w oparciu o indywidualne plany wsparcia mieszkańca domu, opracowane z jego działaniem jeżeli udział ten jest możliwy ze względu na stan zdrowia i gotowość mieszkańca do uczestnictwa w nim.

Działania wynikające z indywidualnego planu wsparcia mieszkańca domu koordynuje pracownik domu zwany dalej pracownikiem pierwszego kontaktu, wskazany przez mieszkańca domu, jeżeli wybór ten jest możliwy ze względu na jego stan zdrowia i organizacje pracy domu.

Dom pomocy społecznej jest samorządową jednostką budżetową.

Zgodnie z treścią ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, domy pomocy społecznej świadczą usługi bytowe, opiekuńcze i wspomagające na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb jego mieszkańców.

Zakres i poziom świadczonych usług powinna uwzględniać w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.

Zgodnie z ustawą z dn 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, pomoc w DPS zapewniającym całodobową opiekę osobom polega na świadczeniu przez całą dobę usług:

- opiekuńczych zapewniających: udzielanie pomocy w podstawowych czynnościach życiowych, pielęgnację, w tym pielęgnację w czasie choroby, opiekę higieniczną, niezbędną pomoc w załatwianiu spraw osobistych, kontakty z otoczeniem.

- bytowych zapewniających: miejsce pobytu, wyżywienie i utrzymanie czystości. Sposób świadczenia usług powinien uwzględnić stan zdrowia, sprawność fizyczna i intelektualną oraz realizować indywidualne potrzeby i możliwości osoby przebywającej w placówce a także prawa człowieka w tym w szczególności prawo godności, wolności, intymności i poczucia bezpieczeństwa.

3. Typy domów pomocy społecznej – i ich charakterystyka.

Strukturę organizacyjną i szczegółowy zakres zadań poszczególnych typów domów określa opracowany przez dyrektora domu regulamin organizacyjny, przyjęty przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego, a w przypadku domu gminnego przez wójta, burmistrza lub prezydenta.

Według ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej wyróżnia się typy domów pomocy społecznej:

- dla osób w podeszłym wieku;

- dla osób przewlekle somatycznie chorych (w takim domu przebywają osoby wymagające całodobowej opieki i pomocy z uwagi na starszy wiek, stan zdrowia czy niepełnosprawność ruchową, sensoryczną i nie są w stanie zapewnić sobie samodzielnego życia w środowisku domowym. Potrzebują także stałego nadzoru lekarskiego, profesjonalnej pielęgnacji i rehabilitacji)

- dla osób przewlekle psychicznie chorych;

- dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;

- dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;

- dla osób niepełnosprawnych fizycznie.

3.Zasady przyjęcia i pobytu w domu pomocy społecznej.

Prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, takiej która nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować w dotychczasowym środowisku z racji braku możliwości zapewnienia jej niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych.

Warunkiem skierowania seniora do domu pomocy społecznej jest zgoda lub zgoda jego przedstawiciela ustawowego. W przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają na to zgody lub po jego umieszczeniu wycofują tę zgodę, ośrodek pomocy społ. Lub dom pomocy społ. Ma obowiązek zawiadomienia o tym fakcie właściwy sad, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, to prokuratora.

Dom pomocy społ. przeznaczony dla osób w podeszłym wieku powinien być zlokalizowany najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej.

Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społ. i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społ. wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społ. Natomiast decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społ. wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społ. lub starosta powiatu prowadzącego dom pomocy społ. W przypadku regionalnych domów pomocy społ. decyzję wydaje marszałek województwa.

Pobyt w domu pomocy społ. jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca domu o zasięgu gminnym ustala wójt i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku.

Do opłaty za pobyt w DPS obowiązani są mieszkańcy domu a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, małżonek, zastępni przed wstępnymi, gmina kolei osoba która została skierowana do DPS, przy czym osoby i gmina nie maja obowiązku wnoszenia opłat jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpowiedzialność.

Zgodnie z ustawą mieszkaniec pokrywa koszty utrzymania w domu pomocy społ. na poziomie 70% swojej emerytury lub renty. Jest to opłata przeznaczona na pokrycie kosztów jego pobuty w domu pomocy społ. pozostała część kosztów jest finansowana przez rodzinę. O ile członkowie rodziny nie mają środków finansowych na pokrycie pełnych kosztów przebywania osoby starszej w DPS to wówczas pokrywana jest ona z budżetu gminy na terenie której zamieszkiwała osoba skierowana do tej placówki.

W przypadku osoby samotnie gospodarującej jeżeli dochód jej jest wyższy niż 250% kryterium dochodowego, kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 250% tego kryterium. Gmina z której osoba została skierowana do DPSu jest zobowiązana do pokrywania kosztów na poziomie różnicy między średnim kosztem utrzymania w DPS a opłatami wnoszonymi przez inne osoby.

W przypadku nie wywiązywania się osób z obowiązku opłaty za pobyt w DPS uregulowanie długu spoczywa na gminie z której osoba została skierowana.

Mieszkaniec domu a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłaty za pobyt nie ponosi opłaty w przypadku usprawiedliwionej nieobecności mieszkańca, jednak nie przekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym.

Osoby wnoszące opłatę za pobyt w DPS można zwolnić na ich wniosek częściowo lub całkowicie z tej opłaty w szczególności jeżeli wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w innej placówce opiekuńczej i występują uzasadnione okoliczności: długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, osoby, które ponosiły straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych oraz w przypadku gdy małżonkowie, zastępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia. Można też zwolnić z opłaty osoby w ciąży lub samotnie wychowujące dziecko.

5. Zadania domu pomocy społecznej.

- umożliwia i organizuje mieszkańcom pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych przysługujących im na podstawie odrębnych przepisów

- pokrywa opłaty ryczałtowe i częściową odpłatność do wysokości limitu cen, przewidziane w przepisach

- dom może również pokrywać wydatki ponoszone na niezbędne usługi pielęgnacyjne w zakresie wykraczającym poza uprawnienia wynikające z przepisów.

6. Integracja mieszkańców domu pomocy społecznej z lokalna społecznością.

Każda instytucja powinna starać się wytworzyć pozytywny obraz w świadomości społeczeństwa w którym działa. Temu ma służyć m.in. Public Relations. Uważa się że w przypadku DPS działania PR polegają na budowaniu wzajemnego zaufania, działaniu nastawionym na dostosowanie obrazu domu do oczekiwań społecznych, zabieganiu o akceptację społeczną i pozytywny obraz organizacji domu w zewnętrznym i wewnętrznym środowisku. To forma integracji domu ze środowiskiem lokalnym, współpraca ze środkami masowego przekazu, tworzenie wizerunku organizacji, sponsoring, lobbing, redagowanie wydawnictw o firmie oraz formy jej reklamy, to metoda badania opinii publicznej.

Domy pomocy społ. nie mogą funkcjonować w odizolowaniu od środowiska lokalnego ale nadal spotykamy się jeszcze ze złym wizerunkiem DPS. Obecnie DPS starają się otworzyć na otoczenie i zmienić swój wizerunek poprzez informowanie środowiska lokalnego o potrzebie istnienia tego typu placówek. Opracowywują program PR, który powinien być skierowany do jednostki z zewnątrz jak i otoczenia wewnętrznego: dyrektorów, rodzin, opiekunów, mieszkańców. W celu wytworzenia pozytywnego obrazu i umiejętności nawiązywania kontaktów ze środowiskiem co znacznie ułatwi pozyskiwanie środków u władz lokalnych i u sponsorów. W DPS powinno posługiwać się różnymi formami PR: prasową, telewizyjna , wydawniczą, otwarcie własnej strony internetowej, spotkania z członkami rodzin mieszkańców, możliwość zwiedzania domu, pisanie o DPS prac naukowych, reportaży.

15. Alkoholizm jako problem występujący w domu pomocy społecznej- przyczyny i możliwości przeciwdziałania .

Należy rozróżnić dwa pojęcia: nadużywanie alkoholu (1) i uzależnienie alkoholowe (2).

Ad.1 to konsumpcja alkoholu prowadząca do szkód fizycznych lub/i psychosocjanych.

Ad. 2 manifestuje się w dwóch formach: uzależnienia fizycznego w postaci zmian stopnia tolerancji na spożywanie alkoholu i objawów głodu alkoholowego oraz uzależnienia psychicznego, charakteryzujące się m.in. utratą kontroli nad własnym zachowaniem, piciem mimo świadomości i wiedzy o występujących w związku z tym problemach, koncentrowanie myślenia i działania na dostępie do alkoholu.

Definicja uzależnienia od alkoholu wg WHO „alkoholikiem jest osoba pijąca ekscesywnie, przekraczając miarę, której uzależnienie od alkoholu osiągnęło taki stopień, że wykazuje ona wyraźnie zakłócenia i konflikty w jej fizycznym i duchowym zdrowiu, stosunkach międzyludzkich oraz funkcjach socjalnych i ekonomicznych, lub osoba wykazująca zwiastuny takiego rozwoju”

Z badań wynika, że 4- 20% osób podeszłym wieku nadużywa alkoholu. Szacuje się, że odsetek ludzi w wieku powyżej 65. roku życia, u których występuje problem alkoholowy wynosi 10% w przypadku mężczyzn i 3-5% w przypadku kobiet.

Mieszkańcy dps, klienci pracy socjalnej, pacjenci w szpitalach nadużywają alkoholu: dotyczy to 20% starszych mężczyzn i 10% kobiet, z tej grupy kilka procent należy uznać za uzależnionych.

Przyczyny:

- jeżeli seniorzy pili nałogowo w poprzednich dziesięcioleciach swojego życia to będą go pić nadal jako mieszkańcy dps;

- brak umiejętności przełamania własnej bezsilności- sięganie po używki to sposób na rozwiązanie problemów, brak alkoholu to stan, w którym wszystko traci sens, wszystkie aktywności mają funkcję służebną wobec nałogu;

-starzenie jest okresem wielkich przemian, które dotyczą nie tylko sfery fizycznej, ale również psychicznej, emocjonalnej i społecznej. Chodzi tu o takie wydarzenia jak: utratę bliskiej osoby i związana z tym samotność, nagła zmiana sytuacji społecznej i materialnej. Proces przystosowania się do przemian i nowych warunków życia nie przebiega tak szybko, jak szybko ulega zmianie sytuacja zewnętrzna, stąd pojawia się depresja starsi chcąc radzić sobie z sytuacją sięgają po alkohol.

- „zespół opuszczonego gniazda”- dotyczy to szczególnie kobiet;

- zmiana pojęcia czasu, który ‘przecieka między palcami’, bo wykonywanie czynności trwa dłużej, a jednocześnie liczy on się inaczej, gdy człowiek przestaje planować i oczekiwać. Stary człowiek ma świadomość że czas działa na jego niekorzyść.

Przeciwdziałanie alkoholizmowi osób starszych jest utrudnione z 3 podstawowych powodów:

  1. w opiece medycznej i psychosocjalnej seniora punkt ciężkości leży na dolegliwościach somatycznych;

  2. od pewnego wieku uzależnionego seniora jego nałóg w większości przypadków nie prezentuje się dla otoczenia dostatecznie wyraźnie, co nie motywuje do pomocy, do uznania uzależnienia za rzeczywisty problem tej osoby;

  3. uzależnienie seniora jest tematem, o którym się nie mówi; dzieci lub personel chcą po prostu ocalić obraz „idealnego rodzica”, wzorowego mieszkańca.

Przeciwdziałanie alkoholizmowi w dps możliwe jest jedynie wtedy, gdy spotka się on w ośrodku ze stanowczą i konsekwentną reakcją i uzna, że w placówce nie jest to dobrze widziane. Stąd ważne jest wytworzenie atmosfery przez cały personel i współlokatorów, która będzie niosła jednoznaczną informację- nie tolerujemy spożywania alkoholu. Zatem szansą jest profilaktyka realizowana w dps. Dlatego w przypadku uzyskania informacji o spożywaniu alkoholu na terenie dps należy w kolejności przeprowadzić rozmowę upominającą z pijącym.

Kolejnym aspektem o którym należy wspomnieć mówiąc o sposobach przeciwdziałania alkoholizmowi jest szeroko rozumiana praca pomocowa w wymiarze socjalnym, terapeutycznym, i pedagogicznym. Musi ona polegać na posługiwaniu się przemyślanym modelem prewencyjnym. Załoga powinna omawiać kwestie uzależnień, udzielać informacji na ich temat oraz na temat ich wpływu na zdrowie, a podopiecznych podejrzewanych o spożywanie alkoholu powinno kierować się na specjalistyczną terapię.

Zasady pracy z osobą uzależnioną:

  1. zorientowanie osobowości mieszkańca, jego decyzji o życiu w abstynencji.

  2. tworzenie pozytywnych planów życiowych

  3. konstruktywne uznanie uzależnionego, że jest chory.

  4. zachowanie dystansu do alkoholika.

  5. docenianie małych kroków ku abstynencji.

  6. umożliwienie reintegracji społecznej oraz stworzenie warunków umożliwiających rozpoczęcie nowego etapu życia.

16. Agresja jako problem występujący w domu pomocy społecznej- przyczyny i możliwości przeciwdziałania.

Agresja „czynności intencjonalne, podejmowane przez ludzi, stanowiące zagrożenie bądź powodujące szkody w fizycznym, psychicznym i społecznym dobrostanie innych osób, wywołujące ból, cierpienie, destrukcję, prowadzące do utraty cenionych wartości”

Człowiek skłania się agresji w ramach reakcji na poważne rozczarowanie, na stres o dużym natężeniu, jako reakcja na ograniczenia lub upokorzenia.

Siła agresji, częstość występowania, rodzaj manifestowanych zachowań zależą od osobowości człowieka i jego wrodzonych cech, ale i od aktywności własnej i wpływów środowiska oraz od wychowania. Biorąc pod uwagę sposób jej manifestowania wyróżnia się agresję słowną i fizyczną, pośrednią i bezpośrednią.

Przyczyny:

-niedociągnięcia ze strony personelu;

- czynniki wiążące się z funkcjonowaniem instytucji oraz narzucanie warunków życia w instytucji;

- życie w fazie ostrego dyskomfortu i brak stabilizacji psycho- bio- społecznej tj. niepewność co do przyszłości, ból, cierpienie emocjonalne, bezsenność, poczucie opuszczenia przez bliskich, izolacja socjalna, zaburzenia pamięci, troska o zwykłe przeżycie w dramatycznych okolicznościach, lęk przed śmiercią, niepewność

- brak wychowania przez rodziców, poważne ubóstwo rodziny, zbyt wczesne oddzielenie od domu rodzinnego, niekonsekwentne, zależne od nastrojów przypadkowe postępowanie wychowawcze;

- niskie poczucie własnej wartości;

- mentalność człowieka, jego egoizm, brak zrównoważenia, wieczne niezadowolenie, nieuczciwość, pasywność;

- konsekwencje psychicznych i psychosomatycznych skutków przeżyć życiowych seniora;

Możliwości przeciwdziałania:

- przeprowadzenie szczerej rozmowy z podopiecznym;

- wykazywanie wyrozumiałości na problemy z jakimi boryka się osoba starsza;

- rotacja personelu w kontaktach z osobą agresywną;

- wymiana informacji pomiędzy zespołem pracującym z osobą agresywną;

-systemowe podejście do podopiecznych poprzez które uczy się podopiecznych by przyjęli na siebie część odpowiedzialności za powodzenia w redukcji szkód;

- nie zmieniać na gorsze stosunku do mieszkańca po wystąpieniu aktu agresji;

- prowadzenie różnych form aktywizacji i kreatywności, terapii zajęciowej;

- Kształtowanie właściwych postaw w oparciu o dobrze ukształtowany system wartości;

- różne formy samopomocy i uświadamianie;

Pawlas-Czyż S. (red.), Praca socjalna wobec współczesnych problemów społecznych, Toruń 2007.

1.Istota konfliktu i sposoby rozwiązywania

(Praca socjalna- działanie profesjonalne o prospołecznym charakterze, działanie celowe i metodyczne, realizujące wiele metod i zasad.)

Czym jest konflikt?

- Konflikt, to interakcja zachodząca między ludźmi wzajemnie od siebie zależnymi, którzy spostrzegają, że ich cele, zadania, wartości są niezgodne, a druga strona przeszkadza w realizacji celów,

- konflikt jako rozbieżność interesów i przekonanie że aktualne aspiracje stron nie mogą być jednocześnie realizowane,

- konflikt jako odczuwana frustracja (jednej lub obu stron) i spostrzeganie, że druga strona blokuje jej działania.

Drogą poznania konfliktu jest skoncentrowanie się na jego wewnętrznej dynamice, a nie przyczynach jego wystąpienia, czy osobowości jego uczestników.

Celem poznania staje się identyfikacja, badanie zdarzeń i kierowanie nimi, które to zdarzenia występują w epizodach i wpływają na następne. Takie podejście umożliwia poznanie skutków jakie w zachowaniu jednej strony może wywołać zachowanie strony przeciwnej, co z kolei umożliwia kierowanie własnym działaniem, wpływanie na zachowanie innych uczestników konfliktu, po to aby uzyskać określony wynik. Przejmowanie wywierania wpływu na innych i kierowanie swoim działaniem obejmuje zarówno myślenie, emocje.

Większość konfliktów ma motywy mieszane- zawierają zbieżne i rozłączne dążenia stron, mają elementy kooperacji i walki równocześnie. Fakt ten jest pomocny przy wypracowaniu strategii wychodzenia ze wszelkich konfliktów wewnątrzgrupowych, międzygrupowych itd. Wybuchających na tle podziału władzy, stereotypów, łamania zasad.

Niestety często mimo podejmowania prób rozwiązywania konfliktów- mogą one utrzymywać się. Powodem tego stanu rzeczy często jest brak motywacji do zmiany u części zespołu pracowniczego, narzucenie przez szefa swoich rozwiązań bądź też zbyt duża rywalizacja pomiędzy członkami zespołu.

Przedłużanie się konfliktu i przechodzenie w konflikt chroniczny powoduje szereg negatywnych konsekwencji dla zespołu i organizacji, np. poczucie zagrożenia i stres u pracowników. Natomiast konflikt dobrze pokierowany i krótko trwający przynosi pozytywne skutki dla zespołu i organizacji: wzrost energii, motywacji i innowacyjności, wzrost wzajemnego zaufania i poczucia sprawiedliwości.

Szukanie rozwiązań konfliktu drogą zespołową jest lepsza niż skupianie się tylko na samym wyniku. Pozawala bowiem na wysłuchanie obu stron, wydobywanie na powierzchnie ukrytych znaczeń konfliktu, uporanie się z emocjami przez obie strony czy oddzielenie ludzi od ich zachowania.

