Egzamin społeczna

2.10.2014

Dwa ujęcia pedagogiki społecznej:
-swoisty kierunek pedagogiczny – pedagogika środowiska
-odrębna dyscyplina naukowa – pedagogika socjalna

Pedagogika społeczna skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych oraz na analizie warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb socjalnych (w tym rozwojowych) człowieka i grup ludzi w różnych fazach życia i różnych sytuacjach życiowych.

Wymiary pedagogiki społecznej:
-humanistyczny
-społeczno-kulturowy
-aksjologiczny

Główne założenia teoretyczne:
Założenia ontologiczne:
-postęp jako czynnik rozwoju społecznego
-człowiek jako podmiot aktywny
-człowiek jako istota podatna na wpływy środowiska
Człowiek jako podmiot działań:
-koncepcja człowieka i jego związków z rzeczywistością
-głównym podmiotem zainteresowania pedagogiki społecznej i pracy socjalnej jest człowiek; jego relacje z innymi, funkcjonowanie w środowisku
-człowiek jako podmiot „w trakcie tworzenia się” działający i podlegający działaniom, refleksyjny i poznający

Założenia epistemologiczne:
-podstawą działania jest poznanie jednostki i jej środowiska w kontekście potrzeb i problemów społecznych
-poznanie to powinno być podstawą diagnozy społecznej
-poznanie jako postawa tworzenia celów i oceny rezultatów działania społecznego

Założenia praktyczne:
-podmiotem działania społecznego jest człowiek/ludzie oraz ich środowisko
-należy wydobywać i aktywizować siły społeczne i naturalny system wsparcia, a dopiero po ich wyczerpaniu stosować zewnętrzne środki pomocy

Wymiar aksjologiczny pedagogiki społecznej:
-podstawową wartością w pracy socjalnej jest godność człowieka
-z niej wynikają: wolność, samostanowienie, samorealizacja, równość wobec prawa, sprawiedliwość społeczna

Specyfika pedagogiki społecznej:
-perspektywa transwersalna (wieloodniesieniowa)
-perspektywa społeczno-pedagogiczna
-społeczne tworzenie rzeczywistości
-miejsce tej dyscypliny w rodzinie nauk społecznych oraz jej związki z innymi gałęziami wiedzy

Pedagogika społeczna, a praca socjalna:
-praca socjalna jako pewien typ praktyki realizowanej przez przedstawicieli profesji społecznych; jedno z pól działania społecznego
-pedagogika społeczna jako meta teoria dla analizy pola pracy socjalnej, dla orientacji działania społecznego; jedno z wielu podejść teoretycznych do pracy socjalnej

Praca socjalna to działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

Praca socjalna jest profesją wspierającą zmianę społeczną, rozwiązywanie problemów powstających w relacjach międzyludzkich oraz wzmacnianie (empowerment) i wyzwalanie ludzi dla wzbogacenia ich dobrostanu. Wykorzystując teorie ludzkich zachowań i systemów społecznych, interweniuje w miejscach, gdzie ludzie wchodzą w interakcje ze swoim środowiskiem. Fundamentalnym dla pracy socjalnej są prawa człowieka i zasada sprawiedliwości społecznej.

9.10.2014

Temat: Źródła, rodowód, prekursorzy pedagogiki społecznej w Polsce. Kształtowanie się pedagogiki społecznej jako dyscypliny akademickiej i orientacji działania. Prekursorzy i twórcy – współczesne zadania

Geneza pedagogiki społecznej
Cztery fenomeny cywilizacyjne XIX wieku:
-nowe potrzeby społeczne
-rozwój kapitalizmu
-cechy rewolucyjne
-ograniczenie czasu pracy zawodowej

Powstały nowe warstwy społeczne; te które były wcześniej marginalizowane powoli się wyzwalały. Trzeba było tworzyć także nowe instytucje. Kapitalizmowi towarzyszyły wielkie migracje: za granicę, ze wsi do miast (chłopi są już wolni, mogą się wyprowadzić i zmienić zawód). Wyprowadzki tworzyły rozerwanie się więzi rodzinno –sąsiedzkich. Przy rozwoju kapitalizmu można było zauważyć wzrost porzuconych rodzin, zostawianie dzieci. Ogromny skok dobrostanu i jakości życia. Były różne ruchy robotnicze, katolickie. Otwierano placówki edukacyjne dla robotników i ludu. Ludzie poczuli wolność, mogli organizować strajki itd. Stworzono zasady określające zatrudnienie nieletnich. Wstawiano nowe maszyny, a ludzie balu się jeszcze większego bezrobocia. Określono, ze kobiety w ciąży lub te posiadające dzieci małe nie powinny pracować na noc w warunkach zagrażających zdrowiu. Wprowadzono termin „czas wolny”. Aby ludzie go aktywnie spędzali pojawiły się organizacje, placówki, które miały w tym pomóc. Zaczęto otwierać instytucje publiczne (muzea) i przestrzeń zieloną.

Nurty ruchu społecznego pracy społecznej przełomu XIX i XX wieku:
-nurt społeczno-ekonomiczny: Edward Abramowski, Ludwik Krzywicki
-nurt pracy oświatowej: Helena Radlińska, Jan Wł. Dawid, Aniela Szycówna, Józef Babicki, Janusz Korczak
-nurt pracy kulturalnej: Kazimierz Korniłowicz
Wyłania się pedagogika społeczna jako teoria i praktyka

Trzy źródła i nurty pracy socjalnej:
-chrześcijańskie miłosierdzie –nurt charytatywny
-rozwijanie sił, kompetencji (empowerment), potencjału ludzkiego, kapitału ludzkiego i społecznego – nurt społeczno – edukacyjny
-aktywizacja społeczna, budowa społeczeństwa obywatelskiego, integracja europejska – nurt społeczno- polityczny

