RODZAJE ELIT

RODZAJE ELIT W SPOŁECZEŃSTWIE:

1. Elity polityczne

2. Elity gospodarcze, wojskowe, dyplomatyczne

3. Elity moralnego autorytetu

4. Elity utrzymujące społeczeństwo w zwartości emocjonalnej (gwiazdy filmowe, sportowcy)

5. Elita biurokratyczna nie jest tożsama z elitą polityczną czy elitą władzy – tworzą ją osoby, które poprzez rozwój zawodowy osiągają wysoką pozycję w zarządzaniu gospodarką, administracją państwową.

PODZIAŁ ELIT

1. strategiczne mające wpływ na życie całego społeczeństwa. Elity strategiczne dzielą się na

• organizujące i rządzące

• zajmujące się problemami etycznymi, duchowymi.

1. cząstkowe.

2. Z punktu widzenia roli jaką pełnią elity w procesie decyzyjnym dzielimy je na:

• Artykulacyjne – określające potrzeby społeczne i kształtujące wartości polityczne

• Wpływu - osoby nie wchodzące formalnie w struktury władzy, ale mające realny wpływ na przebieg procesu decyzyjnego

• Decyzyjne – np. aparat administracyjny państwa

CELE DZIAŁAŃ ELIT

1. Rozwiązywanie zadań danych zbiorowości;

2. Dostosowanie do ich realizacji odpowiednich środków;

3. Utrzymanie w danej wspólnocie zasad, które tworzą jej spoistość, krzewią zasady etyczne;

4. Utrzymują właściwe więzy pomiędzy poszczególnymi jednostkami, grupami, organizacjami.

ELITY A SYSTEM POLITYCZNY

1. Elity są komponentem systemu politycznego. Z punktu widzenia politologicznego podejmujemy kwestie: mechanizmów, prawidłowości, uwarunkować, zasad funkcjonowania elity w systemie, sposobu ich wyłaniania, wymiany, weryfikacji.

2. Elity są istotnym podmiotem procesu decyzyjnego i procesu politycznego

3. Elity mogą wpływać stabilizująco, integrująco, na system polityczny, zaś system polityczny może wpływać na kształt i strukturę elit poprzez charakter instytucji, rozwiązania ustrojowe, itp. (sprzężenie zwrotne – T. Parsons).

FUNKCJE ELIT W SYSTEMIE POLITYCZNYM

- zarządzania – koordynowanie przedsięwzięć politycznych, organizowanie działań oraz kontroli, inicjowanie zmian

- kontrolna – realizowana jest przez kompetencje parlamentu

- koordynacyjna - harmonizacji działań grup społecznych odnoszących się do praktyki politycznej, sposobów informacji, relacji rządzący-rządzeni

- aksjologiczno-integracyjna, w tym działania ideologiczno-programowe, edukacyjne, socjalizacyjne

- dystrybucja dóbr i wartości społecznych

W krajach demokracji liberalnej na 1 mln mieszkańców przypada 50 przedstawicieli tzw .wyższej elity, ok. 200-400 osób stanowi jej główny trzon. Obecnie wzrasta rola tzw. średniej elity, ok. 5% społeczeństwa (urzędnicy państwowi menadżerowie, intelektualiści). Problem wykształcenia stabilnej elity jest bardzo złożony.

System rekrutacji elit
System gildii
ograniczony charakter naboru
biurokratyzm
konserwatyzm
hierarchiczność

Elity: dobór weryfikacja

Kooptacja do grona elit np. wewnątrzpartyjnych dokonuje się w oparciu o wartości program, zasady organizacyjne.

Weryfikacja członków elity, czy wymiana elit związana jest z faktem wyczerpania się kreatywności aktorów politycznych, delegitymizacją, nowymi potrzebami społecznymi.

TYPY ELIT W SYSTEMIE POLITYCZNYM

1. Elity sfragmentaryzowane,

2. Elity zintegrowane normatywnie,

3. Elity zintegrowane ideologicznie

Przywództwo polityczne

Przywództwo transakcyjne (akt przywództwa dokonuje się jako jednorazowa lub ciągła wymiana),

Przywództwo transformacyjne (ścisłe współdziałanie przywódcy i jego zwolenników).

LIDER POLITYCZNY

Lider polityczny – osoba posiadająca autorytet grupy (aspekt nieformalny) oraz wpływ formalny związany np. z partią.

Jest to posiadający autorytet członek grupy, organizacji, państwa, którego cechy osobiste umożliwiają mu odgrywanie istotnej roli w procesach politycznych.

Cechy charakterystyczne:

1. Posiada program,

2. Popularność,

3. Wolę politycznej odpowiedzialności,

4. Umiejętności organizacyjne,

5. Umiejętność pracy z zespołem (komunikatywność),

6. Polityczną intuicję

Wszyscy liderzy mają ograniczoną swobodę działania (zależnośc od grup wpływów, momenut politycznego).