Podsumowanie procesu konfliktu: to przejście z poziomu emocji na racjonalistyczne realistyczne myślenie o problemie i jego rozwiązaniu.

Sposoby rozwiązywania konfliktów:

Negocjowanie

- To proces, a nie jednostkowa umiejętność. Zależy od werbalnej umiejętności osób pertraktujących.

- Proces ten ma charakter dynamiczny i składa się z zachowań negocjacyjnych które są opisywane jako taktyki i strategie werbalne stosowane jako odpowiednie dla osiągnięcia pożądanego przez strony rezultatu.

Można je uporządkować w modelu podwójnej dbałości: - dbałość om własny interes, albo interes drugiej strony.

Rozmaite kombinacje pozwalają osiągnąć cztery strategie: Strategia unikania, przejawiająca się w rezygnacji jednej strony z realizacji własnych celów. Opiera się na założeniu wygrany-przegrany, stosownie jej przez obu negocjatorów przynosi im straty.

Strategia walki, polega na tym, iż jedna strona osiąga swój cel kosztem drugiej. Podłożem tej postawy jest jest chęć dominacji. Opiera się na założeniu wygrany- przegrany.

Strategia rozwiązywania problemów, jest najbardziej pożądaną formą współdziałania negocjatorów. Dominuje w niej integracyjny wysiłek obu stron dążących do rozwiąania, które przynosi obopólne korzyści. Opiera się na zasadzie wygrany-wygrany. Strony wykazują umiarkowaną troskę o innych oraz umiarkowaną troskę o własne interesy.

Strategie negocjacyjne, to sekwencje wypowiedzi układające się w określona linię działania negocjatora, ukierunkowaną na wyznaczony cel. Negocjacja podziału-to walka która prowadzi do własnych korzyści, kosztem partnera. Za naturalne uważa się tu groźby, presję, manipulację. Negocjacja tworzenia- chodzi to o to, aby obie strony zyskały więcej, a negocjatorzy deklarują stosowanie zasad fair play.

Elastyczne stosowanie strategii i taktyk negocjacyjnych decyduje o efektywności procesu negocjacyjnego, a każdy etap tego procesu wymaga innego zestawu działań negocjatora.

W fazie przygotowań do pertraktowania określa się cel, sprawdza założenia i faktyczny stan spraw, definiuje problem który ma być rozwiązany ze stroną przeciwną, opracowuje strategię działań, zakreśla ramy czasowe wspólnych spotkań i sprawdza dostępne możliwości.

W fazie negocjowania obie strony przedstawiają swoje propozycje, obie deklarują współpracę, ale do celu zmierzają drobnymi krokami, stosując w rozmaity sposób taktyki negocjacyjne, np.: zadają prowokacyjne pytania, ignorują się wzajemnie i nalegają na przywrócenie współpracy.

W fazie porozumienia upewnia się że negocjowanie objęło wszystkie ważne kwestie, podsumowuje to co zostało już osiągnięte, sprawdza czy jego propozycja została dobrze zrozumiana przez drugą, nakłania druga stronę do ostatecznej ugody i ustala terminy realizacji.

Po ostatecznym uzgodnieniu obie pertraktujące osoby spotykają się na neutralnym gruncie, by uczcić obopólne satysfakcjonujące rozwiązanie spornej kwestii.

Przedstawienie konfliktu i negocjacji jako procesu jest pomyślane jako narzędzie pracy dal pracownika socjalnego, które ma służyć realistycznemu znajdowaniu kierunku działań, zrozumienia nie tylko siebie, ale też drugiej strony oraz umiejętnego wychodzenia z sytuacji konfliktu i nieporozumienia.

Mediacja

O mediacji mówi się, że jest to negocjacja we troje, w którym trzecia neutralna osoba jest moderatorem w procesie wyjaśniania spornych kwestii przez negocjatorów, pomocnikiem szukaniu przez nich obustronnie satysfakcjonującego rozwiązania konfliktu, a przeciwstawianiu się dążeniom typu wygrany-przegrany.

Pomocnicze są gdy: uczestnikom zależy na zalezieniu rozwiązania, spór dotyczy konkretnych spraw, a nie honoru i wartości, gdy między stronami istnieje równowaga sił. Mediacje są tez użyteczne wtedy gdy pojawiają się dodatkowe bariery utrudniające samodzielne negocjowanie: silne negatywne uczucia, destruktywny wzór porozumiewania się, sprzeczność interesów.

Do zadań mediatorów należy: zawarcie kontraktu mediacyjnego, ustalenie programu rozmów, uzyskanie akceptacji obu, tworzenie klimatu sprzyjającego poszukiwaniu rozwiązań, kontrolowanie komunikacji między stronami, identyfikowanie spraw i rozpoznanie problemów, „sprzedawanie rozwiązań”, wyjaśniane, że niektóre sesje mogą się odbywać bez udziału jednej ze stron, pod warunkiem że druga wyrazi na to zgodę.

Pierwszym krokiem mediatora jest poznanie stanowiska każdej strony- najlepiej oddzielenie każdej z nich. Na tym etapie jego rola jest bierna co pozawala na ocenianie, która strona jest inicjatorem konfliktu.

Drugim krokiem jest badanie przez mediatora gotowości zwaśnionych stron do kompromisu.

Trzecim etapem jest przygotowanie przez wszystkich uczestników mediacji swojej propozycji rozwiązań, wraz z alternatywnymi sposobami rozstrzygnięcia sporu i ustępstwami.

Czwarty etap to konsultowanie przez mediatora propozycji rozwiązań- oddzielnie z każdą stroną.

Piątym krokiem jest zaproszenie jest obu stron do wspólnego negocjowania ostatecznej wersji porozumiewania.

Podstawowe strategie mediacji to: integracja, wywieranie nacisku, łagodzenie i bierny udział. Wszystkie mają ten sam cel: osiągnięcie porozumienia prze negocjatorów.

Pracownik socjalny stosujący mediacje powinien pamiętać, że zakres mediacji może być bardzo szeroki: poznanie uczuć, zachowań i siły każdej ze stron, to zdobycie informacji na różnych etapach procesu mediacyjnego: ustalenie zasad powinno być ostrożne, a rozpoczęcie mediacji powinno być poprzedzone przygotowaniem.

2. Superwizja i jej przydatność w pracy socjalnej.

Superwizja, (z ang. nadzór) - Jest forma sprawowania kontroli nad pracownikami, mająca na celu podniesienie jakości i efektywności ich pracy.

- Jest także metodą szkolenia i doskonalenia kompetencji oraz umiejętności praktycznych osób zajmujących się profesjonalnie niesieniem pomocy innym ludziom albo przygotowujących się do pracy w roli psychoterapeutów, psychologów, doradców rodzinnych, mediatorów, kuratorów, pedagogów, pracowników socjalnych.

- Jako stały, obowiązujący proces konsultacyjny zachodzący pomiędzy superwizorem, a pracownikami prowadzącymi pracę z klientem służy rozwijaniu wiedzy i umiejętności potrzebnych przy rozwiązywaniu problemów!

- Superwizja polega na kontaktach interpersonalnych, podczas których superwizor pomaga osobie lub grupie dokonać oglądu swojej pracy i głębiej poznać siebie, a konsekwencji doskonalić działania zawodowe.

- Superwizja to szczegółowy, wieloaspektowy ogląd pracy prowadzący do rozwiązania problemów merytorycznych i emocjonalnych związanych z wykonywaniem pracy.

- Dwustronny proces pomagający poszerzyć świadomość, rozwijać umiejętności, osiągać lepsze wyniki, działać przez rzetelną ocenę, omawianie problemów oraz ukierunkowana praktykę.

2. Przydatność superwizji w pracy socjalnej

Analiza specyfiki pracy osób wykonujących zawód pracownika socjalnego wyraźnie wskazuje na potrzebę organizowania sesji superwizyjnych, szczególnie w obliczu nowych wyzwań działalności praktycznej.

- Superwizja sprzyja rozwojowi zawodowemu oraz podnosi efektywność podejmowanych działań.

- Pozwala na kształcenie umiejętności dyskusji, analizy i opracowywania wyników dotyczących superwizji w pracy socjalnej.

Przydatność superwizji można określić w kilku wymiarach na poziomie jednostkowym i instytucjonalnych.

Superwizja a praca socjalna:

- Superwizja stwarza pracownikowi socjalnemu możliwość analizy własnego działania i własnych emocji. Pozwala uświadomić sobie obecność kierujących działaniem uprzedzeń i stosowanych przeniesień.

- Poprzez obserwację pracy i działań innych uczestników superwizji, wzrasta zasób posiadanej wiedzy, poczucie kompetencji oraz słuszności podejmowanych decyzji.

- Konfrontowanie swoich trudności z problemami innych pozwala uzyskać wgląd w ich przyczyny.

- W trakcie działąń grupowych pracownicy socjalni budują zaufanie, kształtują w sobie otwartość, umiejętne udzielanie wsparcie oraz posługiwanie się konstruktywną krytyką. Co więcej uczą się pozytywnych relacji społecznych opartych na poprawnej komunikacji, tolerancji, wykorzystywania informacji zwrotnej oraz asertywnego wyrażania własnej opini.

- Korzystając z doświadczeń superwizora poznają nowe sposoby i metody rozwiązywania problemów.

- Dzięki superwizji świadkami pracy stają się inne osoby. Jest to jedna z okazji kiedy można pochwalić się swoimi dokonaniami oraz skutecznymi metodami pracy.

Wszystkie wymienione aspekty mają pozytywny wpływ na poprawę relacji w środowisku pracy oraz przeciwdziałają stresowi. Posiadają również inną cenną zaletę – dzięki wyższej samoocenie, wzmocnionym kompetencjom i pozytywnym relacjom zawodowym pracownicy socjlani świadcza lepszą i sprawniejsza pomoc swoim klientom.

W wymiarze instytucjonalnym superwizjia wspomaga realizację celów organizacji poprzez działanie zgodne z przyjętymi standardami, przepisami i normami zawodowymi.

Prawidłowo przeprowadzona superwizja zapobiega konfliktom i sprzyja dobrym relacjom między pracownikami!!

Obydwa wymiary działań superwizji uzupełniają się realizując pełny model działań wspierających rozwój zawodowy.

Funkcje superwizji w placówkach pomocy społecznej:

  1. Superwizja ma służyć poprawie jakości wykonywanej przez pracowników socjalnych pracy,

  2. Superwizja ma promować indywidualny rozwój kompetencji i umiejętności praktycznych pracowników,

  3. Superwizja ma służyć usprawnianiu komunikacji w instytucji,

  4. Superwizja służy kontroli realizacji celów statutowych placówki.

Superwizja (w instytucji) może być podejmowana zarówno przez kierownictwo placówki w stosunku do pracowników jak i przez wewnętrznych superwizorów (wyłonionych spośród pracowników)

W literaturze wymienia się trzy podstawowe funkcje superwizji w pomocy społecznej:

  1. Zarządzanie placówką,

  2. Doskonalenie zawodowe pracowników socjalnych,

  3. Pomoc w pokonywaniu trudności psychologicznych związanych z wykonywanym zawodem.

3.Podstawowe modele superwizji:

Podstawowy podział:

W ramach superwizji grupowej w zależności od sposobu rekrutacji uczestników wyróżnia się:

superwizję koleżeńską

Podział na superwizję ze względu na rodzaj dokonywanej obserwacji przez uczestników:

Ze względu na rodzaj relacji między pracownikiem a superwizorem można wyróżnić:

4. Etapy sesji superwizyjnej oraz metody działań superwizyjnych:

  1. Etapy sesji superwizyjnej:

I Faza opis problemu: tutaj superwizor (i grupa) pozwala na swobodną relację osoby przedstawiającej problem. Unika się tu ingerencji i dodatkowych pytań

II Faza wyjaśnienie sytuacji i problemu: próba zrozumienia sytuacji tak jak definiuje ją pracownik

III Faza analiza zebranych danych: i ich możliwych interpretacji w ramach różnych koncepcji teoretycznych, podejść, zasad profesjonalnego działania, przepisów prawa i doświadczeń praktycznych. W tej fazie aktywny udział biorą wszyscy uczestnicy sesji.

IV Faza uogólnień: na podstawie dostarczonych informacji oraz przeprowadzonej analizy dokonuje się uogólnień dotyczących danego przypadku.

V Faza zagadnienia rozszerzające temat sesji: superwizor wprowadza ważne zagadnienia rozszerzające temat sesji oraz sugeruje możliwości ich rozwiązania

VI Faza planowanie: planowanie i przygotowanie specyficznych działań, które muszą być podjęte dla wdrożenia ustalonych procedur, na podstawie wniosków wynikających z analizy.

VII Faza ewaluacja: przedstawienie propozycji dotyczących ewaluacji proponowanych działań oraz spraw do omówienia na kolejnej sesji

  1. Metody działań superwizyjnych:

W superwizji menadżerskiej i edukacyjno - rozwojowej stosowane są metody:

Metoda bezpośredniego nadzoru (metoda nawiązująca do teorii uczenia się): opiera się na naśladowaniu działań i postaw innych uczestników spotkań, w tym przede wszystkim superwizora.

Metoda Planowania (związana jest z superwizją menadżerską): jest wykorzystywana przy zarządzaniu placówką np. ocena osiągnięć pracowników, oraz w realizacji strategicznych celów organizacji np. polityka kadrowa, rozwój nowych usług. W przypadku połączenia superwizji połączonej z oceną pracowników należy zadbać o zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa poprzez np. partnerskiego, systemowego podejścia zorientowanego na rozwiązanie problemu, zadaniowego podejścia skoncentrowanego na mocnych stronach pracownika, podejścia opartego na technice kontraktu.

Metoda konfrontacji; ( występuje w superwizji rozwojowej): konfrontacja jest metodą przydatną w ocenie przydatności szkoleń oraz nabytej wiedzy z konkretnymi sytuacjami,
z którymi ma do czynienia w codziennej pracy pracownik socjalny. Niezależnie jaką metodę wybierzemy aby superwizją była skuteczna powinna być prowadzona z wyznaczonymi regułami obejmującymi program, ramy czasowe i sposób dokumentacji (metody audiowizualne, protokół, dzienniki, sprawozdanie).

5. Zjawisko wypalenia zawodowego – jego istota, modele oraz czynniki sprzyjające wypaleniu zawodowemu wśród pracowników socjalnych.

Zjawisko wypalenia zawodowego odgrywa ogromną rolę wśród przedstawicieli takich grup zawodowych jak: pracownicy socjalni, pielęgniarki, terapeuci, policjanci, personel więzienny, pedagodzy, nauczyciele, lekarze oraz wiele innych grup zawodowych mających kontakt z ludźmi. W latach sześćdziesiątych „wypalenie” było używane dla określenia efektów chronicznego nadużywania leków. H.J. Freudenberg użył go dla zobrazowania psychicznego stanu ochotników, którzy podjęli pracę w ośrodkach alternatywnej ochrony zdrowia. W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych określenie to stało się bardzo popularne ze względu na to, że nie jest ono mocno naznaczające – określając kogoś jako osobę wypaloną nie obarczamy go winą. Wyniki badań empirycznych wskazują na to, że mamy do czynienia z procesem wypalenia zawodowego, który można rozumieć jako „zobojętnienie wobec swojej pracy w wyniku ciągłej presji, stresu, frustracji i braku satysfakcji zawodowej”.

Wypalenie w definicjach

- „stan zmęczenia i frustracji spowodowany poświęceniem dla sprawy, sposobem życia lub związkiem, który nie doprowadził do uzyskania oczekiwanej nagrody”.

- „to rodzaj reakcji na chroniczny stres emocjonalny i interpersonalny. Jest to proces rozwijający się w czasie – od stadium wyczerpania emocjonalnego przez depersonalizację po fazę braku osiągnięć w pracy”.

- „stan charakteryzujący się zmęczeniem fizycznym, poczuciem bezsilności i beznadziejności, wyczerpaniem emocjonalnym oraz rozwojem negatywnej samooceny i negatywnych postaw w stosunku do pracy i innych ludzi”.

Modele wypalenia zawodowego – do najbardziej znanych należą:

1)model Freudenberga i Richelsona ( wiązanie zjawiska wypalenia z indywidualnymi cechami psychiki ludzi przeżywających takie stany),

2)wielowymiarowy model wypalenia zawodowego C. Maslach ( Wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja, obniżenie oceny własnych dokonań). Jego przydatność do analizy wypalenia w polskich placówkach pomocy społecznej jest ograniczona, gdyż model ten opiera się na ocenie stanu własnego samopoczucia, a ponadto polscy pracownicy socjalni wiążą zjawisko wypalenia z warunkami pracy.

3)Model Shaufeli, Enzmann – (model zintegrowany) – odwołuje się do roli określonych czynników dla rozwoju procesu wypalenia. Ukazujemy cztery grupy podejść :

- indywidualnych – rola czynników i procesów dotyczących osoby,

- interpersonalnych – istotne są relacje między osobami w sytuacji pracy,

- społecznych – uwzględnia się czynniki społeczne i kulturowe wypalenia.

4) model wypalenia zaproponowany przez J.A. Handy – wykorzystuje teorie socjologiczne. Wykorzystuje pojęcie funkcji jawnych i ukrytych Mertona. Dostrzegana rozbieżność między funkcjami jawnymi i ukrytymi organizacji utrudnia pracownikom stosowanie profesjonalnych strategii, gdyż w swoim codziennym działaniu pracownicy koncentrują się na kontroli osób i sytuacji. Sprzeczności strukturalne, których efektem jest niezgodność między funkcjami jawnymi i ukrytymi organizacji stanowią głęboką i trudną do analizy przesłankę wypalenia zawodowego.

5) model A.M. Pines(perspektywa egzystencjalna). 6) model H. Sęk(model poznawczy)

Czynniki sprzyjające wypaleniu zawodowemu wśród pracowników socjalnych:

Niezadowolenie z pracy, niska autonomia pracy, brak wyzwań w zawodzie, niski poziom wsparcia, dwuznaczność roli, praca w sektorze publicznym, niska samoocena zawodowa, niska płaca, niezadowolenie z celów instytucji i minimalne używanie strategii wspomagających w pracy, trudności w świadczeniu usług klientom wynikające z niewłaściwego działania instytucji, niesprawiedliwe warunki awansu, nadmiar obowiązków, zbytnia formalizacja pracy i jej biurokratyzacja, osobiste zaangażowanie w sprawy klienta. Rzadziej pojawiają się czynniki związane z klientem lub też czynnik związany z życiem osobistym. Znaczącym czynnikiem jest również wiek oraz staż pracy – tym większy im większy staż pracy. Wpływ ma również miejsce zamieszkania ( pracownicy pracujący w miastach byli bardziej wypaleni niż pracownicy zamieszkujący wsie), warunki mieszkaniowe, problemy w rodzinie.