Rozwój pedagogiki społecznej:
a) instytucjonalizacja:
-kształcenie na poziomie wyższym
-rozwój badań
b)dyscyplinaryzacja (powiązanie, specyfika, oryginalność ped. Społecznej)
-problematyka
-sposób analizy zjawisk
-aparat pojęciowy
-metodologia badań
-punkt widzenia

Fazy i progi rozwoju ped. Społecznej w Polsce:
-okres „przed pedagogiką społeczną”
-intensywne tworzenie dyscypliny akademickiej i jej instytucjonalizacja (1925-1950)
-ponowna intensywna instytucjonalizacja (1957-1970)
-olbrzymienie instytucjonalne, rozwój zasięgu terytorialnego (1970-1980)
-zwątpienie teoretyczne i nowe wyzwania (1980-1990)
-symboliczny powrót do korzeni (od 1990)

Przedmiot badań i aktualne zadania:
Szerokie spektrum zainteresowań, rozległy przedmiot i teren badań pedagogiki społecznej (różnorodne jednostki, rodziny i grupy społeczne, instytucje i placówki socjalne, media i organizacje)

Zainteresowania:
-problemy współczesnej kultury, pogranicza kulturowego i globalizacji jako przesłanki dla edukacji, koncepcje człowieka, społeczeństwa, więzi międzyludzkich
-wiedza o transformacji społeczno-ustrojowej i ekonomicznej, wizje społeczeństwa postindustrialnego, obywatelskiego
-dynamiczne postępujące zjawiska, potrzeby społeczne określonych grup, zwłaszcza marginalizowanych; funkcjonowanie służb społecznych, koncepcje pracy socjalnej, wsparcia społecznego, aksjologiczny wymiar działania i badania
-współwystępowania w środowisku wychowawczym wpływów tradycyjnych wartości i kultury z oddziaływaniami nowoczesnej cywilizacji, różnorodność i wielość układów ludzkiego życia i wychowania

15.10

Temat: Ewolucja form pracy u opieki, jej aktualne wymiary i nowe horyzonty. Modele pracy społecznej/socjalnej wg R. Castela

Pomoc i opieka może być zrealizowana przez specjalistów lub ludzi, którzy posiadają wiedzę.
Ewolucja form pomocy i opieki:
Od form pozainstytucjonalnych, nieformalnych, nieprofesjonalnych i niewyspecjalizowanych do form zinstytucjonalizowanych, sformalizowanych, profesjonalnych i wyspecjalizowanych

Ewolucja form pomocy i opieki:
-opieka i pomoc wzajemna – spłonie stoisko kupieckie – wszyscy pomagają
-paternalizm
-dobroczynność (działalność charytatywna, filantropia)
-ruchy społeczne
-policyjne formy opieki
-etatyzacja opieki i pomocy w rozwoju
-ubezpieczenia i zabezpieczenia społeczne

23.10

Temat: Ewolucja form pomocy i opieki. Modele pracy społecznej.

Ewolucja zakresu form pomocy i opieki:
-bezpośredniość świadczeń
-prewencyjność postępowania
-ulepszanie środowiska życia

Praca socjalna wiary w człowieka i warunki zewnętrzne:
-praca socjalna/społeczna jako misja społeczna
-silna wiara w człowieka, w jego walory i siły witalne
-entuzjazm i optymizm pracowników socjalnych –warunki zewnętrzne sprzyjające rozwojowi indywidualnemu /społeczeństwu

Praca socjalna zracjonalizowana:
-zracjonalizowanie ukierunkowanie na identyfikację problemu i na rozwinięciu diazy w stosunku do różnych grup ryzyka
-profesjonalizacja; profesje społeczne

Praca socjalna nadziei, wiary w możliwości zmian:
-praca socjalna realizowana z nadzieją na dokonanie zmian w ludziach i środowisku
-rola relacji społecznych i włączenia społecznego – celem pracy socjalnej jest pomoc w nawiązywaniu relacji z samym sobą, z innymi ludźmi, ze społeczeństwem
-idea wspólnoty społecznej
-praca socjalna „rozumiejąca”

6.11

Temat: Polityka społeczna, a pedagogika społeczna. Pomoc formalna i nieformalna, trzy sektory pomocy.

Polityka społeczna
Twórcą nazwy polityka społeczna był w 1837 roku francuski ekonomista i socjolog Francous Marie Fouvier (1772-1837). Według niego polityka społeczna to działania, które mają rozwiązywać tzw. Kwestię robotniczą (brak pracy, bieda, wyzysk, kilkunastogodzinny czas pracy itp.)

Nazwa ta ugruntowała się na stałe w Niemczech po założeniu w 1872 r. Związku Polityki Społecznej. Skupiał on uczonych z kręgu historyków i ekonomistów. Dostrzegali oni ścisły związek pomiędzy sytuacją ekonomiczną kraju, a kwestią społeczną. Związek ten wyraża się w haśle: Im wyższy poziom rozwoju gospodarczego kraju tym mniej klęsk społecznych – większy dobrobyt mniejszy poziom bezrobocia, lepsza ochrona zdrowia itp.”

Pojęcie polityki społecznej
Może odnosić się zarówno do dyscypliny naukowej (nauka o polityce społecznej) powiązanej z innymi naukami, jak i do praktyki społecznej (działalność państwa i innych podmiotów zmierzająca do poprawy położenia materialnego i wyrównywania szans życiowych najsłabszych grup społecznych)

Związki polityki społecznej z pedagogiką społeczną
Polityka społeczna – zespół działań ukierunkowanych na zaspokojenie ważnych potrzeb członków społeczeństwa, w tym socjalnych. Kreowanie dobra społecznego, sprawiedliwości społecznej. Likwidacja zła społecznego, w tym walka z ubóstwem. Ochrona człowieka przed deprywacją potrzeb.
Pedagogika społeczna – kształtowanie aktywnych postaw ludzi, zwłaszcza wobec nierówności i niesprawiedliwości społecznych. Organizowanie sił społecznych, działań środowiskowych na rzecz pomocy najsłabszym obywatelom.