Efektywność działalności lidera wynika z jego umiejętności, podejmowanych decyzji, ale również z obiektywnej sytuacji. Wykorzystanie działań marketingowych w działalności lidera zwiększa jego szanse wyborcze nawet dwukrotnie.

Liderzy dzielą się na:

1. Konserwatystów

2. Reformatorów

3. „Rewolucjonistów”

4. Egocentryków (skierowani na władzę, żyjący z polityki)

5. Socjocentryków (żyjący dla polityki)

6. Społeczników

ELITY POLITYCZNE A DEMOKRACJA

Niektórzy autorzy uważają, iż między demokracją a elitami politycznymi mogą występować sprzeczności (R. Dahl)

Demokracja zakłada konsensus elit, lecz…

Demokracja to równość szans w dostępie do władzy, lecz….

Dobór elit w demokracji to: wolny wybór, selekcja, swoboda rotacji i przepływ elit, lecz…

Problem pogodzenia idei demokracji z działaniem elit politycznych w znacznej mierze sprowadza się do kwestii autonomii elit.

CZY I W JAKIM ZAKRESIE ELITY SĄ UZALEŻNIONE OD WOLI SPOŁECZNEJ?

W jakim stopniu opinia publiczna może efektywnie kontrolować i weryfikować poczynania elit politycznych?

Autonomia poszczególnych grup: mediów, biznesu, środowisk naukowych, nie powinny one podlegać kontroli władzy jako środowiska opiniotwórcze.

Formą autonomii elit jest istnienie ruchów alternatywnych; w sferze polityki działania opozycji; mandat wolny.

Alienacja elit, podział my-oni, hermetyzacja elit, tendencje oligarchiczne (władza spoczywa w rękach uprzywilejowanych przez system), niekompetencja elit w rozpoznawaniu rzeczywistości społecznej, alienacja prowadzi do delegitymizacji. Patologie wśród elit politycznych odnoszą się do zachowań, ale także decyzji. J. Pietraś charakteryzował to jako nieprzestrzeganie przez elity norm moralnych, np. korupcja, nepotyzm. Emocje, nastroje, cechy osobowości liderów politycznych mogą mieć wpływ na treści decyzji politycznych.

Konflikt wynika z nieefektywnego działania elit w sferze reprezentacji politycznej.

Elita-kontr/elita, opozycja, wymiana elit, modyfikacja klasy rządzącej jest niezbędna dla rozwoju procesów demokratycznych.

ELITY W KRAJACH EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ

1. Niskie poparcie dla elit politycznych wynika m.in. z kryzysu zaufania, kryzysu autorytetów

Elitom politycznym ufa 6% obywateli (wg GfK Polonia w USA 17%, w Holandii 32%)

• Ograniczony i często negatywny dobór elit

• Niski stopień profesjonalizmu

• Głównie konfrontacyjny, a nie konsensualny, sposób działania

Kadencyjność w krajach regionu sprzyja patologiom?

Polityk: zawód, czy powołanie?

DECYZJE POLITYCZNE

Wybór działań lub ich zaniechanie dokonywane przez ośrodek decyzyjny w polu polityki

Ośrodek decyzyjny to element systemu politycznego państwa lub struktur międzynarodowych, w którym zapadają decyzje polityczne

Typologia ośrodków decyzyjnych (J.Pietrasia) według:

• Poziomu decyzyjnego (lokalne, narodowe, międzynarodowe)

• Miejsca ośrodka w systemie (związane z organami państwa, nie będące organami państwa, nieformalne grupy nacisku)

• Czasu funkcjonowania (stałe, bieżące, ds. nadzwyczajnych, np. sztaby kryzysowe)

• Ze względu na stopień hierarchii

• Ze względu na stopień ryzyka

DECYZJE POLITYCZNE ELIT

Podziały wg następujących kryteriów:

• Rangi i charakteru czasowego decyzji (decyzje strategiczne, bieżące, doraźne)

• Wiedzy dostępnej podmiotom decyzyjnym (podejmowane w warunkach pewności, niepewności, ryzyka),

• Adresata (o charakterze ogólnospołecznym, partykularne – kierowane do wybranych grup indywidualnie),

• Szczebla na jakim są wydawane (międzynarodowe, lokalne),

• Stopnia doskonałości (decyzje całościowo optymalne, częściowo optymalne, zadowalające, nietrafne)

DECYZJE POLITYCZNE ELIT

1. Podejmowane są w określonych sytuacjach decyzyjnych, wg M. Żmigrodzkiego dzielą się na:

• zdeterminowane (skutki decyzji mają określone parametry)

• częściowo określone

• niepewne

• konfliktowe

Optymalizacja decyzji politycznej to znalezienie najskuteczniejszego sposobu jej realizacji.

Decyzje polityczne podejmuje się z uwzględnieniem tzw. zasady ograniczonej racjonalności, którą charakteryzuje:

Decyzja optymalna w danym momencie może okazać się nieoptymalna, a w innym decydent zwykle działa pod presją czasu, istnieje szereg czynników, które pozostają poza kontrolą decydenta.