6. Możliwość przeciwdziałania i zwalczania wypalenia zawodowego.

W zwalczaniu zjawiska wypalenia zawodowego proponowano między innymi poprawienie struktury organizacyjnej instytucji, poziomu wynagrodzenia, zapewnienie udziału w procesie kierowania instytucją, jednoznaczne zdefiniowanie celów działania. Pomoc starszych, doświadczonych kolegów, która pozwala przeciwdziałać niekorzystnemu zjawisku. Do czynników indywidualnych zaliczyć można: zmianę przyzwyczajeń, zachowań i sposobów komunikowania. Badacze postulowali aby skierować wysiłki na rozwój indywidualnych strategii wspomagających, które mają na celu zmniejszenie efektów, jakie wywierają na pracowników problemy klienta, a także aby szkoły przygotowujące przyszłych pracowników socjalnych zajmowały się problemem wypalenia zawodowego oraz uczyły sposobów zwalczania kontroli biurokratycznej w interesie klientów, a także ich własnym.

Różne formy profilaktyki wypalenia zawodowego zaproponowane przez polskich badaczy w połowie lat 90-tych :

Sposoby radzenia sobie ze stresem wymieniane przez pracowników socjalnych:

Strategie zaradcze:

Strategie prewencyjne :

Strategie obronne:

Strategie ucieczkowe:

Strategie o charakterze patologicznym:

7. Sytuacje traumatyczne i sytuacje kryzysowe w pracy socjalnej.

Sytuacje traumatyczne i zespół PTSD. Konsekwencje przeżycia traumy.
- Rok 1989 to data, z którą należy wiązać wpisanie do rejestru zaburzeń psychicznych jednostki chorobowej, która ściśle koresponduje z problematyką stresu i sytuacji kryzysowej. Jednostki stanowiącej konsekwencję przeżycia wyjątkowo silnego, traumatycznego stresu. Jednostkę tę określa się jako zespół stresu potraumatycznego – tzw. Zespół PTSD. Wraz z oficjalnym wpisem zespołu PTSD do rejestru dokonano precyzyjnego opisu symptomów, których obecność pozwala na zdiagnozowanie jej objawów. Wedle klasyfikacji DSM IV osoba ma z nim do czynienia w sytuacji, gdy: „osoba przeżyła, była świadkiem lub została skonfrontowana ze zdarzeniem lub zdarzeniami związanymi z rzeczywistą śmiercią lub zagrożeniem życia, poważnym zranieniem, zagrożeniem fizycznej integralności własnej czy innych ludzi”. Wśród sytuacji odpowiedzialnych za wywołanie zespołu potraumatycznego mieści się bardzo dużo doświadczeń. Obok klęsk żywiołowych, wojny, torturowania, terroryzmu, obozów koncentracyjnych znalazły się sytuacje bliskie doświadczeniu szerokich grup osób z najbliższego otoczenia: katastrofy komunikacyjne, przemysłowe, przemoc fizyczna, przemoc seksualna. Ze zdarzeniem traumatycznym mamy do czynienia, gdy ponadto co powiedziano wyżej – „reakcja osoby obejmowała intensywny strach, poczucie bezradności lub horroru.

Wśród samych symptomów PTSD wyróżnia się trzy grupy objawów:

- Pierwsza grupa objawów, silnie determinująca życie osoby po doświadczeniu traumy może być jednocześnie niełatwo dostępną postronnemu obserwatorowi, czy członkowi rodziny, o ile osoba po traumie sama nie ujawni ich w rozmowie. Objawy polegają na stałym odtwarzaniu w psychice osoby traumatycznego zdarzenia w formie powracających obrazów, koszmarów, wspomnień. Mogą zostać wywołane przez skojarzenia z najdrobniejszymi bodźcami, wcale nie związanymi bezpośrednio z sytuacją traumy, np. kolor karoserii samochodu, brzmienie imienia itd.

- Opis drugiej grupy objawów PTSD unaoczni w jakiej sytuacji życiowej znajduje się ta osoba. Osoba atakowana obrazami traumy, stara się unikać bodźców kojarzonych z traumą. W konsekwencji jednostka mniej lub bardziej świadomie rezygnuje z codziennych aktywności, możliwości spędzania czasu, spotkań z ludźmi, rozmów. Może więc zniekształcać dotychczasowy styl życia.

- Trzecia grupa objawów odnosi się do symptomów związanych z pracą układu nerwowego, stanowiących przede wszystkim objawy zwiększonego stopnia pobudzenia. Zwiększona drażliwość i łatwiejsze popadanie w stany irytacji, wybuchy gniewu, trudności ze snem, osłabiona koncentracja i nadmierna czujność stanowią kolejne przykłady kolejnych konsekwencji przeżycia skrajnego stresu.

Osoba, która doświadczyła silnych traumatycznych przeżyć nie powinna pozostać pozbawiona pomocy. W zespole PTSD pomagać mogą specjaliści z zakresu interwencji kryzysowej. Wpływ stresu pourazowego utrzymuje się na długi czas od zajścia, dotyczy dzieci i dorosłych.

Rodzaje sytuacji kryzysowych

- W potocznym myśleniu na temat rzeczywistości kryzysowej skłonni jesteśmy upatrywać jej źródeł przede wszystkim w sytuacjach traumatycznych. Zapominamy, że inne sytuacje mogą zakłócić wewnętrzną równowagę jednostki tak, że nie będzie ona w stanie normalnie funkcjonować. Jeden z przykładów stanowią kryzysy normatywne, kryzysy rozwojowe. Wg klasycznej teorii kryzysu Gerarda Caplana, jednostka w toku życia przeżywa kryzysy, określane przez niego mianem okresów przejściowych. Przyczyną kryzysu w tym rozumieniu może być sytuacja o zabarwieniu jednoznacznie negatywnym jak zdrada, ale i pozytywnym jak urodzenie dziecka.

- Kryzysy rozwojowe, stanowiące integralną część życia jednostki analizowane są na gruncie teorii psychospołecznego rozwoju człowieka Erika Eriksona. Kryzysy w tym rozumieniu towarzyszą wszystkim kolejnym ośmiu stadiom rozwojowym obejmującym cały cykl życia.

- Doświadczenie kryzysu traumatycznego, podobnie jak i rozwojowego może zakończyć się ich przejściem w stan chroniczny. Rozwijający się kryzys chroniczny, konsekwencja braku pomyślnego przejścia przez stan kryzysu daje objawy jak: brak umiejętności radzenia sobie, bierność, bezradność, brak motywacji do zmiany. Ich aktywność sprowadza się często do użalania nad sobą i oskarżania innych.

Kryzys psychologiczny – obszar wyzwań dla interwencji kryzysowej

Sytuacje kryzysowe, niezależnie od odmienności, różnorodności, warunkujących je przyczyn, przyjmujących kształt wydarzeń traumatycznych, czy trudnych życiowych wydarzeń łączy pewne podobieństwo. Stanowią dla jednostki duże obciążenie. Wywołany przez nie stan kryzysu psychologicznego, określany jako „przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej, wywołany przez krytyczne wydarzenie bądź wydarzenie życiowe, wymagający istotnych zmian i rozstrzygnięć” rozpoznajemy także dzięki takim cechom jak: odczuwanie sytuacji jako niespodziewanej, która pozbawia nas poczucia panowania nad sytuacją, rodzi negatywne emocje, zwiększa niepokój o przyszłość, sytuację oceniamy w kategoriach straty, zagrożenia lub wyzwania, wymusza zmiany w dotychczasowym sposobie funkcjonowania. Stworzona przez Holmesa i Rahe’a Skala Wydarzeń Życiowych opisuje 43 silnie stresujące sytuacje, mogące wywołać stan kryzysu. Ułożone hierarchicznie wg szacowanej siły stresu. Jedne z najtrudniejszych to śmierć współmałżonka, rozwód, separacja małżeńska, pozbawienie wolności, śmierć bliskiego członka rodziny itd. Jednak głębokość zmian psychicznych będących konsekwencją wydarzeń krytycznych zależy nie tylko od właściwości samego zdarzenia, ale także od indywidualnych właściwości jednostki, jej odporności na stres, realności społecznego wsparcia oraz okoliczności w jakich sytuacja kryzysowa się pojawia, obecność innych występujących kryzysów, wcześniej przeżyte kryzysy, ogólna sytuacja życiowa, stan zdrowia. Mimo odmienności właściwości warunkujących jej przebieg, doświadczenie obejmuje „ostre emocjonalne załamanie uwarunkowane sytuacyjnie, socjokulturowo i rozwojowo, polegające na czasowej niezdolności do zmagania się środkami dotychczas przez kogoś stosowanymi w rozwiązywaniu ważnych problemów życiowych”.

8. Interwencja kryzysowa i jej zasady

Interwencja kryzysowa

- Pracownicy z obszaru pomocy w kryzysie wskazują, że u osób, którym pomocy udzielono po upływie trzech czy więcej miesięcy od zdarzenia krytycznego dochodzi do powstania pełnoobjawowego stresu pourazowego, a jego objawów doznają częściej i dotkliwiej. Wczesna interwencja chroni przez pełno postaciowym stresem, ale zabezpiecza też przed utrudniającym codzienne funkcjonowanie nawrotem objawów. Zadanie udzielania osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej pomocy możliwie jak najwcześniej realizuje interwencja kryzysowa. Jest ona działaniem o nieocenionych walorach profilaktycznych. Ma moc zapobiegania zaburzeniom wtórnym. Wszystkie osoby skonfrontowane ze stanem kryzysu psychologicznego, niezależnie czym wywołanym, powinny zostać objęte wczesnym działaniem interwencyjnym, bo tylko on jest w stanie uchronić jednostkę, rodzinę przed takim stopniem dezorganizacji funkcjonowania. Interwencja kryzysowa udziela nie tylko pomocy jednostce w kryzysie. Jej specyfika pozwala na określenie jej jako działalności społecznej, społeczno-politycznej. Szersze rozumienie pozwala na nią patrzeć w kontekście społeczno-kulturowym, problem klienta wielokrotnie rozwiązywany poprzez podejmowania działań systemowych, obejmuje nie tylko osobę i jej otoczenie, ale także całe społeczeństwo lokalne, czy szersze grupy osób zagrożonych kryzysem.

Do zadań realizowanych przez interwencję kryzysową widzianą z perspektywy paradygmatu społeczno-kulturowego należy między innymi: „proponowanie korzystnych prozdrowotnych rozwiązań problemów systemowych o charakterze społeczno-prawno-politycznym, prewencja, promocja zdrowia w społ. lokalnej, w formach edukacji, konsultacji, treningów interpersonalnych, interwencji kryzysowej, rozstrzygnięcia ideologiczne i aksjologiczne, uwzględniające dobro w kryzysie, osób z grupy ryzyka, społeczności lokalnych, szerszej populacji. Społeczno-kulturowe ujmowanie interwencji, której działanie wykracza daleko poza jednostkę wiąże się z interdyscyplinarnością oddziaływań pomocowych podejmowanych w jej obrębie. Wg E. Lesiak „interwencja kryzysowa jest działaniem zmierzającym do odzyskania przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania. Ma charakter pomocy psychologicznej, medycznej, socjalnej lub prawnej i służy wsparciu emocjonalnemu osoby w kryzysie.

Podstawowe zasady interwencji kryzysowej

Podstawową zasadą interwencji kryzysowej jest natychmiastowość działań pomocowych udzielanych niezwłocznie, możliwie jak najszybciej od momentu podjęcia zgłoszenia. Ta zasada umożliwia w maksymalnym stopniu zabezpieczenie osoby przed wtórnymi problemami, zaburzeniami jaki może wywołać sytuacja problemowa.

Kolejną zasadą jest otoczenie osoby wsparciem emocjonalnym, ale też informacyjnym, towarzyskim, rzeczowym. Jego nadawcą ma być nie tylko interwent, ale też jego naturalne otoczenie społeczne. W walce z sytuacją kryzysową klient powinien pełnić rolę aktywną, która powoli na wykorzystanie jego zasobów, oraz zasobów tkwiących w otaczającej go naturalnej sieci wsparcia.

Ważną zasadą interwencji kryzysie jest koncentrowanie się na aktualnej sytuacji problemowej, źródle kryzysu. Dotyczy to diagnozowania stanu psychicznego osoby, sytuacji w jakiej się znajduje, zagrożenia dla jej zdrowia, czy życia, ale i działań interwencyjnych, które powinny być prowadzone równolegle. Interwenci kryzysowi winni wykazać się dużą elastycznością w zakresie form udzielania pomocy, stopnia aktywności, dyrektywności dostosowywanych potrzeb klienta. Przykładem tej zasady jest udzielanie pomocy osobie poszkodowanej w terenie, a nie tylko w ośrodku interwencji. Założenie o interdyscyplinarności interwencji można osiągnąć stosując zasadę skoordynowanego angażowania w działania pomocowe innych władnych, by w pełny sposób odpowiedzieć na potrzeby klienta. Interwencja przewiduje też ograniczony czas udzielania pomocy, nie powinien przekroczyć 10 sesji spotkaniowych, wynika to z podstawowej idei interwencji „jako pomocy doraźnej, ograniczonej w czasie, udzielanej w sytuacji zagrożenia w trybie interwencyjnym”.

Cele interwencji kryzysowej i umiejętności interwenta

Stosowanie w praktyce przywołanych zasad prowadzić ma przede wszystkim do złagodzenia objawów kryzysu, przywrócenia psychicznej równowagi oraz umiejętności do samodzielnego radzenia sobie, a także ma zapobiegać przejściu kryzysu w stan chroniczny. Cele działań interwencyjnych wskazane powyżej, choć są stosowane we wszystkich sytuacjach mogą zyskiwać dodatkową specyfikę w zależności od rodzaju sytuacji, np. celem interwencji wobec pary w kryzysie może stać się pomoc w wyrażaniu, nazwaniu uczuć, konfliktów, szukanie możliwych do zaakceptowania kompromisów, zapobieganie nieodwracalnych w skutkach, impulsywnych zachowań, czy motywowanie do psychoterapii. Stawia to przed interwentem konieczność rozwinięcia wielu praktycznych umiejętności w pracy z osobą w kryzysie: rozwiązywania i utrzymywania dobrego kontaktu, oceny stanu psychicznego osoby w kryzysie i sytuacji, w jakiej się znajduje, wraz z oceną psychospołecznych konsekwencji kryzysu, organizowania wsparcia społecznego i pozyskiwania do współpracy innych instytucji. Potrzebne umiejętności: umiejętność słuchania, klasyfikowania sytuacji i przeżyć, umiejętność udzielania wsparcia, pomoc w rozumieniu sytuacji i znalezieniu nowych sposobów radzenia sobie. Niezbędna jest pomoc w odreagowaniu trudnych i silnych emocji, w uzyskaniu większego dystansu wobec krytycznych wydarzeń, pomoc w analizie sytuacji, jaka miała miejsce poddanie jej ocenie, interpretacji, czyli uporządkowanie jej obrazu na poziomie poznawczym i emocjonalnym.

Kryzys momentem zwrotnym?

Stan kryzysu bywa opisywany przez jego obiektywne właściwości. Jednak jego doświadczenie zyskuje wymiar nade wszystko indywidualny, bo to subiektywność odczuć osoby z nim skonfrontowanej decyduje o rozmiarze przeżywanego wewnętrznie cierpienia. Przeżywanie kryzysu doświadczenia wyjątkowo trudnego, ze względu na jego specyfikę stanowi wyzwanie nie tylko dla dotkniętej nieszczęściem jednostki i jego otoczenia, ale interwencji rozumianej systemowo, gdzie decydujące znaczenie mają rozstrzygnięcia społeczne, prawne zorientowane na ochronę jednostek i całych grup społecznych.

9. PROJEKT SOCJALNY I JEGO STRUKTURA.

Projekt socjalny jest traktowany jako szczególny rodzaj projektu działania („ Projekt działania możemy określić jako obraz antycypowany, który staramy się osiągnąć w następstwie przyjętych operacji, prowadzonych do nowego stanu rzeczywistości”). Z kolei projekt socjalny jest projektem działania na sytuowanym w obszarze praktyki pracy socjalnej. Projekt socjalny jest więc „formą projektu działania, który zmierza do wyjaśnienia i rozwiązania problemu danej populacji. Na ogół odnosi się do populacji (jednostek, grup, społeczności lokalnej czy funkcjonalnej – instytucji) znajdującej się czasowo bądź trwale w sytuacji trudnej”.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje projektów socjalnych:

  1. Projekty indywidualne – odnoszą się do określonych osób lub rodzin i są stosowane w toku prowadzenia indywidualnego przypadku.

  2. Projekty instytucjonalne – odnoszą się do instytucji i organizacji, zaś ich celem jest tworzenie nowych instytucji, lub poprawa funkcjonowania już istniejących.

Struktura projektu

Z metodycznego punktu widzenia projekt socjalny powinien obejmować całość procesu metodycznego działania. W porządku chronologicznym można określić to następująco:

  1. Diagnoza problemów lub potrzeb – problem w terminologii socjalnej pokrywa się z pojęciem obiektywnego niedostatku w porównaniu z istniejącymi normami społecznymi. Potrzeby natomiast wyrażają subiektywne dążenia, pragnienia, wymagania jednostki i grup jednostek.

  2. Analiza sytuacji działania – obejmująca kontekst formalno – prawny, organizacyjno – instytucjonalny oraz zasoby warunkujące możliwość realizacji działań.

  3. Ocena sytuacji – będąca punktem wyjścia określenia celów zmian i opracowania programu działań.

  4. Program działań – bezpośrednio wynika z treści oceny i jest warunkowany celami – także wynikającymi z oceny sytuacji.

  5. Celom przypisane powinny być określone działania wraz ze wskaźnikami i miernikami ich osiągania.

  6. Procedury oceny realizowanych działań – ewaluacja

10. TYPY I ETAPY ANIMACJI SPOŁECZNEJ I ICH CHARAKTERYSTYKA.

Animacja społeczna – „metoda działania polegająca na stymulacji do aktywnego zachowania zarówno zbiorowości terytorialnej ( społeczności lokalnej ), jak i małej grupy, do działania mającego na celu ulepszenie życia społecznego środowiska poprzez ukazywanie wizji owych ulepszeń i stymulowanie ludzi do ich realizacji, bądź też działania wydobywające występujące potrzeby, zainteresowania ,motywacje wśród członków danej grupy społecznej, indywidualnych osób”.

Funkcje animacji społecznej:

Typy animacji społecznej:

  1. Animacja społeczno – kulturalna, historycznie najstarsza, posługuje się kulturą jako kluczowym dla swoich działań zjawiskiem. Dotyczy działań realizowanych przez instytucje i organizacje kulturalne. Może wiązać się z organizowaniem przedstawień teatralnych, występów muzycznych, jarmarku, festynu, wyprzedaży czy licytacji różnych prac artystycznych.