Polityka społeczna jako nauka
Jako samodzielna dyscyplina naukowa pojawiła się w Anglii w 1912 roku w Instytucie Nauk Społecznych i Administracji Londyńskiej szkoły ekonomii.
Polityka społeczna jest nauką interdyscyplinarną, mającą bezpośrednie styczności z innymi dyscyplinami, korzysta z metod oraz wyników badań takich nauk jak: socjologia, statystyka, historia, politologia, demografia, nauka o polityce, ekonomia, prawo, aksjologia, pedagogika, medycyna i inne.

Definicje polityki społecznej jako nauki:
-E.Rosset „system idei oraz działań zmierzających do polepszenia całokształtu warunków życiowych ludności”
-A. Rajkiewicz „Część ogólnej społeczno-gospodarczej polityki w dziedzinie kształtowania warunków życia społeczeństwa, stosunków międzyludzkich oraz przemian struktury społecznej

Polityka społeczna jako praktyka
Polityka społeczna to działalność określonych podmiotów, których celem jest rozwiązywanie kwestii socjalnych.
-J.Rosner „działalność państwowa i organizacji społecznych w dziedzinie kształcenia warunków bytu i pracy, zmierzających do optymalnego zaspokojenia, indywidualnych i społecznych potrzeb.
-M. Olędzki „polityka społeczna głównie koncentruje się na praktycznym aspekcie wywoływania pożądanych zmian w strukturze społecznej, poszukuje optymalnych sposobów realizacji celów.

Podstawowe dziedziny polityki społecznej jako nauki i działalności praktycznej:
-polityka ludnościowa i rodzinna
-polityka w dziedzinie zatrudnienia, płac, warunków i ochrony praw
-mieszkaniowa
-ochrony zdrowia
-oświatowa
-kulturalna
-zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej
-ochrony środowiska naturalnego
-prewencji, zwalczania zjawisk patologii społecznej

Państwo jako podmiot pedagogiki społecznej
Państwo, rozumiane jako zawiadująca środkami publicznymi struktura organizacyjna w służbie obywateli, na określone obowiązki wobec społeczeństwa jako całości, wobec wybranych jego grup czy nawet poszczególnych obywateli

Podmioty polityki społecznej
Różnorodne organy, organizacje polityczne, samorządowe i społeczne, związki zawodowe, związki celowe (spółdzielnie, kulturalne itp.) młodzieżowe, wyznaniowe, instytucje społeczne, organizacje gospodarcze, w tym zakłady pracy.

Instrumenty polityki społecznej:
-ekonomiczne
- prawne
-informacyjne
-kadrowe
-kształtowanie przestrzeni
-gospodarowanie czasem

Polityka społeczna państwa
To spójny wewnętrznie zespół norm i oczekiwań dotyczących pożądanych

13.11

Temat: Środowisko życia i jego przetwarzanie. Działanie społeczne i jego ramy. Projekt socjalny

Nowe rysy współczesnego środowiska wychowawczego (A.Przecławska, W. Theiss):
-ruchliwość społeczna, nakładanie się wymiaru lokalnego i globalnego (glokalność). Problemy glokalności to euro sieroctwo. Dzięki niej docierają do nas różne informacje na temat wydarzeń ze świata. Możemy poczuć strach przed ebolą, mimo tego, że jej źródło jest w Afryce.
-wielowymiarowość środowiska (źródło, forma i cel edukacji). Jedne gospodarstwa rolnicze są zmechanizowane, a inne bez wszelkich innowacji i ulepszeń. Nie ma już jednego schematu dotyczącego potrzeb jakiejś grupy. Teraz potrzeby wszystkich ludzi są zróżnicowane
-wizje „nowego” człowieka, ruchy demokratyczne
-rola sił ludzkich, wspólnotowy charakter środowiska
-postęp nauki, rozwój techniki i komunikacji; rola mediów
-polityka i Orawo jako elementy środowiska, wpływ społecznej nauki kościoła.

Środowisko wychowawcze to przestrzeń życia człowieka.

Organizacje środowiska wychowawczego (A. Olubiński)
Łączenie kierunków i form działalności różnych instytucji, organizacji, grup społecznych w strukturalną i funkcjonalną całość dla realizacji celów wychowawczych – integralny charakter działań.

Organizacja środowiska wychowawczego. Możliwe i pożądane kierunki takiej działalności:
-aktywizacja społeczności lokalnej wokół zagadnień wychowania
-inicjowanie i rozwijanie współpracy wszystkich podmiotów na danym terenie, określenie zasad tej współpracy
-interwencja w przypadku występowania nieprawidłowości

Koncepcje przetwarzania środowiska życia. Przetwarzanie środowiska życia może być rozpatrywane w odniesieniu do koncepcji:
-wsparcia społecznego
-edukacji środowiskowej
-empowerment

Aktywizacja społeczna jako działanie socjalno-wychowawcze:
-rola sił społecznych
-ukierunkowanie na zwiększanie udziału w życiu społecznym osób zmarginalizowanych
-przezwyciężanie wyłącznie konsumpcyjnego nastawienia klientów pomocy społecznej

Edukacja środowiskowa:
-praca środowiskowa
-wzmacnianie społeczne
-działanie środowiskowe

Przesłanki edukacji środowiskowej:
-rozwój człowieka w środowisku lokalnym
-samorząd jako główny wykonawca zmian
-edukacja jako proces kreujący rozwój środowiska i regionu