  2. Animacja społeczno – wychowawcza, związana z działaniami edukacyjnymi, opiekuńczymi i wychowawczymi, podejmowanymi w placówkach oświatowych, kulturalnych itp. Eksploatuje pojęcie „wychowanie” oraz uznaje aktywizację w obszarze zdefiniowanym jako „wychowanie” za priorytetową. Obejmować może wycieczki, wykłady, pokazy, dyskusje w grupach.

  3. Animacja współpracy środowiskowej, posługuje się pojęciem „partnerstwa edukacyjnego” i w praktyce polega na aktywizowaniu aktorów społecznych reprezentujących triadę: szkoła – rodzice – środowisko lokalne, stymulowaniu ich współpracy, wzajemnym oddziaływaniu i budowaniu wspólnoty.

Etapy animacji społecznej:

  1. Preanimacja – to faza wstępna, obejmująca czynności diagnostyczne. Od jej rzetelności zależy prowadzenie animacji, stąd często przeznacza się na ten etap do roku czasu. W okresie tym dokonuje się ilościowego i jakościowego opisu danego środowiska społecznego oraz ocenia się możliwości realizacyjne projektu. Istotna jest wiedza o deficytach i potencjale tkwiącym w środowisku. Kluczową kwestią są siły społeczne reprezentowane przez liderów, nieformalnych przywódców i funkcjonariuszy lokalnych instytucji społecznych.

  2. Planowanie animacji – to określenie celu działania oraz służącej do jego realizacji formy i treści. Zwykle przygotowuje się i negocjuje kilka wariantów animacyjnych, by zmaksymalizować potencjalne korzyści.

  3. Informowanie o projekcje – przekazanie wiedzy o planowanych działaniach i stymulowanie zainteresowania realizacją owego projektu adresatom. Towarzyszy temu wymiana poglądów i poznanie opinii co do planowanej animacji a przede wszystkim zachęcenie do udziału w realizacji projektu.

  4. Realizacja projektu – etap aktywizujący wszystkich autorów, koordynatorów, wykonawców i beneficjentów projektu. Obejmuje wykonanie zadań, mających na celu poprawę jakości życia w wybranym zakresie. Wspiera się na ciągłym motywowaniu, stymulowaniu, koordynowaniu, kontrolowaniu i edukowaniu.

  5. Ocena animacji – ocena poszczególnych etapów animacji dokonywana w oparciu o wybrane kryteria pozwalające porównać zmiany spowodowane przez realizację projektu. W zależności od stawianego celu możemy mieć do czynienia z parametrami materialnymi( np. długość drogi), społecznymi (np. kooperacja w grupie), kulturowymi(np. aktywność artystyczna). Wykorzystując animację do dokonywania zmian społecznych możemy osiągnąć następujące efekty:

11. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE ORAZ ICH MIEJSE I ROLA W OBSZARZE POMOCY SPOŁECZNEJ.

Trzeci sektor określa się jako „sektor charytatywny” podkreślając fakt finansowania z prywatnych, charytatywnych dotacji. Jako „niezależny sektor”, zwracając uwagę na jego niezależność zarówno od rządu, jak i od instytucji rynku. Nazywa się go „sektorem pracy ochotniczej” podkreślając znaczącą rolę wolontariuszy. Bywa też nazywany sektorem „non – profit”, gdyż stanowiące go organizacje nie są nastawione na generowanie zysku. Najbardziej jednak upowszechniło się pojęcie :trzeciego sektora”.

Prawne ramy funkcjonowania trzeciego sektora w Polsce

Prawne ramy funkcjonowania trzeciego sektora w Polsce tworzy przyjęta w 1984 roku Ustawa o fundacjach ( tekst jednolity: Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 z późniejszymi zmianami) oraz uchwalone w roku 1989 Prawo o stowarzyszeniach (tekst pierwotny: Dz. U. z 1989 r. Nr 20 , poz. 104 z późniejszymi zmianami). Klamrą spinającą ustawodawstwo dotyczące funkcjonowania organizacji pozarządowych stanowi Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku.

Organizacje pozarządowe w sektorze socjalnym

W obszarze pomocy społecznej i sektorze usług socjalnych aktywnie działa około 4,5 tysiąca organizacji pozarządowych, tj. około 10% wszystkich w Polsce. Organizacje, dla których pomoc społeczna i usługi socjalne są podstawowym obszarem działania, przede wszystkim zajmują się pomocą niepełnosprawnym lub chorym 46%, Wspomaganiem rodzin niewydolnych wychowawczo i znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej 45%, pomocą osobą ubogim 45%, osobom uzależnionym i współuzależnionym pomaga 30% tyle samo wspiera domy dziecka, rodziny zastępcze, świadczy usługi adopcyjne pomaga dzieciom i młodzieży. Około 25% organizacji zajmuje się dystrybucją darów rzeczowych i wsparciem finansowym, a 20% prowadzi schroniska dla bezdomnych lub pomaga im w inny sposób. Co dziesiąta organizacja pomaga ofiarom klęsk żywiołowych, a 2% wspiera uchodźców.

Wśród organizacji działających w obszarze pomocy społecznej i usług socjalnych dominują stowarzyszenia około 70% wszystkich organizacji. Fundacje stanowią z kolei 23% tych organizacji i występują w tym obszarze częściej niż w całym trzecim sektorze (około 13% ). Organizacje te częściej korzystają również ze wsparcia woluntariuszy, wyższy jest też poziom zatrudnienia. Organizacje działające w tym obszarze charakteryzują się także lepszą sytuacją finansową.

12. Przemoc w rodzinie - istota zjawiska oraz cykl przemocy:

  1. Zjawisko przemocy w związkach określane jest terminem przemoc domowa lub przemoc wewnątrzrodzinna.

Pojęcie przemocy domowej można rozpatrywać z różnych perspektyw m.in. :

3 podstawowe kryteria przy definiowaniu przemocy domowej:

Definicja PRZEMOCY wg. Pospiszył: przemoc to wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej lub psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji.

Definicja PRZEMOCY wg. Badury-Madej, Dobrzyńskiej - Masterhazy: przemoc to każde zachowanie, którego intencją jest wyrządzenie krzywdy drugiemu człowiekowi lub czyn, który jest postrzegany jako mający taka intencję

Definicja PRZEMOCY INTERPERSONALNEJ wg Mellibudy: intencjonalne zachowanie naruszające wszelkie prawa i dobra osobiste jednostki, w sposób uniemożliwiający jej obronę i powodujące szkody psychiczne, fizyczne, symboliczne i materialne

Przemoc w związku określana jest również terminem:

b) Cykle przemocy: Związki kobiet, które doznają przemocy ze strony partnerów przechodzą przez 3 fazy powtarzającego się cyklu:

I Faza budowanie napięcia; wzrost napięcia między partnerami. Powody są błahe, przemoc ma formę werbalną i stosunkowo łagodną

II Faza incydentów gorącej przemocy; wzrost napięcia, dochodzi do ataku.

III Faza miodowy miesiąc; po incydencie gorącej przemocy dochodzi do spadku napięcia, często do pogodzenia się, sprawca wyraża poczucie skruchy, przeprasza i składa obietnice poprawy. Niezależnie od postępowania partnerki napięcie znowu rośnie i cykl się powtarza.

13. Źródła oraz formy i przejawy przemocy w rodzinie:

3 podejścia teoretyczne dotyczące źródeł przemocy (Badura - Madej, Dobrzyńska - Masterhazy)

  1. Podejście intraindywidualne: tu podkreśla się rolę czynników:

  1. Podejście socjokulturowe: ujęcie to obejmuje:

  1. Podejście społeczno- psychologiczne; należą do niego teorie społecznego uczenia się i modelowania, teoria frustracji i agresji, teoria konfliktu. Np. teorie społecznego uczenia się traktują przemoc, jako zachowania wyuczone. Dziecko uczy się obserwując rodziców, którzy rozwiązują konflikty przy użyciu przemocy, powielając taki wzorzec w dorosłym życiu.

Formy oraz przejawy pomocy:

4 podstawowe formy pomocy:

Dwuczynnikowa klasyfikacja przemocy w rodzinie wg. Browne i Herbert

Formy/przejawy przemocy Przemoc fizyczna Psychiczna Seksualna
Aktywne nadużycia

-obrażanie, które nie są skutkiem wypadku,

- zniewolenie z użyciem siły i uwięzienie

-poniżanie

-nadużycia emocjonalne

-pozbawienie środków materialnych

- kazirodztwo

-napad i gwałt
Bierne zaniedbanie

-brak opieki zdrowotnej

-fizyczne zaniedbanie

-nieokazywanie uczuć

-lekceważenie emocjonalne

-lekceważenie potrzeb materialnych

-brak należytej opieki

-prostytucja

Źródła przemocy ( Mellibuda):

14. Strategie radzenia sobie z przemocą oraz formy pracy socjalnej z osoba doznającą przemocy:

  1. Strategie radzenia sobie z przemocą: 7 strategii, stosowanych w obliczu ataku lub tuż po akcie przemocy, którymi posługują się kobiety, aby powstrzymać partnera od bicia. (Milwaukee):

Strategie wykraczające poza radzenie sobie w obliczu ataku ( Bowker)

Formy pracy socjalnej z osobą doznającą przemocy:

Lp. Forma pracy socjalnej Oddziaływania pracownika socjalnego
1. Wsparcie psychologiczne

- podkreślenie poczucia podmiotowości i znaczenia osobistych praw,

- podwyższanie samooceny i poczucia wartości poprzez odwoływanie się do osobistych zasobów osoby,

-utwierdzanie w słusznych decyzjach i wspieranie w uczestnictwie w procedurach prawnych

- uświadomienie ofierze, że nie jest odpowiedzialna na przemoc,

-zachęcanie do swobodnego wyrażania przekonań

- zapewnienie, że może liczyć na naszą pomoc,
2. Edukacja

- przemoc w identyfikacji przemocy i poznaniu mechanizmów rządzących tym zjawiskiem,

- dostarczenie wiedzy o skutkach pozostawania w sytuacji przemocy,

- zwiększenie świadomości praw osobistych i obywatelskich,

- omówienie mitów i stereotypów związanych z rolami poszczególnych członków i ich wpływu na postawy i sposób funkcjonowania rodziny,

-wyposażenie w wiedzę dotyczącą aspektów prawnych przemocy domowej,

- dostarczenie informacji o zadaniach instytucji pomagających ofiarom przemocy, obowiązujących procedurach oraz możliwościach korzystania z pomocy,
3. Motywowanie i umożliwianie dostępu do innych form pomocy

- Pokazanie realnych możliwości wyjścia z sytuacji przemocy.

0zachęcanie i wzmacnianie w podejmowaniu samodzielnych decyzji oraz kolejnych kroków w celu wyjścia z sytuacji przemocy,

-zachęcanie do korzystania z innych form pomocy ( psychoterapia, pomoc prawna) i torowanie drogi do innych instytucji; przydatna zasadą okazuje się kierowanie się do osób a nie do instytucji np. poprzez umówienie spotkania z konkretną osoba w instytucji,
4. Rozwijanie zdolności i umiejętności przydatnych w radzeniu sobie z doświadczeniem przemocy

- budowanie planu bezpieczeństwa- zaplanowanie kolejnych kroków, jakie należy podjąć w sytuacji zagrożenia

-analiza indywidualnych czynników sprzyjających eskalacji przemocy oraz czynników ułatwiających uwolnienie się spod wpływu sprawcy

-nauka umiejętności niezbędnych w procesie wychodzenie z przemocy tj. wzywania policji, gromadzenia dowodów, pisania pism procesowych itp
5. Pomoc socjalna - zaspokojenie potrzeb socjalno- bytowych osób znajdujących się w sytuacji kryzysu związanego z doznawaniem przemocy- zapewnienie schronienia, udzielenie doraźnej pomocy materialnej i finansowej
6. Interwencja instytucjonalna, jako reakcja na sygnał/ informacje o przemocy w rodzinie

- wizyty środowiskowe, których celem jest: wstępna diagnoza sytuacji w rodzinie, nawiązanie kontaktu z ofiarą i poinformowanie o przysługujących prawach i możliwościach uzyskania pomocy

-w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia osób jej celem jest; oddzielenie sprawcy od ofiary , zapewnienie doraźnego bezpieczeństwa emocjonalnego i socjalno- bytowego, powiadomienie organów ścigania o podejrzeniu lub stwierdzeniu zaistnienia przestępstwa

15. Uzależnieni i współuzależnienie jak problem pracy socjalnej:

Uzależnienie od alkoholu - nieprawidłowy wzorzec picia prowadzący do klinicznie znaczących uszkodzeń somatycznych lub zaburzeń psychicznych, manifestujących się w ciągu ostatnich 12 miesięcy przynajmniej 3 z wymienionych objawów:

Podstawowe symptomy lub sygnały ostrzegawcze uzależnienia od alkoholu (Woronowicz):

Zespół odstawienny - występowanie istotnych zaburzeń funkcjonowania organizmu poprzez przerwanie lub ograniczenie spożywania alkoholu

Stadia rozwoju choroby alkoholowej (Jellinek):

I Faza picia Towarzyskiego:

II Faza ostrzegawcza:

III Faza Krytyczna:

IV Faza chroniczna:

System iluzji i zaprzeczeń: Mechanizmy obronne- to rodzaj zdolności, dzięki którym ludzkie ja broni się przed utratą siły, szacunku i wartości. Dla konstrukcji psychicznej człowieka mechanizmy te są jak dla ciała substancje przeciwdziałające np. zakażeniu czy mechanizmy odpornościowe. W swoich zdrowych rozmiarach służą w korzystny sposób zyciu i działaniu człowieka (Sztander)

Mechanizmy obronne:

Mechanizmy obronne osoby uzależnionej:

Współuzależnienie: jest pewną formą przystosowania się do nieprawidłowego układu relacji międzyludzkich, która umożliwia zachowanie dotychczasowego układu, a jednocześnie odbiera szansę na jego zmianę

Współuzależnienie:

Fazy dostosowania się rodziny do funkcjonowania z problemem alkoholowym (J. Jackson):

Role odgrywane w rodzinie z problemem alkoholowym:

16. Analiza SWOT: jej zastosowanie na przykładzie pracy z osobą niepełnosprawną fizycznie:

Schemat analizy SWOT

  1. zewnętrzne pozytywne - szanse

  2. zewnętrzne negatywne - zagrożenia

  3. wewnętrzne pozytywne - mocne strony

  4. wewnętrzne negatywne - słabe strony

Zastosowanie Analizy SWOT: Zastosowanie analizy SWOT może okazać się dla prostym i odkrywczym doświadczeniem, wskazując na obszary klienta/ grupy/ społeczności, których wcześniej nie uwzględniono. Uzyskane informacje pozwalają lepiej poznać klienta, uświadomić mu jego zasoby i ograniczenia oraz udzielić mu efektywnej pomocy.

Przykładowa analizy SWOT dla klienta- osoby niepełnosprawnej fizycznie

Mocne strony klienta Słabe strony klienta ( ograniczenia)

-posiada duży obszar nienaruszonych funkcji ( np. samodzielnie się porusza)

-akceptuje swoje ograniczenia i potrafi je rekompensować

-rozumie rzeczywistość, w jakiej się znajduje

-ma dobre relacje w rodzinie i poczucie przynależności do większej rodziny

- posiada wystarczające zasoby finansowe

-chętny do innowacyjnych rozwiązań i działań, jest twórczy i kreatywny

- posiada dużo zasobów emocjonalnych

- posiada dobre kwalifikacje( Luc unikalne zdolności)

- pozytywnie nastawiony na rozwój i zmianę

- posiada dużo ograniczeń wynikających ze złego stanu zdrowia

- nie potrafi poprosić o pomoc i jej przyjąć

- posiada niewystarczające zasoby finansowe

-nieadekwatne do zdrowia przeciążenie obowiązkami

- nieumiejętność podjęcia właściwej decyzji

-brak kwalifikacji oraz pełnienia ról zawodowych i społecznych

- niestabilny lub wyczerpany emocjonalnie

- odczuwa wewnętrzny opór i strach przed zmianą sytuacji
Szanse ( możliwości) Zagrożenia ( bariery)

- możliwość określenia stopnia niepełnej sprawności oraz uzyskania orzeczenia

- skorzystanie z pomocy wolontariusza lub asystenta osoby niepełnosprawnej

- odpowiedni czas na wprowadzenie nowych rzeczy dotyczących życia zawodowego i prywatnego

-decentralizacja ( przybliżenie) zadań z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej dla indywidualnych ON

- możliwość uzyskania dofinansowania z PFRON dla indywidualnych osób niepełnosprawnych- zarówno dzieci, jak i dorosłych

- możliwość zakupu nowoczesnego i innowacyjnego sprzętu dla inwalidy poprzez uczestnictwo w programach PFRON

-coraz większa świadomość( rozumienie) problemów osób niepełnosprawnych

-ewolucja postaw samych inwalidów i zmiana ich potrzeb

-możliwość skorzystania ze świadczenia ,jakim jest praca socjalne, a w uzasadnionych przypadkach również z form pomocy oferowanej przez OPS

- nowe zapisy prawne dotyczące ON (o wolontariacie, zatrudnieniu socjalnym)

- siła klientów- możliwość organizowania się ( grupy wsparcia, zakładanie stowarzyszeń i organizacji, obalanie mitów i stereotypów dotyczących osób niepełnosprawnych

- niekorzystne rozwiązania systemowe

-niekorzystne zmiany demograficzne (wzrost liczny ON i starzenie się społeczeństwa)

- emancypacja kobiet-brak opiekunek

- rozpad rodziny lub je przechodzenie do następnej fazy życia rodziny ( np.” pustego gniazda”)

-zmiany wartości życia

- etos pracy, a brak stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych fizycznie

-niewystarczająca lub brak siatki wsparcia społecznego

-niewystarczająca infrastruktura do rehabilitacji w miejscu zamieszkania

- utrzymywanie się barier: transportowych, komunikacyjnych, prawnych, psychologicznych

- utrudniony dostęp do szkolnictwa czy służby zdrowia

-obniżenie się poziomu życia i jakości życia osób niepełnosprawnych

- utrudniony dostęp do środków unijnych- nadmierna biurokracja

Opór klienta/ osoby niepełnosprawnej jest mniejszy, gdy:

Skidmore R. A., Thackeray M. G., Wprowadzenie do pracy socjalnej, Warszawa 1996 (lub) Katowice 1998.

1.Cechy charakterystyczne pracy socjalnej:

  1. Skupienie się na całości osoby, obejmującej samą osobę, czynniki środowiskowe i zachowania. Praca socjalna kładzie nacisk na osobę pojętą, jako całość w całościowo pojętym otoczeniu

  2. Praca socjalna akcentuje znaczenie rodziny w kształtowaniu zachowań, pracownik socjalny usiłuje zrozumieć zasady interakcji w rodzinie i pracować z nią w celu usprawnienia funkcjonowania społecznego w przekonaniu, że większość problemów społecznych wynika z niewłaściwych lub niezrównoważonych stosunków rodzinnych. Rodzinę często uważa się, jako „przypadek ”. Chociaż współczesna rodzina ulega zmianom i pojawiło się wiele nowych form współżycia małżeńskiego i rodzinnego, rodzina nadal pozostaje podstawową instytucją społeczną i jako taka jest czynnikiem w pracy socjalnej.

  3. Ważną rzeczą jest umiejętność wykorzystywania zasobów społeczności do rozwiązywania problemów ludzi. Pracownicy socjalni posiadają dogłębną znajomość zasobów społeczności i umieją z nich korzystać dla zaspokojenia potrzeb swoich klientów. Jedną z głównych usług świadczonych przez pracowników socjalnych jest kierowanie osób do tych instytucji, które w konkretnej sytuacji mogą im udzielić szczegółowej pomocy. Pracownicy socjalni pracują też wydatnie dla dobra całej społeczności wykorzystując swą wiedzę w planowaniu i organizacji działań oraz wspomaganiu instytucji rządowych i prywatnych, aby ich działania były bardziej skuteczne.

  4. System nadzoru daje możliwość pokierowania początkującymi pracownikami socjalnymi a doświadczonym daje możliwość rozwoju zawodowego. Zarówno w działalności akademickiej jak i w pracy w terenie istnieje nadzór sprawowany przez wykwalifikowany, profesjonalny personel wspomagający pracownika w zdobywaniu nowej wiedzy i umiejętności zawodowych. Nadzorujący pracownika regularnie staje do jego dyspozycji wspomaga w spełnianiu zadań, pogłębienia zrozumienia i rozwoju umiejętności pracy z ludźmi. Proces ten jest szczególnie ważny, bo sami pracownicy socjalni są narzędziem niesienia pomocy potrzebującym i muszą na bieżąco uzupełniać swoja wiedzę i umiejętności. Modele nadzoru uległy ostatnio zmianom i obecnie nadzór nie jest taki ścisły jak dawniej. Zmierza się do większej samodzielności pracownika, szeroko stosuje się nadzór uczestniczący, partnerski i samokontrolę.

  5. Praca socjalna posiada specyficzne programy kształcenia obejmujące zajęcia dydaktyczne i praktyczną pracę w terenie, przy czym oba aspekty uzupełniają się wzajemnie. Uzyskanie magistra pracy socjalnej wymaga ukończenia dwuletnich studiów podyplomowych w jednym z 84 wydziałów pracy socjalnej w Stanach Zjednoczonych. Model ten obejmuje tak zajęcia akademickie jak i zdobywanie doświadczenia w pracy z klientami, co daje zintegrowany trzon teorii i praktyki. Istnieje również możliwość afiliowania przed dyplomowych kursów pracy socjalnej i pomocy społecznej przy radzie ds. Kształcenia w Zakresie Pracy Socjalnej. Absolwenci takich studiów otrzymują stopień bakałarza pracy socjalnej i są uznawania, jako początkujący pracownicy socjalni, zdolni do rozpoczęcia praktyki zawodowej. (dziwny podpunkt chyba za bardzo Nas nie dotyczy?)

  6. Tradycyjna praca socjalna kładzie nacisk na trzy podstawowe procesy: pracę z przypadkiem, pracę z grupą i organizację społeczności. Praca z przypadkiem oznacza kontakt osobisty z ludźmi przy rozwiązywaniu ich problemów praca z grupą korzysta z grupy, jako narzędzia wprowadzenia pożądanych zmian w społecznym funkcjonowaniu osób. Organizacja społeczności jest międzygrupowym podejściem do rozwiązywania patologii społecznych. Jej celem jest zwiększenie zrozumienia potrzeb zbiorowości, zadaniem- pomoc w ich spełnieniu. Pracownicy socjalni często spełniają rolę rzeczników społeczności we wzmacnianiu i powiększaniu jej zasobów i wprowadzaniu pożądanych zmian społecznych. Wielu pracowników socjalnych uważa, że istnieje tylko jeden proces pracy socjalnej: proces zorientowany na rozwiązywanie problemów wynikających ze stosunków społecznych. Utrzymują oni, że metoda jest jedna czy to w pracy z jednostkami, grupami, czy zbiorowością.

  7. Praca socjalna ma własne organizacje zawodowe: Krajowe Stowarzyszenie pracowników socjalnych (NASW) i Radę ds. Kształcenia w Zakresie Pracy Socjalnej (CSWE). Założone w 1955r. NASW zjednoczyło szereg mniejszych grup profesjonalnych pracowników socjalnych w jedną prężną organizację. Jej liczebność szybko rosła i w 1981 r. przekroczyła 86 tysięcy. Ciało to robi wiele dla podniesienia standardów praktyki pracy socjalnej, rekrutacji wykwalifikowanych osób do nauki zawodu oraz wyjaśnia opinii publicznej działania i zasady pracy socjalnej. Natomiast CSWE, związana w 1952r. przyczynia się do rozwoju instytucji kształcących, podnoszenia wymaganych standardów oraz ulepszania programów nauczania, a także wnosi wkład w rekrutację, promocję reputacji i doskonalenie praktyki pracy socjalnej.

  8. Jednym z kluczowych czynników pracy socjalnej jest nawiązanie właściwego kontaktu z klientem. Liczą się wszystkie aspekty tego kontaktu, lecz najważniejsze jest wzajemne wczucie się i zrozumienie. Aby umożliwić klientowi samodzielne uporanie się z problemem, pracownik socjalny dzieli się z nim wiedzą, pomaga zrozumieć i zaakceptować pewne sprawy, a wszystko to w atmosferze zaangażowania emocjonalnego.

  9. Praca socjalna obejmuje podstawową znajomość pojęć psychiatrycznych i kładzie znaczny nacisk na zrozumienie ludzi. Pracownika socjalnego szczególnie interesuje to, w jaki sposób pacjenci postrzegają siebie samego oraz swoje stosunki z innymi, pracownik socjalny posiada zasób wiedzy z dziedziny psychiatrii i psychologii dynamicznej, pomagający mu zrozumieć ludzkie zachowania.

  10. Słowo „socjalny” w pojęciu pracy socjalnej oznacza zaakcentowanie interakcji społecznej i wynikającego stąd społecznego funkcjonowania lub jego braku. Wiele zasad zaczerpniętych z socjologii i psychologii społecznej a także z dynamiki grup, wplata się w złożoną osnowę pracy socjalnej i służy zrozumieniu relacji między ludźmi i zapewnieniu im pomocy w przezwyciężaniu konfliktów.

  11. Praca socjalna uznaje, że problemy społeczne i ludzkie zachowania wynikają w znacznym stopniu z instytucji społecznych. Aby zrozumieć te problemy i zachowania trzeba najpierw zrozumieć instytucje stworzone przez ludzkość. Problemy społeczne można załagodzić albo przez pracę z poszczególnymi osobami albo przez zmianę instytucji społecznych. Można np. odwieść os przestępczości konkretną jednostkę stosując indywidualną terapię; z drugiej strony praca socjalna stoi na stanowisku, że stosując przemyślane zmiany w instytucjach politycznych i gospodarczych można zaradzić tysiącom aktów przestępczych.

  12. Większość pracowników socjalnych jest zatrudnianych w różnorodnych agencjach. Choć liczba pracowników stale rośnie, także w praktyce prywatnej, większość działa jednak w ramach agencji, co zapewnia wsparcie instytucjonalne przydatne w wielu sytuacjach. Możliwości konsultacji, nadzoru i współpracy wynikające z charakteru pracy agencji nalezą do pozytywów.

  13. Zasadniczym celem pracy socjalnej jest pomaganie klientowi, aby sam potrafił sobie pomóc, bądź pomóc społeczności, by uporała się ze swoimi bolączkami. Wbrew przypuszczeniom wielu ludzi, pracownik socjalny nie wysłuchuje klienta po to, aby mu przepisać „socjo-psychologiczną pigułkę”, choć rzeczywiście wielu klientów o coś takiego prosi. Pracownik socjalny usiłuje pomóc danemu człowiekowi by lepiej zrozumiał sam siebie i swoje stosunki z innymi, a także wykorzystać zasoby własne klienta oraz zbiorowości w celu rozwiązania problemu osobistego. Pracownik socjalny wychodzi z założenia, że „ja” większości ludzi jest na tyle silne, że potrafią oni stawić czoło problemom, gdy tylko wydobędą je z ukrycia i zrozumieją, na czym one polegają. O ile niektóre profesje zajmują się tylko problemami patologicznymi, to praca socjalna stara się kłaść nacisk na silne punkty- tak indywidualne jak i zbiorowe- i wykorzystywać je dla osiągnięcia pożądanych zmian. Praca socjalna poświęca także wiele uwagi zasobom społeczności i rozwiązywaniu problemów społeczności, by w ten sposób móc dokonać zmian.

  14. Ponieważ pracownicy socjalni są w większości zatrudnieni w agencjach i pobierają stałą pensję opłaty za usługi trafiają na konto agencji i nie powiększają zarobków pracowników.

  15. Pracownik socjalny jest szczególnie skuteczny wtedy, gdy korzysta z podejścia zespołowego i zapewnia koordynację działań. Niejeden profesjonalny pracownik socjalny postrzega się, jako katalizator, posiadający wystarczająco dużo umiejętności i umiejętności i odpowiedzialności, by zapewnić optymalną współpracę różnych specjalistów, często pracownik socjalny jest integratorem i koordynatorem działań zespołowych.

2. Rozpoznanie, jako etap procesu pracy z przypadkiem:

Proces pracy z przypadkiem dzieli się na trzy etapy: rozpoznanie, ocenę, interwencję i zakończenie.

Na etapie rozpoznania prosi się klienta o przedstawienie problemu. Kluczem jest tutaj zaangażowani samego klienta. Szukający pomocy często oczekuje, że agencja lub pracownik socjalny wezmą sprawy w swoje ręce. To błędne mniemanie o procesie pracy z przypadkiem może wynikać z wcześniejszych doświadczeń życiowych klienta- kontaktów z lekarzami, adwokatami, duchownymi, nauczycielami i innymi, których usługi kojarzą się z wypisywaniem recept, sporządzaniem kontraktów, udzielaniem ślubów. Zaangażowanie klienta zaczyna się od fazy rozpoznania. Jest to jeden z wątków, który będzie się przewijał przez cały proces. Kładzie się nacisk na interakcje i udział klienta nie ze względu na ich szczególne znaczenie dla rozpoczęcie współpracy, ale dlatego, że pozostaną ważne przez cały czas trwania procesu, jako jego umiejscowienie.

Na tym etapie klient podejmuje decyzję o poddaniu się terapii. Jeśli jego decyzja będzie negatywna to właśnie te pierwsze kontakty powinny stanowić doświadczenie pozytywne, niezniechęcające. Postawa pracownika ma niebagatelny wpływ na decyzję klienta, powinien on przejawiać szacunek dla godności klienta i jego samostanowienia przez okazanie życzliwej troski, wysłuchanie skarg i zapewnienie, że poglądy klienta są przedmiotem poważnego zainteresowania. Kierując się wartościami pracy socjalnej na każdym etapie pracownik powinien nawiązać z klientem optymalne stosunki współpracy dla zaradzenia problemowi i spełnienia zadań z tym związanych.

Konieczność interakcji to konieczność spojrzenia tu i teraz na problem taki, jaki jawi się on w danej chwili klientowi, nie zaś pracownikami. Problem przedstawiony w fazie wstępnej jest albo tym właśnie problemem do rozwiązania albo jego częścią, na której klient teraz zdecydowała się skupić. W późniejszych stadiach, w miarę krzepnięcia stosunków, przyjdzie czas na inne aspekty lub inne problemy. W fazie rozpoznania poglądy pracownika i klienta są elastyczne.

W zbieraniu danych i kompletowaniu historii przypadku należy ograniczyć się do istotnych faktów. Jednakże agencja może wymagać pełnego rozpoznania faktograficznego. W takim przypadku należy to zakomunikować to klientowi. Fakty istotne to takie, które dostarczają ważnych wskazówek na temat problemu, percepcji jego przez klienta oraz wcześniejszych prób przezwyciężenia go. Takie dane są przydatne do oceny i dla podjęcia decyzji o celach terapii. Zbieranie danych nie jest celem samym w sobie a jedynie środkiem i jest usprawiedliwione tylko o tyle o ile służy celom diagnozy.

Fazy diagnozy i interwencji ocenia się czasem mylnie sądząc, że następują w jakiś konkretnych ramach czasowych a mianowicie po fazie wstępnej, czyli rozpoznaniu. W istocie rozwiązywanie problemu rozpoczyna się już w fazie rozpoznania. Kontakty na tym etapie mogą należeć do najbardziej dynamicznych w całym procesie. Właśnie w tym stadium klient czuje się najbardziej bezradny a zatem jest najbardziej otwarty na działania zaradcze. Na tym etapie kryzysu okazanie współczucia, umiejętność wysłuchania, przejawy akceptacji i zrozumienia, wiara w powodzenie i Madre głaskanie mogą być silnymi środkami oddziaływania do wykorzystania przez doświadczonego pracownika i mogą mieć duże właściwości terapeutyczne. Potencjał interwencyjny tych pierwszych kontaktów jest nieoceniony. Początkujący pracownicy socjalni często nie doceniają dynamicznych właściwości terapeutycznych pierwszych spotkań i uważają przypadki porzucenia terapii przez klienta za odrzucenie czy to pracownika czy usługi, gdy w istocie pomoc została już udzielona i klient wybrnął z sytuacji kryzysowej.

Fazy rozpoznania - diagnozy-interwencji zachodzą na siebie i mogą wręcz toczyć się równolegle, pomimo tego z upływem czasu zaznacza się silniej to ten to ów element i choć wyraźny podział nie jest regułą, w omówieniu procesu wygodniej będzie go uznać za odrębne.

Ocena i zakończenie również sa fazami procesu pracy z przypadkiem, które- choć swą główną rolę mają do odegrania pod koniec procesu- pojawiają się w fazie rozpoznania podczas diagnozowania i w trakcie samej interwencji. W każdej rozmowie pracownik prosi klienta o ocenę i sam stara się ocenić wagę tej rozmowy w stosunku do celów procesu. Rozważania kończące towarzyszą także każdej rozmowie i zawierają pytania dotyczące tego, czy klient w wyniku rozmowy będzie funkcjonował bardziej zadowalająco i samowystarczalnie. Przenoszenie korzyści z rozmowy na prawdziwe życie jest zawsze sprawą pierwszorzędną na początku, w trakcie i na końcu procesu. Zakończenie następuje wtedy, gdy klient uzyska siłę, zrozumienie i wiedzę potrzebną do radzenia sobie z problemami i sytuacjami życiowymi.

3. Interwencja jako etap procesu pracy z przypadkiem:

Interwencja czyli terapia rozpoczyna się od pierwszego kontaktu. Proces rozpoznania jest bowiem terapią o ile pomaga klientowi uzmysłowić sobie na czym polega problem i dokonać w jego życiu zmian wynikających z tej świadomości. Cele terapii są określane wspólnie przez pracownika
i klienta. Sposób terapii wynika natomiast z potrzeb klienta. Bardzo ważne jest nawiązanie odpowiedniej relacji. Niezbędne cechy jakie pracownik musi wnieść w relacje z klientem to ciepło, otwartość i zgodność. Wykorzystując umiejętność prowadzenia rozmowy, pracownik powinien ułatwić klientowi wypowiedź, a następnie porcjować terapię aby go nie przytłoczyć.

Do umiejętności interwencyjnych zalicza się przeprowadzanie rozmowy, prowadzenie notatek, sporządzanie pism, kierowanie do innych agencji i świadczeń oraz pomoc klientowi w wykorzystaniu zasobów własnych i innych. Działania interwencyjne mają na celu wzmocnienie klienta poprzez emocjonalne oczyszczenie, pocieszenie wyjaśnienie problemu i życzliwe wysłuchanie.

Główne zasady interwencji

  1. Klient ma prawo do własnych działań w granicach swej zdolności podejmowania rozsądnych decyzji.( nawet gdy zdolności te są niewielkie).

  2. Akceptacja klienta, takiego jakim jest. Wynika z niej akceptacja jego zdolności do dokonania zmiany i uznanie, że klient może i potrafi wykorzystać własne zasoby dla uzyskania poprawy.

  3. Bierze się za punkt wyjścia silne strony, a nie ułomności.

  4. Pracownik socjalny stara się zrozumieć osobę i pomóc jej wypracować konstruktywną zmianę. Współpracując z klientem ocenia sytuację i wyznacza cele.

  5. Informacje uzyskane o rodzinie klienta i jego sytuacji służą dobru rodziny i społeczeństwa , dlatego możemy przekazywać je innym, gdy jest to możliwe i pożądane – za wiedzą i zgoda klienta.

  6. Pracownik socjalny ponosi odpowiedzialność zawodową za dobro rodziny jako całości.

  7. Pracownik socjalny odpowiedzialny jest nie tylko przed klientem ale również przed samym sobą, agencją, społecznością i profesją.

  8. Nowinki i innowacje w działaniach zawodowych wynikające z różnych zasad i koncepcji muszą być zgodne z celami pracy socjalnej.

  9. Pracownik socjalny szuka zasobów materialnych, środowiskowych psychologicznych oraz wspiera wysiłki na rzecz rozwoju, zmiany i rozszerzenia świadczeń . Następnie ułatwia potrzebującym klientom konstruktywne z nich korzystanie.

4. Zasady pracy z grupą:

Lista zasad pracy socjalnej z grupą wg C. Kaiser :

  1. Pracownik socjalny w pracy z grupa spełnia rolę wspomagającą i ułatwiającą. Oznacza to, że jego celem jest pomaganie członkom grupy i grupie jako całości w zdobywaniu większej niezależności i umiejętności samopomocy.

  2. Przy określaniu sposobu udzielania pomocy, pracownik korzysta z metod naukowych (obserwacji, analizy, diagnozy) w stosunku do jednostki, grupy i otoczenia społecznego.

  3. Pracownik socjalny nawiązuje z grupą i jej członkami ukierunkowane stosunki i świadomie skoncentruje się na potrzebach jednostek oraz celach grupy.

  4. Pracownik socjalny świadomie wykorzystuje swoją osobowość przy budowaniu relacji z klientem. Wynika z tego potrzeba samowiedzy oraz dyscypliny, lecz nie kosztem ciepła i spontaniczności.