Działanie społeczne (E. Marynowicz-Hetka)
Działanie społeczne może dotyczyć pracy społecznej/socjalnej, jak też edukacji:
-to intencjonalna aktywność podejmowana w celu modyfikacji, polepszenia sytuacji. Jest zorientowana na: porozumienie, partycypację, współtworzenie i rozwój
-działanie społeczne jest zorientowana na tworzenie instytucji symbolicznej w polu działania, czyli np. tworzenie w instytucji społecznej przestrzeni wymiany i komunikacji

Działanie społeczne:
-strukturowanie teraźniejszości przez przyszłość, nadawanie sensu artycypacji
-samoregulujący się system, dążący do równowagi
-orientowanie co do kulturowych wzorców wartości i norm społecznych oraz motywacji w poszczególnych rolach społecznych związanych z danym systemem społecznym
-urzeczywistnianie plany działania i interpretowania sytuacji oraz osiągania porozumienia

Czynniki działania społecznego:
-podmioty działające
-siły społeczne
-sposoby współdziałania

Podstawowe elementy działania społecznego:
-definiowanie sytuacji
-orientowanie działania
-podejmowanie aktywności

Tworzenie norm działania społecznego:
-normy działania społecznego to elementy, które określają pole działania, ale zarazem mają znacznie dla jego kształtowania. Stanowią je trzy kategorie odniesień: teoretyczno-metodologiczne, emocjonalne oraz aksjologiczne
-etapy tworzenie norm działania zawierają się w metodzie: badanie-działanie(uczestnictwo)-kształcenie
-podstawę teoretyczną projektu pedagogicznego jako narzędzia dla stworzenie norm działania stanowi koncepcja towarzyszenia człowiekowi w rozwoju oraz przekształcania środowiska jego siłami

04.12

Empowerment
*Empowerment w pracy socjalnej określa sposób, w jaki ludzie i społeczności uzyskują panowanie nad swoim życiem osobistym oraz życiem społeczno-politycznym.
*Dotyczy to zarówno wzmocnienia psychicznej kontroli nad swoimi sprawami, poczucia własnej wartości i kompetencji, jak też poczucia kontroli, władzy, dążenia do zmiany swojgo usytuowania w strukturze społecznej.

Cele empowerment:
-promowanie zdolności ludzi do kompetentnego i optymalnego funkcjonowania
-zwiększanie zdolności instytucji społecznych w zaspakajaniu potrzeb ich pracowników i klientów

Ujęcia empowerment
-stan (wzmocnienie, wzrost, poczucie sprawstwa, sprawowanie kontroli)
-proces (przywracanie siły, godności, kontroli, wzmacnianie kompetencji)
-cel (szeroko rozumiane oddziaływania edukacyjne)

Co empowerment daje klientom?
-wzmocnienie, samodzielność, wewnątrzsterowność, odpowiedzialność, poczucie sprawstwa i kompetencji
-wyłączanie ludzi z izolacji
-uczenie szukania i przyjmowania pomocy
-żądanie respektowania praw (swoich)

Płaszczyzny oddziaływań w empowerment
-praca z jednostką- doradztwo, udzielenie wsparcia, towarzyszenie, wzmacnianie, coaching, mentoring
-praca z grupą- podejście ilościowe, inicjtywy obywatelskie
-praca na poziomie instytucji- programy likwidujące bariery w dostępie do usług edukacyjnych
-praca w środowisku lokalnym- tworzenie klimatu dla oddalonych

Projekt socjalny
Zespół zaplanowanych działań mających na celu poprawę sytuacji społecznej, oparty jst na założeniach teoretycznych oraz diagnozie społecznej.

Rodzaje projektów wg daresatów
-indywidualne- kontakt socjalny
-grupowe- w tym rodzinne
-instytucjonalne- kierują powstanie instytucji lub placówki

Co projekt socjalny daje klientom?
-wzmacnia współpracę członków społeczności
-umożliwia podejmowanie odpowiedzialności za jakość życia w najbliższym otoczeniu
-daje możliwość mobilizowania sił społecznych w celu ich samoorganizacji i przeciwdziałania problemom społecznym w przyszłości

Fazy projektu socjalnego
-przygotowanie
-realizacja (operacjonalizacja)
-ewaluacja (ocena)

Etapy projektusocjalnego
-zdefiniowanie problemu społecznego
-wstępna analiza (diagnoza) problemu
-usytuowanie problemu w kontekście teorii społecznych
-określenie celu oraz zadań (określenie celów operacyjnych)
-opracowanie założeń metodologicznych
-analiza założeń metodologicznych
-ustalenie planu pracy
-wdrażanie projektu
analiza recepcji projektu przez jego uczestników
-opracowanie wniosków

Żródła poszukiwanie środków finansowych
-inicjatywy wspólnotowe
-krajowe źródła finansowania

11.12

Temat:Organizacje pozarządowe jako obszar pedagogiki społecznej. Rola pedagogiki społecznej w budowie kapitału społecznego oraz w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego; organizacje pozarządowe i grupy samopomocy

Kapitał ludzki:
-pojęcia: wartość, właściwość, potencjał człowieka (zdolności, wykształcenie, przygotowanie zawodowe, kultura osobista, zwyczaje, etos pracy)
-źródła i warunki powstawania oraz rozwijania: rodzina, edukacja (wykształcenie i kwalifikacje), dobrze funkcjonujący wolny rynek, ochrona zdrowia, polityka oświatowa
-funkcje: decyduje o bogactwie i przewadze ekonomicznej

Kapitał społeczny:
-pojęcia: zasób, wartość dostępna dla członków sieci społecznych, wykorzystywany indywidualnie oraz społecznie (np. zwiększenie bezpieczeństwa w środowisku lokalnym)
-źródła i warunki powstawania oraz rozwijania: zaufanie, zasada wzajemności, sieć powiązań ułatwiająca koordynowanie działań zbiorowych
-funkcje: kreowanie indywidualnej tożsamości, budowanie i rozwój podmiotowości, budowanie sieci wsparcia społecznego, wzmacnianie inteligencji społecznej, umożliwianie awansu politycznego.