  5. Pracownik socjalny powinien wykazywać akceptację dla ludzi, ale nie wszystkich ich zachowań. Z jednej strony konieczne jest poczucie empatii, z drugiej realizacja społecznych wymogów. Ta część metody odnosi do elastyczności i osobistego ciepła pracownika, a także jego postawy wobec wiedzy i wartości.

  6. Punktem wyjścia pracy z grupą jest jej obecny stan. Należy pozwolić grupie na własny rozwój, nie narzucając jej od razu zewnętrznych rygorów.

  7. Konstruktywne zastosowanie ograniczeń- nakładane rozważnie, obejmujące osobiste cechy pracownika socjalnego, materiały do programu, interakcję w grupie oraz pobudzenie refleksji u członków.

  8. Indywidualizacja- polega na tym, że jednostka nie rozpływa się w całości grupy lecz rozbudza się w niej poczucie własnej indywidualności i możliwość brania udziału w całości.

  9. Zastosowanie procesu interakcyjnego – w celu zrównoważenie grupy, zezwolenia na konflikt gdy jest to konieczne i powstrzymania go gdy szkodzi. Jest to także zdolność udzielania pomocy poszczególnym członkom nie tylko przez poświęcenie im osobnej uwagi ale także przez umieszczenie go w relacji do innych członków.

  10. Zrozumienie i świadome zastosowanie środków werbalnych i niewerbalnych.

5. Zasady, na których opiera się organizacja społeczności:

C. McNeil zauważa takie zasady:

  1. Organizacja społeczności zajmuje się ludźmi i ich potrzebami. Jej celem jest wzbogacenie ludzkiego życia przez coraz skuteczniejsze dostosowywanie zasobów do potrzeb.

  2. Głównym klientem org. społeczności jest społeczność rozumiana jako osiedle, miasto, gmina, kraj lub naród. Ponadto społ. międzynarodowa.

  3. Społeczność należy rozumieć i akceptować w jej obecnym miejscu i stanie.

  4. Świadczenia zdrowotne i socjalne dotyczą wszystkich członków społeczności. Koniecznym celem jest więc reprezentowanie wszystkich interesów i elementów populacji dla ich pełnego uczestnictwa.

  5. Dynamikę procesu organizacji społeczności wyznaczają takie elementy jak zmienność ludzkich potrzeb i rzeczywistość związków między ludźmi. Podstawową wartością jest akceptacja pojęcia zmiany.

  6. W pomocy społecznej istnieje silna współzależność wszystkich jej elementów. Żadna instytucja nie może skutecznie funkcjonować sama dla siebie, lecz spełnia swe funkcje w odniesieniu do innych.

  7. Organizacja społeczności dla celów pomocy społecznej należy do trzonu pracy socjalnej.

M. Ross przedstawia natomiast pewne przesłanki:

Szczepkowski J., Praca socjalna – Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach, Toruń 2010.

1. Praca z klientem uzależnionym od narkotyków/alkoholu z perspektywy Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach:

TSR jest alternatywnym rozwiązaniem tradycyjnych metod postępowania z osobami uzależnionymi. Zwolennicy tego podejścia traktują osoby nadużywające lub uzależnione odmiennie, jako klientów posiadających możliwości, jak i znających sposoby na polepszenie swojej obecnej, osobistej sytuacji życiowej. Zwraca tu się szczególną uwagę na autonomiczną decyzję klientów dotyczącą zaprzestania kontynuowania szkodliwego zachowania. Klient jest ekspertem od swojego życia oraz osobą postępującą nawykowo według wzoru, który chwilowo dezorganizuje życie. Nawyk rozumiany jest jako automatyzm, który rozwija się na skutek istnienia określonych potrzeb klienta.

Pomocne wskazówki:

Budowanie relacji opartej na szacunku do klienta: rozmowa poza problemem, pozwala ona na odkrywanie mocnych stron klienta, daje mu szanse do szerszego spojrzenia na własną sytuację. Sprzyja nawiązywaniu kontaktu z klientem, stanowi wyraz okazywania mu empatii, wspiera poczucie własnych kompetencji.

Poszukiwanie innych trudności niż problemy związane z alkoholem/narkotykami: postępując powoli i licząc się ze zdaniem klienta wzmacniamy poziom kooperacji, z czasem i tak dotrzemy do problemu uzależnienia, wysłuchujemy klienta. Traktujemy klient podmiotowo, co jest jednym z ważniejszych wskaźników przyszłego sukcesu. Nie konfrontujemy klienta z problemami, co może prowadzić do zaprzeczania przez klienta swoich problemów i uzależnienia.

Zrozumienie potrzeb stojących za używaniem danej substancji: warto pytać o powody sięgania po używki, można pytać po co to robi, co dobrego daje mu picie czy branie narkotyków. Postępowanie to pozwala normalizować potrzeby klienta, pokazuje również gotowość pomagacza do otwartej, uczciwej rozmowy także na temat korzyści, jakie klient czerpie z takiego postępowania. Element istotny w tzw. bilansie decyzyjnym.

Komplementowanie klienta: najlepiej nie bezpośrednie, a pośrednie. Pozwala to, aby klient nie posądzał nas o to, że poprzez schlebianie mu i manipulacje próbujemy wkraść się w jego łaski. Źródeł owych komplementów możemy poszukiwać w wyjątkach, tj. momenty w przeszłości, również występujące aktualnie, kiedy to klient radził sobie bez używek, kiedy starał się odzyskać kontrolę nad swoim życiem. Pamiętajmy też, że klient w czasie rozmowy najprawdopodobniej również jest trzeźwy.

Zwiększenie poczucia własnej wartości klienta: budowanie realnego przekonania klienta, że potrafi on sobie sam radzić ze swoimi problemami.

2.Działania socjalne podejmowane w sytuacji występowania przemocy w rodzinie.

Przemoc domowa jest: zawsze intencjonalna, narusza dobra i prawa drugiego człowieka, zaburza i powoduje dysproporcje siły pomiędzy sprawcą i ofiarą, na korzyść wyraźnej przewagi tego pierwszego, powoduje szkody.

Z przemocą mamy do czynienia, kiedy przesłanki te występują łącznie w odniesieniu do jakiegoś konkretnego zachowania. Sama natura tych kryteriów wskazuje także na znaczenie kontekstu, w którym owe zachowania mają miejsce, a to z kolei prowadzi do konstatacji, iż istnieje wiele różnych odcieni przemocy w rodzinie. Podejmując działania w ramach pracy socjalnej należy pamiętać o:

Ostrożność, aby nie wywierać presji: szczególnie na osobach doznających przemocy i nie „przymuszać” ich do skorzystania z naszej pomocy. Tzw. złote rady, mają to do siebie, że rzadko przystają do punktu widzenia klienta. Nie zawsze więc wydają się jemu nie tylko wskazane, ale także ogólnie możliwe do realizacji. Pomocne w przestrzeganiu tego postulatu jest przekonanie, iż celem interwencji ze strony pomagacza nie jest zmuszanie do zmiany. W odniesieniu zarówno do tzw. „ofiar”, jak i „sprawców” przemocy chodzi przede wszystkim o stworzenie warunków, w których zmiana postępowania będzie jawić się jako rozsądne, korzystne dla klienta działanie.

Nieopowiadanie się po żadnej ze stron konfliktu i umiejętność utrzymywania postawy życzliwej neutralności: pomocne jest okazywanie bezwzględnej akceptacji ofiarom przemocy, tożsamej z jednoznacznym opowiedzeniem się po jej stronie. Wydaje się jednak, że takie postępowanie może rodzić także pewne problemy.

Zachowanie postawy akceptacji i życzliwości wobec klienta: w przypadku pracy z osobami stosującymi przemoc. Dla niektórych pomaga czy jest to niezwykle trudny do spełnienia postulat, w szczególnie stosunku do klientów stosujących przemoc wobec swoich bliskich.

Potrzeba podejmowania działań interdyscyplinarnych: związana z koniecznością podejmowania mniej lub bardziej ścisłej współpracy pomiędzy przedstawicielami poszczególnych służb społecznych pomagających danej rodzinie.

Mniejsza koncentracja na historii przemocy: na rzecz zwiększonego zainteresowania potrzebami klientów i perspektywą zmian.

Poszukiwanie tzw. wyjątków: analiza takich sytuacji, kiedy klienci lepiej radzili sobie z przemocą, a w odniesieniu do „sprawców” potrafili Inaczej, niż za sprawą zachowań agresywnych, zaspokajać swoje potrzeby. Oznacza to także możliwość poszukiwania takich momentów z życia np. danej pary, małżeństwa, itp. w których zdołali oni zażegnać kryzysom i poradzić sobie z problemami je generującymi , nie dopuszczając do ich eskalacji, a tym samym w ich efekcie przemocy. Taki kierunek postępowania pozwala na ujawnienie i wzmocnienie kompetencji klientów.

3.Podstawowe metody pracy socjalnej – podejście tradycyjne:

Tradycyjna metodyka pracy socjalnej, rozumiana jest jako określony i przemyślany ciąg działań pracownika zmierzający do osiągnięcia pracy z klientem, zdefiniowanego w jej trakcie celu, bądź celów. Są to uporządkowane procedury diagnostyczne oraz interwencyjne a także określone strategie planowego wywoływania zmian. W tradycyjnym ujęciu pracy socjalnej wyróżnia się trzy podstawowe metody pracy:

  1. Metoda indywidualnych przypadków (case work)

  2. Metoda pracy z grupą (group work)

  3. Metoda organizacji środowiska (community work)

Metoda indywidualnych przypadków: sztuka, w której wiedza życiowa o człowieku i nauka o człowieku i jego środowisku, a także umiejętność obcowania z ludźmi są użyte w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla ulepszenia wzajemnego przystosowania się jednostki i jej środowiska.

Zastosowanie – powszechnie jest stosowana w działalności rozmaitych instytucji opiekuńczo – wychowawczych, poradnictwie psychologicznym, w pracy kuratorów sądowych, poradnictwie psychologicznym, w pracy kuratorów sądowych, asystentów socjalnych w klinkach psychiatrycznych, poradniach rehabilitacyjnych oraz w daleko niedostatecznym zakresie pomocy społecznej

Metoda ta polega na pomocy w rozwiązywaniu problemów życiowych jednostki poprzez bezpośrednie oddziaływanie pracownika socjalnego na nią i jej najbliższe otoczenie „w celu zmobilizowania siły w jednostce i odpowiedniej pomocy dla ulepszenia wzajemnego przystosowania się jednostki i jej środowiska. Jest to złożony proces wzajemnie sprzężonych czynności diagnostycznych, formułowania planu pomocy, wdrażania opracowanego planu i oceny jego skuteczności.

Metoda pracy grupowej

Modele pracy z grupą:

a)MODEL CELÓW SPOŁECZNYCH - GRUPY SŁUŻĄCE CELOM SPOŁECZNYM POWSTAJĄ I TRWAJĄ Z POWODU SPOŁECZNIE OKREŚLONYCH INTERESÓW, KTÓRE - O ILE DAJĄ SIĘ ZREALIZOWAĆ – ZAPEWNIAJĄ GRUPIE KORZYŚCI SPOŁECZNE. MODEL TEN OBEJMUJE DZIAŁANIA NA RZECZ REALIZACJI INTERESÓW GRUPOWYCH I CZĘSTO BYWA STOSOWANY NA POZIOMIE SPOŁECZNOŚCI, PRZYBIERAJĄC FORMĘ NA PRZYKŁAD ORGANIZACJI MIESZKAŃCÓW, KOMITETÓW RODZICIELSKICH, RAD OSIEDLOWYCH, KOMITEÓW OBRONY .... STOSOWANY DO REGULACJI PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z ROZWOJEM I WZROSTEM SPOŁECZNOŚCI. DO ZASAD REALIZOWANYCH PRZEZ TEN MODEL NALEŻĄ: WYJAŚNIANIE ZAŁOŻEŃ POLITYKI INSTYTUCJI, POZYTYWNE WYKORZYSTYWANIE OGRANICZEŃ, UTOŻSAMIANIE SIĘ Z CELAMI INSTYTUCJI, WSKAZYWANIE SPRAW WYMAGAJĄCYCH WSPÓLNEJ AKCJI ORAZ ROZWAŻANIE DZIAŁAŃ ALTERNATYWNYCH I ICH SKUTKÓW.

b)MODEL CELÓW NAPRAWCZYCH - MODEL NAPRAWCZY ZWANY TERPEUTYCZNYM JEST ZORIENTOWANY KLINICZNIE. GRUPA SPEŁNIA W NIM ROLĘ ŚRODOWISKA ZMIANY. PRACOWNIK UŁATWIA INTERAKCJĘ MIĘDZY CZŁONKAMI GRUPY DLA UZYSKANIA ZMIANY U JEDNOSTKI ORAZ POMAGA JEDNOSTKOM W ZDOBYCIU SAMOŚWIADOMOŚCI I ULEPSZANIU SWEGO FUNKCJONOWANIA. WYSIŁKI JEDNOSTKI WSPIERA GRUPA, ZACHĘCAJĄC JĄ DO POPRAWY FUNKCJONOWANIA. INTERWENCJA KONCENTRUJE SIĘ NA RZECZYWISTYM STANIE RZECZY I ZAJMUJE SIĘ PROBLEMEM DYSFUNKCJI W GRUPIE, A TAKŻE W CAŁEJ SIECI RELACJI I STOSUNKÓW JEDNOSTKI. GRUPA TERAPEUTYCZNA ZNAJDUJE SZEROKIE ZASTOSOWANIE W SZPITALACH, INSTYTUCJACH POPRAWCZYCH, ŚWIADCZENIACH RODZINYCH, DORADZTWIE, SZKOŁACH, OŚRODKACH ZDROWIA I WIELU INNYCH INSTYTUCJACH.

c)MODEL CELÓW OPARTYCH NA WZAJEMNOŚCI - MODEL SŁUŻY W RÓWNYM STOPNIU JEDNOSTCE CO I SPOŁECZEŃSTWU. PRZYJMUJE ON, ŻE JEDNOSTKĘ MOŻNA ZBADAĆ ZROZUMIEĆ I POPRZEZ TERAPIE DOPROWADZIĆ DO ZMIANY TYLKO W KONTEKŚCIE LICZNYCH SYSTEMÓW I PODSYSTEMÓW, DO KTÓRYCH ONA NALEŻY. JEDNOSTKA JEST W TYM ROZUMIENIU ISTOTA STWORZONĄ I MODYFIKOWANĄ PRZEZ JEJ STOSUNKI I RELACJE, INSTYTUCJE SPOŁECZNE I WSPÓŁZALEŻNOŚĆ MIĘDZY NIĄ A SPOŁECZEŃSTWEM.

Metoda organizacji środowiska, polega na: ulepszaniu sytuacji (gminy, osiedla, dzielnicy, kwartału miasta itp.) zjednoczonymi siłami organizacji publicznych i społecznych, mobilizujących wszelkie siły społeczne do działań w oparciu o wspólny plan, wypracowany przy pomocy odpowiednich badań kompleksowych. Wyróżnia się modele:

a)Model rozwoju lokalnego: celem działania jest przywrócenie społeczności jako całości jej zdolności do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów, przezwyciężania procesów dezintegracji i anomii. Podstawową strategią jest aktywizacja jak największej liczby osób, grup, instytucji i skupienie ich wokół wspólnych celów i zadań. Służy ona pobudzaniu zbiorowości do działań samorządowych, samopomocowych, do podejmowania w imię wspólnego interesu inicjatyw związanych z pilnymi potrzebami środowiska lokalnego

b)Model planowania społecznego: działania skoncentrowane na rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych, np. walki z ubóstwem, przestępczością, bezdomnością, analfabetyzmem. Podstawową strategią działania jest oparte na dokładnym rozpoznaniu sytuacji społecznej planowanie społeczne, realizowane głównie przez profesjonalne służby społeczne we współpracy z agendami rządowymi i samorządem lokalnym

c) Model akcji społecznej: celem działania jest zmiana zasad dystrybucji władzy lub zasobów na korzyść najbardziej upośledzonych grup społecznych. Podstawowa strategia działania polega na działaniach oddolnych grup upośledzonych pod jakimś względem, mobilizowaniu opinii publicznej i organizowaniu akcji nacisku na władze lokalne w celu wymuszenia odpowiednich reform

Podejście elektyczne – łączy elementy wszystkich trzech modeli

Trawkowska D. (red.), Pomoc społeczna wobec rodzin. Interdyscyplinarne rozważania o publicznej trosce o dziecko i rodzinę, Toruń 2011.

Zagadnienia:

1 Czynniki wywołujące dysfunkcje rodziny:

W socjologicznym ujęciu rodzina dysfunkcjonalna to rodzina która nie może lub nie chce sprostać obowiązkom wynikającym z funkcji jakie rodzina jako instytucja winna pełnić zgodnie z oczekiwaniami społeczeństwa globalnego. To taka rodzina, która nieprawidłowo wypełnia funkcje albo świadomie lub nieświadomie ogranicza lub nie spełnia funkcji wyznaczonych jej przez społeczeństwo. W ujęciu pedagogicznym przyjmuje się, że dysfunkcjonalny dom rodzinny to dom w którym jest słaba więź między rodzicami a dziećmi. Taki dom nie sprzyja realizacji funkcji kontrolnej i wychowawczej; jest źródłem przykrości i deprywacji potrzeb, wytwarza napięcia i frustracje, stwarza dzieciom wiele trudności w pełnieniu ról społecznych w tym roli ucznia. Pedagodzy podkreślają, że dysfunkcjonalność jest efektem współwystępowania wielu niekorzystnych zjawisk i sytuacji utrudniających funkcjonowanie w aspekcie materialnym, wychowawczym i emocjonalnym, opiekuńczym i kulturalnym.

Najbardziej opisanymi w literaturze przedmiotu są następujące przejawy dysfunkcji w rodzinie:

Dysfunkcje w rodzinach polskich są w opinii wielu badaczy wywołane następującymi czynnikami o charakterze makrostrukturalnym : ubóstwem, bezrobociem, zmianą w porządku aksjonormatywnym, marginalizacją, wykluczeniem, migracjami zarobkowymi, niepewnością, liberalną polityką państwa, niedoskonałością systemu publicznej pomocy społecznej oraz dysfunkcjami w sposobie uprawiania pracy socjalnej. W wielu pracach socjologicznych i pedagogicznych wskazuje się, że źródłem dysfunkcji w rodzinie jest kultura masowa, która zachęca do przyjemniejszych form spędzania czasu niż wywiązywanie się z moralnych zobowiązań wobec rodziny.

Najbardziej rozpoznawaną przyczyną dysfunkcjonalności rodziny jest ubóstwo. Badania prowadzone przez socjologów w różnych regionach kraju i w różnych środowiskach społecznych pokazały skalę zagrożenia ubóstwem w wybranych typach gospodarstw domowych. Badania te wskazały na dysfunkcje w rodzinach wielodzietnych żyjących na poziomie minimum socjalnego i minimum egzystencjalnego. Badania nad uwarunkowaniami i przebiegiem polskiej biedy wykazały niezbicie, że ubóstwo znacznie częściej dotykało mieszkańców małych miast i wsi oraz rodziny osób bezrobotnych, o niskim wykształceniu i niskim statusie społecznym. Badacze wskazywali na niebezpieczeństwo dziedziczenia biedy i i trwałej marginalizacji prowadzącej do underclass, ubóstwo dzieci i brak perspektyw dla młodzieży, a także na zjawiska feminizacji biedy.

Próby podsumowania obrazu biedy w Polsce dokonała E. Tarkowska wskazując, że polska bieda jest głównie biedą w środowisku wiejskim, jest zjawiskiem chronicznym, nawet przekazywanym międzygeneracyjnie. Koncentracja ubóstwa prowadzi do wykluczenia społecznego poprzez niski poziom edukacji i kwalifikacji, ubóstwo dotyka dzieci i rodziny wielodzietne oraz bezrobotnych młodego pokolenia. Hanna Palska opisując życie biednych wskazuje na wiele dyskomfortowych aspektów codzienności tej kategorii społecznej twierdząc, że „biedni są pozbawieni jednego z największych przywilejów- życia w świeci wolnego rynku- swobody wyboru, możliwości rewanżu, swobody obdarowywania innych , a ich konsumpcja zależy od łaski szeroko rozumianych protektorów”. Biedni nie mogą prawidłowo realizować w swoim życiu rodzinnym funkcji materialno-ekonomicznej ze względu na niskie i nieregularne dochody , często żyją od zasiłku do zasiłku, a pożyczanie i staranie się o zasiłki, jest jednym z głównych elementów ich aktywności. Rodziny korzystające z pomocy społecznej żyją pod presją kontroli ze strony instytucji pomagających. Konsumpcja „z drugiej ręki” jest w tych rodzinach przyjęta jako norma i konieczność, w ramach zaradności życiowej przyjmuje się zasadę poszukiwania dobrych rzeczy w śmietnikach. W tych rodzinach zakupy odzieżowe są realizowane w sklepach z używaną odzieżą, natomiast zakupy żywnościowe ograniczone są do niezbędnego minimum i najtańszych produktów niskiej jakości. W opinii H. Palskiej „sposoby radzenia sobie z rzeczywistością przywodzą nieraz na myśl obrazki z XIX-wiecznej prozy pozytywistycznej”. Opisane przez badaczkę warunki mieszkaniowe biednych rodzin wskazują jednoznacznie na niemożność zaspokojenia w nich potrzeby snu i wypoczynku(szczególnie rodzin wielodzietnych). Niski standard zagospodarowania materialnego jest prawie normą w badanych rodzinach. W rodzinach tych nie są i nie mogą być realizowane podstawowe zadania wynikające z funkcji opiekuńczo-zabezpieczającej, albowiem nie starcza środków na korzystanie z usług opiekuńczych. W rodzinach ubogich troska o zdrowie nie należy do priorytetowych, ze względu na brak pieniędzy i w środowiskach wiejskich- zbyt duża odległość do poradni lekarskich. Badania H. Palskiej pokazują, że bieda zagraża bezpieczeństwu zdrowotnemu, biologicznemu i psychicznemu. W przedstawionym obrazie biedy zasadzie wszystkie podstawowe funkcje są realizowane tylko w podstawowym zakresie.

Ubóstwo w szczególny sposób dotyka dzieci, są one niedożywione, żywienie ma charakter nieracjonalny i niewystarczający. Nie mają one warunków do nabywania zasad prozdrowotnego wychowania, nie są też prawidłowo socjalizowane do ról społecznych, ze względu na negatywne wzorce zachowań rodziców. Dzieci z rodzin ubogich mają wyraźnie ograniczone możliwości korzystania z placówek kulturalno-oświatowych oraz rekreacyjno sportowych i są łatwymi ofiarami negatywnych wpływów zdemoralizowanych środowisk, a konieczność poszukania dodatkowych zarobków przez ubogich rodziców powoduje ograniczenie czasu poświęcanego dzieciom.

Niedostatek środków finansowych nie tylko utrudnia zaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych albo ogranicza lub wręcz uniemożliwia realizację potrzeb edukacyjnych i kulturalnych. Ubóstwo zamyka szansę młodym ludziom na zdobycie wyższego lub średniego wykształcenia, ogranicza możliwość korzystania z usług kulturalnych i rekreacyjnych. Przyczynia się również do ograniczania, a nawet izolacji towarzyskiej i jest powodem dyskryminacji biednych dzieci w środowisku rówieśniczym. Dzieci żyjące w biedzie doświadczają wielu deficytów. Są gorzej odżywione, mieszkają w złych warunkach i w złym otoczeniu, chorują na przewlekłe choroby oraz często są niepełnosprawne , mają też trudności szkolne i podlegają stygmatyzacji ze strony tych kolegów, którzy żyją w lepszych warunkach, są też gorzej traktowane przez nauczycieli.

Najbardziej obciążona dysfunkcjami jest aktywność rodziny w ramach funkcji materialno-ekonomicznej (ograniczanie wydatków na żywność, nieregularne spożywanie posiłków, produkty niskiej jakości, wydzielanie racji żywnościowych). Ubóstwo obciąża również funkcję socjalizacyjno-wychowawczą (niewłaściwe wzory zachowań, granie ról nieadekwatnych do wieku, utrata autorytetu rodziców, zaniedbania w uczeniu zachowań społecznych, brak nadzoru rodziców nad organizacją czasu wolnego, brak reakcji rodziców na zachowania aspołeczne dzieci). W ramach funkcji kontrolnej zaniedbania dotyczą braku nadzoru nad postępami szkolnymi dzieci oraz zachowania w środowisku zamieszkania . rodzice dają dzieciom dużo swobody i ciche przyzwolenie na popełnianie drobnych kradzieży. Nie sprawują nadzoru nad kontaktami towarzyskimi dzieci, dają dzieciom za dużo wolności w podejmowaniu decyzji, wolności nieadekwatnej do wieku dziecka. W funkcji kulturalnej rodzin doświadczających ubóstwa zachodzi wiele nieprawidłowości i w zasadzie trudno mówić o przejawach realizacji jakichkolwiek zadań w obrębie tych ważnych funkcji, albowiem rodziny te nie stwarzają warunków do rozwoju zainteresowań dzieci i Inie inicjują aktywności w instytucjach kultury, dzieci z tych rodzin nie uczestniczą również w formach życia kulturalnego w szkołach.

Rodziny dysfunkcjonalne z powodu ubóstwa nie mogą kształtować spójnego systemu wartości i budować względnie trwałego fundamentu aksjonormatywnego dla młodego pokolenia.

W rodzinach doświadczających ubóstwa zachodzi jeszcze jedna dysfunkcja- to przekazywanie młodemu pokoleniu niskiej pozycji społecznej i skazywanie go na dziedziczenie biedy. Rodzice doświadczający biedy mają świadomość porażki życiowej niezależnie od tego czy skutkiem ubóstwa stała się ich niezaradność życiowa, czy ubóstwo jest skutkiem zbyt małej elastyczności zasad moralnych, które w dobie gwałtownych przemian społeczno-gospodarczych okazały się zbyt archaiczne i nieżyciowe . młodzież postrzegająca swoich rodziców jako „przegranych” wyraża niechęć do kopiowania tych wartości, aby nie Dzielić losu sfrustrowanych dorosłych. Młodzież jest nietolerancyjna wobec własnych rodziców, ich porażek, zagubienia i bezradności.

W funkcji emocjonalno-ekspresyjnej ubóstwo ma wpływ na relacje między członkami rodziny. Nacechowane są wzajemnymi pretensjami, kłótniami, chłodem emocjonalnym, agresją przemocą. Badania w łódzkich enklawach biedy dostarczają wiele przykładów patologicznych relacji wewnątrzrodzinnych.

W rodzinach o niskich dochodach stosowana jest orientacja na przetrwanie, czyli aby jakoś „przeżyć”, łączy to konieczność rezygnacji z zaspokajania odczuwalnych potrzeb, redukcją wydatków oraz z korzystania z różnych form pomocy instytucjonalnych. Zjawiskiem wielokrotnie opisywanym jest alkoholizm jednego lub obojga rodziców, który jest skutkiem jak i przyczyną ubóstwa. W rodzinach obarczonych tym problemem społecznym lista dysfunkcji jest jeszcze dłuższa. Dzieci z rodzin alkoholowych żyją w ciągłym napięciu, lęku, dezorganizacji, mają poczucie winy, przyjmują postawę wrogości lub bierności.

Dysfunkcje będące skutkiem ubóstwa w rodzinie prowadzą nieuchronnie do wykluczenia albowiem „wykluczenie jest kombinacją różnych, często wzajemnie warunkowanych i występujących wspólnie problemów, takich jak: bezrobocie, niedostateczne umiejętności zawodowe, niskie dochody, zły standard mieszkań, środowisko zagrożone przestępczością, zły stan zdrowia i trudne sytuacje rodzinne”. Życie w ubóstwie sprzyja społecznej samotności na skutek odrzucenia. Osoby ubogie mają utrudniony dostęp do ochrony zdrowia, częściej chorują a z kolei choroba sprzyja izolacji społecznej i fizycznej. Ubóstwo i niezadowalający stan zdrowia pociągają z kolei nieatrakcyjność fizyczną, duchową i psychiczną oraz utwierdzają osoby ubogie w przekonaniu, że są one niegodne intymnych relacji z innymi osobami.

Szczególnie widoczne sa skutki ubóstwa w funkcji opiekuńczo-wychowawczej gdyż rodziny ubogie nie tylko gorzej wypełniają bieżące zadania związane z opieką wobec niesamodzielnych członków rodziny z powodu ograniczonych środków, ale nie mają możliwości spełnienia misji rodzinnej jaką jest ułatwienie startu życiowego dzieciom (pomoc finansowa i rzeczowa). W rodzinach ubogich nieprawidłowo jest realizowana funkcja przekazywania statusu społecznego; rodziny te przekazują bardzo niski status społeczny, a nawet miejsce poza strukturami społecznymi. Powrót marginalizowanych do społeczeństwa jest prawie niemożliwy, gdyż to nie słaba jest wola powrotu lecz opór społeczeństwa przed przyjęciem odrzuconych z wielu powodów.

Wśród najczęściej wskazywanych sprawców dolegliwości w rodzinie i jej niewydolności w różnych zakresach wskazuje się bezrobocie i ubóstwo a także niekorzystne tendencje na rynku pracy. Nie ulega wątpliwości, że kategorie społeczne , mające niemal zagwarantowaną pozycję w poprzednim ustroju, doznały szoku transformacyjnego w znacznie silniejszym stopniu niż kategorie mające większe szanse na zakotwiczenie się w nowej rzeczywistości. Na podstawie dość bogatej wiedzy o skutkach bezrobocia w rodzinie można stwierdzić, że do najbardziej widocznych zmian funkcjach rodziny należą:

Zmiany w funkcji materialno-ekonomicznej:

  1. Ograniczenie wydatków na odzież, kupowanie w sklepach z odzieżą używaną

  2. Nieracjonalne żywienie i niedożywienie dzieci

  3. Ograniczenie się do minimum wydatków na leczenie

  4. Drastyczne ograniczenie wydatków na kulturę

  5. Trudności w uzupełnianiu braków w wyposażeniu mieszkania

  6. Zmiana stylu gospodarowania, ograniczanie wydatków, zaciąganie pożyczek

  7. Konieczność spłacania długów

  8. Niemożność planowania wydatków

  9. Konieczność powrotu do naturalnych form przetwarzania żywności

  10. Rezygnacja z instytucjonalnych usług i wykonywanie czynności naprawczych w obrębie gospodarstwa

  11. Drastyczne ograniczenie roli konsumenta

Zmiany w zakresie funkcji wychowawczej

  1. Zmniejszenie autorytetu rodziców

  2. Niewłaściwa socjalizacja

  3. Przekazywanie niewłaściwych wzorów zachowań

  4. Trudności wychowawcze

  5. Niewłaściwe postawy rodzicielskie

  6. Konflikty międzypokoleniowe

  7. Umacnianie postaw homocentrycznych

  8. Spadek atrakcyjności rodziców w oczach dzieci

  9. Obniżenie aspiracji u dzieci

  10. Kształtowanie postaw roszczeniowych u dzieci

  11. Zmniejszenie zakresu pozytywnych oddziaływań ze strony rodziców i powiększenie wpływów środowiska pozarodzinnego

W obrębie funkcji prokreacyjnej

  1. Ograniczenie liczby dzieci

  2. Odkładanie decyzji prokreacyjnych

  3. Ograniczenie lub rezygnacja z opieki instytucjonalnej (żłobki, przedszkola)

W zakresie funkcji opiekuńczo-zabezpieczającej

  1. Ograniczenie zakresu korzystania z fachowej opieki dla chorych i niepełnosprawnych członków rodziny

  2. Niemożność korzystania z płatnych usług lekarskich

  3. Ograniczenie w kupnie leków

  4. Ograniczenie środków przeznaczonych na usługi pielęgniarskie

  5. Brak środków na zabezpieczenie startu życiowego dorastającym dzieciom

  6. Obniżenie jakości pomocy wewnątrzrodzinnej dla chorych, zniedołężniałych

  7. Rezygnacja z instytucjonalnych form opieki nad dzieckiem (żłobki, przedszkola)

  1. W zakresie funkcji kulturalnej

    1. Rezygnacja z kupna materialnych środków kulturalnego użytku

    2. Ograniczenie czytelnictwa

    3. Ograniczenie życia towarzyskiego

    4. Ograniczenie uczestnictwa w życiu instytucjonalnym

    5. Trudności w wychowaniu kulturalnym i inicjacji kulturalnej dzieci

    6. Utrwalanie barier w zakresie statusu kulturalnego

  2. W zakresie funkcji rekreacyjno-towarzyskiej

    1. Ograniczanie wydatków na rekreację

    2. Nieefektywne i nieracjonalne formy wypoczynku

    3. Domowy sposób rekreacji (pasywny)

    4. Preferencja rodzinnych, biernych form wypoczynku dzieci

    5. Ograniczenie kontaktów z kręgami koleżeńskimi i przyjacielskimi

    6. Rezygnacja z form wypoczynku wymagających nakładu środków finansowych

    7. Nieatrakcyjny sposób spędzania czasu przez dzieci

    8. Osłabienie więzi koleżeńskiej w środowisku dzieci

  3. W zakresie funkcji emocjonalno-ekspresyjnej

    1. Wzrost napięć i konfliktów między małżonkami oraz między rodzicami a dziećmi

    2. Poczucie winy i klęski

    3. Spadek atrakcyjności małżonka bezrobotnego

    4. Koncentracja życia emocjonalnego w obrębie domu i zagęszczenie emocji

    5. Osłabienie więzi intelektualnych wśród małżonków

    6. Utrata atrakcyjności życia rodzinnego w oczach dzieci

    7. Dominacja negatywnych emocji w postawach bezrobotnych małżonków

    8. Nadużywanie alkoholu i innych używek jako antidotum na problemy

W rodzinach osób bezrobotnych pojawia się problem kompensacji niezaspokojonych ważnych potrzeb: aktywności społecznej, samorealizacji, potrzeby oddźwięku społecznego i potrzeby uznania. Wymuszona bierność zawodowa może przyjmować działania nie zawsze racjonalne i pożyteczne dla człowieka bezrobotnego i jego rodziny. Do takich działań należy spożywanie alkoholu, bierne spędzanie czasu, zdobywanie środków pieniężnych nielegalnymi sposobami czy oszukiwanie urzędu skarbowego.Długotrwałe bezrobocie pociąga za sobą długa listę ograniczeń w realizacji zadań przypisanych głównym funkcjom rodziny, utrudnia planowanie przyszłości wszystkim członkom rodziny i w poważnym stopniu ogranicza aktywność społeczną w przestrzeni pozarodzinnej.

W latach 2006-2008 ukazało się sporo artykułów prasowych sygnalizujących „nową” przyczynę dysfunkcji w rodzinie wywołaną wyjazdem jednego lub obojga rodziców. Wskazano w nich na przypadki braku zapewnienia dzieciom odpowiedniej opieki oraz na mankamenty „tymczasowej pieczy” (dziadkowie, starsze rodzeństwo). Opisano również sytuacje skierowania dzieci do domów dziecka, a także przypadki beztroskiego porzucenia dziecko i pokazywano dziecko jako ofiarę decyzji rodziców. Termin „eurosieroctwo” jest dość niefortunny, bo pokazuje w krzywym zwierciadle rodziców, opiekunów dziecka jako osoby, które w nieodpowiedzialny sposób scedowały pieczę nad dzieckiem(nieformalnie) na inne osoby w rodzinie nie dając im prawnej legitymacji do sprawowania opieki i definicja eurosieroctwa ukuta przez media jest niewątpliwie dyskryminująca w stosunku do wszystkich rodzin, w których miała miejsce migracja . przykładem medialnego dyskursu jest artykuł E. Winnickiej, w którym autorka ukazuje że wstydliwym efektem ubocznym fali emigracyjnej jest osamotnienie dziesiątek tysięcy dzieci, które nie mieszczą się w planach rodziców i zostają w kraju. Z przytoczonych przez nią informacji wynika, że przejawy dysfunkcji pojawiają się w zdekompletowanych strukturalnie rodzinach czasowo samotnych matek, które zostają osamotnione w działaniach kompensujących nieobecność ojca , mają nadmiar obowiązków wychowawczych, cierpią z powodu pojawiającego się u dzieci poczucia tęsknoty za ojcem. Inne problemy przeżywają samotne matki emigrujące z dziećmi, borykające się z trudnościami w procesie adaptacji własnej i dziecka do innego środowiska.

W większości opracowań internetowych sygnalizujących i opisujących wielość dysfunkcji jakim podlega rodzina zdekompletowana na skutek wyjazdu jednego z rodziców, zawarte sa informacje , że emigracja rodziców przede wszystkim wpływa negatywnie na dziecko. Dzieci sprawiają trudności wychowawcze, osiągają słabsze wyniki w nauce, sa wyalienowane , agresywne, mają skłonności do wagarowania i popełniania przestępstw. Wśród symptomów nieprzystosowania społecznego wskazuje się również na skłonności dzieci do depresji i używania alkoholu i środków odurzających. Dzieci te przejawiają skłonności do zachowań agresywnych w stosunku do rówieśników i nauczycieli i maja trudności w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, przejawiają skłonności do zachowań ryzykownych. Emigracja zarobkowa rodziców sprzyja również pojawiania się aspołecznego zachowania dzieci również wywołuje zachwianie równowagi emocjonalnej. Rodziny z problemem euro sieroctwa to przede wszystkim rodziny borykające się z wieloma trudnościami, które sa charakterystyczne dla rodzin niepełnych, albowiem w zdecydowanej ilości przypadków z dziećmi pozostaje matka, znacznie rzadziej ojciec.