Elementy/wskaźniki kapitału społecznego:
-organizacje pozarządowe
-wolontariat
-zaufanie
-partycypacja obywatelska

Kapitał społeczny tworzą więzi i sieci społeczne oraz normy regulujące kooperację między ludźmi i grupami.

Najważniejsze składniki kapitału społecznego:
-element strukturalny – sieci społeczne, grupy, struktury, instytucje społeczne, kanały informacyjna czy „znajomości”
-komponent regulatywny – realizowane normy społeczne, w szczególności odnoszące się do współdziałania oraz/lub wzory realizowania wartości i interesów, zaufanie, solidarność, zwyczaj i obyczaj
-składnik behawioralny – konkretne przejawy współdziałania, współpracy (pomocy wolontariatu), działań zbiorowych czy wymiany informacji

Rodzaje kapitału społecznego:
-formalny (organizacje pozarządowe, partie, działania publiczne) lub nieformalny (układy rodzinne, sąsiedzkie, towarzyskie)
-oparty na silnych lub słabych więziach
-tworzony przez grupy dla celów partykularnych lub publicznych
-oparty na więziach naturalnych i podobieństwach cech (wiek, grupa etniczna, płeć, klasa) lub na więziach zrzeszeniowych

Rodzaje kapitału społecznego (Putnam, Growiec)
-kapitał pomostowy – gromadzony poprzez udział w stowarzyszeniach, organizacjach, grupach wsparcia, w których ludzie poznają innych od siebie; ludzi łączy pozytywny cel, sprawa do załatwienia.
-kapitał wiążący- charakteryzuje zwarte grupy np. rodzinne, religijne, mafijne, które w swej idei mają wpisane bycie przeciwko innym

Zyski z kapitału społecznego:
-sfera społeczna – czas zaoszczędzony dzięki zdobytym informacjom, pomoc sąsiedzka, skuteczna realizacja grupowych celów, rozwiązywanie lokalnych problemów społecznych, wzrost poczucia bezpieczeństwa, rozwój społeczności lokalnej
-sfera ekonomiczna –wzrost produktywności, zaoszczędzone koszty transakcyjne
-sfera polityczna – uzyskanie uprzywilejowanej pozycji czy zdobycie władzy przez określone grupy

Niekorzystne konsekwencje kapitału społecznego:
-sfera społeczna – różnicujący wpływ statusu społeczno-ekonomicznego na wzory partycypacji społecznej i kontaktów towarzyskich
-sfera ekonomiczna – osłabianie wzrostu ekonomicznego, działania na rzecz grupowych partykularyzmów, tworzenie grup lobbingowych
-sfera polityczna – kapitał społeczny jako narzędzie walki o władzę, destabilizacja systemu państwa (korupcja, układy mafijne)

W Polsce głównym problemem z kapitałem społecznym jest jego zmiana w taki rodzaj, który wspiera i rozwija system demokratyczny.

„…(…) społeczeństwo to łącząca ludzi ze sobą w sposób trwały więź instytucji, organizacji, ideałów i postaw, które powodują, ze ludzie mają poczucie codziennej, a nie odświętnej wspólnoty. (…) Lud może stanąć do boju. Naród może bronić niepodległości.”

Społeczeństwo obywatelskie:
-podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest świadomość jego członków o potrzebach wspólnoty oraz dążenie do ich zaspokajania, czyli zainteresowanie sprawami społeczeństwa oraz poczucie odpowiedzialności za dobro wspólne
-społeczeństwo obywatelskie charakteryzuje się zdolnością do samoorganizacji oraz osiągania wyznaczonych celów bez instytucji państwowej. Dlatego organizacje społeczeństwa obywatelskiego są uznawane za najlepsze podłoże rozwoju współczesnej demokracji. Stanowią wzmocnienie , urzeczywistnienie prawa obywateli do uczestnictwa w życiu publicznym, umożliwiają ludziom właściwe wypełnianie ról społecznych oraz samorealizację. Obywatele świadomie, nie przymusowo uczestniczą w życiu publicznym
-przykładowymi przejawami społeczeństwa obywatelskiego są: aktywność społeczna, organizacje pozarządowe, wolontariat

Miejsce sfery obywatelskiej w społeczeństwie:

Fundacja (Ustawa z dnia 6.04.1984 o fundacjach)
Art.1 Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata, wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami

Stowarzyszenie (Ustawa Prawo o stowarzyszeniach 7.04.1989)
2.1 Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych
2.2. stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności
2.3. Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników

Organizacje pozarządowe
3.2 Organizacje pozarządowe to niebędące jednostkami sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia.

18.12

Działalność pożytku publicznego
to działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez:
-osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych
-stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego

Sfera zadań publicznych obejmuje m.in. zadania w zakresie:
-pomocy społecznej w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównania szans tych rodzin i osób
-działalności charytatywnej; działalność na rzecz osób niepełnosprawnych
-ochrony i promocji zdrowia, przeciwdziałanie patologiom społecznym
-podtrzymywanie tradycji narodowej, rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej
-upowszechnienia i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich
-działalność na rzecz mniejszości narodowych; działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn
-promocji, zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy
-nauki, edukacji, oświaty i wychowania
-pomocy ofiarom katastrof

Formy współpracy organów administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi:
-zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie
-wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków
-konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji
-tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych

Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych:
-według REGON w Polsce zarejestrowanych jest około 83 tysięcy podmiotów III sektora, w tym 11 tyś. Fundacji i 72 tyś. Stowarzyszeń (poza OSP). Ok. 60 tyś. Podmiotów jest aktywnych (nie licząc OSP). 10% organizacji istniało jeszcze przed 1989 r.
-24% organizacji ma siedzibę w mieście powyżej 500 tyś. Mieszkańców, ale 19,7% na wsi
-status OPP ma 8971 organizacji
-45% organizacji opiera działalność wyłącznie na pracy społecznej swoich członków. 55% NGO współpracuje z wolontariuszami „z zewnątrz”.
-główne źródła finansowania działalności NGO: składki członkowskie (61%), datki i darowizny (60%), środki od administracji samorządowej (49%), filantropia (17%)
-o fundusze strukturalne UE aplikowało 26% NGO, z czego połowa z sukcesem, 8% organizacji deklaruje przynależność do zagranicznych lub międzynarodowych porozumień

Najwięcej wolontariuszy gromadzą:
-wielka orkiestra
-organizacje skupiające się na pomocy charytatywnej dla potrzebujących (Caritas)
-organizacje religijne i parafialne
-organizacje ratownicze no. OSP, GOPR i WOPR

Aktywności społeczne dorosłych Polaków:
-28% osób z wykształceniem wyższym, 14% ze średnim, po 13% zawodowe i podstawowe
-do 25 lat – 22%, powyżej 55 lat -10%
-uczniowie i studencie -29%, najniższy odsetek wśród emerytów i rencistów (7%)

54% Polaków pracowało kiedykolwiek dobrowolnie i nieodpłatnie na rzecz swojego środowiska, kościoła, osiedla, osi, miasta czy potrzebujących. Osoby z wykształceniem wyższym 73%, średnim 54%, zawodowym 50%, podstawowe 46%. Osoby stosunkowo zamożne (dochód na osobę powyżej 1500 zł)- 70%. Polska zajmuje 18 miejsce (na 28) w wynikach European Social Survey.
60% działa wyłącznie indywidualnie, 18% działa indywidualnie i w organizacjach, 20% nigdzie i nigdy, 3% tylko w organizacjach.

Gdzie się angażują:
-najwięcej organizacje charytatywne
-potem oświata
-organizacje młodzieżowe
-na końcu organizacje religijne

Prawie 7,3 tyś. Organizacji pożytku publicznego znalazło się na liście OPP uprawnionych do otrzymania 1% podatku za 2012 r.
Ponad 55% z 480 ml zł. Przekazanych przez podatników trafiło do 50 najsilniejszych OPP w tym Fundacja Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”, Fundacja Osobom Niepełnosprawnym „Słoneczko”

Największe pola działań NGO w Polsce:
-38% sport, turystyka, hobby
-17% kultura i sztuka
-14% edukacja i wychowanie
-6% usługi socjalne, pomoc społeczna i humanitarna
-6% ochrona zdrowia
-19% inne

Główne formy działań NGO w Polsce
-88% organizacji prowadzi działania z myślą o osobach indywidualnych
-bezpośrednie świadczenie usług członkom lub podopiecznym organizacji – 69%
-organizowanie debat, seminariów, konferencji – 30%
-wydawanie czasopism, biuletynów, raportów – 17 %
-organizowanie targów lub wydarzeń mających promować działania organizacji 14 %

Skala działania i ludzie w NGO:
-62% organizacji prowadzi działania na obszarze województwa/regiony lub mniejszym (w tym 40% ogranicza się tylko do własnej gminy lub powiatu) 37% działa na terenie całej Polski lub na skalę ponadnarodową
-przeciętnie 1/3 członków stowarzyszeń jest całkowicie bierna i nie uczestniczy w działaniach organizacji
-43% organizacji wiejskich ma w zarządach osoby jednocześnie pełniące funkcje w administracji publicznej (w największych miastach skala tego zjawiska jest trzykrotnie mniejsza)
-w niemal wszystkich organizacjach członkowie lub przedstawiciele władz regularnie pracują na rzecz organizacji, nie pobierając za to wynagrodzenia. 44% NGO płaci za pracę na rzecz organizacja

Badania Millward Brown SMG/KRC
-większość Polaków przynajmniej od czasu do czasu spotyka się z aktywnością NGO – tylko 16% stwierdziło, że nie słyszało o ich działaniach
-około 25% skorzystało przynajmniej raz w ciągu roku odpłatnie lub nieodpłatnie z produktów lub usług NGO
-problem kapitału społecznego – brak zaufania do organizacji społecznych w Polsce. Tylko 36% uważam że NGO rozwiązują ważne problemy społeczne w okolicy

8.01

Temat: Grupy samopomocy

To dobrowolne, małe struktury grupowe, nakierowane na wzajemną pomoc i osiągnięcie określonego celu. Zwykle są tworzone przez ludzi podobnych sobie pod jakimś względem, którzy skupili się na wzajemnej pomocy w zaspokajaniu wspólnej potrzeby, przezwyciężaniu wspólnych problemów i osiąganiu pożądanych zmian społecznych i/lub osobowościowych.

Zasad w grupach samopomocowych:
-spontaniczność
-autonomia
-wzajemność
-dobrowolność

Typy grup samopomocy L.H. Levy’ego:
a)nastawione na rozwiązanie wspólnego problemu:
-nastawienie na zmianę lub kontrolę zachowania swoich członków np. AA
-grupujące osoby przeżywające podobne trudności stresujące np. po gwałtach
-zorientowane na przetrwanie, grupujące osoby dyskryminowane, naznaczone jako dewianci np. mniejszości
b)nastawione na osiąganie pożądanych zmian
-zorientowane na wspólny cel rozwoju osobowości, zmiany społeczeństwa np. autoterapie; strony internetowe dla małżeństw, które nie mogą mieć potomstwa

Psychologiczne znacznie grup samopomocowych:
-rozwijanie zaradności życiowej
-przełamanie samotności i izolacji
-zainteresowanie sprawami innych ludzi, zdobycie umiejętności pomagania
-obudzenie nadziei, wydobycie z depresji
-pokonanie zahamowań w kontaktach z ludźmi, uczenie wyrażania myśli i uczuć
-rozwój duchowy, samodoskonalenie
-osiągnięcie akceptacji własnej inności przez ogół, samoakceptacja

Temat: Ubóstwo i bezrobocie jako kwestie społeczne i problemy jednostkowe

Kwestie społeczne to problemy społeczne o najwyższym stopniu dolegliwości, które generują sytuacje krytyczne w życiu szerokich zbiorowości i powodują zarazem poważne zakłócenia e funkcjonowaniu społeczeństwa.