Rozłąka z jednym z rodziców pociąga konieczność dostosowania się dziecka do zmienionej sytuacji oraz reorganizacji w rolach rodzinnych(zastępowanie roli ojca przez dziadka lub matki przez babcię) i dużą wagę ma w tej sytuacji jakość więzi rodzinnych i małżeńskich sprzed okresu migracji. Nieliczne badania nad skutkami euro sieroctwa wskazują, że wyraźne dysfunkcje w postaci zaniedbań opiekuńczych w rodzinie zachodzą wówczas, gdy rodzina miała już wcześniej problemy materialne, wychowawcze, a małżonków cechowała słaba więź małżeńska.

W opinii eurosceptyków, dostrzegających jedynie negatywne skutki migracji, wyjazdy zarobkowe są powodem osamotnienia dzieci oraz sprzyjają rozwodom. Euro entuzjaści widzą w wyjazdach strony pozytywne w postaci samodzielności dzieci, wzrostu ich odpowiedzialności, oraz poprawy sytuacji ekonomicznej rodziny. Warto dodać, że medialne nagłośnienie negatywnych stron problemu euro sieroctwa przez media oraz brak rzetelnych wyników badań opartych na solidnych podstawach metodologicznych, mogły spowodować nieprzychylną postawę służb społecznych wobec rodzin, w których wystąpiła niepełność strukturalna na skutek migracji jednego z rodziców.

Czynnikiem o charakterze makrospołecznym powodującym dysfunkcjonalność rodziny , mającym zakotwiczenie ekonomiczne , jest problem nadmiernego zaangażowania zawodowego jednego z rodziców lub obojga rodziców, co jest koniecznością ale często i wyborem życiowym. Częściej pedagodzy niż socjolodzy zwracają uwagę na liczne konsekwencje nieobecności fizycznej rodziców, powodujące zaniedbanie emocjonalne dziecka oraz pojawienie się u niego poczucia osamotnienia. Problem ten nie należy do nowych , albowiem na przejawy poczucia osamotnienia u dzieci i młodzieży zwrócił uwagę Józef Rembowski , pokazując uwarunkowania rodzinne tego przykrego odczucia oraz jego konsekwencje w społecznym funkcjonowaniu młodzieży. Pedagodzy wskazują, że zjawisko sieroctwa duchowego czy inaczej mówiąc sieroctwa emocjonalnego jest skutkiem niedostatków kontaktów i słabej ich jakości. Sieroctwo duchowe może współwystępować z sieroctwem naturalnym lub społecznym, może też występować samoistnie na tle braku zrozumienia i miłości w rodzinie przy równoczesnym zabezpieczeniu biologicznych potrzeb dziecka.

Z badań nad poczuciem osamotnienia dziecka wynika, że dzieci odczuwające ten rodzaj doświadczeń charakteryzuje obniżona motywacja do nauki , dzieci mają trudności w przystosowaniu się do warunków szkolnych, a cechami utrudniającymi przystosowanie okazały się roztargnienie, nerwowość oraz niska wytrwałość w realizacji zadań. Inne badania wskazują , że dzieci zarówno z rodzin biednych jak i bogatych, mogą doświadczać tego niemiłego stanu, gdyż jest generowany bardziej przez postawy rodzicielskie niż przez status społeczno-zawodowy rodziny.

Dysfunkcje w rodzinie będące efektem nadmiernej koncentracji rodziców na karierze zawodowej to przede wszystkim limitowany czas poświęcany rodzinie. Brak czasu na codzienne rozmowy jest przyczyna dysfunkcjonalności rodziny (szczególnie w zakresie funkcji kontrolnej i wychowawczej)i prowadzi do rozluźnienia więzi a nawet dezintegracji całego systemu rodzinnego. Czynnik ten nabrał znaczenia w ponowoczesnych czasach. W opinii pedagogów ponowoczesność i przemiany w hierarchii wartości (priorytet korzyści materialnych nad sferą życia emocjonalnego) spowodowały osłabienie więzi między rodzicami a dziećmi a także utratę poczucia przynależności. Wzrasta liczba dzieci mających poczucie osamotnienia. Są to dzieci które mają poczucie, że nie są kochane i nie sa nikomu potrzebne. Maja świadomość, że nie mogą liczyć na pomoc i akceptację ze strony rodziców.

Dysfunkcjonalność przejawia się w limitowaniu kontaktów oraz ograniczania czasu na budowanie klimatu do szczerych rozmów , ograniczeniu podlega jedna z funkcji- emocjonalno-ekspresyjna- funkcja odpowiedzialna za wspólnotowy charakter życia rodzinnego. Wprawdzie dzieci mają zaspokojone potrzeby materialne , to jednak odczuwają większa potrzebę zainteresowania ze strony rodziców. Rodzice nastawieni na osiąganie sukcesu materialnego mają skłonność do narzucania swoim dzieciom stylu zycia, planowania za nich sposobów spędzania czasu wolnego, narzucaniu kierunku zainteresowań i planowania przyszłości. Dzieci w takich rodzinach nie sa zbytnio szczęśliwe, bo wprawdzie mogą spędzać wakacje w egzotycznych krajach , to jednak wolałyby w okresie wakacji przebywać w miejscach do których maja większy sentyment i w gronie rówieśników

Rodzice zapracowani nie mający czasu na poznawanie doświadczeń swoich dzieci, ich codziennych problemów, nie mogą prawidłowo uczestniczyć w realizacji funkcji socjalizacyjnej, wychowawczej i kontrolnej. Nie mogą być oparciem psychicznym w procesie budowania tożsamości u dorastających dzieci.

2.Rodzina zastępcza a przysposobienie

RODZINA ZASTĘPCZA A PRZYSPOSOBIENIE- RÓŻNICE W KONSTRUKCJI

RODZINA ZASTĘPCZA PRZYSPOSOBIENIE
TWORZENIE

Na podstawie:

  1. Orzeczenia sądu

  2. Umowy pomiędzy rodziną zastępczą i starostą zawartej na wniosek rodziców dziecka

  3. Umowy zawodowej rodziny zastępczej ze starostą

 Wyłącznie na podstawie orzeczenia sądu
POZYCJA PRAWNA RODZICÓW WOBEC ICH DZIECKA Władza rodzicielska ograniczona, zawieszona lub odebrana; rodzice mogą mieć pełną władzę w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej na ich wniosek; mają prawo styczności z dzieckiem, chyba że sąd postanowi inaczej Nie sprawują władzy rodzicielskiej, nie przysługuje im tez prawo styczności z dzieckiem
WSPARCIE NA UTRZYMANIE DZIECKA Comiesięczne świadczenie na każde dziecko w wysokości zależne od jego wieku i stanu zdrowia Nie ma socjalnego wsparcia z powodu przyjęcia dziecka do rodziny w formie przysposobienia
WYNAGRODZENIE ZA SPRAWOWANIE PIECZY Należne rodzinie zastępczej zawodowej, np. pełniącej funkcje pogotowia rodzinnego, wielodzietnej , specjalistycznej Nie ma
CZAS SPRAWOWANIA PIECZY NAD DZIECKIEM

Pobyt tymczasowy; maksymalnie trwa do ukończenia 18 roku życia (jeśli dziecko uczęszcza w tym czasie do szkoły, to do jej ukończenia);

Pobyt w rodzinie zastępczej pełniącej funkcje pogotowia rodzinnego trwa rok z możliwością przedłużenia o 3 miesiące

 W założeniu więź adopcyjna ustaje jedynie w konsekwencji śmierci, acz adopcja niepełną i pełna mogą z ważnych powodów zostać rozwiązane przez sąd
POZYCJA PRAWNA RODZICÓW WOBEC RODZINY ZASTĘPCZEJ LUB ADOPCYJNEJ ZE WZGLĘDU NA DZIECKO

Rodzina zastępcza ma obowiązek współpracy z rodzicami dziecka, w tym podtrzymywania więzów emocjonalnych łączących dziecko z jego rodzicami i innymi osobami bliskimi;

Rodzice mający ograniczona władzę rodzicielską decydują w istotnych sprawach dotyczących ich dziecka

Dziecko jest pod względem prawnym dzieckiem przysposabiających i to oni decydują m.in. o kontaktach dziecka z innymi osobami , w tym ewentualnie z rodzicami;

Przysposobione dziecko nie ma w Polsce prawa do znajomości własnych korzeni. Prawo wglądu do zupełnego aktu urodzenia ma osoba dorosła
RODZINA ZASTĘPCZA I RODZINA ADOPCYJNA A INSTYTUCJE PUBLICZNE Zasadność pobytu dziecka w rodzinie zastępczej podlega kontroli Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie; sąd może umieścić dziecko w innej formie pieczy zastępczej lub przywrócić piecze rodziców Fakt umieszczenia dziecka w rodzinie adopcyjnej nie jest podstawa dla żadnej instytucji do podejmowania oddziaływania wobec tej rodziny(inne przyczyny mogą być tego powodem- jak wobec każdej rodziny naturalnej)
WIĘŹ RODZINNO-PRAWNA DZIECKA Z RODZINA ZASTĘPCZĄ LUB ADOPCYJNĄ Brak więzi rodzinno prawnej łączącej dziecko z rodzina zastępczą- nie występuje dziedziczenie ustawowe, nie dochodzi do zmian w stanie cywilnym dziecka, nie powstaje obowiązek alimentacyjny Dziecko staje się dzieckiem osoby przysposabiającej (przy adopcji pełnej i całkowitej- członkiem rodziny tej osoby) z wszelkimi konsekwencjami w zakresie prawa spadkowego, alimentacyjnego, socjalnego, praw stanu i innych

3.Globalna a fragmentaryczna ocena środowiska rodzinnego: podlegają tutaj wszystkie sfery funkcjonowania rodziny (ekonomiczna, społeczna i kulturowa), co wiąże się z przyjęciem perspektywy badania rodziny jako środowiska wychowawczego. Można tu wykorzystać różne schematy organizujące poznanie: arkusz Schematyczny Jozefa Pietera, schemat oceny progu zagrożenia biosocjokulturalnego jednostki Ewy Marynowicz- Hetki, model diagnozy typologicznej Jacka Piekarskiego, model badań nad życiem rodzinnym Glena Stampa, wielowymiarowe inwentarze i kwestionariusze, czy przyjąć perspektywę systemowej diagnozy rodziny. Konieczna jest tu zatem wieloaspektowa ocena funkcjonowania rodziny(schematy poznawcze, diagnoza typologiczna), która wiąże się z ocena głównych czynników ujętych w cztery grupy- czynniki kulturowe, czynniki ekonomiczne, czynniki motywacyjne, czynniki potencjalnie zaburzające- emocjonalne, dysfunkcje środowiska rodzinnego. Można tez wykorzystać tu podejście sytemowe gdzie ocenie poddaje się : sferę warunków strukturalnych(liczba członków i ich jakość , pozycja dziecka w rodzinie, liczba pokoleń w rodzinie, identyfikacja podsystemów); sposób funkcjonowania i dynamika rodziny (spójność i adaptacyjność, komunikacja, wzajemne zależności i zdolności do zachowania granic, sposób reagowania na sytuacje trudne, zdolność do kontynuacji i rozwoju, dynamiczna równowaga, struktura władzy i kontroli, konflikty i sposób ich pokonywania, podejmowanie decyzji), oraz cechy warunkujące funkcjonowanie rodziny (role rodzinne, granice, historia rodziny i mity rodzinne, więzi emocjonalne i sposób wyrażania uczuć , atmosfera rodzinna, poczucie satysfakcji i zadowolenia z rodziny) .

4.Fragmentaryczna ocena środowiska rodzinnego: ocenie podlegają tu najważniejsze wychowawcze cechy środowiska rodzinnego, które najczęściej sprowadzane są do badania relacji wewnątrzrodzinnych. Wówczas szczegółowe strategie diagnostyczne w ujęciu metodologicznym wyznaczają następujące perspektywy poznania: badanie przez deklaracje rodzicielskie, badanie percepcji dziecka, badanie komplementarne, badanie przez „odzwierciedlanie”, których realizacja jest możliwa jeśli przyjmiemy teoretyczne ujecie relacji w kategoriach, kolejno: postaw rodzicielskich, ról rodzicielskich, stylów wychowania, postaw dzieci wobec rodziców, , badania więzi konfliktów małżeńskich, bądź tez komunikacji w obrębie rodziny. Przykładowe techniki i narzędzia diagnostyczne, z których może i powinien korzystać pedagog i pracownik socjalny ograniczone sa do technik podstawowych, klinicznych(obserwacja, wywiad, rozmowa, analiza dokumentów), natomiast warsztat diagnostyczny psychologa jest tu znacząco bogatszy, bowiem może on dodatkowo wykorzystywać techniki projekcyjne (np. zdania niedokończone, rysunek rodzinny), a także techniki kwestionariuszowe oraz psychometrycznie opracowane skale postaw. Wydaje się że przygotowanie merytoryczne pracownika socjalnego powinno iść w kierunku poszerzenia katalogu dostępnych dla niego technik badań, ze względu na obszar dokonywanej przez niego diagnozy, która ma charakter decyzyjny i projektujący, stanowiąc podstawę projektowania oddziaływań modyfikujących i oceny rezultatów tychże działań.

Żukiewicz A., Asystent rodziny. Nowy zawód i nowa usługa w systemie wspierania rodzin. Od opieki do pomocy do wsparcia, Kraków 2011.

1. Funkcje przypisane asystentowi rodziny:

  1. Wsparcie psychiczno - emocjonalne

  2. Diagnostyczno - monitorująca

  3. Opiekuńcza

  4. Doradcza (poradnictwo w zakresie prawa, ekonomi, społecznego funkcjonowania
    w rodzinie i poza nią, prowadzenia gosp. domowego, kontaktu z instytucjami, również doradztwo edukacyjne)

  5. Mediacyjna

  6. Wychowawcza (oddziaływanie na dzieci i ich rodziców)

  7. Motywująco - aktywizująca

  8. Koordynacja działań skierowanych na rodzinę

2. Zadania przypisywane asystentowi rodziny w świetle aktów normatywnych: Według Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 28 kwietnia 2011 r.
w punkcie 1 art. 15 zostały wymienione zasady asystenta rodziny, takie jak:

  1. opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny
    i w konsultacji z pracownikiem socjalnym.

  2. opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pie­czy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej.

  3. udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdoby­waniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego.

  4. udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych.

  5. udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych.

  6. udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych
    z dziećmi.

  7. wspieranie aktywności społecznej rodzin.

  8. motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

  9. udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarob­kowej.

  10. motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospo­łecznych;

  11. udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psycho -edukacyjnych;

  12. podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bez­pieczeństwa dzieci i rodzin;

  13. prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;

  14. prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;

  15. dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku.

  16. monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną.

  17. sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach.

  18. współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizują­cymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny.

  19. współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Organy administracji rządowej i samorządowej współdziałają z organizacjami pozarządowymi oraz kościołami i związkami wyznaniowymi w zakresie udzielania pomocy osobom dotkniętym przemocą, oddziaływania na osoby stosujące przemoc oraz podnoszenia świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków przemocy w rodzinie).

3. Zadania asystenta rodziny: wg Elżbiety Mirewskiej. Analizując projekt ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zakres szczegółowych zadań asystenta rodziny sprowadziła do następujących czterech obszarów:

  1. Bezpośrednia praca z rodziną: Obejmuje ona wszechstronną i pogłębioną diagnozę rodziny, opracowanie kontraktu zakończone przyjęciem go, udzielanie wparcia w procesie zmian i kierowanie tym procesem, pobudzanie i kontrolowanie stopnia zaangażowania podopiecznych w realizację zadań, koncentrowanie się na zadaniach rodziny związanych z opieką i wychowaniem potomstwa.

  2. Bezpośrednia praca z dzieckiem: Asystent rodziny zwraca uwagę na „ karierze szkolnej dziecka”. Skupia uwagę na potencjalnych zagrożeniach, możliwościach ich rozwiązań oraz wzmacnianiu potencjałów tkwiących w dziecku. Akcentowania jest wprawdzie praca z dzieckiem jednak wymaga ona współpracy z rodzicami, instytucjami, szkołą mogącymi wspomóc proces rozwoju dziecka.

  3. Działania pośrednie realizowane na rzecz dziecka i rodziny: Łączą się one z budową lokalnego partnerstwa na rzecz rodziny, którego fundamentem jest interdyscyplinarny zespół profesjonalistów w skład którego wychodzą przedstawiciele różnych sił społecznych ( pedagodzy szkolni, nauczyciele).

  4. Organizacja własnego warsztatu pracy: Obszar ten nabiera szczególnego znaczenia w sytuacji budowy od podstaw własnego stanowiska pracy. Ważne jest wspieranie pracownika socjalnego, który obciążony nadmiarem obowiązków nie jest w stanie realizować „ pogłębionej pracy socjalnej z rodziną”. Należy zwrócić uwagę również na dbałość o wyraźnie rozgraniczenie zadań stawianym asystentom rodziny oraz terenowym pracownikom socjalnym, tak aby sprzyjało to współpracy a nie prowadziło do kolizji.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
licencjat zagadnienia
Socjologia moralnosci-Ossowska streszczenie, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca
Zestawienie bibliograficzne na temat młodzieży i ich aspiracji, Pedagogika, Studia stacjonarne I st
licencjat-zagadnienia
moralnosc do wydruku, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka, Zagadnien
Taoizm, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka, Zagadnienia
Molekuy, biologia licencjat zagadnienia
Aspiracje edukacyjne 2, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka, Zagadni
referat - aspiracje, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka, Zagadnieni
1. Zagadnienia ogólne, Politologia - pliki, 1. Egzamin licencjacki - zagadnienia
Periodyzacja epok, Licencjat - zagadnienia
moralnosc, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka, Zagadnienia
Zagadnienia na Obronę Licencjatu – Zagadnienia z Specjalności pedagogika opiekuńczo wychowawcza z
wychowanie moralne - referat, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka, Z
Młodzież i szkoła, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka, Zagadnienia
moralnosc - duza pomoc naukowa, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Praca licencjacka,
Organy państwowe występujące w stosunkach międzynarodowych, Politologia - pliki, 1. Egzamin licencja
licencjat, Zagadnienia licencjackie z pedagogiki ogólnej i resocjalizacyjnej

więcej podobnych podstron