Niedostatek, ubóstwo, bieda jest przejawem nierówności społecznych związanych z miejscem w strukturze społecznej z nierównością w dostępie do wykształcenia i dóbr kultury.

Ubóstwo-stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb.
-sytuacja w której jednostka lub rodzina nie dysponuje wystarczającymi środkami (zarówno w postaci dochodów bieżących i z poprzednich okresów, jak i w formie nagromadzonych zasobów materialnych) pozwalającymi na zaspokojenie jej potrzeb.
-sytuacja względnie trwałego i niedobrowolnego niskiego poziomu zaspokojenia jednej, kilku lub wszystkich uniwersalnych i podstawowych potrzeb człowieka.

Ubóstwo- okoliczności, które nie pozwalają ludziom nimi dotkniętymi na uczestnictwo w życiu zbiorowym i w istotny sposób pomniejszają ich możliwości uczestniczenia w podstawowych instytucjach społecznych.

Rodzaje ubóstwa:
-ubóstwo względne – bezwzględne (absolutne)
-minimum socjalne – minimum życiowe (minimum egzystencji/skrajne ubóstwo)
-ubóstwo zawinione – niezawinione
-ubóstwo losowe – subiektywne – strukturalne

Wieloaspektowa koncepcja ubóstwa:
a)Warunki materialne:
-standard życia
-potrzeby
-wielowymiarowa deprywacja
b)Pozycja ekonomiczna:
-zasoby
-nierówności
-klasa
c)Pozycja społeczna:
-wykluczenie
-brak uprawnień
-brak zabezpieczenia
-zależność

Polska 16-18% zagrożonych ubóstwem

Zagrożenie ubóstwem:
-6,7% (2,6 mln) Polaków żyje w skrajnym ubóstwie, a 17,7% (6,5mln) w niedostatku.
-wydatki na czteroosobową rodzinę są mniejsze niż 1336, czyli 334 zł na osobę.
-obecnie bieda w Polsce jest zjawiskiem przedłużającym się, chronicznym lub nawet społecznie „dziedzicznym”
-ubóstwo częściej dotyka mieszkańców wsi, dzieci, kobiety, bezrobotnych
-charakterystyczne cechy polskiej biedy to jej juwenilizacja i feminizacja

15.01 (niepełny)

Najczęstsze sposoby gospodarowania dochodem przez gospodarstwa domowe:
-ograniczanie bieżących potrzeb
-36% ma pewną trudność z wiązaniem końca z końcem
-19% ma wielką trudność
-6% starcza na wszystko

Główne skutki ubóstwa:
-ograniczenie perspektywy życiowej
-konflikty międzyludzkie, powstawanie trudnych sytuacji życiowych w rodzinie
-zagrożenie bezpieczeństwa publicznego (przestępstwa, uzależnienia, przemoc)
-nierówności w dostępie do edukacji i kultury
-ograniczenie aktywności obywatelskiej i ekonomicznej
-ograniczenie w dostępie do opieki zdrowotnej
-wykluczenie społeczne – powstawanie enklaw biedy, kultury ubóstwa.

29.01

Temat: Pedagogika społeczna i praca socjalna wobec problemów starzenia się i starości.

Postawy wobec własnej starości (D.B.Bromley)
-postawa konstruktywna – akceptacja starości, jest to czas na zainteresowania i pasje, jeśli może to kontynuuje pasje, wspomaga więzi rodzinne, doświadczenie to jego kapitał
-postawa zależna – już w poprzednich latach ta osoba lubi się wyręczać innymi ( proszenie o pomoc lub wykorzystywanie ludzi). Ciągle podkreśla swoją biedę, nieszczęście, chorobę. Wysyła ciągłe komunikaty nawołujące do pomocy.
-postawa obronna – senior nie wyraża zgody na starzenie się i starość; kurczowo trzyma się pracy mimo, że już sobie z nią nie radzi; poczucie własnej wartości wyraża w pracy zarobkowej; sztuczny aktywizm; chce być doceniony za swoje zaangażowanie; może też angażować się w politykę (chce mieć szacunek i lepszą pozycję);może to być ryzykowne ponieważ ludzie ci narażają się na kpiny i szyderstwa (mini, tipsy, młode kochanki); może to być dla nich niebezpieczne (np. zbyt wymagający sport); czasami wzbudzają też niechęć i agresję ponieważ jest zawodowa konkurencja – ludzie młodzi chcą być na ryku pracy, a stanowiska zajmują ludzie starzy, którzy już sobie nie radzą.
-postawa wrogości wobec innych – zazdrości młodości innym ludziom i w efekcie wszystko mu przeszkadza. Ludzie z tej grupy robią konflikty o wszystko – za głośno, dzieci bałaganią itd. Bierze się to z deficytu bycia kochanym i szanowanym
-postawa wrogości wobec siebie – u ludzi osamotnionych, schorowanych, mających wielowymiarowe nieszczęście. Śmierć ma być wybawieniem. Często są tu samobójcy lub ludzie aranżujący swoją śmierć (niby przypadkowe niedokręcenie kurków z gazem)

Czynniki sytuacji osób w III wieku:
-społeczny status człowieka starego
-problemy zdrowotne
-warunki mieszkaniowe i rodzinne
-aktywność ludzi starych
-instytucjonalne formy pomocy socjalnej

Dochody i wydatki seniorów:
W 2014 roku średnia emerytura wynosiła 1987 zł, a średnia renta 1506 zł.
Wydatki:
-28% żywność i napoje bezalkoholowe
-24% mieszkanie i energia
-8% zdrowie
-6% transport
-6% rekreacja i kultura
Wydatki bardzo zbliżone do ludzi ubogich.

Konsekwencje starzenia się ludności
Dziś w naszym kraju jest ok. miliona ludzi, którzy nie są w stanie o siebie zadbać. W 2035 roku będzie ich 2,5 miliona. Konsekwencje starzenia się ludności wpływają szczególnie na:
-system ubezpieczeń społecznych
-rynek pracy
-sferę usług opiekuńczych

Międzynarodowy projekt Eurofamcare
W Polsce osobami starszymi najczęściej zajmują się ich dzieci. 85% opiekunów wspólnie z nimi mieszka. Na opiekę poświęcają dziennie najczęściej do 5 h, ale prawie 1/3 aż 12 h lub więcej. Powodem opieki domowej zamiast profesjonalnej są: więzi uczuciowe (47,5), poczucie obowiązku (22%), poczucie zobowiązania wobec osoby starszej jako członka rodziny (21,1). 2% badanych przyznało, ze nie było innej alternatywy lub koszt opieki profesjonalnej był zbyt wysoki.

System zabezpieczenia społecznego seniorów:
-ubezpieczenia społeczne
-pomoc społeczna
-ochrona zdrowia
-rehabilitacja osób niepełnosprawnych

Świadczenia z pomocy społecznej dla osób starszych:
a) pomoc środowiskowa (wsparcie w środowisku):
-pomoc pieniężna (zasiłek stały, zasiłek celowy oraz specjalny zasiłek celowy)
-pomoc w naturze
-pomoc w usługach (usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze), praca socjalna, specjalistyczne poradnictwo, w szczególności poradnictwo prawne
b) pomoc instytucjonalna
-domy pomocy społecznej, rodzinne domy pomocy
-ośrodki wsparcia, w tym środowiskowe domy samopomocy, dzienne domy pomocy społecznej, kluby seniora
-Uniwersytet Trzeciego Wieku – pomoc w rozwoju seniorów
-hospicja, zakłady opiekuńczo- lecznicze

Koncepcja aktywnego starzenia się
Zakłada zapewnienie jednostce możliwości bycia jak najdłużej społecznie produktywną. Społeczna produktywności to każda aktywność, która wytwarza dobra i usługi (opłacana lub nie) m.in. praca domowa, opieka nad dziećmi, wolontariat

Działalność społeczna osób starszych:
-organizacje pozarządowe
-Uniwersytet Trzeciego Wieku
-Rady seniorów
-kluby seniorów
-wspólnoty lokalne (w tym przy kościołach i związkach wyznaniowych)
-organizacje branżowe
-działania samopomocowe
-towarzystwa społeczno – kulturalne, koła gospodyń miejskich

Wychowanie do starości
Powinno polegać na pomaganiu ludziom w nabywaniu zainteresowań i aspiracji oraz umiejętności i przyzwyczajeń, które podczas starości dopomogą w realizowaniu trybu życia sprzyjającego wydłużaniu młodości i dającej satysfakcję aktywności. Winno wspierać jednostkę w realizacji życia twórczego i mądrego.
Wychowanie to traktowanie jako pomoc w rozwoju nie może nie dostrzegać trudnych sytuacji i progów starości: emerytury, fazy pustego gniazda, wdowieństwa, ograniczonej sprawności fizycznej i choroby, poczucia osamotnienia i samotności.

Temat: Problematyka czasu wolnego i wypoczynku

Czynność np. spanie:
-czas zajęty: coś niezbędnego (konieczność)
-czas wolny: relaks
Czynność – prace domowe:
-czas zajęty: szycie jako źródło dochodu
-czas wolny: robótki ręczne dla przyjemności

Czas wolny – ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową, ani przez systematyczne kształcenie się, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych (sen, posiłki, higiena), ani przez stałe obowiązki domowe (gotowanie, pranie, sprzątanie) i może być spożytkowana na wypoczynek

Typy definicji czasu wolnego: strukturalne, funkcjonalne, atrybutywne

Specyficzne cechy czasu wolnego:
-nieobowiązkowość czynności czasu wolnego
-dobrowolność – swoboda wyboru aktywności
-względnie bezinteresowna motywacja do zajęć

Wartość czasu wolnego:
-wartość osobowa – instrumentalna (osiągnięcie jakiegoś celu np. wolontariat za granicą), autoteliczna (filozofowanie w czasie wolnym, poczucie wolności, sprawstwa, wpływu, pytanie o rozwój i autokreację)
-wartość zbiorowa

Wypoczynek – zespół względnie dobrowolnych, dowolnych i w zasadzie bezinteresownych zajęć realizowanych w czasie wolnym, służących odpoczynkowi, rozrywce, rozwoju i osobowości.

Funkcje czasu wolnego i wypoczynku:
-funkcja odpoczynkowa
-funkcja rozrywkowa
-funkcja rozwojowo – nie tylko rozwój intelektualny, ale też emocjonalny

Funkcje czasu wolnego i wypoczynku:
-psychologiczne
-społeczne np. zdrowie społeczne
-ekonomiczne np. konsumpcja

Układy czasu wolnego (E.Wnuk-Lipiński, L.Adamczuk)
I układ – interpersonalny np. hobby, sex, rozmowy, gry i zabawy
II układ – instytucjonalny np. chodzenie do kina, teatru
III układ – medialny np. media tradycyjne
IV układ – związany z wyjazdami

Dwa rytmy życia społecznego, a czas wolny (H. Nowotny, Z. Bauman)
-ludzie opętani pracą zawodową
-społeczni outsiderzy, wykluczeni